VAN DE PROVINCIALE ZEEUWSCHE&MIDDELBURGSCHE COURANT&GOESCHE COURANT j predScatie i SCHAKEN ZATERDAG 30 Maart 1940 MwwiiwiniiiwiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiwwiiMiiiiiiiiMiiiwiiiiiiiiiiiiiiiin^ SC O R I miiniiyMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii PAASCHAVOND. Men leze Johannes 20 19 en 20. Het eerste is een bittere opmerking van Johannes, omdat het zoo is en gezegd moet worden. Ja het is mij zeer bitter: Om en na het kruis wordt openbaar, dat wij niet in staat zijn tot groote schoone liefde en groote schoo- ne smart. Zie de discipelen. Men zou verwachten een groepje mannen, ra deloos meegenomen door de smart omdat Jezus weg was. Smart? Zeker, zeker! Maar, toch niet zooveel of zij vergeten eigen eer en hachje niet. Sluit de deuren, de Joden mochten eens komen om te troosten, te bela- chen of gevangen te nemen. Om de vreeze der Joden. Als wij bij de sterren konden, zou den wij ze afrukken en elkander be twisten. Ach, de sterren! Maar wat baten sterren, als je--hart wee is van pijn om een benauwde wereld zonder uitzicht, waar ons verlangen naar schoon en groot geen plaats vindt om te rusten? Kleine, leelijke menschen. Plotseling staat de Herder in het midden en zegt: Vrede. En zegt: kijk, mijn wonden. Vrede en vijf teeken tjes, waarin al Zijn liefde is samen geperst, Even plotseling is die kamer, onze kleine gevangenis, groot en schoon en open geworden. Want met het toonen van die wonden komt een verre stoet aangewiekt beeld na 'beeld Daar is Golgotha met ha merslagen en schreeuwen daarach ter de godverlatenheid van Jezus' eenzame krijten daarachter alles wat mensch en duivel Hem aandeden, een lange stoet van martelingen, kren kingen, vermoeienissen des geestes, onheilen, smarten. Nu is die kamer vol van de groote, schoone, meeslee- pende liefde Gods welke is in Chris tus Jezus. Wereld, godverlaten, kleine, leelijke wereld, roepen die vijf wonden, 't is al voor u geschied! Al- zoo lief heeft God de wereld gehad! En ziet, soms geeft God in kleine leelijke menschen een stem om te ant woorden, om groot en schoon en mee slepend te antwoorden. F. ZEEUWSCHE KRONIEK RETRANCHEMENT I. De plaatsen in Westelijk Zeeuwsch- Vlaanderen, ook wel die van het Oostelijk deel, zouden wij naar haar ouderdom in drie groepen kunnen yeröeelen. Tot de eer ste groep behooren de zeer oude steden Aardenburg, Oostburg, Biervliet en Sluis. Dan volgen de oude dorpen, zooals Cadzand, Groede en St. Kruis. De jongste dorpen zijn: Waterlandkerkje, Retranchement, Schoondijke en Hoofdplaat. Van deze laat ste dorpen is met vrij nauwkeurige zekerheid te zeggen wanneer en waarom zij ontstaan zijn. In de Zeeuwsche Kroniek hebben wij reeds melding gemaakt van de geschiedenis van Waterlandkerkje, Schoondijke en Hoofdplaat. Thans willen wij het een en ander mededeelen over Retranche ment, in den volksmond '1 R e c h e- m e n t genoemd. De geschiedenis van Zeeuwsch-Vlaanderen is door alle eeuwen heen zeer belangrijk. In het bijzonder is dit het geval in den Spaanschen tijd, dus ge durende den tachtigjarigen oorlog. Op alle scholen in Westelijk Zeeuwsch- Vlaanderen behoort zeker het jaartal 1604 geleerd te worden, omdat in dit jaar Prins Maurits de geheele streek veroverde. Alleen Biervliet, op een eiland gelegen, was sinds 1572 reeds Staatsch. Hoe uitstekend het onderwijs ook was, dat ik te Oostburg heb genoten, toch ben ik onkundig gelaten van de voornaamste histo rische feiten der geheele streek. Dat kan nu beter. Dat de Spanjaarden spoedig pogin gen zouden aanwenden om dit belangrijke deel van Vlaanderen, gelegen aan de mon dingen van de Schelde en van het Zwin, te rug te nemen is te begrijpen. De steden Sluis, Aardenburg, Oostburg. IJzendijke en ook Biervliet werden daarom in een beteren staat van verdediging ge bracht. Dit was echter nog niet voldoende. Door het destijds brecde Vaarwater het Zwin met zijn zijarmen kon men gemakke lijk het land ver binnen dringen. De vijf pas genoemde steden waren met schepen te be reiken. Vóór 1604 hadden de Spanjaarden zelf aan den linker Zwinoever een kanaal laten graven voor transportschepen. Prins Maurits achtte het daarom nood zakelijk, dat ongeveer tegenover Sluis aan de andere zijde van het Zwin op het eiland van Cadzand eenige schansen tot verdedi ging werden opgeworpen. De Staten-Generaal, verheugd over de verovering dezer streek, vooral van het sterke Sluis, waren dadelijk bereid den raad van Prins Maurits op te volgen, zoodat spoedig aan het opwerpen van een retran chement of verschansing op het eiland Cad zand begonnen werd. Een zeer belangrijke uitbreiding kreeg het retranchement na 1621, toen het twaalf jarig bestand tusschen ons land en Spanje was geëindigd en men terecht vreesde, dat de vijand met nieuwe krachten een inval zou doen. De verschansing werd gedekt door twee sterke gebastionneerde vierhoeken. De noordelijk gelegen vierhoek heette Oran je en de zuidelijke Nassau. Aan den kant van het Zwin waren deze schansen verbonden door een zoogen. courtier of rechte middelwal van een kwartier lang en aan de landzijde door een aarden wal met drie bastions. Al deze aarden werken wa ren voorzien van diepe grachten. Er waren twee uitgangen. De zuidelijke heette de Zandpoort en de noorde lijke de S 1 ij k p o o r t. Volgens het tractaat van den vrede van Munster, welke laatste in 1648 een einde maakte aan den tachtigjarigen oorlog met Spanje, moest het retranchement gesloopt worden. De vrij talrijke bezetting werd dus opgeheven, doch de verschansingen liet men ongerept liggen. Om den mond van het Zwin niet geheel onbewaakt te laten, werd hier een oorlogs vaartuig als wachtschip geankerd tot 1794. Daar aan de wallen en de grachten niets gedaan werd, kwamen zij in verval. .Nog meer vervielen zij door den grooten vloed van 27 Januari 1682, welke het eiland van Cadzand en vele andere plaatsen in Zet land teisterde. De schans Oranje werd groo- tendeels door de zee vernield, zoodat de uitgang door de Zandpoort kwam te verval len. In de plaats hiervan is de Boerendam gelegd op de punt van het middelbastion. Zeventig jaar later 1750 is ook de uit gang de Slijkpoort verlegd, omdat toen de uitwatering van Cadzand van de oude Kil naar de nieuwe Kil is gegraven. Tegen de schans Nassau werd een dam met een sluis gelegd. Toen de twee schansen nog met krijgs volk bezet waren, werden op de groote ruimte tusschen beide, met een oppervlakte van 55 ha woningen gebouwd voor de mili tairen. Velen van deze hadden vrouw en kinderen bjj zich. Die woningen waren het begin van een dorp. De verschansing werd op oude kaarten genoemd het re tranchement van Cadsand of wel Cadssandria. De overheid zorgde ook voor de godsdien stige belangen van het talrijke krijgsvolk. Er werd een houten kerkje gebouwd, waar in de predikanten van de naburige plaatsen Sluis, St. Anna ter Muiden en Cadzand ge regeld kwamen prediken. Zij kregen hier voor gezamenlijk 100 's jaars. De kerkeraad werd gevormd door de of ficieren van de bezetting. Daar er een vrij groot garnizoen was en ook de bewoners van het naburige gehucht Ter Hofstede en van de aangrenzende pol ders op het retranchement van Candzand ter kerke gingen, was het aantal kerkbe zoekers vrij groot. Omstreeks het jaar 1630 waren er bij eiken kerkdienst geregeld 300 tot 400 toehoorders. De drie dienstdoende predikanten wilden daarom en ook om andere redenen, zooals moeilijke overtocht over het Zwin, vooral 's winters, gaarne van hun ai-beid ontsla gen worden en verzochten daarom aan den Raad van State, dat er een vaste predikant mocht beroepen worden. Het groote be zwaar van den Raad van State was, dat jaarlijks 500 gulden zouden moeten worden uitgetrokken voor het salaris van een pre dikant. Nadat de Raad de noodzakelijkheid van SCHETSEN VAN D'OEVE KRINA VERTELDEN „Ik kwaem der dag en ure", zei Krina, „bie je grottemoeder. Die misjes waere van -mien oudte: Leunt je en Koeba. 't Is zonde: 't méns ei ze nie magge kwèeke. Leuntje is dan nog zeventiene 'eworre 'oor, mae' toen k ze Koeba most misse, was die nog maer een jaer of zesse. Ja, een méns mö' wat overkomme op de waereld; a' je dae' eigeluk góed over dienkt, dan lcu' je voe een kind soms nie beter wènse as om mae' jonk wig-'enome te worren. Maer alla; zó mag een méns toch ok awee' nie prate. Me bin in de waereld en me motte der deur; op een fersoenlikke meniere. Mie Leu 'k joeren kammeraad 'ewist. Ons kwaeme góed bie mekare. Zie was nae' stille en ik m'n mond oltied góed bie me 'ehad. Dus dat kwam goed uut: ikke prate en zie luustere. Ja: je mö' nie eender weze om bie mekare te passen; tvvi zwiegers, dat is niks en twi retteltesten, dat gae' nog vee' minder. Zo op 't óoge waere me ok glad verschil lend: ikke licht van opslag en róód in m'n wezen, mie babbelaer-'aer en kaeteröogen, ja„ daer 'oef je nie' om te lachen, 'öor; ik weet góed genoegt da' 'k nie knap bin, en zie, mie 'aer en öogen: as kolen zö zwart. Mae', ze ei oal d'r leven têer 'ewist 'öor; o, ze was zö têer. Bie 't minste zuchtje lag ze 't onderste boven En oltied 'öeste. Nêe-e: 't was maer een min persoontje, maer anders knap van wezen 'öor, dat wé. Ze was zö blank as zuiver, en op iedere kaeke een fel röod blosje. De ménsen wer is "ezeid, da' ze d'r eigen blanketten, mae' dat was gin waer, 'öor. Dat was d'r ziekte toen ok a'; dat blosje en dat kuchen. Ze was ok oltied zö gauw moe-e, Ze 'aelden oltied kerremelk op die 'oeve, die a bie 't Ambacht 'óorden. Dat was een klein 'olf uurtje, om en vrom. Mae' dan zou ze nie' graag anders 'enomen, as de naeste pad deur 't plesoen van 't Kestêei, en a' ik zö ,s VOe' gezelschap, dan droog ik oltied den êemmer voe' d'r. Voe' fesoen vroog ze dan zö noe en dan wé'; ,,wi' ik 'n noe is een endje draege?" maer a ik dan zei: ,,be' je nie wiesder?" dan liet ze 'I vnd- der mae' zö, 'öor. Dat ei ze toch is 'ehad, in 't naejaer, 'k zé' 't nóóit vergete, dat was in Sep tember, m den tied van de petriezejacht Dae was verziete bie den Eêr, een 'êel ge zelschap jonk volk, om te komme jaegen Dat was oltied een 'êele drukte; die jonge eeren, die kuste der soms wal an strieke rwTJÏ f V! '0zie' dan lieP cr één »iie twi gröote stuten, uut 't midden van zö 'n rond boerebróod, op mekare 'eplakt, en mie .oïlebei zn anden vast-'ouwe, en zö te eten; gröote happen neme, man, iesselik en ielke keer k z'n mond leeg was, zei 'n tegen z'n eigen: „lekker", en dan: hap'; wee' mae. En dan was 't gewoon uut de krop van de zak, 'öor. En nog is êens, dan was 't 'olf de nacht, om een ure of elleve, dae' was maer een ienkeld méns mi' op, die 't 'ehooren eit, mae' dan trokke ze mie d'r oallen, die jonge kaerels in een optocht deur dat plesoen en dan mieke ze meziek op ulder meniere. Den êenen 't vloerblik en de tange, den aren twi deksels van een panne en den der den de poker en de pitketel en zö ieder wat. Een leven as een oordeel, mieke ze en oal mie een effen gezicht en zonder een woord te spreken. Mae', dat a 'k dan noe eigeluk vertelle wou: op zö 'n dag in September, 't was prachteg wêer: een möoi zunnetje en een frissche wind; de blaeren begonne te kleu ren, maer aars zou je 'ezeid 't is zummer, toen stapten der een paer van die jonge gasten mie d'r geweer op én; ieder z'n 'ond achter z'n 'ielen en daer anêens, op een draai, stae' Leu voe d'r neuze, mie d'r êem- mertje kerremelk in d'r 'and. In dat plesoen ze kuste mekare nie zie komme van de 'aegen. Nou: Leu ver schrok gin bitje, mae' ze zei fersoenllk: „goeiemorge saemen" en miek, dé' ze zö gauw meugelik uut 't zicht kwam. Mae' die 'êeren dae' wat over 'edae, dé' 's gauw genoegt op 't durp 'ekomme deur de mei den. 's Mirregs an den taefel afijnLeu was een beeldje en een prinsesje op klom pen en nogé' vee' mêer. Noe was dat eige luk mêer aevend as mirreg, öor, wan' die ménsen atte 's aevens om zeven uren mae' petaten. En dat duurden gemêenlienge een paer uren êer a dat of-'elöope was, en de glasjes wien, die dae' bie 'edronke wiere, die zou ik liefst nie in m'n maege op 't öogenblik, wan' dan kon 'k wé' nie' mi' stae'. Mae' die ménsen bin dat gewend, Toch worre ze op den duur ok wer een bitje lucht van 'öod. Temissen, ze 't wee' over Leu en dien êenen kreeg 't in z'n 'öod, dat 'n nie wou gae slaepe of ie most Leu goeiennacht 'ekost en ie stier' werachteg de knecht mie' de boo'-schap,, dé' ze daarlik is komme most. Nou, je be- griept: dat was wat. Leu stieng net d'r goed uut te doen, d'r voader lag der al op en de boel was 'eslote. Dae' wier der op de veinsters 'ekïopt en dat was die knecht mee de boo'-schap: „Leu mo' daarlik is op 't Uus komme". Mêer wist die man ok nie. Pietje vroog „mae', wat mö' ze dan komme doe? Kan dat nie toet merrege wachte?" En eindelienge zei ze: „doe dan je góed wee' maer an, dan zu' me in 's 'êeren naem mae' meegae'." Onderwegt zei ze: „me- schien zou één van die mevrouwen je mee wille neme voe kaemermeid, maer ik za zegge, dat dae' niks van komme kan. Dat 'ouw je tóch nóóit vol". Zö wiere ze dan deur de knecht in die eetkaemer 'ebrocht. Mevrouwen waere dae' nie in, niks as een stik of zes van die jonge 'êeren en die d'r eigen nie tekort 'edae 'öor; ze zagge temissen nogé röod. 't Was een geroeze moes van stemmen ofdé' ze oal glieke an 't woord waere, toen de knecht de deure opendee'. Pietje stapten êest nae' binnen. Dat zé' wer een areg zicht 'ewist in die mooie kaemer, dat kromme, ouwe wuufje, mie d'r stokkege erremen, op d'r dikke ge stopte kousen. Leu bleef vlak achter d'r moe der en de knecht trok de deure wee' toe, mae' die bleef in de gank. Een öogenblik wier 't doodstille, mae' toen anêens beguste ze te roepen: „bravo" en te lachen en dien éénen geluk te wénsen. Wan' noe ze, mö' je toch is begriepe daer over 'ewed. Den êenen zei: „ze zé' nie komme" en den aren zei van: „wé". Nou, dien operateur van 'êel dat zaaksje, die reden om te lachen, die een göed daggeld verdiend, mie dat wedden. Ie rees op van z'n stoel en ie gieng nae' die vrouw-lien toe. Pietje zei: „most Leuntje bie joe komme, meneer?" „Ja", zei ten, „kom maar eens te voorschijn, klei ne meid". En die are zatte te genieten wan' die dochte: „noe zie me 't Leu kwam in 't voorste 't was mae' net een kind, zö têer en zö smal, mie dat zuvere, blanke gezichtje en die gröote öogen. Ze rook nae' de butenlucht. Ze zei niks, mae' ze vroog om zö le zeggen mee d'r oogen: „wat wil je van me". Mee ze d'r eigen nogé' motte weeren om die knecht bie te 'ouwen, jaegden ze een bitje en omdat die kaemer vol röok stieng, vol sigareröok, sloeg dat op d'r keele en kust ze dat kuchen nie in-'ouwe. Dien 'êer stieng anêens as een beeld. Die 'oorden dat dröoge kuchje, die zag 'oe röod ze wier en 't schitteren van d'r öogen; dat smalle liefje en die maege re ermpjes, zonder kleure. Ie boog een bitje voorover, nae' d'r toe en ie zei: „lief kind, ik vrees dat we je hebben laten schrikken, van morgen, in 't plantsoen, toen we zoo onver wacht voor je stonden. Om dat weer goed te maken wil ik je iets geven, om wat moois te koopen voor jezelf". Ie stak z'n 'and uut en in d'r veralterasie Leu ok. Toen dee' 'n zelft de deure open. Die knecht stieng nog in de gank te wachten. En eer a ze goed wiste wat ter noe eigeluk ge beurd was, stienge Pietje en Leu tegaere op de Dreve. En leu een gouw tientje in d'r 'and. Dat is nog goed genoegd van pas 'ekom me, voe Pietje, wan' Leu is die winter nie mi' deur-'ekomme.". V. v. d. O. Die hun huizen moesten verlaten voor de komst der Russen, Een s: tijdens de ontruiming van Hangö, De Finsche bevolking was slechts i het hoog noodig e mee te nemen. een vasten predikant had onderzocht, werd in 1631 hiertoe besloten. Van 's lands wege zou jaarlijks 300 worden gegeven. Het college van het Vrije van Sluis moest de overige 200 bijleggen. Als eerste predikant werd beroepen J o- achim Ruetinger, die in 1632 zijn ambt aanvaardde. Hij vertrok in Januari 1635. Behalve een predikant kreeg de gemeen te ook een schoolmeester, die, naar de ge woonte dier tijden, naast zijn schoolarbeid ook de kerkelijke betrekkingen vervulde van koster en voorzanger. Volgens den pas verschenen catalogus van den historisch-topografischen atlas van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschap pen, tweede deel, beschreven door dr. W. S. Unger, bezit het genoemd genootschap twee teekeningen van het retranchement van Cadzand, beide uit de 17de eeuw, vóór de overstrooming van 1682. De eene tee- kening is een gezicht van de zeezijde, de andere van de landzijde. (Slot volgt.) R. B. J. d. M. (Nadruk verboden). UIT DE MIDDELBURGSCHE COURANT VAN VOOR 50 JAAR, 13e week 1890. Op 1 Januari 1S90 bedroeg het aantal in woners van Middelburg 17.109, Vlissingen 13.588, Zierikzee 7061, Goes 6570 en Ter- neuzen 6278. Naar men ons meldt zijn Zondagavond in het gebouw van het Leger des Heils alhier ruiten stuk gegooid. In de laatste dagen hadden 's avonds in en nabij het gebouw wanordelijkheden plaats. De heer J. H. Gerlach zal op 1 April e.k. zijn betrekking van predikant tot de Waal- sche gemeente eindigen door het hem op dien datum verleende emeritaat. Beroepen bij de herv. gem. te Oost- en West Souburg de heer D. W. Teljer predi kant te Hellevoetssluis. Het is heden, 25 Maart, juist een halve eeuw geleden, dat het licht op den vuur toren van Westen-Schouwen voor het eerst brandde. In den schuttersraad le Middelburg is door burgemeester en wethouders benoemd tot lid de schutter A. van Dorst, thans plaatsvervangend lid. De National zeitung deelt mede, dat Bis marck voor zijne verheffing tol hertog van Lauernburg bedankte. UIT EEN OUD KOOKBOEK. TAART VAN BAARS. Laat uw baérs eens schielijk opkooken zonder zout, zo, dat de vis van de graat los wil laaten; doet 'er de graaten schoon uit, en het vel 'er ter degen af; kapt het fyn, en doet 'er zout, peper, notemuscaat, kruidnagelen, champignons morilles, booter en zo het in den tyd is, oesters by; legt dit te samen op de onderlcorst, en dekt het toe met de bovenkorst en zet het te bakken; en als het gaar is zo drukt 'er een citroen over uit, is zeer goed. REDACTEUR: ,T. M. MTJLLIé, Middelburg. Volgende partijen kwamen Vrijdag 22 Maart in den winterwedstrijd van de Mid- delb. schaakclub tot een beslissing: Groep I: J. Schellensdr. A. Snethlage 10 I. v. NoppenJ. de Baare 10 De heer v. Noppen is uitgespeeld, aantal punten 6. J. de BaareJ. C. Lavooy Groep H: R. v. d. HarstI. Blokpoel 10 Jac. SinkeP. Sanderse 10 L. v. FlierenburgW. Flissebaalje 0—1 D. de VosI. Blokpoel 01 Onderstaand huzarenpartjjtje werd ge speeld in groep II van de Middelb. schaak club. Het demonstreert duidelijk, dat men zijn party moet opbouwen volgens gezonde principes. Zondigt men hiertegen, dan roept men geesten op, die tenslotte niet meer te bezweren zijn. Wit: R. v. d. HARST. Zwart: I. S. BLOKPOEL. 1. e2e4 g7—g6 2. Pgl—f3 Lf8—g7 3. d2d4 d7d6 4. Pbl—c3 Pg8—f6 5. Lel—d2 0—0 6. Lflc4 c7—c6 7. Ddle2 T8—e8 8. 0—O—0 Pb8—d7 9. e4e5 Pf6d5? 10. e5e6 Pd7—f6 II. e6xf7t Kg8 x f7 12. Pf3—g5t Kf7—g8 13. De2—f3 Lc8g4? 14. Pc3 X d5Lg4 x f3 15. Pd5xf6tt en mat op den volgenden zet. Zwart: J. SCHELTENS. Wit: J. F. HEEMSKERK. Bovenstaande stelling ontstond na den 51en zet van zwart. Hoewel wit niet minder dan 3 pionnen achter is, heeft hij goede remise- kansen. Er volgde nu: 52. Tf6—g6t Kg4li4 53. Tg6—h6ï Kh4-g4 54. Th6g6t Kg4lio 55. Tg6h6t Kli3-g2 56. Th6g6t Kg2h2 (niet 56 Kfl? wegens 57. Pd2t) 57. Tg6—h6t Kli2gl 58. Th6—li7. Te probeeren was ook 5S. Tg6t Tg2 59. Tg2:t Kg2: 60. Pc5 a5 61. ICe4 Pf3 62. Pa4 enz. 58a7—a5 59. Th7—g7t Ta2—g2 60. Tg7a7 vergelijk opmerking 58e zet. 60Tg2a2 61.Ta7—g7f Ta2—g2 62. Tg7—a7 Pd4—b3 63. Re3—d3 c6—c5 64. Kd3c3 c5c4 65. Kc3xc4 Pb3d2t 66. Pe4 X d2 Tg2xd2 GS. Kc4d3 Kgl—f2 70. Ta4—a8 e5e4f Kd4c3 e4e3 Ta7xa5 Td2—e2 69. Ta5a4 Kf2—f3 fl. Kd3d4 Te2d2t 73. Ta8—eS? beter was hier TfSt en na Ke2 74. ThS! 73Kf3—f2 74. TeS—e7 Td2—dl 75. Te7f7t Kf2—el 76. Tf7—fS e3—e'2 77. Kc3c2 Tdld7 Wit geeft op.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1940 | | pagina 9