mm mè um VAN DE PROVINCIALE ZEEUWSCHE&MIDDELBURGSCHE COURANT&GOESCHE COURANT predicatie SCHAKEN ZATERDAG 24 Febr. 1940 uiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiimiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiii 1K OR.T E KRUISWOORDEN 111. Nu werd het stil bij het kruis. De spijkerkist was opgeruimd, het dob belen klaar, de spot raakte op. Vreemd stil werd de natuur, als bij naderend onweer. Ergens in de verte jankte een hond op een hofstee. Soms kreunde een der moordenaars. Ook was er het onderdrukte snikken der vrouwen. Geluidloos leekte het bloed langs den kruispaal en verfde 'n steen rood. Toen hebben twee gestalten zich losgemaakt uit den kring, leder moet het zien. Er wordt zacht gemompeld en hoofden wenden zich af: „zijn moe der zijn beste vriend"Maria staart naar de bloedplek. Zij wil schreeuwen en kan niet. Langzaam heft zij de oogen op, langs het onder ste van den paal, even rustend op de doorboorde voeten, dan vlugger tot aan het gepijnigde hoofd. Johannes kijkt mede. Maar als hun oogen dan Zijne ontmoeten en zij wilden wel troost zeggen maar kunnen niet, dan is er een geschenk van het kruis, een kleine hoofdbeweging: Vrouw, zie, uw zoon, en tot Johannes zie, uwe moeder: „Zorg voor elkaar". Maria en Johannes hebben elkan der bij het wanhopigste stuk van hun aardsche lot gebracht. Diep en breed als de zee is de smart van een mensch, die het ergste van zijn leven nadert en waagt aan te zien. Juist dan komt de troost. Zij hebben het later ver staan. Zij brachten elkander bij de plek waar de vergeving der zonden open baar wordt. Voortaan staat het kruis in hun samenleven. Zoo staat het kruis in onze „samenleving"dit wild door een en uiteen leven. Van dat kruis komt een stem, onze samenleving aan rakend: Vader vergeef zij weten niet; en waar zij wel weten: het is nooit te erg of te laat voor de verge ving Gods. Wie de stem verneemt kent tevens zijn opdracht. Want diep in zijn leven is gegrift de kleine hoofd beweging vanaf het kruis: Zorg voor elkaar". F. ZEEUWSCHE KRONIEK HOE DE MENSCHEN ZICH VROEGER VERWARMDEN. Alzoo is deze winter de koudste, welke ooit geweest is. De volksmond spreekt van een ouderwetschen winter, een bewijs dus, dat het in vroeger dagen ook bar koud kon zijn. Wij zuilen die bijzonder strenge winters van vroeger niet memoreeren, maar wel een antwoord geven op de vraag, hoe de menschen zich vroeger verwarmden. Als wij warm en gezellig in onze woon kamer zitten, denken wij doorgaans er niet aan, hoe moeilijk het onze voorouders 's- winters hadden. De Friezen, die ook Zee land bewoonden, moeten in den zomer zeer luchtig gekleed zijn geweest, maar des win ters zullen zij ook dikke kleedingstukken hebben moeten aantrekken. Hun woningen waren nog primitiever dan hun kleeding. Gemaakt van takken, bestreken met klei, hadden zij van boven een opening in het dak, waardoor de rook een uitweg moest vinden, afkomstig van het vuur, dat midden in de hut brandde. Maar ook de koude kwam door dat gat de woning binnen. Het vuur was een hout- of een turfvuur. In de hooggelegen streken was er veel houtge was en in de laaggelegen landen haalde men de turf uit den grond. Als de Romein Plinius de levenswijze dei- toenmalige bewoners beschrijft, zegt hij, dat zij modder (lutum) laten drogen, echter meer door den wind dan door de zon, om als brandstof te gebruiken. Toen later er schoorsteenen kwamen en ook de woningen beter werden ingericht, was de verwarming veel verbeterd. Om den haard lag een ijzeren vuurplaat, waarop ge makkelijk de voeten konden verwarmd wor den. Toch was het ruime woonvertrek niet al tijd rookvrij. Het bekende gezegde van Tijl Uilenspiegel 1350 „Waar rook is, is vuur" was en blijft een schrale troost. De turf was niet van de beste soort, voor al in Zeeland niet. Op de oudere gronden ligt onder de kleilaag veengrond, darrink of moering genoemd. De zeer vele onge lijke weiden in Walcheren en Zuid-Beveland wijzen nog op het steken van darrink. De dichter Vondel zei: Gelukkig is het land, Waar 't kind zijn moer verbrandt. De eigenaar van een stuk weiland moest eerst aan het polderbestuur toestemming vragen om darrink te mogen steken. De Westwatering, vroeger een afzonderlijk be stuur hebbende,- eischte voor elk blok dar rink, dat „geslagen" werd 18 gr. VI. of 0,43. Een blok was ongev. 12 m lang en 5 m breed. Er mocht echter niet meer ge dolven worden als noodig was voor „zelfs- berninge". De kerkelijke armbesturen bedeelden ook darrinkturf. Zoo kocht de diakonie van Ritthem elk jaar 2 blokken derrie voor de armen. Op een hoek van het kerkhof stond de zoogen. derrinkkeete als bewaarplaats, zijnde van hout met een rieten dak. De ar- SCHETSEN VAN D'OEVE Het begun van de smerte. Zö waere der een paer jaer verbie 'egae en in die twi jaer was mêèr veranderd in 't 'uusouwen van Merien en Kee, as in de twelleve dae'-vóór. Oltied-öp verzocht bure Van den Berge Kee om „is een middagje te kommen". Dan waere der nog een paer andere vrouwen en 's aevens kwaeme de venters die dan 'aele. Die bleve dan ok nog een paer uren zitte röoke en prate en een glas wien drienke. En dat vonde ze oalle- maele om ten gezelleg. Op een ènde krege die andere toch zövee' begrip, dé' ze ok vrom gienge verzoeke en zö kwam ok de burte an Kee. En dat was 't begun van de smerte. Ze gin zet, en gin taefellaeken, en gin kaesstolpe, en gin vlêeschvurksjes en gin... affijn, dae' was gin einde an. En dat most er komme, dae' gieng niks van of. Oe een 'andvol geld daer an 'espan- deert most worre, dat durref ik nie' te zeg gen, mae' Merien die liep twi daegen mee z'n luppe op 't derde knoopsgat. Wan': die der van 's ochens viere tot 's aevens achte in oalle weer en wind voe' kunne buffele, weet je. Dae' kwam 'n iedere kêer maer op neer. En Kee zeiden mae' gin êens: „ik bin toch ok 'êelen dag in de wêere, net zö wel as jie", wan' 't werk van een vrouwe, in d'r 'uusouwen, dat wor' nie' vee' mee-'erekend, toen nog minder as noe. Mae' mee dat oei: het begun was ter. En meer ok niks, as 't begun. Ieleke kêer most er wat biekomme. Nieuwmodese mussen, kae- merpantoffels, een pluze taefelklêed, een kapstok in de gank, Het gieng net op die maniere as mee dat ventje in dat vertelseltje in „Bonte Stee- nen", dat z'n kaemer is liet b'-'ange. En toen pasten dat vervelöoze beschot dae' nie' bie', en toen most er een plefon' in, en toen nieuw-modese raemen en zö mae' vadder; en toen h oalles in orde was, kwam net den deurwaerder om de boel op te schrieven. Zövarre kwam het noe bie ulder nie', 'öor; Kee wè zövee' verstand, dö' ze niks kocht, of ze most er de centen voe' in 't kammenet liggende Mae', zó-doende bleef d'r centebaksje leeg. Daer zie nie' vee' erg in, wan' zie was zö deeg op d'r möoi spin- negöed en oal 't nieuwe 'uusouwen, dat ter bie 'ekomme was; daer ze die centen wè' voe over. Mae' bie Merien zat wat anders te ste ken, zie je. Ie dae' z'n nog nöoit over 'uterd, maer h' je eventjes deurdienkt, dan kan een ieder dat begriepe. Ie was gebore' op een kafbêdde en op-'ekwêekt mee poters van zestiene op een vurksje. Toen ten trouwden den gin cent in de maas. Ze waere op dat pleksje 'eholpe deur Kee d'r voader en noe ze dan een met of wat land in eigendom: Kee d'r erfgoed. En noe gieng dat mee Merien net zö a je dat over 'êel de waereld zle-e kunt, bie oalle mén sen, die a niks wat 'eworre bin. Dat spreekt vanselft. Ie kocht een kaes O en een laekensen broek en ie kenden z'n eigen nie' mi'. Ja, wan' ie wös vanselft maer een 'êel klein kleuterboertje, maer ie docht: „ik boere voe' m'n eigen; ik bin grondeigenaer". Noe i s dat, je dat göed toet je deur laet drienge, iets geweldigs, 'oor: een lappe van de waereld, van den aardbol, zelft in jen eigendom te bezitten. De macht om mee een stik van de waereld te lewen, net liek a' je dat zelft wilt. Nou, Merientje, die voelden z'n macht dan vandége. En, volgens de natuurlikke gank van zaeken, volgden daer op: de machtswellust. In 't begun 'k dat a' is 'ezeid Kee kust niks vraege, nie' de geringste kleineg- heid, of 't was: ,nêe-e". Töone dé' 'k baes bin, weet je; ik 't voe' 't zéggen; gö, 'onderde löope der zö. Bie Merien zat er in dit geval nog wat meer. Ok percies, zö a dat bie oalle andere ménsen gaet en in 't groot bie de volken: die land eit, die wil mêer land Oorlog wordt er om 'evoerd, liek a me vandaege an den dag kunne zie-e, schrêeuwend onrecht bedreve, affijn lae' 'k dae' noe 'ier maer over zwiege. Merien die gieng eerlik te werke, die nam niks, dat a een ander toekwam, ie werkten 'ard en ie leefden zuneg en ie spaerden iedere cent om zövee' bie me- kare te kriegen, dat 'n der nog wat land bie kon köope. En dat noe nie' allêene voe' dat land, maer, ie zat er op te vlassen om ok ingeland te wezen. Op een durp je vier „overheden", za' 'k het dan noe mae' noeme'. Naementlik: den 'oogsten, dat is den Domenie, want dat is de Gêestelikke over-'eid, die het 'öogste Gezag, dat a over 'êel het gröote Heelal de macht eit, 'ier vertegenwoordigt. Dan komt het Gemeente- en liet Polder bestuur; het êeste mot 't 'uusouwen van de gemêente en het twidde dat van de polder op orde 'ouwe. Ten lesten komt dan de pe- lisie; in de stad is dae' een aparten baes voe': een commissaris of een inspecteur; maer op een durp neemt de burgemeester dat ampersant waer. Zö 'n poldervergaderienge, dat geeft een 'êele durkte op 't durp. Dan stae' der een reeke auto's bie d' 'erreberrege van de eigenaers uut andere gemêenten. Van 'êeren,, die a 'ier een 'oeve bezïtte en voor zitters van Burgerlikke Ermbesturen, die der göed bij zitte en d'r kap'taal ok 'ier in land 'estoken De ingelanden uut de ge mêente komme van oalle kanten op de fiets of te voete. Noe mee die heffing op 't gebouwd zou agauw een ieder der nae' toe kunne' gae', wan' zö 'n vergaderienge men hadden echter niet altijd voldoende brandstof. Daarom stookten zij ook de der rie afkomstig uit de gedolven slooten, zijn de stukken van onregelmatigen vorm, „kloeten" genoemd. De derrink werd in Zeeland gestookt tot het begin der 19de eeuw, toen de Friesche turf werd ingevoerd. Het laatst werd der- rink gedolven in Oostelijk Zeeuwsch-Vlaan- deren tot ongev. 1850. Tijdens de vorige mo bilisatie, toen er gebrek aan brandstof was, werd onder Arnemuiden ook nog darrink gestoken. In het land van Schouwen gebruikte men vroeger nog een andere brandstof, nl. koe mest, werd eerst met wat klei vermengd en daarna gedroogd. Vandaar het oude gezeg de: Schouwen is een goed land: De koeien geven de boler En k...... de brand. Opdat de landelijke bevolking ook meer hout als brandstof zou hebben, had Karei V bij verlofbrief van 10 Februari 1527 aan al de geërfden of bezitters van landerijen het recht geschonken om de aangrenzende wegen met houtgewas te beplanten. In het bijzonder op Walcheren werd van dit recht gebruik gemaakt. Later kwam dit. plantrecht aan het college, dat voor het onderhoud van den weg zorgde, meestal de polder Wal cheren. Een andere kwestie, waaraan de lezers wellicht niet denken, is: Hoe maakte men vroeger vuur? Wij strijken even een luci fer aan en wij zijn klaar. Maar vroeger bestonden er geen lucifers. Wel waren er zwavelstokken, maar om deze te doen ont branden moest men toch eerst weer vuur hebben. Op het platteland bleef des nachts het vuur onder de asch geborgen. Des morgens werd de asch met een vuurlepel wat weg- geschept, een stuk zwavelstok tegen een nog gloeiend kooltje gehouden en de zwavel ontvlamde. De boerenbevolking noemde zwavelstokken sulfers. Een man kwam ge regeld bij zijn klanten, een groote pak zelf gemaakte zwavelstokken op den rug dra gende. Hij kocht hennepstroo, sneed dit op maat, bond het in bosjes en doopte deze aan weerszijden in gesmolten zwavel. Kleine bosjes werden verkocht voor 2 cent en groote bosjes voor 5 cent het stuk. Om zuinig te zijn, en dat was men vroe ger, sneed men een zwavelstok in vieren, brak de stukken in tweeën en zoo kon men met één sulfer 8 maal een vuur ontste ken. Was er geen vuur meer in den haard, dan moest de tondeldoos of „tinkelkot" er aan te pas komen. Een der manspersonen moest hiermee vuur „kissen" op de zwavel stok. In de stad waren er „water- en vuur- vrouwtjes". Deze' zorgden 's morgens vroeg vuur en warm water te hebben. Dit kon bij haar worden afgehaald. Ook bracht zij de gloeiende turf in een „herridon" bij haar klanten. Onze voorouders hebben vaak veel koude geleden. I-Iun kamers waren doorgaans te groot. Bij zeer strenge koude hingen de boeren soms een zaadzeil midden in hun woonvertrek om de warmte om den haard te houden. In de groote onverwarmde kerken kon het ook vreeseljjk koud zijn. Voor den tijd, dat men de voeten der kerkbezoekers met een warme stoof verwarmde, werd de kou de steenen vloer .met stroo belegd. De kerk was toen nog niet geheel bezet met vaste rijen stoelen of ibanken. Deze stonden al leen om den preekstoel. Op ieder dorp was elk verplicht zijn asch uit den haard te brengen in den aschbak, die op den hoek van 't kerkhof stond, vaak naast de „schutte". De asch, goed als mest bruikbaar, werd verkocht ten voordeele van den ambachtsheer. De menschen konden zich eerst goed ver warmen, toen in het begin der vorige eeuw de kachels kwamen en steenkool kon wor den gestookt. De eerste kachels waren van steen. Eenmaal van ijzer gemaakt, werden zij steeds practischer, zoowel tot het ver warmen der vertrekken als tot het berei den der spijzen. Het toppunt van gemak en zindelijkheid is wel de electrische kachel. De eerste lucifers met phosphorkoppen, nog meer de goedkoope veiligheidslucifers deden de ouderwetsche sulfers verdwijnen. R. B. J. d. M. (Nadruk verboden). Ook het vervoer van gewonden kwam bij de dezer dagen gehouden oefeningen van het Nederlandsche veldleger naar voren. Het transport bij het zg. „inlaad- punt", waar auto's gereed stonden, om de „slachtoffers" over le brengen. GRAPH0L0G1E is toegankelijk voor een ieder, die a een bitje diekgeschot mö' betaele, wat was 't mae' dertien cent. Meestemme magge die nie', dae' mö' je een zeker aantal gemeten grond voe' bezilte'. En dat was noe, Merien z'n 'eimelik verlangen. Om zövee' grond te bezitten, dat 'n stemgerechtegd ingeland kon worre. En dan, mie' z'n kaes over z'n öogen, in z'n laekensen broek, van essen- tenden over 't durp, te midden over de gröe- te straete, nae' de poldervergaderienge te stappen. Mae', dat wou 'n nie' wete, ae' sprak 'n tegen gin méns een woord over. Daerom be greep Kee ok nie', voe' wat die zö pente- reg giereg was. Ze docht: „die gun me niks; die geeft om niks as om geld". Dae' volg' vanselft op: „ie ei nie mae' voe' m'n geld 'enome". De waer-'eid wou Merien nie' be- kenne'; o, dat zwiegen, dat ei a' wat kwaed 'edae'. Net zövee' as die zucht nae' gröot- 'eid. Merien wou mêer as dat 'n toekwam, ie wou z'n vrouwe tekort doe-e en juust daedeur verloor 'n het vernaemste: z'n eigen vrede en 't vertrouwen van z'n vrouwe en kinders. Wan' guus schiete ol- tied vóór voe' d'r moeder Dat bin ok wee' ollebei de natuurlikke gevolgen. „Het kwaed straf' z'n eigen", liek a Kootje laeter tegen Kee zei. V. v. d. O. „Victoria". Noch van „Victoria" noch van „Marie" werd de leeftijd vermeld. Hoogstwaarschijnlijk zijn beide jonge dames tusschen de 20 en 25 jaar. Zijn 't zusters? Beide schriften toonen groote overeen komst. Victoria schrijft weinig, maar- typt ver moedelijk meer. Zij is strijdlustig en maakt gaarne op en aanmerkingen als iets haar niet bevalt en mist absoluut soepelheid. Heel vlot in haar omgang met anderen is zij zeker niet maar laat zich toch niet bij zonder gelden, plaatst zich evenmin op den voorgrond en praat gaarne. Wanneer zij iets onderneemt, zal zij haar taak nauwge zet en met volharding ten einde brengen. Voor de liefde is zij niet ongevoelig, maar toont dit niet gemakkelijk aan de buiten wereld. Het „ik" gevoel speelt in dit ka rakter bepaald een voorname rol. Dat komt bij de jeugd meer of zelfs heel veel voor. Eerlijk als goud en in ieder opzicht be trouwbaar. De „heeren" der schepping zullen haar een „spinnekopje" vinden, maar zoo erg is 't niet want onder haar schijnbare gevoel loosheid en dorheid klopt een warm hart. „Marie". Uit dit handschrift conclu deert men onmiddellijk dat het „ik" gevoel van deze bewegelijke en levendige jonge dame de domineerende karaktertrek is. Zij laat zich gelden en doet ietwat aanmati gend. De aardsche belangen hebben verre weg de overhand. Ook voor de liefde is zij niet ongevoelig, terwijl zij meer tempera ment bezit dan „Victoria". Zij is vasthou- houdend, praat en critiseert bijzonder gaar ne; heeft bovendien vrij veel pretenties en treedt gaarne beschermend op. Haar hu meur is niet gelijkmatig. De meeste hier genoemde eigenschappen veranderen of wijzigen zich wel met de jaren wanneer de schrijfster leert inzien, dat er geen enkele reden aanwezig is zich zooals zij thans doet, op een voetstuk te plaatsen. Oneerlijkheid, onoprechtheid, noch onbetrouwbaarheid zijn in dezen karakteraanleg niet aanwezig. Grapholoog. een kaes een rónde zwart pluchen hoed met opstaanöen rand. UIT DE MIDDELBURGSCHE COURANT VAN VOOR 50 JAAR. 8e Week 1890. Naar men ons meldt, bestaat er plan in of nabij Goes op te richten een roombo terfabriek. De leiding en uitvoering van het plan berust in handen van den heer W. J. v. d. Bosch te Goes. Heden herdenkt de heer J. W. de Raad, griffier ter gemeente-secretarie al hier, zijn 4G-jarigen loopbaan als ambtenaar der gemeente. 15 December 1856 werd hij hoofdcommies ter secretarie en 19 Febr. 1875 verkreeg hij de personeele titel van griffier. Benoemd tot minister van Koloniën de heer Mackay, minister van Binnenlandsche Zaken en tot minister van binnenlandsche zaken jhr. mr. A. F. de Savornin Lohman, lid der Tweede Kamer. Benoemd tot ridder van den Neder- Jandschen Leeuw o.a. de heer mr. G. N. de Stoppelaar en J. F. van Dunné beiden te Middelburg. Tot ridder Grootkruis der Nederl. Leeuw werd benoemd Z.Exc. de heer S. J. P. Krüger, president der Zuid-Afrikaansche republiek. Hedenochtend te zes uur werd brand ontdekt in den Stadsschoouwbugr op het Leidsche plein te Amsterdam en twee uur- later was er van het fraaie gebouw niets meer te zien dan een puinhoop. Een schouwburg van stadswege zal ver moedelijk niet meer worden opgebouwd. REDACTEUR: J. M. MULLIé, Middelburg. De clubavond van de Middelburgsche schaakver. begon Vrijdag 16 Febr. j.l. met een „in memoriam G. Bart", uitgesproken door den voorzitter, den heer W. de Graaf. In beide groepen werden weer verschil lende partijen voor den winterwedstrjjd ge speeld. Allereerst werden volgende afgebroken partijen beslist: in Groep I: H. StroobandB. Wagenaar VI'Vz', J. ScheltensA. Daniëlse 10; in Groep II: Jac. SinkeI. Blokpoel 10. De nieuw begonnen partijen vertoonden -onderstaande uitslagen: Groei» I: I. v. Noppendr. A. Snethlage V>V) J. de BaareJ. M. Mullié 01 B. Wagenaardr. A. Snethlage afgebr. Groep H: D. de VosG. v. d. Ploeg 10 P. SanderseC. J. Stoel W. FlissebaaljeJac. Snike 01 I. DaniëlseI. Blokpoel 01 R. v. d. HarstL. v. Flierenburg 10 H. G. CujéJoh. Sinke 10 Schaaknieuws Jeugdschaakclub Z.S.B., bijeenkomsten 's Zaterdags n.m. van 2 Vs u. tot 5tl' u. in Geb. C.J.M.V. Singelstraat Het clubje telt thans 12 leden. Een revanche-ontmoeting (het woord re vanche dan niet te letterlijk opgevat), te gen den Rotterdamschen schaakbond, staat den Zeeuwen binnen niet al te langen tijd, te wachten. We zijn natuurlijk vast van plan het er beter af te brengen dan vorig jaar. Een goed middel, om zich al vast voor te bereiden, bestaat hierin, dat men partijen van de event, tegenstanders naspeelt. We laten hieronder een partij volgen, gespeeld tusschen de heeren Oskam en Blok, beiden deelnemers aan den wedstrijd tegen de Zeeuwen vorig jaar te Roosendaal. Dat de heer Oskom een echte vechtjas is, toont hij een keer te meer in bewuste partij, kort geleden te Rotterdam gespeeld. Wit: G. H. BLOK. Zwart: mr. G. C. A. OSKAM. R a a d s li e e r s p e 1. 1. e2e4 e7—e5 2. Lfl--c4 Pg8—f6 3. d2d3 c7c6 4. Pgl—f3 d7—d5 5. e4xd5 c6xd5 6. Lc4b5t Lc8d7 7. LböxdTt Pb8 X d7 8. 0—0 LfS—d6 9. b2b3 0—0 10. Lel—b2 TfS—eS II. Pblc3 TaS—c8 12. Tal—cl Ld6—b8 13. Pc3e2 e5e4 14. d3xe4 d5xe4 15. Pf3—d4 Lb8 x h2t 16. Kgl X h2 Pf6—g4f 17. Kh2g3 DdSg5 18. 12—f4 Dg5—g6 19. Ddld2 Pg4—f6t 20. Kg3—h2 Dg6—h6f 21. Kh2—gl Pf6—g4 22. Tfl—dl e4—e3 23. Dd2—el Dh6—h2t 24. Kgl—fl Dh2—hit 25. Pe2gl e3e2t Wit geeft op. Slotstelling: Zwart: mr. G. C. A. OSKAM. ÜI VI 1 tv Ui lUP 11 w m m JU I f m ia ri 9 b c d e f g h Wit: H. G. BLOK.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1940 | | pagina 9