AFSCHEID
I
i
den onder de wapenen geroepen
In de kamers werden anti-stakings-
wetten aangenomen, ondanks fel
verzet van vrijz. en sociaal-demo
craten. De regering won het pleit.
Een tweede overwinning behaal
de minister Kuyper in het zelfde
jaar, toen hii H.M. voorstelde de
Eerste Kameiy die de wet op het
hoger onderwijs verwierp te ont
binden. Dit geschiedde bij Konink
lijk Besluit van 19 Juli. De nieuw
verkozen Eerste Kamer bleek een
rechtse meerderheid te bezitten
en nam dan ook .met 27 tegen 15
stemmen de wet op het hoger on
derwijs aan.
De verkiezingen van 1905 noop
ten echter dr Kuyper uiteindelijk
tot aftreden. In dat jaar kwam het
laatste liberale kabinet aan het
bewind, doch het bleef niet lang.
In de nacht van 20 December 1907
verdedigde een haast wanhopige
minister van oorlog zijn begroting.
Deze „nacht van staal" bracht het
begin van een langdurige regerings
crisis, die pas in 1908 kon worden
opgelost.
Het kabinet-Heemskerk deed zijn
intrede.
Een troonopvolgster
Meer dan eens had er reeds e-
nige ongerustheid bestaan over de
erfopvolging in het roemrijke ge
slacht der Oranjes. Maar in 1909
kwam een blijde gebeurtenis. In de
prille ochtend van 30 April verkon
digden 51 saluutschoten de geboor
te van een Prinses. Zij ontving de
namfen van vijf grote vrouwen uit
onze geschiedenis: Juliana Louise
Emma Marie Wilhelmina.
Het volgende belangrijke jaar
was 1913. Het bracht ons de her
denking van onze 100-jarige onaf
hankelijkheid; het kabinet-Cort van
de Linden en de inwijding van het
Vredespaleis te 's Gravenhage.
En ook het Vredespaleis, getooid
met geschenken vam vrijwel-alle
naties, bracht de wereld geen vre
de. De eerste verschrikkelijke vol-
kerenslag brak uit en woedde spoe
dig in alle hevigheid langs onze
Zuidergrens. Schepen werden ge
torpedeerd of liepen op een mijn;
Belgische vluchtelingen stroomden
ons land binnen; buitenlandse mi
litairen werden geïnterneerd; de
distributie deed haar intrede; in Mei
1917 viel een vliegtuigbom opZie-
rikzee; we spraken toen ook over
„eenheidsworst" en „O.W.-ers".
Maar we bleven ongemoeid en ook
dat danken wij aan Koningin Wil
helmina in de eerste plaats.
De mislukte^ revolutie.
Toen overal op aarde de tronen
•wankelden en kronen in 't stof rol
den, de Duitse keizer ons land bin
nenvluchtte en een revolutie-geest
door Europa waarde, meende P. J.
Troelstra dat ook voor Nederland
de tijd gekomen was om de poli-
tiek-sociale strijd door een staats
greep te beslissen. Zijn Kamerrede
van .13 November 1918 werd de
oproep tot revolutie.
Onze landgenoten hebben zich
door de sociaaldemocratische min
derheid niet laten intimideren. De
landstorm stond gereed, doch be
hoefde niet op te treden. Overal
sprak men zich uit voor trouw aan
de Koningin en grondwet, en een
grote menigte huldigde de Konink
lijke familie op 18 November op
't Malieveld in Den Haag. Weet u
het nog? ,,'t Was Oranje, 't is O-
ranje, 't blijft Or-anje-boven!"
Oranje bleef. Ook ons grondge
bied, ondanks de Belgische*aanspra-
ken, ongeschonden, al veroorzaakte
het ons opgedrongen Verdrag nog
in 1927 een kabinetscrisis. Minister
Van Karnebeek móest heengaan,
toen de Eerste Kamer het door hem
getekende tractaat met 33 tegen 17
stemmen verwierp.
Inmiddels had minister Aalberse
ons in 1919 de nieuwe arbeidswet
geschonken, waarin de 8-urige werk
dag en de vrije Zaterdagmiddag tot
stand kwamen. Aan elke uitbuiting
van werkkrachten werd een einde
gemaakt.
Oorlogs- en Vredestijd
in vogelvlucht
Wat u nog wel weet, dat zijn de
„vette jaren" tot 1929 en de „ma
gere" daarna; de aanpassingspoli
tiek van minister Colijn; de val
van onze gulden; de muiterij op de
„Zeven Provinciën" in 1933, met
een bom bedwongen; de droog
legging van de Zuiderzee; de ver
loving van Prinses Juliana en de
stralende huwelijksdag op 7 Januari
1937; het auto-ongeluk van Prins
Bernhard op de komst van het
eerste Prinsesje Beatrix op 31 ja
nuari 1938; een jaar later gevolgd
door Irene met de betekenisvolle
naam „Vrede".
Doch het jaar 1939 bracht nieuwe
ellende over onze aarde. De Twee
de Wereldoorlog brak uit, Neder
land mobiliseerde, verklaarde zich
neutraal, Koning Leopold en Ko
ningin Wilhelmina verenigden zich
in een laatste oproep om vrede
Het mocht niet baten.
In de vroege ochtend van de 10e
Mei 1940 viel ook ons land ten
prooi aan de „brute krachten van
een alles vernietigend geweld. Ver
geefs trachtten onze jongens de
Duitse horden te stuiten, de mid
delen daartoe ontbraken hun. Het
bombardement van Rotterdam gaf
de doorslag: Koningin en regering
besloten de strijd vanuit Londen
voort te zetten.
We weten nog goed, welk een
ellende deze oorlog over ons uit
stootte, laten .wij geen oude won
den openrijten doch ons bepalen
tot de heugelijke, terugkeer van
H.M. onmiddellijk na de bevrijding.
Op 13 Maart 1945 stond Zij te Eede
in Zeeland weer op vaderlandse
bodem. v
Sindsdien bracht de zuivering
nog veel beroering; de „doorbraak
poging van de P.v.d.A.; de haven
staking en andere communistische
agitatie; de verkiezingen; de veel
gecritiseerde Indië-politiek met po
litiële actie; de geboorte van Prin
ses Marijke; de bezoeken van Chur
chill en mevr. Roosevelt; de vijftig
ste jaarbeurs; de 300-jarige her
denking van de Vrede van Mun
ster en zovele andere heel belang
rijke dingen Weetu nog wel?
Vijftig jaren. Eigenlijk veel te
veel pm het allemaal precies te
vertellen. Hoeveel ruimte zouden
wij dón niet nodig hebben 1 Daar
om wenden we ons weer om en
zien we thans de toekomst vol
vertrouwen tegémoet.
g De viering van het vijftigjarig regeringsjubileum van H.M. Ko-
g ningin Wilhelmina heeft ongetwijfeld een wat weemoediger inslag g
g) verkregen door het feit, dat dit tevens een afscheid zal zijn van g>
Haar als vorstin van Nederland. Terwijl wij haar dank willen
brengen en onze verheugenis willen^.uiten over Haar zo gewaar- g
g deerd beleid gedurende een moeilijke halve eeuw, voelen wij daar- g
Q naast de weemoedige gedachte aanwezig, dat het nu niet langer
deze zo hooggeachte vrouw 'Zal zijn, die aan het hoofd gaat van Q
het Nederlandse volk in zijn moeilijke worsteling naar een betere
g toekomst. g
g De geschiedenis kent ^een Oranjevorst, die zo lang de teu- g
g gels van het bewind over het Nederlandse volk in handen heeft g
gehouden als Koningin Wilhelmina. Het is dus geen wonder, dat
g ondanks of misschien juist door de moeilijkheden die ons volk g
g) in deze rumoerige vijftig jaren kreeg te verduren en het wijze en g)
warm:menselijk beleid dat daarbij van de vorstin uitging, een
g band tussen vorstin en volk groeide,, die zeker voor beiden van 5:
g grote betekenis is. Het is in het leven altijd zo, dat men elkaar g
juist in de moeilijkste omstandigheden het best leert kennen en fj
eventueel waarderen. Die moeilijkheden zijn ons-in de afgelopen
vijftig jaren allerminst bespaard gebleven en het zijn juist die
omstandigheden, welke vorstin en volk naar elkaar toe deden
groeien. Juist in die moeilijkste tijden bleek sterker dan ooit Haar
koninklijkheid, niet in de praal van een hofleven, doch juist veel- g
g eer uit de soberheid waarmede Zij leiding gaf en de diep-mense- g
g lijke bewoordingen waarin Zij uiting gaf aan het medeleven met a
g) Haar volk. En vooral de laatste oorlogsjaren, die ook voor Hare g)
gj Majesteit een zo diepe beproeving zijn geweest, verstevigden
Sr meer dan ooit de band, die tussen Nederland en Oranje sinds de Sr
16e eeuw aanwezig was en deden ons bewust worden, dat het S?
meer was dan een symbool alleen, een band van liefde en ver-
trouwen van mens tot mens en juist daardoor zo diep in ons
hart verankerd.
g De feestelijke viering van Haar gouden regeringsjubileum bete-
g kent voor ons dan ook meer dan een feest om het feest alleen. g
g Het is het opgewekt willen huldigen van een. grote leidster en g
g het uiting geven van een diep doorvoelde dankbaarheid, waartoe g
g in ons leven meestal slechts weinig personen aanleiding geven, g
g) Het is een goede traditie om een jubileum vreugdevol te geden- g)
a ken, de verdiensten van de jubilaris of jubilaresse komen ons dan
g weer eens duidelijk voor ogen.te staan en het vijftig jaar lang
g bekleden van de allerhoogste positie in den lande is bovendien
I» een zeer uitzonderlijk jubileum, van welker glans iets op ons ge-
hele volk afstraalt..
Daarna komt dan Haar afscheid als vorstin. Een daad, die we
g mogen zien als een bekroning van Haar beleid, n.l. de zware
taak weten neer te leggen op het moment, dat de krachten niet
-meer volledig toereikend zijn om alle consequenties blijmoedig g
g te kunnen aanvaarden. Dat voor zichzelf te erkennen, dat mo- S)
g ment te weten en te benutten, en de eerste plaats te kunnen af- g
g staan aan de jongere generatie, in het vertrouwen dat daarmede
het moeilijke werk slechts gediend is dat vereist zowel
g een moedig als een wijs inzicht. En al mogen wij het dan dus g
g betreuren, dat een zo eminente vrouw niet langer ons staatshoofd
zal zijn, tegelijk beseffen wij, dat Zij daarmede ook ons belang
gediend acht en dit^zó goed zal zijn.
Daarom blijven deze Jubileumfeesten bezield door een ware
g vreugde, een oprechte hulde aan een groot landgenote. g
g Temeer mag die vreugde aanwezig zijn, omdat wij ook het g
g beleid van Haar opvolgster met vertrouwen tegemoet kunnen zien, g
-Prinses Juliana is evenzo doordrenkt met de Oranje-tradities van g
g geestelijke vrijheid en onafhankelijkheid en de bereidheid tot g
g dienen, waaruit de band tussen Nederland en Oranje ontstond, a
g De persoonlijkheid van onze toekomstige Koningin is ons reeds
g lief geworden zowel door haar openbaar als door wat van haar
g huiselijk leven bekend werd. Wij kunnen niet voorzien of wij 5
met Koningin Juliana een tijdperk van bloei en voorspoed voor
Nederland tegemoet zullen, gaan, maar wel zijn wij overtuigd dat
zij daarvoor haar beste krachten zal geven en van haar warm
medeleven in onze strijd voor een redelijk volksbestaan. g
g Moge dan de Jubileumfeesten een warme hulde betekenen g
aan Koningin Wilhelmina voor Haar wijs staatsmanschap in de- g
g ze vijftig jaren en het vertrouwen uitdrukken waarmede wij Haar g
g opvolgster begroeten. g
g H. van Wermeskerken.
