MIDDELBURGSCHE BRIEVEN UIT
OCTOBER 1914.
Een nieuwe vredesoproep.
Onverlichte roeiboot
overvaren.
Onderdak in Schuttershof, in de „Comedie"
het entrepot, schaftlokalen en pakhuizen
in
Kaf onder het koren.
KAF.
IN HET HOSPITAAL.
,,'T ZAL OE VERGOLDEN
WORDEN."
Jaarvergadering Ned. Federatie
van harmonie- en
fanfaregezelschappen.
Van den vroegeren Noor-
schen premier Mowinckel.
Duitsch schip voer onder
Japansche vlag.
Steun der neutralen aan Finland.
Het ongeluk nabij Drim
melen, dat vier personen
het leven kostte.
DE REPATRIEERING DER DUIT-
SCHERS UIT LETLAND.
DRIJVENDE MIJNEN OP DE
DEENSCHE KUST.
spy
Wij laten hier een tweeden brief volgen,
dien in de woelige dagen van October 1914
een Middelburgscne dame schreer aan haar
docnter eiders in ons land en welke eveneens
handelt over de vele moeite, die men zien
in Middelburg gegeven heeft om den drom
men Belgische vluchtelingen een goede ver
zorging te geven:
In het begin ging alles vrjj kalm. Maar
toen vrydag 'J Octooer de stroom begon los
te komen, was er geen houden meer aan.
Tot 's avonds laat zaten ze op het bureau
van Vreemdelingenverkeer maar adressen
uit te reiken. En aan het station stonden
nog meer commissieleden, om aan de groo-
tere massa een onderdak te verschaffen. In
de eerste dagen zijn we aan het station
geweest tot den nachttrein, die om 12,39
moet aankomen, maar meestal eerst om
twee uur, half drie, arriveerde, en vanwaar
we dan nog enkele honderden distribueer
den 't Is zielig, om te zien, hoe de stakkers
langs de straat sjouwden, om hun „leger'
te zoeken onder geleide van mannen en
vrouwen, jongens en meisjes. In een twin
tigtal gebouwen zijn ze onder dak ge
bracht. Voor stroo alleen is f 550 uitgege
ven, voor dekens ruim f 1200.
Onder de kiekjes, die we je stuurden, zijn
er twee van het Schuttershof, waaruit je
kunt zien, hoe ze daar gelegerd zijn. Onge
veer 220 liggen er in de groote zaal; ze
eten en drinken in de kleine zaal, wasschen
zich in de veranda en diverteeren zich in
den tuin. Ze hebben het daar, dank zij de
groote ruimte goed.
Prachtig is het ook in het schaftlokaal
van den Houthandel Alberts en Co. Daar
brandt den heelen lag het fornuis, waarop
het eten voor de ongeveer 40 man sterke
bezetting wordt gekookt. Er zijn tafels en
stoelen; ze amuseeren zich met domino- en
damspel enz.
Eenig is het in de comedie. In de koffie
kamer huist een familie van zes personen.
In den eenen hoek is de „salon": een tafel
met een kleedje, koffiepotje enz. In den
anderen hoek de „slaapkamer": strooleger,
gedekt met eenige oude kleeden. Op het
tooneel wonen er een twintigtal. Tot dus
ver is het decor een „kamer"; de eigenaar
heeft gezegd, dat hij ze wel eens een
„bosch" zal geven voor verandering van
lucht. De slaapplaatsen voor deze menschen
bevinden zich in de loges, links en rechts
van het tooneel. Boddaert, de eigenaar,
heeft ze dezer dagen getracteerd op mos
selen en kwam 's middags vragen, hoeveel
„dikke koppen" er waren. Gemoedelijk gaat
het er toe.
In deze lokalen zitten meerendepls fat
soenlijke menschen: de koster-organist van
Aerschot, idem van Mechelen, manufactu-
riers, opzichters enz. 't Is toch wel ellendig
als je als fatsoenlijk burgerman nu slapen
moet op stroo en leven moet van wat je ge
geven wordt.
Minder dan in deze lokalen is het in het
Entrepot, waar er 550, en in het graan-
pakhuis De Hoop, waar er 350 onderdak ge
bracht zijn. Dat is meest het janhagel van
Antwerpen.
Dezer dagen komt mevr. Blaauw, die ook
boterhammen snijdt (voor een tweetal lo
kalen 700 per dag) in De Hoop en ziet
een open plaats. Op haar vraag: „waar zijn
die gebleven, zijn ze weg?" Komt prompt
het antwoord: „Nee, madam, ze zijne naar
de cinema". Mevr. Adriaanse, die in de
school in de Langedelft brood snijdt, ont
dekte dezer dagen een juffrouw met een
zak met appelbollen: 't brood was zoo droog
en nu gleed het beter.
't Is op straat een herrie van belang; je
zou Middelburg niet herkennen. Maar we
zullen blij zijn, als we er een aantal van
kwijt zijn. De politie heeft er al" eenigen
moeten inrekenen, wegens diefstal van hor
loges, parapluies enz. Er zitten blijkbaar
echte schavuiten onder.
Het Bureau op de Markt was al spoedig
te klein. We hebben daar nu alleen huis
vesting en geld wisselen. In de Langedelft
naast Govers (winkel Wagenaar) is een
bureau voor inlichtingen; aanvankelijk zijn
we begonnen met één juffrouw, maar nu
zitten daar dagelijks negen menschen, om
staten van de vluchtelingen te maken en
inlichtingen te geven.
Dan is er een bureau voor reisgelegenheid
op het stadhuis; een bureau voor bons voor
warm eten, ook op het stadhuis; een bu
reau voor kleeding op den Wal, gebouw
Concordia, en een kraaminrichting in den
boekwinkel van Jutting, Langedelft.
Een klein bewijs van wat er omgaat: in
één week heeft de agent van de Nederland-
sche Bank alhier een bedrag van ongeveer
een millioen franken in Nederlandsch geld
omgewisseld.
In het hospitaal houden we er een huis
houden op na, dat een paar dagen geleden
nog ongeveer 100 menschen telde, waar er
nu ongeveer 80 van over zijn. We bestellen
de aardappelen en de boonen met mudden,
de boter met vaten, 't klapstuk en de sfok-
visch met tientallen kilogrammen. Aan
vankelijk was gerekend op 30 patiënten,
maar al spoedig waren er 100, waarvan er
nu weer 20 verdwenen zijn, naar Harder
wijk.
Er zijn een zestal zusters: mevr. Bouw
meesterDe Jonge, mevr. SnoepGrave-
stein, mevr. Snoep—Stam, alle drie oud
verpleegsters, verder zusters De Boer, Stam
en Folmer, nog steeds verpleegsters. Dezer
dagen zijn er nog twee bijgekomen, waar
van een bij ons nachtverblijf heeft.
De huishouding wordt bestuurd door de da
mes Hartman, Fokker, Goester en Croocke-
wit. 't Is 'n zware dienst: om 9 uur moe
ten we beginnen; van half vijf tot zes uur
kunnen we gaan middagmalen en dan weer
tot negen uur naar 't hospitaal. Van vrije
avondjes komt niets; Zondag had ik den
morgen vrij tot 2 uur.
Heel Middelburg chicque verpleegt
mêe. Stel je voor: mevr. Van der Lek de
Clercqgeb. jonkvr. De Jonge van Elle-
meet, die de voeten van een Belgischen sol
daat wascht. „Wel" zeide de sergeant-zie
kenvader dezer dagen wel mevrouw, dat
had je ook niet gedacht, dat je op je ouden
dag nog zóó zou werken!"
Met verscheidene patiënten kan ik goed
opschieten. Maar er zjjn typen bij! De sol
daat, die op een der briefkaarten die ik je
gestuurd heb, alleen staat en de Mid-
delburgsche Courant leest, met name Jean
Vanjeans, had uit het raam gekeken en
kennissen gezien, waarmede hjj een praatje
wou maken.
De zuster had dit verboden, waarop Jean
uit woede de wond aan zijn hóófd had open
gekrabd!
Het best kan ik opschieten met een apo
theker en een ingenieur. De eerste heeft
een schotwond door zijn hand, van dien
aard, dat de perubalsem, die er aan de eene
zijde werd opgedruppeld, er aan den ande
ren kant uitviel. Er bestond kans, dat hij
de hand zou moeten missen; hij had hooge
koorts en moest met de hand naar boven
zitten, heele dagen. Gelukkig is er kente
ring gekomen: de hand is dicht, de koorts
is weggebleven. Hij is zoo blij, wanthij
moet voor zijn moeder werken.
De ingenieur had een schot door den buik
gehad, zoodat dokter Weijl er aan den
eenen kant verbandgaas instak en dat er
aan den anderen kant uithaalde. Ook die
is aan de beterhand.
En wat curieus is: ze hebben verscheide
ne dagen op één zaal gelegen zonder van
elkander te weten, totdat op een dag, bij
verplaatsing van patiënten, ze elkander
ontdekten; toen bleek, dat het vrienden wa
ren. Ze liggen nu naast elkaar en babbelen
heele dagen. Gisteren kwam ik er bij; ze
hadden genoegelijk tusschen de twee krib
ben het nachtkastje geplaatst, aan eiken
kant een stoel gezet, en ze zaten heel gezel
lig ieder met de helft van een grooten koek,
waar ze een padvinder om gestuurd hadden
De ingenieur heeft voor mij een alleraar
digst teekeningetje gemaakt, als souvenir
van zijn verblijf aan Middelburg.
Dan is er een handelaar in minerale
wateren uit Mechelen, blijkbaar een van
die menschen, die er met hard werken ko
men. Z'n fabriekje, waar hij eenige duizen
den franken ingestoken had, is plat gescho
ten; vrouw en kind waren weg, hij wist niet
waar. Een en ander had zóó op hem ge
werkt, dat hij zenuwpatiënt was geworden.
Daar ontdekte hij in een „Rotterdammer",
dat zijn vrouw op een schip in Hansweert
zat. Hij schrijft een brief en krijgt ook ant
woord; maar helaas, noch de man, noch de
vrouw heeft een cent, zoodat van elkander
ontmoeten geen sprake kan zijn. Toen heb
ik er voor gezorgd, dat ze Donderdag kon
overkomen. Ze was omstreeks elf uur met
haar zoontje van vier jaar en haar broer in
het hospitaal. Ik ging naar boven en zei:
„Gooskens, wat zou je er van zeggen, als
vandaag je vrouw eens kwam?" Waarop
hij, mij aanziende: „Madam, ze is alhier, ik
zien et an oe gezicht".
Toen heb ik ze boven gehaald; ik had na-
Het bureau van de Vereeni-
ging Vreemdelingenverkeer,
waar het comité tot huisves
ting en ondersteuning van
vluchtelingen zijn mensch-
lievende taak verrichtte. Van
hier uit werden de vluchte
lingen bij particulieren of in
openbare gebouwen onderge
bracht.
tuurlijk meer dan ik houden kon, toen de
man, aldoor roepend: „Mien Fonske, mien
Fonske", het kind aan zijn borst drukte
Het bezoek heeft beter gewerkt dan de
beste medicijn: gisteren avond was de man
heel wat kalmer en vandaag heeft hij in
den tuin gewandeld. „Madam, zegt hij, ,,'t
zal oe vergolden worden, v/at oe an ons ge'
daan 'et!"
Ze zijn allen gebeten op „den Duts". Gis
teren was hier heel duidelijk het kanon te
hooren. De gezichten helderden op en ze
zeiden tegen elkander en tegen de ver'
pleegsters: „Ce sont les Anglais'?'
Tenslotte nog een mooi staaltje van het
geen met algemeene medewerking tot stand
kan komen. Op een Zondagmorgen -om on
geveer elf uur komt er een bericht uit Vlis
singen, dat daar nog eenige convooien wa
ren aangekomen, waar ze geen raad mede
wisten, en dat ze er daarom maar een dui
zendtal naar Middelburg stuurden! Dat was
me wat! Maar: kort beraad; alle hens aan
dek geroepen. Boodschappen aan alle ko
kerijen, hotels, slagers, bakkers enz. enz.
En jawel, om een uur om drie waren ze al
len onder dak gebracht en hadden ze alle
maal een maal warm eten te pakken. Of ze
blij waren!
Onder voorzitterschap van burgemeester
mr. F. J. van Lanschot van 's Hertogen
bosch, werd Zaterdagmiddag te Utrecht de
jaarvergadering gehouden van de Neder-
landsche federatie van harmonie- en fan
faregezelschappen. Door 50 muziekvereeni-
gingen in den lande waren afgevaardigden
gezonden.
In zijn openingswoord zeide de voorzitter
o.m. dat in het afgeloopen jaar 12 con
coursen werden gehouden waaraan 135 ver-
eenigingen deelnamen.
De federatie heeft samenwerking gezocht
en verkregen met het centraal comité voor
ontwikkeling en ontspanning te Den Haag
en alles zal worden gedaan om de bevor
dering der harmonie- en fanfaremuziek in
het leger (mobilisatieorkesten) zooveel mo
gelijk te bevorderen. De federatie zal o.m.
door haar secretariaat in Brummen trach
ten muziek voor deze militaire corpsen be
schikbaar te stellen en deze orkesten zullen
deel kunnen nemen aan de federatieve con
coursen van het aanstaande seizoen op voor
hun gemakkelijke voorwaarden.
In deze jaarvergadering werd afscheid
genomen van het lid van de jury, den be
kenden musicus Marc. J. Ogier, vroeger
dirigent van het Stedelijk Orkest te 's Her
togenbosch, thans wonende te Valkenburg.
Den heer Marc, J, Ogier werd met alge
meene stemmen benoemd tot eere-lid der
federatie.
De voorzitter de heer mr. F. J. van Lan
schot, die aan de beurt van aftreden was,
werd met algemeene stemmen herkozen. De
heer P. J. van der Leur uit Delft werd
eveneens herkozen als tv/eede voorzitter.
In de plaats van den heer Marc. J. Ogier
werd in het college van juryleden benoemd
de heer Cor Kuiler, dirigent van het
Groningsch orkest.
In de vacature Ed. Flipse, dirigent van
het Rotterdamsch Philharmonisch Orkest,
lid van het college van juryleden werd
voorzien door zijn herkiezing met 46 van de
50 stemmen. Ook de heer Fr. Hantzsch te
Zeist werd als jurylid herkozen.
Daarna werden verschillende huishoude
lijke zaken afgedaan, waarbij o m. werd
besloten dat de militaire muziekcorpsen van
diletanten (mobilisatiecorpsen) deel zullen
kunnen nemen aan de federatieve concour
sen.
Reuter meldt uit Oslo: De vroegere Noor-
sche premier Mowinckel heeft gisteren een
beroep gedaan op de neutrale landen van
den Volkenbond om aandrang uit te oefe
nen op Italië en de Vereenige Staten ten
gunste van een vredesconferentie tusschen
de oorlogvoerenden in Rome. Het Noorsche
dagblad Dagbladet steunt in een hoofdar
tikel den vredesoproep.
De „Times" bericht, dat het Duitsche
schip „Windhuk", dat op 20 November
plotseling uit de Lobito-baai (O -Afrika)
is vertrokken, te Santos in Brazilië is aan
gekomen. Het schip voer onder Japansche
vlag en droeg den naam „Santos Maru"
Alvorens de haven binnen te varen werd
de Duitsche vlag geheschen en werd de
eigen naam van het schip weer onthuld.
Het schip had 35 passagiers en een lading
van 5000 ton aan boord
De bemanning deelde mede, dat zij ver
wacht, dat het schip naar Hamburg zal
gaan. Wanneer dit zou gebeuren is even
wel niet bekend.
WAAR DE LIST NIET SLAAGDE..
Naar te Londen wordt medegedeeld, is
het Duitsche schip „Henning Oldendorff"
metende 3648 ton door een Britsch oor
logsschip aangehouden en naar een Brit-
sche haven gebracht. De „Heniiing Olden-
dorf" was verleden week uit een Spaan-
sche haven vertrokken en was als Rus
sisch vaartuig vermomd
Dit is het negentiende vijandelijke schip
dat in Britsche handen is gevallen, ze
ventien vijandelijke koopvaardijschepen
zijn door de bemanning tot zinken ge
bracht om te voorkomen, dat zij in vijan
delijke han'den vielen.
De Amerikaansche „Reconstruction Fi
nance-Corporation" heeft medegedeeld een
crediet van 10 millioen dollar toe te staan
aan Finland voor den aankoop in de Ver.
Staten van landbouwoverschotten en andere
behoeften voor de burgerbevolking. Men
overweegt dergelijke credieten ook aan
Noorwegen te verleenen.
In welingelichte kringen wordt bevestigd,
dat president Roosevelt de Neutraliteitswet
niet zal toepassen op Finland en Rusland
teneinde de deur open te laten voor Ame
rikaansche credieten aan Finland. Aange
zien de vijandelijkheden tusschen beide lan
den zonder oorlogsverklaring zijn begonnen
is het Witte Huis van meening, dat het
Finsch-Russische geval gelijk is aan het
Chineesch-Japansche.
De Amerikaansche senator Vandenberg
heeft den minister van Buitenlandsche Za
ken in een brief gevraagd of de Ver. Staten
de betrekkingen met de Sovjet-Unie zul
len verbreken. Hjj wees er op, dat dit een
goede gelegenheeid om de inter-Wmeri-
kaansche solidariteit te toonen, want de
Zuid-Amerikaansche staten verlangen uit
sluiting van de Sovjet-Uuie uit den Volken
bond.
De vereeniging van Noorsche sportjour
nalisten heeft een bedrag bijeengebracht
van ruim 50.000 Noorsche kronen als steun
voor de gezinnen der gemobiliseerde Fin-
sche athleten.
Omtrent het ongeval, dat zooals gister
gemeld Maandagmorgen vroeg op de Amer
onder Drimmelen (N.B.) heeft plaats ge
had, waarbij vier personen om het leven
zijn gekomen, vernemen wij nog het vol
gende
Zooals gewoonlijk gingen vijf arbeiders,
allen uit Raamsdonksveer, vandaar per
roeiboot naar de Biesbosch om daar hun ar
beid te verrichten. Het was op de rivier de
Amer, die bij den huidigen waterstand ter
plaatse een diepte heeft van ongeveer zes
meter, stikdonker. Het weer was vrij goed,
doch op de watervlakte was weinig zicht.
Tusschen Drimmelen en Geertruidenberg
werd de roeiboot overvaren door de ruim 60
ton metende motorboot „Maria Cathprina"
van schipper van der Sluys uit Drimmelen.
Aan boord van de motorboot bevonden zich
een zoon van den schipper-eigenaar en drie
knechts. Plotseling voelde men aan boord
een schok en toen bemerkte men, dat men
een roeiboot, die tevoren niet was opge
merkt, had overvaren. De motor werd on
middellijk gestopt en de vier personen aan
boord van de „Maria Catharina", die op
weg was naar Breda, trachtten de inzitten
den van de roeiboot men wist nog niet
hoeveel er waren te redden.
Alleen de 57-jarige arbeider Hubertus
van Schijndel uit Raamsdonksveer kon wor
den gered. Hjj vertelde, dat zich 5 perso
nen onder wie zijn 17-jarige zoon, in de
roeiboot hadden bevonden.
Hoewel nog geruimen tijd ter plaatse
naar de overige drenkelingen werd gezocht,
slaagde men er niet in, ze te vinden. De
vier andere inzittenden zijn verdronken.
Later werden twee lijken, van den 58-
jarigen van Strien en den 67-jarigen van
Delft opgevischt.
De „Maria Catharina" voer met den
eenen geredde naar Drimmelen terug, waar
het schip, in afwachting van het onderzoek,
voorloopig door de politie wordt vastge
houden.
Voor zoover men tot dusver heeft kun
nen vaststellen, was de boordverlichting
van de „Maria Catharina" op het oogen-
blik van de aanvaring in orde. Men ver
moedt echter, dat de roeiboot geen licht
voer. Indien dit inderdaad het geval was,
moet de oorzaak van het overvaren van het
bootje met den noodlottigen afloop daar
van, hieraan toegeschreven worden.
De repatrieering van de Duitsche volks
groep uit Letland, naar Duitschland eindigt
op 15 December. In totaal zijn tot dusverre
ruim 47,000 Duitschers uit Letland geëmi
greerd, niet meegerekend alle kinderen on
der de 16 jaar, meldt het D.N.B.
Het damescomité, dat er
o.m. voor zorgde, dat de
vluchtelingen in eerste in
stantie van voedsel werden
voorzien: Broodsnijden en
boterhammen-smeren voor de
vluchtelingen.
Het D.N.B. meldt uit Esbjerg: De sterke
Westenwinden van den laatsten tijd hebben
het aantal drijvende mijnen op de Jutland-
sche Westkust aanzienlijk doen toenemen.
Naar medegedeeld wordt, heeft men alleen
uit het station Esbjerg 66 drijvende mijnen,
die afkomstig waren van het Engelsche
mijnenveld voor Esbjerg, onschadelijk ge
maakt.
MEVROUW HOOGSTRATEN—SCHOCH
GEHULDIGD.
Benoemd tot ridder in de orde
van Oranje-Nassau.
Gistermiddag is de bekende schrijfster
mevrouw A. Hoogstraten—Schoch uit Zeist
in het Jaarbeursrestaurant te Utrecht ge
huldigd door een groote schare vrienden en
belangstellenden in verband met haar
70sten verjaardag. Voorzitter van het hul
digingscomité was de minister-president jhr.
mr. D. J. de Geer. In zijn toespraak deelde
minister De Geer o.m. mede, dat het H. M.
de Koningin behaagd heeft mevr. Hoogstra
tenSchoch te benoemen tot ridder in de
orde van Oranje Nassau.
23 KOEIEN EN EEN PAARD BIJ BRAND
IN BOERDERIJ OMGEKOMEN.
In den afgeloopen nacht is de kapitale
boerderij van P. Bolt te Hoogemeden, ge
meente Aduard (Fr.) door nog niet bekende
oorzaak een prooi der vlammen geworden.
Een aangrenzende schuur werd eveneens
door het vuur vernield.
De brand, welke ontstaan is in de boerde
rij, nam spoedig een grooten omvang aan.
De brandweer uit Aduard kon niet verhin
deren, dat de geheele boerderij verloren
ging. De schuur kon zij evenmin behouden.
Drieentwintig koeien en een paard, kwa
men in de vlammen om.
OOK „LIEBESGABEN" MOETEN
VOORZIEN ZIJN VAN RIJKSZUTVEL-
MERKEN.
In verband met het veelvuldig aanbieden
ten uitvoer van pakketten met „Liebesga-
ben" welke boter of kaas bevatten welke
niet van de voor uitvoer vereischte rtfksbo-
termerken (voorzien van de opdruk Z.K.B.)
respectievelijk rijkskaasmerken zijn voor
zien, vestigt de rijkszuivelinspecteur te 's-
Gravenhage er de aandacht van belangheb
benden op, dat het aanbieden ten uitvoer
van boter of kaas niet voorzien van het
rijksmerk, is verboden en tot teleurstelling
en schade van de afzenders dier waren aan
leiding geeft.
