niE~
NOORD-BEVELANDS
EK ADVERTENTIEBLAD
Q
l foombom
given
No. 2380
Zaterdag 10 Juli 1948
51e Jaargang
In de keukens van de rH
één daalder
één daalder
DRUK EH UITGAVE A. G. M. MARKUSSE TE WISSENKERKE
TELEF00H No. 308
GIRO No. 32622
Abonnementsprijs f 1.50 per jaar. - Franco per post f 3 00. - Advertenties 5 cent per mm - 2250 betalende abonné's.
8
Romantiek
van de Plutoniumfabriek
De Duitse uitvinders werken in Argentinië!
Een rosse gloed hangt er boven de spooksteden van Siberië. Betonmolens malen dag en
nacht. Meters dikke muren worden opgetrokken in de meest afgelegen gebieden van Amerika en Azië.
Plutonium! De wereld maakt plutonium; een nieuw metaal dat alleen door kernsplitsing uit
uranium kan worden verkregen. Atoom voor atoom Een eindeloos lange weg voor de mo
gendheden, die deze kostbare stof in grote hoeveelheden nodig hebben voor de atoombom 1
Het eerste apparaat, dat de Amerikanen in dienst stelden om op grote schaal plutonium te
vervaardigen, bezat een vermogen van 200 Watt, Indien men hiermede één bom van zegge 100 kg
had willen vullen, zouden er 70.000 jaren verstreken zijn
Zoals de Russen nu achter de
Oeral hun laboratoria en fabrieks
complexen in streng bewaakte af
zondering opbouwen en er strikt
voor blijven waken dat geen ge
heimen uitlekken, zo ploeterden
eens de Amerikanen onder veel
moeilijker omstandigheden tijdens
de oorlog om al hun activiteit op
dit gebied uit 't oog en uit
de pers te houden. Complete ste
den moesten in recordtijd worden
opgebouwd, tienduizenden bij uit
stek geschoolde arbeiders werden
Wanneer U het ziet, zult U
het inderdaad ook niet kun
nen geloven. Het is in deze
tijd het onmogelijke mogelijk
gemaakt. En het komt
aan een ieder ten goede. Nu
wordt voor slechts
de wereld voor U openge
legd. Deze éne daalder stelt
U in staat om, gezeten in een
gemakkelijke stoel, de wereld
nader te leren kennen. Voor
wordt U de eigenaar van
een boek, geschreven door
de bekendste schrijvers uit
binnen- en buitenland. Elk
boek heeft een omvang van
200 a 400 pagina's, is ge
bonden en heeft een aardige
omslag. Doordat alleen goede
boeken in deze serie verschij
nen is elk boek op zichzelf
zijn plaats in Uw boekenkast
ten volle waard.
BOEKHANDEL MARKUSSE
heeft alle verschenen werken
in voorraad en geeft gaarne
alle gewenste inlichtingen.
te werk^estêld, professoren, inge
nieurs, s^ejfcundigen, ervaren lei
ders, archjjtecten, medici, leveranciers
van grondstoffen en voedsel, poli
tiemensen en militairen, administra
tief en technisch personeel werden
in 't gigantische project betrokken
zonder dat zij mochten weten waar
voor hun werkzaamheden dienden.
Er bestaan op het ogenblik
tientallen steden op de wereld,
waarvan de namen niet op e-
nigerlei landkaart^ mogen voor
komen. De bekendste daarvan is
wel Clinton, Oak-Ridge en Han-
ford in de Verenigde Staten; de
slechts met enkele Russische let
ters aangeduide bouwsels ten Zui
den van Biisk, ten Noorden van
Chita en in het Alaghezgebergte
in de U.S.S.R. en dan de even
dreigend uitziende projecten van
de Argentijnse regering bij San
Isidro en Cerro Blando. In deze
laatste plaats is het hoofdkwar
tier van de uitvinders der Duitse
atoombom prof. Werner Heisen-
berg uit Leipzig en dr Guido
Beek, beiden in dienst van pre
sident Peron.
Hoe werkt
zo'n fabriek?
De eerste inrichting, die de Ame
rikanen in 1943 opzetten om meer
plutonium te verkrijgen dan die e-
ne laboratoriumzuil te Chicago op
leverde, kon niet anders zijn dan
een slag in de lucht. Méér pluto
nium dan de helft van het duizend
ste gedeelte van een gram had nog
niemand ooit bij elkaar gezien 1
Geen der geleerden kon voorzien,
welke invloeden het nieuwe mate
riaal op de omgeving zou kunnen
uitoefenen. Welke bouwstoffen wa
ren nodig? Hoe kon men de ont
zaglijke hitte afvoeren, die bij een
dergelijke massale kernsplitsing zou
optreden? Hoe moest men ketting
reactie in de hand hou
den, de „machines" be
sturen indien de radio
activiteit niet ingeperkt
kon worden?
Problemen genoeg!
Men zou bijvoorbeeld
geregeld de „asla" van
elke uraniumzuil moe
ten ledigen en nieuwe
„brandstoffen" toevoe
gen, maar nimmer mocht
de atoomsplitsing zich
buiten de „kachels"
voortzetten. Men kon
ook een zuil niet gaan
afbreken, als er wat plutonium in
ontstaan was.
Voor al dit soort vraagstukken
is tenslotte een oplossing gevonden.
Alvorens echter van de ervaringen
uit de proeffabriek profijt kon wor
den getrokken, kwamen reeds de
onafzienbare complexen van Han-
ford en Oak-Ridge in bedrijf. En
natuurlijk deden de voortvarende
Amerikanen het daar tóch weer
heel anders
Als een
betoverd kasteel.
De „uraniumzuil", die de Russen
thans ook algemeen toepassen, is
opgebouwd uit een gratieten roos
ter met verschuifbare uranium-sta-
ven. Zodra in het inwendige van
deze bolvormige ovens een blijven
de kernsplitsing aan de gang is
gebracht (een kettingreactie dus)
ontstaat onder zekere voorwaarden
het plutonium, zoals dit in ons
derde artikel reeds werd aangege
ven. De bediening geschiedt geheel
op afstand en al het personeel blijft
door een naadloze beschermende
loodbetonmuur van de aparaten ge
scheiden.
Inplaats van de ideale helium-
koeling heeft men om practische
redenen waterkoeling toegepast,
Geef mij
één dollar
winst
Midden in de oorlog trad bij de pre
sident-directeur van Amerika's grootste
scheikundige concern een man binnen,
die zich voorstelde als generaal Groves.
„Ik kwam u verzoeken, meneer Car
penter, om een volledige stad te bouwen
bestaande uit scheikundige fabrieken".
„Waarom?" vroeg de ander, stom ver
baasd.
„Dat kan ik niet zeggen" zei de ge
neraal, maar het is in het belang van
het land en ik spreek hier namens de
regering en de generale staf. Ik vertrouw,
dat U alle opdrachten zult uitvoeren
zonder U over het hoe en waarom te
bekommeren. Die stad moet in de kortst
mogelijke tijd gebouwd worden en geen
mens mag iets van de werkzaamheden
te weten komen".
„Goed, ik neen» het aan", zei W. S.
Carpenter, „geef mij een contract voor
de kostprijs met de garantie van één
dollar winst
Het werd het wonderlijkste contract,
dat ooit is opgemaakt.
Er is over de geheime steden in Ame
rika nooit iets uitgelekt. En toen Harry
Truman de eed als president had afge
legd en ingewijd werd, stond zelfs hij
als aan de grond genageld bij het ver
nemen van dit nieuws
maar de Columbia-rivier, die hier
toe door één der fabrieken heen
geleid is, moet dan ook weer on
schadelijk gemaakt worden. Met
de buizen hiervoor ontstonden nieu
we moeilijkheden, want deze moes
ten uit een materiaal bestaan dat
1. bestand was tegen het opwek-,
ken van kern-reacties in de stof;
2. geen neiging bezat om neutro
nen in te vangen, hetgeen de wer
king van de zuilen zou vertragen;
3. niet veranderde onder de inwer
king van de hevigste neutronen
bombardementen;
4. geen invloed zou ondervinden
van de radio-actieve straling;
5. voldeed aan alle eisen welke
aan buismateriaal gesteld worden
(niet lekken, niet kromtrekken, niet
merkbaar uitzetten bij verwarming,
niet roesten en gemakkelijk te be
werken).
Beryllium-pijp bleek niet in vol
doende hoeveelheden gemaakt te
worden en toen bleef uiteindelijk
aluminium over, alhoewel men ei-
gelijk in 't geheel niet wist of dit
onder deze omstandigheden wel de
zelfde hoedanigheden zou bezit
ten
De electro-technici zaten met de
handen in het haar vanwege de
stralingsinvloeden op hun instru-
