P
MIDDELBURGSCHE COURANT'
1$ rotrinciale Zeexxvj&the
w.o. do eOESSHE COURANT A" 1813
Ook groote schade aan onze
monumentale woonhuizen
De snelle opmarsch der Duitsche troepen
^mmer 117 - 183e Jaargang
Dagblad Uitgave C.V. De Middelburgsche Courant.
Bureaux
Te MIDDELBURGKlein Vlaanderen
no. 24, Telef. 575, Postgiro 359300;
te GOES: Turfkade 15, Telef. 2863.
Zaterdag 25 Mei 1940
Advertentiën 30 cent per regelIngezonden Mede-
deelingen 60 cent per regel. - Bij contract lager.
Familieberichten en dankbetuigingen
minimum f2.10. - „Brieven of adres
bureau van dit blad", 10 cent extra.
WAT IN MIDDELBURG
ONHERSTELBAAR VERLOREN GING
De St. Joris-doelen, een der meest typische gebouwen van
onze hoofdstad, is, uren na het bombardement,
in vlammen opgegaan.
De gemeente-archivaris te Middelburg schrijft ons:
St. Joris voorgoed verloren.
Is van abdij en stadhuis met veel liefde,
zorg engeld nog wel wat terecht
te brengen, het complex, dat de Oost-
Indische Compagnie ons had nagelaten
en het, vooral door zijn ligging als af
sluiting van de Balans zoo aantrekkelijke
doelenhuis van de schutterij van St. Joris,
2ijn grondig verwoest en voor goed ver
loren.
De St. Jorisdoelen was in 1582
in Vlaamschen stijl opgetrokken van
witte bergsteen, en omstreeksa 1900 door
den architect Frederiks gerestaureerd. Het
Interieur was weinig belangrijk en niet
in overeenstemming met den fraaien
gevel.
Het Oost-Indische Huis.
Het Oost Indische Huis naar de
latere bestemming ook wel het Entrepot
genoemd bestond uit drie gedeelten.
Het oudste was aan de Rotterdamsche
kaai. De gevel was weliswaar van 1711,
doch reeds kort na de stichting der O. I.
Compagnie in 1602 waren de hier staande
huizen door haar betrokken. Daarachter
werd in 1630 de fraaie vergaderzaal ge
bouwd, waar in onzen tijd het kadaster
De binnenplaats achter dit deel, werd
omzoomd door twee rijen panden met
prachtige trapgevels, die als pakhuizen
voor diverse compagnies-waren fun
geerden. De volgende binnenplaats was
eveneens ombouwd met pakhuizen, doch
van grooter omvang. Aan de noordzijde
kwamen twee complexen aan de Bree-
straat uit. Het eene was in 1671 gebouwd,
vermoedelijk naar plannen van den Mid-
delburgschen schilder-architect Daniël de
Bliekhet werd afgedekt door een drie
hoekig fronton, waarin het monogram
Z(eeuwsche) V(ereenigde) O(ost-Indische)
C(ompagnie) M(iddelburg), terwijl zich op
den top een wereldbol bevond. Links
daarvan werd in 1722 het zware pakhuis
gebouwd, waarvan nog een stuk is blij
ven staan.
Herinnering aan monumentale
woonhuizen.
Ook aan onze monumentale -woonhui
zen heeft de ramp van 17 Mei groote
schade toegebracht;
Volgen wij daarbij de chronologische
volgorde, dan moeten .wij uit de periode
der Gothiek het verlies betreuren van den
oudsten Middelburgburgschen gevel aan
de Lange Delft 99, waar tot onlangs
de firma Albert Heyn haar winkel had.
Deze gevel was een aardig voorbeeld
van een versterkt middeleeuwsch stad
huis, met achtkante hoektorens op over-
kraging met dierfiguren. Aan de zijgevels
waren gemetselde boogfriezen, waarvan
men nu te midden der ruïnes zeer goed
een deel kon zien. Uit den nabloei der
Gothiek dateerde de gevel St. Pieter
straat 36, dat kort geleden door het
Rijk, in verband met de abdij-plannen,
was aangekocht.
Zeer zwaar getroffen is ons bezit aan
burgelij ke architektuur der Renaissance
Steenrotse en Gouden Sonne gingen ver
loren. De Steenrotse was in 1590
gebouwd door den steenhouwer Andries
de Valckenaere in Vlaamschen renais-
sance-stijl. Het gebouw was eigendom
der vereeniging Hendrick de Keyser, die
het huis in 1931 heeft doen restaureeren.
Den gevel uitvoerig te beschrijven zou
te ver voeren. Vermeld worde hier alleen,
dat in de dommen' tusschen de verdie
pingen gebeeldhouwde bas-reliëfs waren
aangebracht, welke het steenhouwersbe-
drijf en den naam van het huis in beeld
brachten. De eerste zijn, evenals het
fraaie ingangspoortje, behoudendie van
de bovenverdieping, welke de geschiede
nis van den rotssteen in Horeb, verhaald
in Exodus 17 cap. I, in beeld brachten,
zijn evenals de keizerbeelden en borst
beelden der beschermheiligen van het
steenhouwersgilde, voorgoed verloren.
Verloren is ook het fraaie interieur, dat
de heer Peppelman van Kampen hier zoo
zeer in overeenstemming met het huis ten
toon had gesteld.
In opzet overeenstemmend met de
Steenrotse, maar veel eenvoudiger en
door zijn ligging weinig opvallend, was
de gevel Wal 2.
Levendig en schilderachtig was d e
Gouden Sonne aan de Lange Delft.
Deze gevel, in Vlaamschen laat-renais-
sance-stijl, was in 1635 gebouwd voor
Guilielmo Quirijnse, burgemeester van
Middelburg; hij was opgetrokken in bak
steen, met ruim gebruik van bergsteen.
Zon, maan, sterren, visschen en vruchten
waren als even zoovele symbolen in ge
houwen steen in harmonisch verband in
dezen fraaien trapgevel aangebracht.
Van de kleinere en minder belangrijke
Tenaissance-gevels, die verloren gingen,
noemen wij: Markt 16 (Firma Den
Boer), met in den top in- en uitgezwenkte
voluten, welke gevel onlangs door samen
werking van plaatselijke vereenigingen
was hersteldhet charmante trapgeveltje
Kapoenstraat 5, het fraaie fragment
Gloenmarkt 4, terwijl er nog diverse
andere van minder belang waren.
NEDIRLANDSCHE
KRIJGSGEVANGENEN
NAAR HUIS.
Op een te Den Haag gehouden pers
conferentie heeft de pers-chef van den
Duitschen Staf in Nederland medegedeeld
dat tusschen de Duitsche en de Neder-
landsche autoriteiten een overeenkomst
is gesloten, waardoor in grooten getale
Nederlandsche militairen, die nog in Duit
sche gevangenschap waren, naar hun
haardsteden kunnen terugkeeren, teneinde
later hun werkzaamheden in de verschil
lende bedrijven weder te kunnen aan
vangen.
In het algemeen kan een deel van de
in werkelijken dienst zijnde reserve en
dienstplichtigen volgens deze- regeling
dadelijk met groot verlof worden gezon
den. Dit aantal bedraagt ten hoogste 50
procent van de op het 'oogenblik aanwe
zige sterkte.
Het groot verlof wordt in het algemeen
verstrekt aan hen, die van de gelegen
heid gebruik willen maken om naar huis
te vertrekken, en -die een betrekking
hebben, althans werk kunnen vinden.
De voorrang hebben zij, die zaken ver
lof hebben aangevraagd.
Het verlof wordt verlèend aan hen, die
werkzaam zijn
1. In den landbouw, den tuinbouw of het
mijnbedrijf
2. In bedrijven, die werken voor de voed
selvoorziening (bakkerijen enz.)
3. In het bouwbedrijf
4. In andere opbenbare of partuculiere
diensten of bedrijven.
Voor elk van deze groepen afzonder
lijk komen in aanmerking
a. Werklieden vóór andere werkkrach
ten
b. Gehuwden vóór ongehuwden
c. Ouderen vóór jongeren.
De commandant van elk enkelvoudig
oorlogsonderdeel compagnie enz.
beslist wie met groot verlof zullen ver
trekken, tot ten hoogste 50 procent.
Hij is bevoegd van de boven weerge
geven regeling af te wijken binnen het
aantal van 50 procent, indien het noodig
blijkt om personen naar huis te zenden,
te wier aanzien een openbaar op particu
lier belang dat wenschelijk maakt.
Officieren en onderofficieren worden in
geen grooter aantal naar huis gezonden
dan mogelijk is zonder een voldoende
kader te behouden.
Compagnies, batterij- en andere com
mandanten, verplegingsofficieren, onder
officieren-administrateurs en personeel
van het centraal registratiebureau vallen
buiten deze regeling en mogen dus niet
met groot verlof worden gezonden.
Zij, aan wie verlof is verleend, vertrek
ken rechtstreeks naar hun haardsteden,
voorzien van een bewijs, dat zij met ver
lof gezonden zijn. Dit bewijs dient tevens
als vervoersbewijs op de openbare mid
delen van vervoer.
Deze militairen hebben de verplichting
zich zoo spoedig mogelijk althans ge-
demobiliseerden binnen een week na hun
thuiskomst aan te melden bij den bur
gemeester van hun woonplaats.
De militaire goederen, welke hun wor
den medegegeven, moeten goed bewaard
en onderhouden worden.
Voor paardenoppassers komt een na
dere, aparte regeling.
Het in binnen- en buitenland
beroemde stadhuis, waarvan
thans nog slechts een stuk
gevel staat.
Het Classïsisme.
De periode in de bouwkunst, die met
het Classisisme wordt aangeduid, was te
Middelburg, behalve met eenige kleinere
van minder beteekenis, met drie opmer
kelijke specimina vertegenwoordigd: de
huizen Dam 31 en Vlasmarkt 51, die ge
lukkig volkomen ongedeerd zijn, en de
Globe, Rotterdamsche Kaai 17, die vol
komen verdween. Deze gevel was om
streeks 1660 door Lucas Schorer gezet
voor een ouder huis; daarvan dateerde
nog de eigenaardige bekroning der spil-
trap. Het bekendst waren bij dit huis de
opeenvolgende fraaie poortjes. In den ge
vel was een zands.teenen poortje met
spreuk der familie Radermacher, voor
vader van den bouwheer in den gang
het bekende doorkijkje op de drie in gre
nenhout gesneden poortjes met zinvolle
opschriften. Ook dit huis behoorde, even-
Berlijn meldt: Ook Gent bezc*-.
In het Duitsche legerbericht van gister
wordt medegedeeld, dat de successen van
de Duitsche strijdkrachten voortduren. In
Vlaanderen rukten de troepen dwars door
de versterkte Schelde-stelling heen tot
over de Leije. Doornik werd ingenomen,
terwijl ook Maubeuge in Duitsche handen
viel. In het gebied van Artois maakten
de Duitsche troepen eveneens vorderin
gen. Een zwakke aanval van de Gealli
eerden ten Zuiden van Amiens werd af
geslagen. De luchtstrijdkrachten onder
steunden aan de verschillende fronten hel
leger. De Fransch-Belgische troepen wor
den steeds meer ingesloten.
Bij luchtaanvallen op schepen werden
voor Boulogne een groot oorlogsschip, ver
moedelijk een kruiser, alsmede drie tor
pedojagers door bommen getroffen. Zes
geladen transportschepen werden in den
grond geboord.
Sterke Duitsche pantser-afdeelingen be
reikten Fransche havens aan de Kanaal-
kust.
Op 21 en 22 Mei zijn gedurende een
doorbraakpoging door Duitsche luchtstrijd
krachten 56 vijandelijke pantserwagens
buiten gebruik gesteld.
9 vliegtuigen zijn vernield, namelijk 25
in luchtgevechten en 8 door luchtdoel-
artillerie, terwijl de rest op den grond ver
nietigd werd16 Duitsche toestellen wor
den vermist.
Bij Narvik hebben vliegtuigen tenten
kampen en troepenconcentraties bestookt.
Een vijandelijke jager werd omlaag ge
schoten, terwijl een kruiser en een trans
portschip door bommen werden getroffen.
Later werd gemeld, dat de Duitsche in
fanterie, welke de Schelde-stelling door
brak, ook de stad Gent bezette.
De strijd in het Noorden.
In het zeegebied van Narvik heeft het
Duitsche luchiwapen op 23 Mei opnieuw
successen behaald. Een kruiser werd door
twee zware bommen en twee andere krui
sers werden door vijf zware bommen ge
troffen. Men kan rekenen op het totale
verlies der schepen. Een slagschip en een
kruiser of een. torpedojager werden op
het voorschip door een bom geraakt en
ernstig beschadigd.
hét Duitsche offen
sief in het westen.
Na 2 weken.
Uit Berlijn meldt het D.N.B.
Aan het einde van de 2e week van het
groote Duitsche offensief in het Westen,
wordt de toestand van welingelichte zijde
als volgt samengevat
1. De oorlog is naar Fransch gebied over
gebracht en de Duitsche troepen zijn
tot de kust van het Kanaal doorge
drongen.
2. Het in Noord Frankrijk en België ge
concentreerde geallieerde leger, dat
zich reeds door België op weg naar
Duiischland had begeven, is terugge
slagen Het heeft zware verliezen ge
leden en is tenslotte in een grooten
kring omsingeld. Alle pogingen om
daar uit te breken hebben schipbreuk
geleden.
3. De verdedigingswerken van Luik, Na
men en Maubeuge, welke een even-
tueelen stoot van Duitschland moesten
opvangen, zijn onder den voet geloo-
pen.
4. De Duitsche luchtmacht heeft een groot
aandeel in de overwinning gehad. Se
dert het begin van het offensief zijn
ongeveer 2400 vliegtuigen van den
vijand vernield.
5. De Duitsche weermacht staat vlak voor
de voor de Engelschen zeer gevaarlijke
havens aan het Kanaal.
«Wij kunnen ons altijd terug
trekken".
Volgens de Duitsche radio heeft Duff
Cooper, de nieuwe Engelsche minister van
voorlichting, medegedeeld, dat niet be
kend gemaakt kan worden, welke havens
aan de kust van Het Kanaal door de Duit
sche troepen bezet zijn. Wel noemde Duff
Cooper den toestand ernstig.
In geval van een nederlaag in den oor
log, die op het oogenblik woedt in Frank
rijk en België aldus Cooper volgens
Radio-Bremen weten de Engelschen
echter, dat zij zich altijd kunnen terug
trekken op hun eiland.
als Steenrotse en Gouden Sonne, aan de
vereeniging Hendrick de Keyser.
De gebouwen uit de periode der 18e
eeuw, naar de Fransche koningen die der
Lodewijk-stijlen genoemd, leden ernstige
verliezen, doch bij den grooten rijkdom
aan deze gevels in onze stad naar ver
houding toch nog het minst. De gevel
der Prov. Bibliotheek, hoewel ern
stig beschadigd, zal bij herbouw te ge
bruiken zijn (vgl. het Beeldenhuis in Vlis-
singen). In 1733 werd dit monumentale
huis voor den heer J. P. van den Brande
gebouwd, vermoedelijk door J. P. van
Baurscheit. Inwendig waren eenige schil
derstukken, waarvan wij het "verlies, moe
ten betreuren. Zeer spijtig is ook het ver
loren gaan van den fraaien gevel
Dwarskaai 14, van omstreeks 1740,
dat merkwaardige gesneden spiegelbogen
bevatte. Het huis Rotterdamsche
Kaai 14 onderscheidde zich door het
materiaal, hardsteen; dit was ook het
geval met dat aan de Rouaansche
Kaai 5 5. Ten slotte moeten hier nog
worden vermeld de gevels 63-67 en 53
(de Witte Zwaan), die in het stadsbeeld
een zoo belangrijke plaats bekleedden.
In laatstgenoemd huis ging tevens een
fraai trappenhuis, waarin de wapens van
Parker en Brouwer-Ghysen, verloren.
De veronderstelling, dat met de R.K.
Kerk het bekende, legendarische schil
derij uit Vrouwepolder verloren is ge
gaan, blijkt gelukkig niet juist. Dit schil
derij en enkere andere kostbaarheden,
die eigendommen van de R. K. Kerk
waren, zijn tijdig in veiligheid gebracht.
Onze Redactie.
De Redactie van ons blad is tot
nader bericht gevestigd:
Turfkade 15 te Goes,
Telefoon 2863.
Het adres van onze Middelburg
sche Redactie is voorloopig:
Rouaansche Kaai 23,
Telefoon 825.
Stukken uit Middelburg dienen
des morgens vóór 10 uur bij
het bovengenoemde adres be
zorgd te zijn.
De inwoners van Krabbendïjke
weer thuis.
KrabbendijkeThans zijn alle geëva-
cueerden weer in ons dorp teruggekeerd
op één na. Mej. SchrijverDansen werd
door een granaat doodelijk getroffen,
zoodat onze gemeente één slachtoffer
heeft te betreuren.
Enkele huizen zijn beschadigd, maar de
schade aangericht door vernieling en
plundering is niet te berekenen.
De werkzaamheden worden weer als
normaal hervat, vooral op het land is vol
op werk.
Pensioenen worden uitbetaald.
Voor ongerustheid aangaande de uit
betaling van de pensioenen onder de
tegenwoordige omstandigheden, is geen
enkele grond aan te voeren. De Pensioen
raad heeft dezer dagen de cheques voor
de driemaandelijksche pensioenbetalin
gen verzonden en de Pcgd zal deze
cheques tot het volle bedrag doen uitbe
talen.
Over de Indische pensioenen behoeft
op het oogenblik evenmin ongerustheid
te bestaan.
De Staatsloterij.
De trekkingen van de 483e staatsloterij
zullen weer gehouden worden op 10 Juni
1940 en volgende dagen.
De Marine van
het Commando Zeeland
moet zich melden.
De Opperbevelhebber van Land- en
Zeemacht maakt in overeenstemming met
den Duitschen Bevelhebber in Nederland
bekend, dat militairen van de Koninklijke
Marine, die behoord hebben tot het Com
mando Zeeland, zich dienen te melden
bij den Commandant van 't Marinedepöt,
Koningsstraat 3 te 's-Gravenhage.
Dit geldt zoowel voor troepen en groe
pen waarvan het militair verband behou
den is gebleven, als voor hen, die op
eenigerlei wijze zijn afgeraakt of zich heb
ben verwijderd van het troepen-onderdeel
waartoe zij behoorden.
Voor het verkrijgen van transport kun
nen zij zich melden tot alle burgerlijke en
militaire autoriteiten, die gehouden zijn.
hun reis te bevorderen.
In Rotterdam kunnen de betrokken mili
tairen zich daartoe wenden tot den com
mandant der maritieme middelen, in het
gebouw van de Unilever, Museumplein 1.
Een ieder wordt verzocht den inhoud
van dit bericht aan de betrokkenen mede
te deelen.
Dit blad verva msgf" tijdelijk
mede de
Vlissmgseibe ComraBif-.
Abonné's op de Vlissing-
sehe Courant, die op gere
gelde bezorging prijs stellen,
worden verzocht hun tijde-
lijk adres op te geven aan
de administratie van de Mid
delburgsche Courant, Klein
Vlaanderen 24, Middelburg,
onder vermelding dat zij
abonné zijn op de Vlissing-
'sche Courant.
