«CHAOS EN OPBOUW».
BïsSiS
De Poojsche oplichter
Wreszynski voor het Gerechtshof
Drie groepen, die faaldenmaar die tenslotte
toch weer leiding zulen moeten geven.
TWEEDE BLAD VAN DE PROVINCIALE ZEEÜWSCHE MIDDELBURGSCHE COURANT GOESCHE COURANT) VAN VRIJDAG 1 DECEMBER 1939. No. 284.
Lezing dr. P. J. Bonman.
De Prins geeft 10.000 voor
0. en 0.
De parlementaire onschend
baarheid der Fransche
communisten opgeheven.
Grieksch schip vergaan.
Hoog water bij Gennep.
Vliegtuig wierp mijn dicht bij
een Nederlandsch schip.
«til»
- J
Onze Marine waakt. Een Nederlandsche onderzeeboot op
patrouille langs de kust
Vier jaar mét aftrek preventief
geëttcivËL
Donderdagavond hield dr. P. J. Bon
man voor de vereeniging van Vrijz. Her
vormden te Middelburg, in het kerkge
bouw St. Pieterstraat een lezing over
„Chaos en opbouw".
Het begrip „chaos" kunnen wij ruimer
nemen dan de huidige oorlogsellende, al
dus spr. Feitelijk is de Europeesche cul
tuur reeds de laatste halve eeuw onderhe
vig aan sterke spanningen. De wereld
oorlogen, althans de wijze, waarop deze
worden gevoerd, vormen slechts één as
pect van den algemeenen chaos.
Het vooruitgangsoptimisme van de 18de
en 19de eeuw berustte op een vertrouwen
in de menschelijke rede, op hooggespan-
ningen verwachtingen t.a.v. de politieke
vrijheidsgedachte (democratie) en op de
zekerheid van toenemende welvaart (tri
omf der techniek). Tegen het einde der
19de en in het begin van de 20ste eeuw
ontstond voor het eerst ongerustheid. Men
begon in te zien, dat er veel eenzijdigs en
onevenredigs in de ontwikkeling der Eu
ropeesche cultuur was gekomen. Wat oor
spronkelijk goed was, bleek in woekering
gevaarlijk.
Het vertrouwen in de rede sloeg om in
verheerlijking van het vernuft en eenzij
dig intellectualisme, de democratie ging
langzamerhand over in massa-democratie
(het volk kent bindingen, de massa is als
droog stuifzand). De techniek leidde tot te
snellen groei van de groot-industrie, de
toenemende welvaart tot materialisme. De
grootindustrie dwong* tot expansie. Er ont
stond een heftige strijd/ om grondstoffen,
afzetmarkten (imperialisme), gecombi
neerd met een bewapeningswedloop. De
wereldoorlog van 1914 vond niet zijn oorzaak
in fouten van bepaalde vorsten of minis
ters. De oorzaken lagen dieper, in de al-
gemeene cultureele wanverhoudingen.
Na 1918 nam de chaos verder toe. In
den meest critieken tfjd faalden de groepen
die leiding hadden kunnen geven: le de
kerk. Deze had haar greep op de massa
verloren, ze was in menig opzicht ver
burgerlijkt; 2e de intellectueelen. Deze
hadden zich overgegeven aan een weten
schappelijk specialisme en weigerden de
verantwoordelijkheid voor heit geheel te
dragen. Zij waren meer critisch dan op
bouwend; 3e de staatslieden. De ware
staatsman heeft vormgevende kracht. Het
politieke leven werd echter steeds min
der beheerscht door staatsmansinzicht.
Partijleiding en massa-democratie werden
hoofdzaak Daardoor verminderde het
prestige van het parlementaire stelsel.
Het gebrek aan cultureele leiding bleek
het noodlottigst in de landen, die na 1918
armoede en verwarring meemaakten De
West-Europeesche landen toonden zich
beter bestand tegen de ontbinding dan de
staten, die den oorlog verloren. De Duit-
sche geschiedenis sedert 1918 is buitenge
woon leerzaam Wij oordeelen al te ge
makkelijk over Duitschland. De Wester-
sche democratieën moeten de vuurproef
van wanhoop en ellende nog doorstaan
De positie van Europa in de wereld is
voorgoed geschokt. Wij gaan moeilijke tij
den tegemoet en wjj zullen vermoedelijk
den chaos nog op andere wijze leeren ken
nen dan tot dusver. Vooral in Nederland
leeft nog een heimelijke illusie, dat de
„normale tijden van vóór 1914" nog eens
zullen terugkeeren. Het is beter de wer
kelijkheid onder de oogen te zien en de
mogelijkheden tot opbouw te overwegen
Geheel weerloos zijn wij niet.
Men schrijft en spreekt meer over den
chaos dan over den opbouw. De meesten
van ons zijn te negatief. Goede wil is wel
aanwezig, maar men ziet niet hoe men
iets zou kunnen bereiken Ook veel een
zijdigheid. De een spreekt alleen over
moreele grondslagen, een ander over na
tionalisme, weer een ander over pacifis
me en een nieuwen Volkenbond De op
bouw moet echter veelzijdig zijn. Men kan
een vergelijking geven van een huis: de
beginselen van de Christelijke moraal vor
men het fundament, de staats- en volks
gemeenschappen de muren^ hel, dak de
internationale overkoepeling. Over het
fundament zijn we het wel eens en de
overkoepeling zal zeker slagen als de mu
ren (de nationale gemeenschappen) deug
delijker worden.
De onvermijdelijke nationale ordening
is een moeilijk probleem Spr. heeft wel
eens gemeend, dat de economische nood
(werkloosheid!) ons zou dwingen tot na
tionaal georiënteerd socialisme in den
vorm van een uitgebreide crisiswetgeving
eventueel onder een uiterst sterk gezag
(een soort dictatuur bij volmacht). Dit
alles niet als ideaal, maar uit bitteren
nood. Thans meent spr. dat dergelijke nood
maatregelen geen oplossing bieden. Wij
moeten naar een dieper gefundeerden op
bouw op langen termijn streven Daarvoor
is meer leiding noodig. Systematische be
strijding van den chaos en vernieuwing op
allerlei gebied
Wie kunnen deze leiding geven? De
groepen, die voor en na 1918 gefaald heb
ben: le de kerk. De prediking moet hoofd
zaak blijven Daarnaast moet de kerk
den moed hebben alle levenswerkelijkheid
aan de moreele grondslagen te toetsen.
Wij moeten voorzichtiger worden met het
woord „Christelijk". Christelijke politiek is
alleen die politiek, welke in overeenstem
ming is met de Christelijke moraal. Men
moet het niet omkeeren Als een partij
zich „Christelijk" noemt, verdient lang
niet alles wat deze partij doet die bena
ming Het kan zijn dat een niet-christelijke
partij t.a v bepaalde problemen „Christe
lijker" handelt dan de zg Christelijke par
tij (b.v. in het werkloosheidsvraagstuk); 2e
de intellectueelen Deze moeten naast hun
specialisme weer meer verantwoordelijk
heid toonen. Liefst niet te veel critiek en
ijdele bespiegelingen, doch „denken met
de handen", zooals Denis de Rougemont
zegt; 3e de staatslieden. Wij verlangen
algemeene vormgeving, geen partijleiding.
Ook een loslaten van de 19de eeuwsche
doelstellingen Men moet de problemen
van dezen tijd met onbevangenheid en
doortastendheid tegemoettreden. Er is
meer gezag noodig en vernieuwing van
onze democratie. Veel scheidslijnen in ons
volk doen niet meer ter zake (al kunnen
wij eenige principieele tegenstellingen blij
ven respecteeren).
Is er kans, dat de leidinggevende groe
pen hun taak weer zullen vervullen? Vol
gens spr. is er in Nederland veel gisting,
vooral onder de jongeren. Overal komen
groepen op, die naar vernieuwing streven,
bv. de tijdschriftgroep „Het Gemeenebest",
de Nieuwe Gemeenschap (Kath de Ox-
fordgroep, de Beweging tot versterking
van de Nederlandsche Gemeenschap
(Woudschofen conferenties),, de Volkshoo-
gescholen (die arbeiders, boeren en stu
denten in werkkampen samenbrengen)
Een gedeelte van deze jongeren blijft
eenigszins in het vage. Er is echter een
voorhoede, die niet zal aarzelen voor het
opbouwwerk te strijden.
Intusschen is er geen zekerheid, dat wij
zullen slagen. Alle menschenwerk is
slechts broos. Wat wij moeten doen kan
alleen steunen op een gevoel van verant
woordelijkheid, dat in de meeste gevallen
religieus kan worden gefundeerd.
Het hoofd van de sectie Ontwikkeling en
Ontspanning bij het Alg. Hoofdkwartier
geeft met groote dankbaarheid kennis van
het feit, dat Z.K.H. Prins Bernhard een
bedrag van f 10,000 ter beschikking heeft
gesteld ten behoeve van het ontwikkelings-
en ontspanningswerk onder de gemobili-
seerden.
Nadat Duitschland en Rusland eind Augs.
een niet-aanvalsverdrag hadden gesloten,
waardoor de pogingen van Engeland en
Frankrijk om een overeenkomst met de
Sovjet-Unie te sluiten schipbreuk leden,
keerde de verontwaardiging van het Fran
sche volk zich vooral tegen de Fransche
communisten. Deze verontwaardiging steeg
temeer toen na het mobilisatiebevel bleek,
dat de meeste communistische afgevaardig
den van de Fransche Kamer niet aan den
oproep, het land te dienen, gehoor hadden
gegeven. Dè communistische leiders waren
gedeserteerd. Het gevolg was dat de com
munistische partij in Frankrijk verboden
werd.
Toen gisteren de Fransche Kamer bijeen
wa"\ bleek, dat de communistische afge-
■vaai ïgde Florimond Bonte niettemin de
vergadering bijwoonde. Zijn aanwezigheid
leidde tot een incident, waaruit is gevolgd,
dat de regeermg bij de Kamer een machti
ging tot achtervolging indiende, strekkend"
tot opheffing van de parlementaire on
schendbaarheid der gevluchte communis
ten, elf in totaal. Aanstonds werd een com
missie van onderzoek benoemd en na een
korte schorsing werd het voorstel behan
deld. Met handopsteken werd dit voorstel
om de parlementaire onschendbaarheid der
communisten op te heffen, aangenomen.
22 man waarschijnlijk
omgekomen.
De gezagvoerder en vijf leden der beman
ning van een Grieksch stoomschip, dat op
160 mijl ten Westen van Ierland gezonken
is, zijn opgepikt door een Noorsch schip.
De mannen hadden vier dagen in een boot
rondgezwalkt en waren uitgeput. Zij vree
zen, dat de 22 andere opvarenden van het
gezonken stoomschip verloren zijn.
Een klein riviertje is een
woeste stroom geworden.
Het water van de rivier de Niers is het
laatste etmaal nog hooger gestegen. Niet
alleen staan de laagst gelegen weilanden
blank, maar gistermiddag is ook de weg
naar Ottersum door het water overspoeld,
zoodat dit dorp enkel nog via den verkeers
weg GennepKleef kon worden bereikt.
Als een ongebaande stroom kwam hier
de Niers uit het Duitsche en stortte zich te
Gennep even voorbij de Niersbrug achter
de R.K. begraafplaats in het samenvloei
ende water van de Maas. In normale tijden
is de Niers een stroompje van tien meter
breedte, dat bij de ruïne van de oude brug
in de Maasbedding stroomt. Thans is het
van den overstroomden Maasoever in Bra
bant tot den grooten verkeersweg Nijmegen
Maastricht een onafzienbare blanke wa
termassa. Het enkele jaren geleden aange
legde rijwielpad op dezen verkeersweg, die
als een hooge dijk tusschen de uiterwaarden
ligt, heeft men tegen den golfslag met bos
sen stroo en zware steenen moeten bescher
men. Aan de Westzijde is Gennep geheel be
grensd door de groote watermassa's van
de Maas, dat hoog aan den dijk staat.
De „Naaldwijk" aan groot
gevaar ontsnapt.
Dezer dagen arriveerde in Velsen het Ne
derlandsche stoomschip „Naaldwijk" van
Erhardt en Dekkers te Rotterdam. Het
schip, aldus het „Volk", dat een lading voor
de regeering vervoerde, heeft in Duins een
onaangenaam avontuur beleefd, dat geluk
kig nog goed afgeloopen is. Terwijl men
daar met ongeveer zestig schepen lag te
wachten op de toestemming van de Engel-
sche autoriteiten om naar de plaats van
bestemming te vertrekken,- zagen drie le
den van de bemanning van de „Naaldwijk",
de stoker Gramberg, de matroos Prins en
een tremmer, die gezamenlijk de wacht
hielden, uit het Oosten een vliegtuig nade
ren. Het was een zeer groote machine
waarschijnlijk een watervliegtuig. Van wel
ke nationaliteit het vliegtuig was, konden
de mannen niet zien. De machine maakte
op ongeveer honderd meter afstand van de
„Naaldwijk" een grooten boog en liet tijdens
deze manoeuvre iets vallen, dat langzaam
zwevend naar omlaag kwam. De wachters
op het Nederlandsche schip hoorden na en
kele minuten een plons en zagen toen niets
meer van het vrij groote bolronde voor
werp.
De menschen van de „Naaldwijk" besteed
den aan dit voorval verder geen aandacht
meer. Het kwam hun pas in het geheugen
terug, toen zij eenigen tijd later een schu
rend geluid onder het schip hoorden. Ter
hoogte van het achterschip hoorden zij plot
seling een hevige ontploffing, die de boot
hevig deed trillen. In een oogwenk waren
alle opvarenden op het dek met de zwem
vesten om, teneinde in geval van nood de
„Naaldwijk" te kunnen verlaten. Gelukkig
was dit niet noodig. Men stelde een onder
zoek in en daarbij bleek, dat het schip bij
de explosie geen schade geleden had. Ook
was niemand gewond.
Mede omdat men kort daarna berichten
van de radio hoorde, dat de Duitschers met
vliegtuigen magnetische mijnen onder de
Engelsche kust gelegd hadden, brachten de
drie leden van de bemanning, die het vlieg
tuig en het omlaag zwevende voorwerp ge
zien hadden, rapport uit bij den kapitein,
den heer Jansen.
DOOR ELECTRISCHEN STROOM OM HET
LEVEN GEKOMEN.
Gistermiddag is de 16-jarige tuinknecht
J. Janknecht bij werkzaamheden in een
warenhuis (broeikas) te Honselersdijk in
aanraking gekomen met den electrischen
stroom. De Jongen was op slag dood.
TL.-* pPISllI
- V'
M ft -
■Ai',
De vliegdienst heeft een belangrijk aandeel in de taak der Kon. Ned Marine
1 de bevell,g|n9 van onze kust Een watervliegtuig wordt na een patrouilletocht
op de helling van het vliegkamp .De Mok" gesleept
Het Amsterdamsche gerechtshof zette
gisteren de op 2Si(September jl geschors
te behandeling voforfafvart Jde strafzaak te
gen den internatiohalen .(financier" Wres
zynski.
Het O M. had in eerste instantie de
maximum straf wegens oplichting tegen
verdachte gérequireerd, nl. vier #aar ge
vangenisstraf Conform dezen eisch wees
de rechtbank vonnis, doch 2 maanden
voorloopige hechtenis werden ,in minde
ring gebracht. W.* ging in hooger beroep
Wreszynski, een Pool van geboorte,
werd in November van het vorige jaar
in een der deftigste Amsterdamsche hotels
gearresteerd, verdacht van twee oplichtin
gen.
Hij heeft in de eerste plaats een Dos-
tenrijksche dame, Toni MJ., die reeds
eenige jaren in Nederland vertoeft, opge
licht voor 4000.
GOESENAAR WILDE VLUG
RIJK WORDEN.
Het tweede slachtoffer was de koopman
H. uit Goes, die later bij Wreszynski in
betrekking kwam als diens „particulier
secretaris". W. had zijn secretaris verteld,
dat hij veel geld kon verdienen met een
transactie in Zweden. Hij garandeerde min
stens 150 winst. De koopman-secretaris
liet zich overhalen en nam in de Zweed-
sche affaire deel met 6000 Van de heele
transactie kwam niets terecht en H. was
zijn geld kwijt.
Zoowel in eerste instantie als voor het
gerechtshof hield de verdachte vol, dat
hij onschuldig was Bij de behandeling voor
het hof gisteren bleek, dat de koopman
uit Goes, die 6000 aan verdachte had
geleend, inmiddels schadeloos is gesteld
door de Amsterdamsche Bank. Wel gaf
verd. tenslotte toe, dat hij het geld van
Toni M voor Jprivé-doeleinden had ge
bruikt, maar hij was er van overtuigd, dat
die zaak in orde zou komen.
Het bleek, dat slechts één der getuigen,
de Goesche koopman, was verschenen
De tweede benadeelde, Toni M., was
nog steeds ziek en haar verklaringen wer
den voorgelezen Mej. M. verklaarde, dat
alles, wat W. in de eerste zitting gezegd
had, leugens waren.
De president! vroeg waarom verd in
hooger beroep was gekomen?
„Onschuldig" zei Wreszynski.
De president wilde precies weten, wat
verd met het geld van Toni M. gedaan
heeft.
Verd. gaf toe, dat hij het geld van het
meisje voor priv'-doeleinden had gebruikt
Verd. aldus bleek verder uit het ver
hoor werd begin November gearres
teerd. In December d a v- werd hij in En
geland failliet verklaard.
Pres Daar bleek toch uit, dat u onder
nul was.
„Integendeel, zei verd. Het passief was
6000 pond; het actief 20,000 pond Maar
daarbij waren vorderingen, die niet direct
liquide waren te maken. Het faillissement
werd in mijn eigen belang aangevraagd
De koopman H., die bij W. in betrekking
is geweest als secretaris, somde weer de
opstandigheden op; waardoor hij vertrou
wen in dezen verd had gekregen.
„Ik zag hem steeds in de hal van het
hotel, waar W. woonde zitten met meneer
van Nierop van de Amsterdamsche Bank'
en ik dacht dus, dat alles wel in orde zou
zijn."
De getuige vertelde nog, dat hij zijn
geld van „elders" had teruggekregen, niet
van W. Gét. was in de stellige overtuiging
geweest, dat W. „steenrijk" was, dat hij
een groote villa in Amerika bezat en dat
hij met zijn 6000 een tien mille zou ver
dienen. Ook was hij blij met zijn benoe
ming tot secretaris
„Het was te pröbeeren."
Raadsheer mr. Canis (tot get.): „Wat
was U vroeger?"
Get „Eigenlijk manufacturier."
Raadsheer: „En vond u, dat u de noo-
dige capaciteiten had om secretaris van
een bankier te worden?"
Get.: „Het was te pröbeeren
Een plechtig stuk kwam nu ter tafel:
het contract tusschen Wresvynski en den
manufacturier-koopman-secretaris In dat
stuk werden gouden bergen aan den
Goesenaar beloofd. Zoo zou hij bv 500 dol
lar per maand salaris krijgen en voor zijn
6000 zou hij minstens 15000 terugkrij
gen.
Rechter mr. Canis (tot get.): „Verd is
in Londen failliet verklaard. Volgens dat
contract hebt u nog 9000 te vorderen
Misschien kunt u die vordering nog uit
sturen en een deel krijgen
De „secretaris" bleek nog een reis naar
Goes te hebben gemaakt: kosten 300.
Pres.: U schroefde Uw levensstandaard
wel wat op, blijkbaar Zeker door uw be
noeming tot privé-secretaris.
VIER JAAR GEVANGENISSTRAF MET
AFTREK DER PREV. HECHTENIS.
De procureur-generaal zeide in zijn re
quisitoir, dat Wr. aan vijf hoteldirecteuren
geld ter leen heeft gevraagd. Een bewijs
van 's mans welstand is dit niet. Links en
rechts trachtte hij zich geld te verschaffen.
Midden October kwam er hulp voor verd.
Hij maakte Toni M. 4000 afhandig en
daarna lichtte hij den Goesenaar voor 6000
op.
Wat is het lage van deze zaak, het hoogst
bedenkelijke van deze misdrijven, waarom
heeft de rechtbank de maximumstraf opge
legd? Dit: dat deze man er in veertien da
gen 10.000 doorlapte aldus de proc.-gene-
raal. Aan cadeaux hij maakte zelf goede
sier, terwijl hij wist wat het geld voor mej.
M. beteekende. Het was hem gegeven door
een rasgenoote, in goed vertrouwen dat
hij haar ongelukkige familieleden zou over
brengen naar een ander land. Hij heeft
niets gedaan. Voor zijn pleizier heeft hij
geld opgemaakt. Dat is een handelwijze
waarvoor geen woorden te vinden zijn! De
proc.-generaal requireerde wegens oplich
ting vier jaar gevangenisstraf met aftrek
van de preventieve hechtenis (1 jaar).
Na de pauze was het woord aan de ver
dediging. Mr. Th. Muller Massies zeide, dat
officieele rapporten, door buitenlandsche
autoriteiten uitgebracht, Wreszynski consul
noemen.
De verdediger betoogde, dat verschillende
personen, door tusschenkomst van Wr.' een
visum voor Amerika hebben gekregen. Dus
zoo fantastisch was verd. 's verhaal niet.
Hoogstens heeft verd. de mogelijkheid wat
overdreven.
Ten aanzien van de oplichting van den
Goeschen koopman, voerde pl. aan, dat niet
bewezen is, dat verd. onmogelijk een
Zweedsche speculatie kon doen met een
winst van 150 Getuige H. is geen boertje,
hoogstens overschat hij zichzelf. Is -nu het
verhaal van Wr. en het toonen van het
Amsterdamsche Bankstuk voldoende om
iemand als H. op te lichten? Pl. meent van
niet. Deze zaak is zeer zeker niet bewezen
en t.o.v. de oplichting van Toni M. bestaat
gerechte twijfel. Vrijspraak zal naar pl.
overtuiging moeten volgen.
De verdediger voerde verder in zijn plei
dooi aan dat Wr. naar Nederland was geko
men omdat de zangeres Eva Busch waar hij
gelukkig mee is geweest, hem riep. Hij
spoedde zich in blinde liefde naar de vrouw,
waarvan hij dacht, dat zij hem lief had.
Maar voor hij voet op Nederlandschen bo
dem zette, had Eva reeds connecties met
een anderen man aangeknoopt. Wreszynski
beschikte bij aankomst in Nederland wel
degelijk over geld, maar hij was gewend
zeer royaal te leven. Dwaas verliefd was
verd. op Eva Busch, en voor haar had hij
veel geld over.
Pres.: Geld van anderen had hij er voor
over.
Die vrouw, aldus pl., heeft verdachte vol
komen gebroken.
Mocht het hof meenen, dat Wr. zich aan
strafbare feiten heeft schuldig gemaakt,
dan zijn er toch vele verzachtende omstan
digheden voor dezen man, die betooverd
was door een blonde vrouw. Ook vergete
men niet, dat beide klagers volledig schade
loos zijn gesteld. Met klem drong pl. in pri
ma aan op vrijspraak, subs, op een clemen
te straf.
Het hof zal 14 December arrest wijzen.
WALVISCHVAARDER OP HET
STRAND GEZET.
De Britsche walvischvaarder „Anglonor-
se", metende 7998 ton, is nabij Strudshavn
in aanvaring gekomen met het Britsche s.s.
„Vina", metende 1021 ton. De walvisch
vaarder werd zoo zwaar gehavend, dat het
schip op de kust gezet moest worden. De
„Vina" kreeg een lek, doch kon. de naast -
btjzijnde haven binnenloopen. De bemanning
was er in geslaagd het lek tijdelijk te dich
ten.
DOOR VALLENDE PLAAT IJZER
DOODELIJK GETROFFEN.
Gistermorgen is in de scheepsbouwloods
van de Rotterdamsche Droogdok Maat
schappij te Rotterdam de 26-jarige con
structiewerkman W. P. Herregraven, door
een vallende plaat ijzer getroffen. Hij was
op slag dood. Het ongeval gebeurde toen
de ijzeren plaat tijdens het vervoer door de
loods uit den Haak schoot.
