NOORD-BEVELANDS
MSEUWS" EN ^BWEÜTENTIEBLAD
I WEDLOOP 01 KT ËIEIM.
I4o. 2366 Zaterdag 3 April 1948 51e Jaargang
Kunst- en Filmavond
DRUK EH UITGAVE A. 0. M. MARKUSSE TE WISSENKERKE TELEFOON No 308 - GIRO Mo. 32622
Abonnementsprijs f 1.50 per jaar. - Franco per post f 3.00. - Advertenties 5 cent per mm - 2250 betalende abonné's.
Het „geheim" van de atoombom
De Duitsers bleven voor.
Ontstellend langzaam maalde de
molen van de Amerikaanse regering
in die dagen. Besluiten werden nóg
niet genomen. Alleen de geleerden
werkten koortsachtig in hun labo
ratoria om met tastbare bewijzen
aan te tonen wat er dreigde, als
een uraniumwapen in verkeerde
handen raakte.
Men deed belangrijke ontdekkin
gen, wisselde gegevens uit met de
Engelsen, zocht naar bruikbare
grondstoffen, tastte in 't duister o-
ver de „ketting-reactie" en bereken
de tegelijk welke „temperaars" nood
zakelijk zouden zijn om de ontke
tende krachten binnen de perken
te houden.
Toen men tot de slotsom kwam,
dat „zwaar water" geschikt zou
zijn als temperaar omdat de atomen
daarvan veel loskomende deeltjes
(de neutronen) uit de uraniumker
nen kunnen „opvangen" en onge
vaarlijk maken, bleken de Duitsers
in het inmiddels veroverde Noor
wegen verscheidene kilogrammen
zware waterstof per dag in paraf
fine te laten verwerken.
Plotseling bleek de gehele opzet
van Hitiers uitval naar het Noor
den verklaard. Het ging om het zwa
re water 1 Wederom bleek, hoe ver
de Duitsers met hun voorbereidin
gen reeds waren.
En wat beduidde die paraffine?
De eerste
tegenmaatregelen.
De geschiedenis van het Noorse
zware water vormt een roman op
zichzelf. De geallieerden, verontrust
door de Duitse voorsprong, beslo
ten eindelijk in 1942 om daadwer
kelijk in te grijpen. Parachutisten
met speciale -opdrachten werden
neergelaten bij plaatsen, waar on
derdelen voor de atoombom ver
vaardigd bleken te worden. Niet
altijd gelukten deze ondernemingen.
Een vliegtuig met dertig Engelse
specialisten zorgvuldig opgeleid
voor hun nieuwe en gevaarlijke
taak vloog tegen de rotsen te
pletter, de Duitsers ontdekten de
opzet en de overlevenden werden
gefusilleerd zonder nog iets gedaan
te kunnen hebben.
Maar anderen bereikten ongezien
hun doel. Zo drongen op 28 Febru
ari 1943 negen per parachute neer
gelaten Noren de stikstoffabriek bij
Rjukan binnen, plaatsten op de
juiste punten hun tijdbommen en
vernietigden aldus de zwaar water
leveranties aan Duitsland.
Onverwijld herbouwden de Duit
sers deze onmisbare fabrieken. Vele
Amerikaanse bombardementen volg
den. Er zat voor de „Herren" niets
anders op dan hun kostbare appa
raten in te pakken en op een rus
tiger plekje opnieuw te beginnen.
Dat rustige plekje lag onder de
grond in Duitsland. Zo ver mocht
het niet komen 1
Toen de 'zwaarbewaakte trein in
het voorjaar van 1944 een gedeel
te van Duitslands geheime wapen
naar de „Heimat" vervoerde, was
de Noorse verzetsbeweging volle
dig geïnstrueerd. Midden op het
Noorse meer Tinnsjoen explodeer
de de veerpont, welke de kostba
re lading overzette.
Een onmisbaar onderdeel van de
Duitse atoombom verdween op die
dag mee in de diepte. De strijd om
het zware water was gewonnen.
En toch niet gebruikt!
Met levensgevaar hadden de bei
de Curie's ten tijde van de~ Duitse
inval in Frankrijk hun kostbare
hoeveelheid zwaar water weten te
redden. Op hun vlucht naar Enge
land voerden zij deze 150 liter met
zich mee. Gezien de Duitse „dorst"
naar deze geheimzinnige neutronen-
vertragende stof, bood Engeland in
1942 aan het zware water van de
Curies naar Amerika over te bren
gen. Maar Amerika weigerde.
Men wist nu, dat de Duitsers
een slag vóór waren omdat zij de
ze grondstof reeds in grote hoe
veelheden konden produceren, wat
aan geallieerde zijde tot dat ogen
blik toe niet gelukt was. Het was
eigenlijk een onhandelbare vloeistof.
Als men die als temperaar wilde
gebruiken, koste het ontzaglijke
hoeveelheden, waarover men voor
eerst niet kon beschikken. Amerika
stapte af van dit middel en scha
kelde over op grafiet, waarmee men
gunstiger resultaten had bereikt.
Op zoek naar de
„ketting-reactie".
Het gehele atoomfront der Ame
rikanen kwam thans in beweging.
Uranium, door de Duitsers reeds
in belangrijke kwanta uit Joachim-
stahl (Tsjecho-S'iowakijel) geïmpor
teerd, bestond in die vorm nog niet
in de Verenigde Staten toen men
het metaal nodig had voor de kern
splitsing. Men beschikte alleen o-
ver zwart uranium-oxyde met veel
onzuiverheden voor de handel. Pas
in Mei 1942 produceerden de Ame
rikanen 15 ton gezuiverd uranium
per maand, in September van dat
zelfde jaar werd dat een ton per
dag. De kosten hiervan bedroegen
duizend dollar per pound!
Dat er veel metaal nodig was,
bleek uit één proefneming met de
z.g. uranium-zuil, waarin geprobeerd
werd de ketting-reactie te veroor
zaken. Zo'n zuil bevatte 6000 kg
uranium, en voorts 6000 kg zéér
zuiver grafiet.
Pas op 2 December 1942 slaag
den de Amerikanen er in een ket
ting-reactie aan de gang te bren
gen. Op dat moment werden in
het ondergrondse laboratorium bij
Berlijn de onderdelen voor een com
plete bom reeds samengebracht.
Was de Duitse bom
onbruikbaar
Hoe slaagden de Amerikanen er
in uiteindelijk toch de adembene
mende wedloop te winnen?
Natuurlijk hebben de geallieer
de bombardementen op vitale fa
brieken, en speciale sabotageploe-
gen tijdens de transporten de Duit
se constructeurs veel kostbare tijd
doen verliezen. Verder vermoedt
men, dat hun bom door zijn gigan
tische afmetingen te onhandelbaar
was geworden. Men kon de urani
um-machine" onmogelijk in een
vliegtuig laden of ongezien trans
porteren. Tenslotte moet Hitler in
slaap gesust zijn door de bewon-
deringswaardige geheimhouding der
geallieerden. Geen enkele Duitse
spion is ooit iets over de Ameri
kaanse atoombomplannen te weten
gekomen vóór het verblindend licht
boven de woestijn van Nieuw-Mexi-
co in 1945 het welslagen verraadde.
Men sprak in Amerika over de
„afdeling ter bevordering van de
ontdekking van surrogaten", over
het „Manhattan-district" en „Me
tallurgisch laboratorium". De En
gelsen spraken over hun „nieuwe
legeringen voor metalen pijpen".
En zelfs de leveranciers van de
meest-onbruikelijke materialen van
nog ongekende zuiverheid in de
meest fantastische hoeveelheden,
en zelfs ook de grondleggers en
bouwers van de ontzaglijke fabriek-
complexen hebben nimmer geweten
waarvoor hun diensten in feite no
dig waren
Thorium!
In 1944 togen Amerikaanse on
derzoekers in de reeds bevrijde ge
bieden van Europa op zoek naar
sporen van de Duitse atoombom.
Men moest ten slotte van alles ge
gevens verzamelen over Hitler's ge
heime wapen. Het zou de Ameri
kaanse (slechts lang/aam vlottende)
experimenten kunnen versnellen.
Belangrijke gegevens werden op
gespoord. Toen ontdekten de Yan
kees plotseling, dat de Duitsers uit
Frankrijk thorium hadden wegge
haald. Wat deden zij met dat wei
nig gebruikte metaal?
Koortsachtig zochten de Ameri
kanen verder. Er bleken spionnen
bij betrokken. De thorium verdween
in Duitsland. De onderzoekers volg
den de geallieerde legers op de
voet om het spoor te volgen. Ein
delijk vonden zij de fabriek, waar
deze stof verwerkt werd.
Men maakte er tandpasta.
En dit is slechts één van de vele
verrassingen waarvoor de Ameri
kanen vrijwel dagelijks geplaatst
stonden!
(Wordt vervolgd.)
Copy-right Persbelangen - Noord-
Bevelands Nieuws- en Advertentie
blad.
Zondagdienst artsen.
Zondag a.s. doen dienst Dr L. P.
Maas en Dr J. L. J. Bruynzeel.
Matth. 425a
Ev. Joh. 41 lb-12a
Ev. Joh. 6 35
te geven
door
blinden
Op Maandag 5 April 1948 'sa-
vonds om 7.30 uur zal door de
Nederlandse Blindenbond in Hotel
„De Kroon" een Propaganda Kunst
en Filmavond worden gegeven.
De bekende blinde musici Gusta
van der Heijden, violiste en joop
Slegtenhorst, pianist, zullen op de
ze avond hun medewerking verle
nen. Hun prachtig samenspel zal
ook uw bewondering wekken. De
heer Joh. van den Berg, declama
tor zal ernstige en vrolijke decla
matie ten gehore brengen. Ook zal
vertoond worden de film „Waken
de ogen", die een schitterend beeld
geeft van de trouwe diensten der
geleidehonden.
Wij wekken u op: Bezoekt deze
avond, die u het leven en werken
der blinden nader leert kennen. U
hebt een genotvolle avond en steunt
er het werk der Nederlandse Blin
denbond mede.
Entree f 0.75. Koopt tijdig uw
programma, tevens bewijs van toe
gang, van de dames die u zullen
bezoeken, of 's avonds aan de zaal.
