Noord-Bevelands
Nieuws- en Advertentieblad
Tweede blad van het Noord-Bevelands Nieuws- en Advertentieblad d.d. 28 april 1962 no. 3089
Multatuli
hééft veel geleden
stofzuiger
BOOT'S Zelfbediening
Exclusieve
zomer
schoenen
voor dames
en heren
Oxford
Voor aparte modeschoenen
één goed adres:
Lange Vorst 85
telefoon
(01100) 5160
Goes
^Tfloed&rclcicf
cjeócUenken
13 mei - moederdag I
De Weefstoel
75 jaar geleden stierf Eduard Douwes Dekker
Tegenstelling tussen levensdroom en levenspraktijk
Op 19 februari van het jaar 1887
overleed te Nieder-Ingelheim E-
duard Douwes Dekker, misschien
bij velen beter bekend onder zijn
schrijversnaam Multatuli. Met
hem verloor Nederland een van
zijn merkwaardigste literatoren.
Men zou hem in zekere zin het
enfant terrible kunnen noemen
van onze literatuur. Een man met
een kunstenaarstemperament, dat
los kwam toen hij zich miskend
en berooid terugtrok op een arm
zalig zolderkamertje in Brussel en
daar in een grote nood een mees
terwerk schiep, dat nu na zoveel
jaren nog steeds een bijzondere
plaats inneemt, in de Nederland
se literatuur. Het is wel uit deze
Max Havelaar, dat men zijn per
soon het best leert kennen, om
dat hij hierin zijn gedachten, op
vattingen en zienswijzen omtrent
de toestanden in het voormalige
Nederlands-Indië uiteen zet,
waarbij hij zelf nauw betrokken
was. In dit boek vinden we Dou
wes Dekker ten voeten uit en be
grijpen we ook waarom hij zich
als schrijver de schuilnaam Multa
tuli heeft aangemeten, een naam
die betekent: ik heb veel geleden.
Verregaand slordig,
maar hart voor de inlanders.
De in 1820 geboren Eduard trok
reeds op jeugdige leeftijd naar
Nederlands-Indië om er zijn ge
luk in staatsdienst te beproeven.
Hij „debuteerde" als tweede com
mies bij de Algemene Rekenka
mer en werd daarna controleur
te Natal. In 1834 werd hij door
de gouverneur van Sumatra's
westkust geschorst in verband met
een kastekort, dat men toeschreef
aan zijn verregaande slordigheid.
In Padang bezorgde hij de gou
verneur ergenis op ergenis door
zijn vooruitstrevende ideeën, die
hem bij de plaatselijke bevolking
grote populairiteit bezorgden. In
1851 werd Douwes Dekker be
noemd tot assistent-resident te
Amboina. Zijn zwakke gezond
heid noopte hem echter Indië te
verlaten en in het Europese kli
maat herstel te zoeken. In 1856
keerde Douwes Dekker naar Indië
terug.
Hij verwierf de waardering van
de gouverneur-generaal Duymar
van Twist „door zijn hart voor de
inlanders". Duymar van Twist be
noemde Douwes Dekker tot assi
stent-resident van Lebak, omdat
hij „de regte man op de regte
plaats zou zijn".
Het beslissende conflict.
In Lebak heersten jammerlijke
toestanden. De mohammedaanse
bevolking van dit gewest had
reeds dikwijls de oproervaan ge
plant. Berovingen en opstanden
waren aan de orde van de dag.
De ellendige omstandigheden,
waarin de inlandse bevolking ver
keerde, wekten Dekker's wrevel
op. Fel keerde hij zich tegen het
gewestelijk bewind, in het bijzon
der tegen de willekeur inzake de
opgelegde herendiensten en de on
betaalde afleveringen.
Het kwam tot een openlijk con
flict met de resident Van Kempen,
toen Douwes Dekker een regent,
die zich volgens hem schuldig
zou hebben gemaakt aan kneve
larij, wilde ontslaan. Van Kempen
weigerde de betrokken ambtenaar
uit zijn functie te ontheffen en
Duymar van Twist ondersteunde
dit besluit. Diep gekrenkt diende
Douwes Dekker zijn ontslag in en
vertrok naar Europa, waar hij zich
te Brussel vestigde. Hij richtte een
uitvoerig schrijven aan de gou
verneur-generaal, die deze cri de
coeur echter niet beantwoordde.
In een bedompt zolderkamertje
in het centrum van Brussel zette
Douwes Dekker zich toen tot het
schrijven van zijn Max Havelaar,
waarmee hij de bedoeling had het
Nederlandse volk in te lichten en
de slechte toestanden in de ko
loniën te brandmerken.
Zijn meesterwerk.
Wij kunnen de Max Havelaar
beschouwen als een gedocumen
teerde autobiografie. In de berooi
de zwerver Sjaalman herkennen
we de schrijver zelf, Max Havelaar
is de geïdealiseerde assistent-resi
dent, die opkomt voor de Javaan
se bevolking maar in dit streven
voortdurend wordt geboycot. In
het laatste hoofdstuk richt Multa
tuli zich persoonlijk tot koning
Willem III, om diens aandacht te
vragen voor de jammerlijke toe
standen in „het land, dat zich
slingert rondom de evenaar als
een gordel van smaragd."
De ontvangst van de Max Ha
velaar was voor Multatuli een te
leurstelling. Want het was maar
niet zo de wens van de schrijver
geweest zich eens te uiten. Zijn
werk had ook nog een nevenbe
doeling. Hij had gehoopt eerher
stel voor zichzelf te bedingen en
was smartelijk verbaasd dat men
zijn boek wel mooi vond, maar
hem maatschappelijk niet hielp,
zoals hij had verwacht.
Wanneer wij Eduard Douwes
Dekker als schrijver willen beoor
delen, dan moeten wij dit doen
naar zijn meesterwerk de Max Ha
velaar, waarmee hij al zijn ander
werk, dat zeker eveneens literiare
waarde heeft, in de schaduw stel
de.
Waarom onsterfelijk?
We mogen de Max Havelaar
niet zien als een gedetailleerd
beeld van de maatschappelijke
toestanden in het Indië der vorige
eeuw, want het geeft dit beeld
maar betrekkelijk. Multatuli's be
schrijvingen vloeien voort uit een
gestadig kloppende toevoerader,
die zijn eigen leven en dat van
zijn literaire personage bond. Als
Indisch ambtenaar voelde Douwes
Dekker zich miskend en verloo
chend en in deze gemoedsgesteld
heid schreef hij zijn boek. Het is
derhalve geen fijnzinnig sociolo
gische analyse van de toestanden
in het grote rijk overzee, zelfs al
moeten wij erkennen, dat de fei
len van het Nederlands bewind,
zoals Multatuli die ons schildert,
stellig niet uit de lucht zijn gegre
pen.
Het zijn niet de historisch-so-
cialogische, maar de literaire kwa
liteiten van de Max Havelaar, die
het boek een ereplaats in de rij
van meesterwerken uit onze lite
ratuur en daarmee de schrijver
literair onsterfelijkheid hebben
bezorgd.
Het staat vast, dat Multatuli een
groot schrijver was. Zijn kunst
scheppingen die veel stof hebben
doen opwaaien, hadden nooit zo
kunnen treffen, als ze niet waren
voortgekomen uit een waar kun
stenaarstemperament.
We vinden in zijn werk onver-
gangkelijke bladzijden vol dich
terlijke schoonheid enerzijds (men
denke aan de geschiedenis van
Saidjah en Adinda) en vol honend
sarcasme anderzijds. De manier
waarop de schrijver opkomt voor
de verdrukte Javaan, waarop hij
een kostelijke satire schrijft op de
Droogstoppelgeest van hebzucht,
schijnvroomheid en geestelijke
dorheid, is groots en stempelt hem
tot een der groten uit onze lite
raire historie.
Droom en praktijk.
Als mens heeft Eduard Douwes
Dekker zeker niet altijd bewon
dering kunnen wekken. Er be
stond bij hem grote contradictie
tussen levensdroom en levensprak
tijk, die de oorzaak vormde van
zijn mislukt gezinsleven, armoe
dig behémienbestaan en geschokt
evenwicht. Men kan hem terecht
verwijten, dat vele fouten die hij
anderen verweet, hemzelf aan
kleefden. Zo was hij een fervent
verdediger van de vrouwenrech
ten. hoewelhij die in zijn
particuliere leven ten sterkste
schond. In zijn zeven bundels I-
deeën wordt ons de gehele geslin
gerde, onevenwichtige mens Mul
tatuli van alle zijden belicht.
Doch één ding staat vast: dat
Multatuli in zijn natuurlijk, onge
dwongen, rijk getimbreerd proza
onvergankelijke bladzijden heeft
geschreven, die vele generaties
vóór ons hebben aangesproken en
ongetwijfeld ook nog vele gene
raties na ons zullen boeien.
Was hij in de negentiende eeuw
een roepende in de woestijn, nu,
na alles wat er inmiddels is ge
beurd, kunnen wij niet anders
zeggen, dan dat Eduard Douwes
Dekker in zekere zin zijn tijd voor
uit was. Ook thans is zijn werk
uit politiek oogpunt de moeite
van het lezen waard, omdat men,
hoe subjectief ook voorgelicht, er
in lezend veel factoren zal herken
nen, die oorzaak zijn geworden
van droeve gebeurtenissen.
Zo houdt Multatuli de geesten
nog steeds bezig!
(Nadruk verboden).
TE KOOP:
i.g.stz.
Keur uit twee
Colijnsplaatseweg 36,
lijnsplaat.
Co-
en wat een belangstelling. Alle kennissen zijn aanwezig. De
aankondiging stond in hun eigen krant, dus was iedereen
ervan op de hoogte.
Kijk, dat is nu juist de kracht van het plaatselijk nieuwsblad.
Of het nu nieuws betreft of advertenties, letterlijk alles uit
wijde omtrek heeft de belangstelling van de yele lezers.
Behoeft het nog een vraag te zijn voor de zakenman of
het loont om daarin te adverteren.
van deze krant wil men niets missen, geen letter
Nieuw
Ja, nieuw van kleur en model zijn onze
TUINOVERALLS
voor jongens en meisjes.
Nieuw
en apart zijn onze
TREFFER ZOMERPYJAMA'S
Nieuw
en bijzonder geslaagd zijn de
TREFFER WEEKENDERS
Nieuw
is de
LIBELLE NON-RUN NAADLOZE
LADDERVRIJE NYLON
Steeds het nieuwste vindt u in
Midden in de Hoofdstraat te Kortgene
Voor uw
naar
<*1Öióóe Kortgene
Telefoon (01108) 2 21
Publlkatle van de
Nederlandsche
Nieuwsbladpers
Tips voor moederdag
Vasana nqlons, maat 872-11
met naad 2.95, 3.50, 3.95
naadloos 1.95, 2.50, 2.95
mousse nqlons 3.95
kanten kleedjes v.a. 0.55
kleedjes, Brussels kant v.a. 1.35
stoelkleedjes 1.98
zakdoekjes, per doosje v.a. 0.95
zakdoekjes, Brussels kant
per stuk v.a. 1.45
Langevïele 3
Telefoon (01180) 41 08
Middelburg