Noord-Bevelands Nieuws- en Advertentieblad Tweede blad van het Noord-Bevelands Nieuws- en Advertentieblad d.d. 28 april 1962 no. 3089 Multatuli hééft veel geleden stofzuiger BOOT'S Zelfbediening Exclusieve zomer schoenen voor dames en heren Oxford Voor aparte modeschoenen één goed adres: Lange Vorst 85 telefoon (01100) 5160 Goes ^Tfloed&rclcicf cjeócUenken 13 mei - moederdag I De Weefstoel 75 jaar geleden stierf Eduard Douwes Dekker Tegenstelling tussen levensdroom en levenspraktijk Op 19 februari van het jaar 1887 overleed te Nieder-Ingelheim E- duard Douwes Dekker, misschien bij velen beter bekend onder zijn schrijversnaam Multatuli. Met hem verloor Nederland een van zijn merkwaardigste literatoren. Men zou hem in zekere zin het enfant terrible kunnen noemen van onze literatuur. Een man met een kunstenaarstemperament, dat los kwam toen hij zich miskend en berooid terugtrok op een arm zalig zolderkamertje in Brussel en daar in een grote nood een mees terwerk schiep, dat nu na zoveel jaren nog steeds een bijzondere plaats inneemt, in de Nederland se literatuur. Het is wel uit deze Max Havelaar, dat men zijn per soon het best leert kennen, om dat hij hierin zijn gedachten, op vattingen en zienswijzen omtrent de toestanden in het voormalige Nederlands-Indië uiteen zet, waarbij hij zelf nauw betrokken was. In dit boek vinden we Dou wes Dekker ten voeten uit en be grijpen we ook waarom hij zich als schrijver de schuilnaam Multa tuli heeft aangemeten, een naam die betekent: ik heb veel geleden. Verregaand slordig, maar hart voor de inlanders. De in 1820 geboren Eduard trok reeds op jeugdige leeftijd naar Nederlands-Indië om er zijn ge luk in staatsdienst te beproeven. Hij „debuteerde" als tweede com mies bij de Algemene Rekenka mer en werd daarna controleur te Natal. In 1834 werd hij door de gouverneur van Sumatra's westkust geschorst in verband met een kastekort, dat men toeschreef aan zijn verregaande slordigheid. In Padang bezorgde hij de gou verneur ergenis op ergenis door zijn vooruitstrevende ideeën, die hem bij de plaatselijke bevolking grote populairiteit bezorgden. In 1851 werd Douwes Dekker be noemd tot assistent-resident te Amboina. Zijn zwakke gezond heid noopte hem echter Indië te verlaten en in het Europese kli maat herstel te zoeken. In 1856 keerde Douwes Dekker naar Indië terug. Hij verwierf de waardering van de gouverneur-generaal Duymar van Twist „door zijn hart voor de inlanders". Duymar van Twist be noemde Douwes Dekker tot assi stent-resident van Lebak, omdat hij „de regte man op de regte plaats zou zijn". Het beslissende conflict. In Lebak heersten jammerlijke toestanden. De mohammedaanse bevolking van dit gewest had reeds dikwijls de oproervaan ge plant. Berovingen en opstanden waren aan de orde van de dag. De ellendige omstandigheden, waarin de inlandse bevolking ver keerde, wekten Dekker's wrevel op. Fel keerde hij zich tegen het gewestelijk bewind, in het bijzon der tegen de willekeur inzake de opgelegde herendiensten en de on betaalde afleveringen. Het kwam tot een openlijk con flict met de resident Van Kempen, toen Douwes Dekker een regent, die zich volgens hem schuldig zou hebben gemaakt aan kneve larij, wilde ontslaan. Van Kempen weigerde de betrokken ambtenaar uit zijn functie te ontheffen en Duymar van Twist ondersteunde dit besluit. Diep gekrenkt diende Douwes Dekker zijn ontslag in en vertrok naar Europa, waar hij zich te Brussel vestigde. Hij richtte een uitvoerig schrijven aan de gou verneur-generaal, die deze cri de coeur echter niet beantwoordde. In een bedompt zolderkamertje in het centrum van Brussel zette Douwes Dekker zich toen tot het schrijven van zijn Max Havelaar, waarmee hij de bedoeling had het Nederlandse volk in te lichten en de slechte toestanden in de ko loniën te brandmerken. Zijn meesterwerk. Wij kunnen de Max Havelaar beschouwen als een gedocumen teerde autobiografie. In de berooi de zwerver Sjaalman herkennen we de schrijver zelf, Max Havelaar is de geïdealiseerde assistent-resi dent, die opkomt voor de Javaan se bevolking maar in dit streven voortdurend wordt geboycot. In het laatste hoofdstuk richt Multa tuli zich persoonlijk tot koning Willem III, om diens aandacht te vragen voor de jammerlijke toe standen in „het land, dat zich slingert rondom de evenaar als een gordel van smaragd." De ontvangst van de Max Ha velaar was voor Multatuli een te leurstelling. Want het was maar niet zo de wens van de schrijver geweest zich eens te uiten. Zijn werk had ook nog een nevenbe doeling. Hij had gehoopt eerher stel voor zichzelf te bedingen en was smartelijk verbaasd dat men zijn boek wel mooi vond, maar hem maatschappelijk niet hielp, zoals hij had verwacht. Wanneer wij Eduard Douwes Dekker als schrijver willen beoor delen, dan moeten wij dit doen naar zijn meesterwerk de Max Ha velaar, waarmee hij al zijn ander werk, dat zeker eveneens literiare waarde heeft, in de schaduw stel de. Waarom onsterfelijk? We mogen de Max Havelaar niet zien als een gedetailleerd beeld van de maatschappelijke toestanden in het Indië der vorige eeuw, want het geeft dit beeld maar betrekkelijk. Multatuli's be schrijvingen vloeien voort uit een gestadig kloppende toevoerader, die zijn eigen leven en dat van zijn literaire personage bond. Als Indisch ambtenaar voelde Douwes Dekker zich miskend en verloo chend en in deze gemoedsgesteld heid schreef hij zijn boek. Het is derhalve geen fijnzinnig sociolo gische analyse van de toestanden in het grote rijk overzee, zelfs al moeten wij erkennen, dat de fei len van het Nederlands bewind, zoals Multatuli die ons schildert, stellig niet uit de lucht zijn gegre pen. Het zijn niet de historisch-so- cialogische, maar de literaire kwa liteiten van de Max Havelaar, die het boek een ereplaats in de rij van meesterwerken uit onze lite ratuur en daarmee de schrijver literair onsterfelijkheid hebben bezorgd. Het staat vast, dat Multatuli een groot schrijver was. Zijn kunst scheppingen die veel stof hebben doen opwaaien, hadden nooit zo kunnen treffen, als ze niet waren voortgekomen uit een waar kun stenaarstemperament. We vinden in zijn werk onver- gangkelijke bladzijden vol dich terlijke schoonheid enerzijds (men denke aan de geschiedenis van Saidjah en Adinda) en vol honend sarcasme anderzijds. De manier waarop de schrijver opkomt voor de verdrukte Javaan, waarop hij een kostelijke satire schrijft op de Droogstoppelgeest van hebzucht, schijnvroomheid en geestelijke dorheid, is groots en stempelt hem tot een der groten uit onze lite raire historie. Droom en praktijk. Als mens heeft Eduard Douwes Dekker zeker niet altijd bewon dering kunnen wekken. Er be stond bij hem grote contradictie tussen levensdroom en levensprak tijk, die de oorzaak vormde van zijn mislukt gezinsleven, armoe dig behémienbestaan en geschokt evenwicht. Men kan hem terecht verwijten, dat vele fouten die hij anderen verweet, hemzelf aan kleefden. Zo was hij een fervent verdediger van de vrouwenrech ten. hoewelhij die in zijn particuliere leven ten sterkste schond. In zijn zeven bundels I- deeën wordt ons de gehele geslin gerde, onevenwichtige mens Mul tatuli van alle zijden belicht. Doch één ding staat vast: dat Multatuli in zijn natuurlijk, onge dwongen, rijk getimbreerd proza onvergankelijke bladzijden heeft geschreven, die vele generaties vóór ons hebben aangesproken en ongetwijfeld ook nog vele gene raties na ons zullen boeien. Was hij in de negentiende eeuw een roepende in de woestijn, nu, na alles wat er inmiddels is ge beurd, kunnen wij niet anders zeggen, dan dat Eduard Douwes Dekker in zekere zin zijn tijd voor uit was. Ook thans is zijn werk uit politiek oogpunt de moeite van het lezen waard, omdat men, hoe subjectief ook voorgelicht, er in lezend veel factoren zal herken nen, die oorzaak zijn geworden van droeve gebeurtenissen. Zo houdt Multatuli de geesten nog steeds bezig! (Nadruk verboden). TE KOOP: i.g.stz. Keur uit twee Colijnsplaatseweg 36, lijnsplaat. Co- en wat een belangstelling. Alle kennissen zijn aanwezig. De aankondiging stond in hun eigen krant, dus was iedereen ervan op de hoogte. Kijk, dat is nu juist de kracht van het plaatselijk nieuwsblad. Of het nu nieuws betreft of advertenties, letterlijk alles uit wijde omtrek heeft de belangstelling van de yele lezers. Behoeft het nog een vraag te zijn voor de zakenman of het loont om daarin te adverteren. van deze krant wil men niets missen, geen letter Nieuw Ja, nieuw van kleur en model zijn onze TUINOVERALLS voor jongens en meisjes. Nieuw en apart zijn onze TREFFER ZOMERPYJAMA'S Nieuw en bijzonder geslaagd zijn de TREFFER WEEKENDERS Nieuw is de LIBELLE NON-RUN NAADLOZE LADDERVRIJE NYLON Steeds het nieuwste vindt u in Midden in de Hoofdstraat te Kortgene Voor uw naar <*1Öióóe Kortgene Telefoon (01108) 2 21 Publlkatle van de Nederlandsche Nieuwsbladpers Tips voor moederdag Vasana nqlons, maat 872-11 met naad 2.95, 3.50, 3.95 naadloos 1.95, 2.50, 2.95 mousse nqlons 3.95 kanten kleedjes v.a. 0.55 kleedjes, Brussels kant v.a. 1.35 stoelkleedjes 1.98 zakdoekjes, per doosje v.a. 0.95 zakdoekjes, Brussels kant per stuk v.a. 1.45 Langevïele 3 Telefoon (01180) 41 08 Middelburg

Krantenbank Zeeland

Noord-Bevelands Nieuws- en advertentieblad | 1962 | | pagina 3