150 jaren geleden
Jeugdpuistjes
MAISON AUBERT
In 1813 werd Nederland weer een onafhan
kelijke natie. Hoe lang duurde eigenlijk de
bezetting
In de Troonrede op de derde
dinsdag in september van het
vorig jaar maakte H.M. Koningin
Juliana gewag van een herden
king. In 1963 zo deelde de
Koningin mede zal worden
herdacht, dat ons land 150 jaren
geleden weer zijn zelfstandigheid
verkreeg onder leiding van Oranje
En waar wordt gesproken van
het wëer verkrijgen van zelfstan
digheid, daar moet ook sprake zijn
van bezetting.
En als we het over „bezetting"
hebben, "dan gaan bij de oude
ren onder ons de gedachten
terug naar de jaren 1940 - 1945,
een bezettingstijd, welke ons nog
vers in het geheugen ligt: De
Duitse tijd.
Wanneer we nu in dit artikel
aandacht willen schenken aan de
bezettingsjaren vóór het jaar 1813
de Franse tijd dan gaan we
onwillekeurig vergelijkingen ma
ken tussen „Franse" tijd en
„Duitse" tijd. Zijn er punten van
overeenkomst tevinden? Zeer ze
ker, want al is er veel verschil
tussen de Franse periode en de
jaren van Duitse overheersing,
toch zijn er in beide tijdvakken
gebeurtenissen, welke veel met
elkaar gemeen hebben: zo
bijvoorbeeld de houding van de
bezetter en de manier van optre
den van de machthebber. Opmer
kelijk is o.m. hoe de bezetter in
beide gevallen ons land leegroofde
en het op onze jongemannen had
gemunt. Kortom: hoe ons land en
volk dienstbaar werden gemaakt
aan het streven van de overheer
ser. En ook het pogen om aan
besluiten en maatregelen een
legaal tintje te geven komt blijk
baar bij iedere absolute macht
hebber voor. Of hij zich nu keizer
of führer noemtBeide dicta
toren hebben met hun optreden
bewezen, dat absolute macht van
één man altijd leidt tot dezelfde
excessen
De Franse tijd heeft langer
geduurd dan de Duitse tijd, of
korter.
Want vanaf welk moment was ons
land in de 18e eeuw eigenlijk
„bezet gebied"? En hier is dan
een verschilpunt: verloor ons land
in 1940 vrij plotseling zijn zelf
standigheid, in de Franse tijd
verliep dit proces zeer gelijdelijk.
In de schaduw
van de Vrijheidsboom.
We kunnen het ons nog her
inneren uit onze schoolboekjes:
in december van het jaar 1794
trokken de Franse troeperi bij
strenge koude over de dicht
gevroren rivieren naar het hart
van Holland. Ondanks de veldslag
bij Neerwinden in 1793, waarbij
de Fransen een nederlaag leden,
was het de veldheer Pichegru,
geholpen door de Patriotten-
generaal Daendels, toch gelukt
om ons land te veroveren. In
januari van het volgend jaar kwam
hij in Den Haag aan.
Zonder hierin de stadhouder te
kennen hadden de Staten van
Holland contact opgenomen met
de invaller. Willem V had geen
keuze. Hij verliet in de avond van
de 18e januari 1795 te Scheve-
ningen ons land. Zijn vrouw was
hem reeds voorgegaan. Vergezeld
van zijn zoons Willem en Frederik
ging de stadhouder dezelfde weg.
Over zee naar Engeland. In het
vaderland danste men om de vrij
heidsboom. Niet het gehele volk
deed daaraan mee. Er waren
immers twee partijen: de Patriot
ten en de Prinsgezinden. Vooral
het mindere volk was Oranje
gezind, maar de kleine man had
toen nog niet veel invloed op de
regering.
Maar al te spoedig zou het ech
ter aan ieder duidelijk worden,
dat de vrijheidsboom ook zijn
schaduwzijde had en dat het in
die schaduw waarlijk niet goed
toeven was. Men probeerde er
toen onder de gegeven omstandig
heden maar het beste van te ma
ken. Dat blijkt wel uit de vele
veranderingen in de regeringsvorm
welke er na het vertrek van de
stadhouder plaats hadden. Nadat
in de nacht van 16 op 17 januari
1795 de Bataafse republiek was
uitgeroepen kwam pas in maart
1796 de eerste nationale vergade
ring bijeen, in september 1797
opgevolgd door een tweede nati
onale vergadering. In januari van
het daarop volgende jaar kwam de
constituerende vergadering aan de
macht en in juni een zogenaamd
intermediair bestuur. In juli wer
den twee kamers ingesteld en op
de 18e oktober 1801 een volks-
bestuur. Al deze lichamen pro
beerden het land uit een hopeloze
situatie te redden. Vooral finan
cieel geraakte ons volk geheel uit
geput. De laatste oorlog met En
geland had ons land al veel geld
gekost. En uit een vrijwel lege
kas moesten de 25.000 Franse sol
daten, die in ons land bleven,
worden betaald.
Ons land geraakte in de maal
stroom van de Europese politiek.
In een nieuwe oorlog met Enge
land de vijfde zee-oorlog
verloren we onze halve vloot. Te
vens werden onze koloniën door
Engeland „beheerd". Steeds
zwaardere belastingen drukten ons
volk. En waar moest het geld van
daan komen? De handel lag stil
en als gevolg daarvan verarmden
de rijken en geraakten de arbei
ders werkloos. In 1799 deden
Engelsen en Russen een mislukte
inval in Noord-Holland. Dit ge
beuren werd door de Fransen aan
gegrepen om nog meer troepen in
ons land te legeren Natuurlijk
op onze kosten. De Fransen waren
immers onze „beschermers"!
Inmiddels hadden in Frankrijk
belangrijke regeringswijzigingen
plaats. De Corsicaan Napoleon
Bonaparte werd van korporaal
officier, daarna consul en tenslotte
keizer.
Napoleon wenste in Nederland
een éénhoofdig bestuur. In april
1805 stelde hij Rutger Jan Schim-
melpenninck aan als raadspensi
onaris. Schimmelpenninck deed
zijn uiterste best om zijn land zo
veel mogelijk te bevoordelen; dit
was niet de bedoeling van de
Franse keizer. Bovendien was de
gezondheidstoestand van de raads
pensionaris niet al te best. Hij had
slechte ogen en x zijn gezichtver
mogen ging steeds meer achter
uit; tenslotte zag hij bijna in het
geheel niet meer.
Lodewijk Napoleon.
Napoleon, door zijn spionnen
ingelicht over de toestand in ons
de tot het aanstellen van een ko
ning over „les Pays Bas". Per ijl
bode werd het verlangen van Na
poleon aan het Groot Besogne
kenbaar gemaakt, want de keizer
gaf slechts acht dagen bedenktijd.
Nog probeerde men tegen te strib
belen. Een laatste troef werd uit
gespeeld. Er werd aangevoerd, dat
men niet bevoegd was om op het
Franse verzoek in te gaan. Maar
Napoleon gaf natuurlijk niet toe
en stelde nogmaals zijn eisen. Hij
liet doorschemeren, dat er in de
lage landen nog altijd Franse troe
pen aanwezig waren, die elk be
vel van de keizer onmiddelijk zou
den opvolgen. Rutger Jan Schim-
milpenninck bleef echter stand
vastig; nimmer heeft hij enig ver
zoek om een koning ondertekend.
Maar de meerderheid van het
Groot Besogne zwichtte voor ge
weld. Op 28 mei 1806 krasten de
pennen op het papier
De Lodewijk Napoleon was
geen slecht heerser. Hij wilde Ne
derlander zijn en leerde daarom
zelfs, van Bilderdijk, onze taal. Hij
bevorderde het aanleggen van dij
ken en wegen. Hij voerde het me
triek stelsel in en liet de smokkel
handel op Engeland oogluikend
toe. Hij verzette zich tegen het
opnemen van Hollandse jongens
in het Franse leger. Toen in 1807
te Leiden een kruitschip ontplof
te en veel schade werd aangericht,
betoonde hij zijn medeleven met
de slachtoffers.
Dit alles was -we vervallen
in herhaling tegen de zin van
zijn eigen broer. De keizer zocht
een aanleiding om zijn broer af te
zetten. Die aanleiding werd hem
bezorgd door de Engelsen, die in
1809 op Walcheren landden met
de bedoeling Antwerpen te ver
everen. De landing gelukte, maar
de invaller werd later toch terug
gedreven. Lodewijk Napoleon
kreeg nu het verwijt te horen, dat
hij deze landing niet had verhin
derd. Generaal Oudinot, de hertog
van Reggio, trok met zijn troe
pen Amsterdam binnen. Lodewijk
Napoleon trad af. Op 9 juli 1810
werd ons land bij Frankrijk inge
lijfd
Franse provincie.
Holland was zo zei de minis
ter van binnenlandse zaken van
Frankrijk het aangespoelde slib
van de Rijn, de Maas en de Schel
de, zijnde alle drie Franse rivie
ren. In deze uitspraak kwamen
twee dingen naar voren, namelijk,
dat het Franse rijk een zeer groot
rijk was en dat ons grondgebied
werd beschouwd als Franse bo-
drogen in met Purolpoedernéoenfi-
land en de houding van de re
geerder, besloot zijn broer Lode
wijk Napoleon als koning over ons
land aan te stellen. Toen dit in
ons land bekend werd, vreesde
men het ergste. Op 10 april 1806
kwam op het Huis ten Bosch het
z.g. Groot Besogne een verga
dering van vooraanstaande perso
nen bijeen om het plan van de
keizer te bespreken. Men besloot,
na lang praten, een delegatie naar
Parijs te sturen. Deze moest pro
beren de keizer van zijn voorne
men af te brengen en zo dat niet
gelukte, dan toch zeker inlichtin
gen vragen over de gevolgen van
het koningschap. Men dacht daar
bij aan vele dingen, zoals: gods
dienstvrijheid, krijgsmacht en han
delsbetrekkingen. Over al die on
derwerpen wilde men eerst eens
praten. De Nederlanders waren zo
naief om te veronderstellen, dat
zij nog voorwaarden konden stel
len, voordat zij een eventueel ko
ningschap zouden aanvaarden.
Een commissie vertrok op 26 april
1806. Zij kwam niet verder dan
bij Talleyrand, de Franse minister
van buitenlandse zaken. De keizer,
zo vertelde Talleyrand, kon zelf
wel uitmaken wat het beste was
voor Nederland. En verder ge
treuzel had geen zin. Er werd
verwacht, dat de commissie nu
toch in Parijs zijnde meteen
maar een officieel verzoek indien-
Van Galenstraat 14a
(zijstr. v.d. Goudse Rijweg)
Rotterdam, tel. 010-130235
40 jaar gevestigd.
Patent-Geneesmiddelen
Gwnmiwaren
Vr. gratis inl.: toez. onder
blanco couvert. Gratis
spreekuur dag. van 108
dem.
Zeker, het Franse rijk was
groot. Tal van Vazalstaten om
ringden dit keizerrijk. Bijna geheel
Europa was aan Napoleon onder
danig. Bijna want er waren
nog twee vijanden: Engeland, dat
ondanks plannen in die richting
nimmer werd veroverd, en Rus
land
Ook had Napoleon nog te kam
pen met ondergronds verzet. In
Spanje, waar Wellington met zijn
Engelse troepen was verjaagd,
maar niet verslagen, en waar het
Spaanse volk in opstand bleef te
gen de Franse indringer
Napoleon besloot echter eerst af
te rekenen met Rusland, want
Czaar Alexander I dreef nog steeds
handel op Engeland, terwijl Na
poleon al zijn best deed om En
geland te boycotten.
De militaire actie tegen Rus
land was degelijk voorbereid. Een
groot leger van een half miljoen
man was op de been gebracht. Dit
leger bestond voor tweederde uit
niet-Fransen, waaronder 15.000
Nederlanders.
De tocht naar Rusland werd een
nederlaag. De geschiedenis is be
kend. Moskou brandde en de Rus
sische rivier de Berezina kreeg in
ons land een maar al te bekende
en beruchte naam. Dit drama
bracht echter ook het lang ver
wachtte keerpunt. Kozakken ach
tervolgden Napoleon en op 12 fe
bruari 1813 richtte Alexander I
zich in een proclamatie tot de on
derdrukte volkeren. Hij wekte de
onderworpen naties op om tegen
de Franse dwingeland in opstand
te komen. Pruisen, Zweden en
Oostenrijkers gaven in grotenge-
tale aan de oproep gehoor.
Napoleon zat inmiddels niet
stil. Hij bracht zijn oude leger
in de steek latend nieuwe troe
pen op de been. In ons land wa
ren het de zoons van de aanzien
lijken, die nu moesten opkomen.
Zij vormden de „Garde d' Hon-
neur". Zij waren opgeroepen om
de leidende figuren in ons land
in bedwang te houden. De Gar
disten waren dus eigenlijk gijze
laars. Op 16, 18 en 19 oktober
1S13 had een treffen plaats tus
sen Napoleon en de in opstand ge
komen legers.
Bij Leipzig leed Napoleon de
nederlaag Spoedig daarna na
derden Russische en Pruisische
troepen ons land. Op hun vlugge
paardjes brachten de Kozakken de
bevrijding over Europa. Spoedig
zou ook ons land weer vrij zijn.
Maar voordat dit helemaal waar
was zou er nog heel wat gebeu
ren
(Wordt vervolgd).
(Nadruk verboden).
Tot onze diepe droef
heid overleed op 24
mei 1963, rustig en
kalm, na een langdurig,
geduldig gedragen lij
den, mijn innig gelief
de vrouw en onze zorg
zame moeder, behuwd-
en grootmoeder
Neeltje Lientje
de Waard
(geboren Van Gilst),
in de ouderdom van 62
jaar.
I. de Waard.
G. de Waard.
M. van der Werf -
de Waard.
P. M. v.d. Werf.
Connie en Jos.
Colijnsplaat,
Colijnsplaatseweg 15.
De begrafenis heeft
op 28 mei 1963 plaats
gevonden.
Heden overleed, tot
onze diepe droefheid,
na een langdurig en ge
duldig gedragen lijden,
onze geliefde dochter,
zuster en behuwdzus
ter
Neeltje Lientje
de Waard
(geboren Van Gilst),
in de ouderdom van 62
jaar.
Wed. M. van Gilst-
de Boo.
Zusters, broers,
schoonzusters
en zwagers.
Colijnsplaat,
24 mei 1963.
Heden overleed, tot
onze diepe droefheid,
onze lieve vrouw en
moeder, behuwd-,
groot- en overgroot
moeder
Adriana Huibregtse
(geboren Gabriëlse),
in de ouderdom van bij
na 81 jaar.
Uit aller naam,
M. Huibregtse.
Colijnsplaat,
28 mei 1963.
De begrafenis he^ft
plaats heden zaterdag 1
juni 's middags om 2
uur vanuit Havelaar-
straat 75.
Zondagdienst artsen
Dit weekend doen dienst dok
ter 'tHart, tel. (01107) 3 38 en
dokter Klein Wassink, tel. (01199)
3 04.
Enige en
algemene kennisgeving
Heden is na een lang
durig, geduldig gedra
gen lijden, in het zie
kenhuis Oostwal te
Goes overleden, onze
lieve moeder, behuwd-,
groot- en overgroot
moeder
Johanna de Looff
(weduwe van
P. Hollestelle),
in de ouderdom van
ruim 80 jaar.
Kortgene;
J. C. Hollestelle.
C. G. Hollestelle -
Glas.
C. A. van Schaik -
Hollestelle.
P. C. van Schaik.
Marknesse:
A. J. de Regt -
Hollestelle.
M. de Regt.
Kortgene:
C. J. Hollestelle.
C. Hollestelle -
Versluis.
Klein- en
achter
kleinkinderen.
Kortgene, 27 mei 1963.
Condolatie-adres
Weststraat .25,
Kortgene.
De begrafenis heeft
plaats gehad op don
derdag 30 mei j.l. om
2 uur te Kortgene.
Heden nam de Heere,
na een geduldig gedra
gen lijden tot Zich, mijn
lieve vrouw en der kin
deren zorgzame moe
der en grootmoeder
Dina Goulooze
(echtgenote van
Pieter Wolse),
op de leeftijd van 55
jaar.
Hoofddorp:
P. Wolse.
Hauwert:
J. H. Slagter -
Wolse.
C. Slagter.
Haarlem:
C. P. Wolse.
A. Wolse -
Rosman
en kleinkinderen.
Hoofddorp,
27 mei 1963.
Hoofdweg 265.
De begrafenis heeft
plaats gehad op vrijdag
31 mei j.l., des namid
dags 2 uur, op de nieu
we algemene begraaf
plaats, Hoofdweg hoek
Vijfhuizerweg, Hoofd
dorp.
