EEN NEGERHEILIGE.
Engeland blijft de neutraliteit van
Nederland en België eerbiedigen
Het Engelsche Hoogerhuis
brengt hulde aan Koningin
Wilhelmina en
Koning Leopold
GEMENGD NIEUWS
„Wat voor wereld heeft de Britsche regeering
op het oog als het vrede wordt
De positie der Geallieerden is
versterkt.
SPIJT EN HOOP DER
OPPOSITIE.
„De lucht gezuiverd."
„Een zeer groote dienst aan de
menschheid."
Luxemburg en de oorlog.
WSÊÊÊSÊÊÊÊSÊÊÊÊÊSÊSÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊm
-er
OOK IN ENGELAND WORDT HET
LEVEN DUURDER.
Uafi
.ZT3ZEX
Verwijzende naar het Britsche antwoord
op het vredesinitiatief van Neder
land en België, zeide Sir John Si
mon, de Engelsche kanselier van de schat
kist, gistermiddag in het Britsche Lager
huis: De misleidende verwijzingen naar
de politiek van de Britsche regeering in
de redevoering van den Duitschen rijks
kanselier op 9 November jl te München
alsmede de verkeerde voorstelling door de
Duitsche propaganda van de antwoorden
van Engeland en Frankrijk, alsof deze een
afwijzing zouden beteekenen van het Ne
der landsch-Belgjsche vredesinitiatief;, wa
ren geen aanduidingen, dat het Duitsche
antwoord waarschijnlijk de deur zou ope
nen naar een vreedzame en bevredigende
regeling.
Verwijzende naar het antwoord van
Duitschland op het initiatief van Koningin
Wilhelmina en Koning Leopold, zeide
Simon: „De Britsche regeering is in elk
opzicht voornemens, overeenkomstig de
consequente politiek van Engeland, de
neutraliteit van Nederland en Bel
gië te blijven eerbiedigen
Voortgaande zeide Simon: „De vorige
week is pok gekenmerkt geweest door een
terugkeer van geruchten over agressieve
bedoelingen van Duitschland jegens Neder
land of België.
De aanwezigheid van groote concentra
ties Duitsche troepen aan de grenzen van
Nederland en België, en de ope
ning eener dreigende campagne in de
Duitsche pers, waren een maar al te be
kende aanduiding voor de wereld, welke
gewend is geraakt in dergelijke teekenen
een onmiddellijken voorlooper te zien van
een Duitsche invasie
Vervolgens herinnerde Simon aan de
officieele Duitsche verklaringen over het
voornemen de neutraliteit van Neder
land en België te eerbiedigen, alsme
de aan de radioredevoering van den Ne-
derlandschen minister-president. Hij voeg
de hieraan toe: De ontspanning, welke op
deze verklaringen is gevolgd, was een be
vrediging voor de Britsche regeering
Andere gebeurtenissen in de laatste 14
dagen hebben de positie der Geallieerden
versterkt. Zoo hebben de Ver. Staten
door hun recente wetgeving ons het recht
teruggegeven overvloedige voorraden aan
te koopen. Een minder bevredigende ge
beurtenis was de feitelijke mislukking der
onderhandelingen tusschen de regeering en
van Rusland en Finland.
Na Simon was het woord aan den leider
der oppositie der Arbeiderspartij, Attlee
Hij zeide o.m.: Wij allen betreuren het,
dat de pogingen van de twee monarchen
der Lage Landen, den vrede te herstellen,
zoo vierkant door de Duitsche regeering
zjjn verworpen.
W« hop.en allen evenzeer, dat deze
vreedzame volkeren niet bij den oorlog
zullen worden betrokken.
Attlee vroeg of er besprekingen gevoerd
worden met de Dominions en Frankrijk
over de vredesdoeleinden. „Er bestaat in
dit land zeide hjj vraag naar een
nauwkeuriger definitie der doeleinden van
den vrede naar onze meening Dit is geen
vraagstuk, dat wij ter zijde kunnen leg-
Brieven uit Amerika.
gen tot later of tot het einde van den
oorlog
De burgers van dit land, en eigenlijk de
geheele wereld, wenschen nauwkeurig te
weten, waar wij voor vechten en wat
voor soort wereld de regeeirng op het
oog heeft, als de oorlog is afgeloopen.
Wij allen denken er nu over na, wat
voor soort Groot Brittannië uit den oorlog
zal te voorschijn komen.
Sinclair, de leider van de Liberale op
positie zeide, sprekende over het Neder-
landsch-Belgische vredesinitiatief, dat dit
de lucht had gezuiverd Thans kan niet
langer beweerd worden, dat deze oorlog
aan Duitschland wordt opgedrongen. „Hit-
Ier heeft geweigerd te antwoorden op het
oorspronkelijke beroep, dat op hem is ge
daan, en daarom is het nu voor de ge
heele wereld duidelijk, datfc Hitler den
oorlog voortzet om geen anderen reden,
dan om het Nazi-juk te verstevigen op
de Tsjechen en de Polen. Alleen bij hem
berust de verantwoording voor het afwij
zen van onderhandelingen."
In het debat over het werkelijke oor
logsoverzicht heeft Snell, de leider van de
„Labour"-oppositie in het Engelsche Hoo
gerhuis, den raad gegeven, billijke voor
waarden aan het Duitsche volk aan te
bieden. Wij dienen in staat te zijn, aldus
Snell, het Duitsche volk ervan te verze
keren, dat hun gebied geëerbiedigd zal
worden, dat de blokade zoo spoedig moge
lijk zal worden opgeheven, en, dat, zoo
dra het den weg des vredes in plaats van
dien van oorlog kiest, onze volledige me
dewerking gegeven zal worden om zijn
uiteengeslagen leven te herstellen en op
te bouwen Persoonlijk geloof ik, dat in
dien dit aan het Duitsche volk kon wor
den duidelijk gemaakt, het antwoord on
middellijk zou volgen en verrassend zou
zijn.
Het geheele land, zoo vervolgde Snell,
dient dankbaar te zijn jegens Koningin
Wilhelmina en Koning Leopold voor hun
initiatief. Zij hebben onzen hartgrondigen
dank voor hun voorstellen. De kleine
landen hebben altijd een groote bijdrage
geleverd aan het internationale welzijn-
Indien door de goede diensten van de
heerschers van Nederland en
België deze oorlog zou kunnen worden
verkort of beëindigd, zouden de kleine
landen opnieuw een zeer grooten dienst
aan de menschheid bewezen hebben (toe
juichingen)
De hooge staat en de persoonlijke eigen
schappen van deze twee doorluchtige mo
narchen verdienden, dat deze voorstellen
op de meest ernstige wijze werden be-
De maatregelen, die wij sinds het uitbre
ken van den West-Europeeschen oorlog van
1939 genomen hebben aldus minister
president Pierre Dupong een dezer dagen
in de Luxemburgsche Kamer zijn van
drieërlei aard: maatregelen voor de veilig
heid van den staat en zjjn burgers; maatre
gelen van economischen en socialen en van
financieelen aard.
Op de officieele neutraliteitsverklaring is
gevolgd een vaststellen onzer verplichtin
gen. Ofschoon wij het verbod van overvlie
gen van Luxemburgs grondgebied door
geen wapenen kracht kunnen bijzetten,
worden vliegtuigen, die hier landen, onmid
dellijk geïnterneerd. (Gelijk nog dezer da
gen met een Engelschman, die in Esch a. d.
Alzette abusievelijk landde, geschied is.
Red.)
De grensbewaking is versterkt, en omdat
deze taak voor de douane en rijksveldwacht
te zwaar werd, is de vrijwilligerscompagnie,
voor den duur van dezen oorlog, met 100
man uitgebreid.
Bovendien is de regeering voornemens
over te gaan tot het oprichten van burger
wachten, wel in hoofdzaak met het doel, bij
binnenkomst van groote aantallen deser
teurs, handelend te kunnen optreden bij
hun interneering. Dit verschijnsel neemt
den laatsten tijd toe.
Om grensincidenten te voorkomen zijn
onderscheidene maatregelen genomen: ver
bod van jagen in het grensgebied, en van
visschen in de grensrivieren Moezel en
Sauer en Our; ook is het hinderlijk gebruik
van sterke luidsprekers uit neutraliteits-
overwegingen verboden. De evacuatie van
bepaalde gebieden is voorbereid en op dief
stal in die gevallen zijn bijzonder zware
straffen gesteld.
Na vervolgens de maatregelen van soci-
aal-economischen aard, hoofdzakelijk be
trekking hebbende op de problemen der
voedselvoorziening en der werkloosheid te
hebben behandeld, zette minister Dupong
uiteen, dat de regeering niet heeft willen
weten van een algemeen moratorium, om
dat recht en wet voldoende bescherming
reeds geven ook voor de huidige omstandig
heden.
De voornaamste financieele maatregel is
vervroegde inning der belastingen: daarvan
kan men ons moeilijk een verwijt maken,
zoo zeide hij, want de schatkist heeft reeds
voor 27.000.000 franken leeningen aan de
gemeenten moeten verstrekken, en boven
dien: men was zijn penningen al lang ver
schuldigd, maar de ontvangers der belastin
gen deden vroeger een oogje toe.
Kritiek op het regeeringsbeleid is moge
lijk, zoo besloot de minister-president, maar
wij hebben ons best gedaan, zijn steeds
waakzaam geweest en wij voegden ons naar
de telkens wisselende omstandigheden.
til I I li
t v W-A
'"""V m M f&M
*- i
1&88tetf;:
Het nieuwe m s. „Sommelsdijk", dat te Denemarken gebouwd werd voor
rekening van de Holland-Amerika Lijn en bestemd is voor den lijndienst
New York Java, wordt aan de Wiihelminakade te Rotterdam in gereedheid
gebracht voor de reis naar Ned. Indië
schouwd. Het antwoord van Z. M. den
Koning van Engeland ging misschien zoo
ver als hij in een formeele mededeeling
van dit soort kon gaan De beginselen wer
den vermeld, waarop, naar zijn oordeel,
de vrede tot stand zou kunnen komen. In
wezen en in beginsel, waren zij duidelijk
en essentieel Indien Duitschland deze be
ginselen had kunnen aanvaarden, zou het
pad naar den vrede zijn geopend Ten
slotte zeide Snell, dat de definitie van de
vredes-doeleinden in de eerste plaats de
taak is van het Duitsche volk, en in de
tweede plaats van de mannen van Enge
land en het Britsche rijk, die thans strij
den voor de beschaving
Samuel, van de Liberale oppositie, zeide,
dat allen zich het initiatief herinneren
van Koningin Wilhelmina en Koning Leo
pold voordat de oorlog begon, en waarop
Duitschland niet geantwoord heeft. Ook
op het nieuwe initiatief heeft Duitschland
niet geantwoord.
Engeland en Frankrijk hebben het eenig
mogelijke antwoord gegeven door te her
inneren aan de doeleinden waarvoor zij
oorlog voeren, Laat de openbare meening
zelf zich uitspreken over de oorlogsdoel
einden, maar ik twijfel of Engeland,
Frankrijk of de Dominions dezen tot in
bijzonderheden kunnen formuleeren, aldus
Samuel.
De eetzaal van het nieuwe m s. .Sommelsdijk", dat te Denemarken voor rekening
van de Holland Amerika Lijn werd gebouwd en thans te Rotterdam wordt gereed
gemaakt voor de reis naar Ned Indië Het schip is bestemd voor den lijndienst
New York Java
Het Britsche ministerie van arbeid deelt
mede, dat sedert het begin van den oorlog
de index der kosten van levensonderhoud
gestegen zijn met 14 punten, hetgeen over
een komt met ongeveer 8,75 procent. Op
1 November j.l. was de index 69 procent
boven het peil van Juli 1914.
200 BOETE GEëlSCHT WEGENS
PRIJSOPDRIJVING.
Voor de Haarlemsche rechtbank stond
gisteren een rijwielhandelaar uit Haarlem
terecht wegens overtreding van de Prijsop-
drijvingswet.
Hij had in begin September den prijs van
rijwielbuitenbanden, die bij inkoop 0.88
kostten en die hij tevoren verkocht had
voor 1.69, verhoogd tot 1.9S.
In zjjn filiaal moest men voor dezelfde
banden zelfs 2.25 betalen.
Verd. verklaarde tot de prijsverhooging
te zijn genoodzaakt, doordat de inkoops
prijs gestegen was. Het O. M. vond, dat deze
handelswijze alle perken te buiten ging. Op
banden van 0.88 maakte hij een winst van
1.10 en 1.37. Als dit geen prijsopdrij
ving is, aldus de officier, dan kan men be
ter de heele wet in de papiermand gooien.
Hij eischte 200.boete, subs 20 dagen
hechtenis, met verbeurdverklaring van de
in beslag genomen banden.
De uitspraak is op 30 November.
DUITSCHE VLIEGTUIGEN BOVEN
BELGIë.
Twee Duitsche vliegtuigen zijn gisteren
verschenen boven Belgisch grondgebied in
de buurt van Luik. Belgische jachtvliegtui
gen hebben de Duitschers tot den terugkeer
genoodzaakt.
VOOR HET FINSCHE ROODE KRUIS.
Naar men ons uit Den Haag mededeelt,
is van verschillende zijden gebleken, dat
hier te lande behoefte bestaat om steun
te verleenen aan Finland. De Finsch-Ne-
derlandsche vereeniging heeft daarom be
sloten tot het houden van een inzameling
ten bate van het Finsche Roode Kruis.
Voor dit doel wordt een eere-comité ge
vormd, waarin o.a reeds zitting hebben
genomen de oud-ministers Gelissen en
Deckers.
II.
DE IDEALEN VAN FATHER DIVINE.
EN ZIJN INVLOED.
(Van onzen correspondent te
New-York).
De volgelingen van Father Divine ge-
looven, dat hij een wonderdoener is. De
kleine, bewegelijke prediker specialiseert
zich in het verrichten van het onmogelij
ke. Hjj zegt alle ziekten te genezen: van
mazelen tot kanker en zijn „engelen" zul
len u vertellen, dat hij 'een doode heeft
doen herrijzen om zijn lof uit te jubelen.
Maar zijn methoden houden meer in dan
wonderdoenerij. Zijn formule, idie door
vele andere mystici en leiders van een
cultus over de geheele. wereld wordt toe
gepast, bevat: inspireerende toespraken
om het religieuze instinct zijner luister
aars tot ongekende hoogten op te zwee-
pen; zingen, dansen en feestvieren om
lichaam en geest toegankelijk te maken
voor de extase van een massaal emotiona-
lisme; het afleggen van getuigenissen door
bekeerden om ongeloovigen te overtuigen,
teekenen, insignes en ander symbolen om
de geloovigen bij afwezigheid van hun
leider aan hem te doen denken. Divine
doet alles op ultra moderne manier;
iemand heeft eens geschreven, dat zijn
praktijken een „gestroomlijnd messianis
me" vormen. In zijn kwaliteit van wonder
doener is hij ook profeet. En hij zegt, dat
de elementen hem gehoorzamen,. Wan
neer zijn profetieën uitkomen, juichen zijn
volgelingen, wanneer ze niet uitkomen,
zegt hij later anders besloten te hebben
Negers zijn de goedgeloovigste en kinder-
lijkste menschen die er bestaan. Wie tot
hun ziel weet door te dringen kan alles
van hen gedaan krijgen. Zeker een in zijn
soort knappe kerel als deze Divine, wiens
sterkste wapen zijn groote welsprekend
heid is. Nog nooit in-de geschiedenis der
menschheid heeft welsprekendheid, ge
paard aan zielkundig inzicht, zulk een in
vloed op de menschheid gehad, omdat nog
nooit in de geschiedenis der menschheid
de techniek daarbij zoo behulpzaam is ge
weest. Zonder microfoon zou de wereld er
anders uitzien. Daarvan heeft ook Divine
geprofiteerd Hij heeft macht over de taal
en over het hart van zijn luisteraars. Zijn
redevoeringen zijn een mengelmoes van
hoog en sidderend mysticisme, waarvoor
hij eigen-gemaakte woorden gebruikt en
doodeenvoudige woorden en zinnen Hij is
zonder twijfel een even groot menschen-
kenner en redenaar als mannen, die meer
dan alleen maar een negerwijk met 350,000
inwoners in beroering hebben gebracht.
Het nuttigste wapen van een volksmen
ner wordt ook door hem gehanteerd: de
hamer der voortdurende herhaling. Hij
zegt met trillende overtuiging zinnen als
deze: „Ik zeg u, dat er millioenen en bil-
lioenen en trillioenen, quadrillioenen,
quintillioenen, sextilloenen, septillioenen,
octillioenen en duodecillioenen, ja, decil-
lioenen van decillioenen van zegeningen
zjjn voor hen die op de eeuwigheid be
trouwen". Dit is slechts als voorbeeld een
van de zinnen van een van de honderden
geëxalteerde preeken van dezen man. Zij
vormen den bodem, waaruit de „trillin
gen" en „extases" ontstaan, die den be
zoeker van zjjn kerkdiensten in diepe
verbazing angst en verbijstering brengen
In Harlem staat de extase van Father Di
vine's oefeningen vlak naast de onmen-
scheljjke opgewondenheid, die in de dans-
lokalen heerscht. Hier begrijpt ge pas
dat jazz en jazzband iets anders beteekenen
dan louter genoegen en dansen zooals wjj
dat kennen. Ge hoort in Divine's mystie
ke kerkdiensten de voor uw ooren en
gemoed wonderlijkste gezangen, die wen
telen in razend tempo om profanatie, ex
tase en bovenmenscheljjke vervoering. Dit
zingen is, zooals het prediken, een nadruk
kelijke eindelooze herhaling van hetzelfde.
Vervoerd in hun handen klappende en
hun lichamen rhytmisch bewegende, kan
het zwarte gehoor honderd keeren zin
gen:
It 's wonderful to be in love with Father
It 's wonderful to be in love with you
Dear, sweet Father Divine
You 're in this heart of mine
It 's wonderful to be in love with you
Het gezang rijst op en sterft weg, de
een na den ander neemt het op wanneer
de melodie dreigt weg te zinken. En zelfs
de totaal ongeloovige blanke toeschouwer
betrapt zichzelf er op dat hij met voet en
hand mede de cadansen volgt. Dan komt
de getuigenis.
Het is geenszins mijn bedoeling hier in
vragen en vormen van religieuze uiting
te treden. Alleen mag ik constateeren dat
de extatische bewogenheid sterk herinnert
aan Oost-Joodsche ritualiën en dat de ge
tuigenis sterk doet denken aan diensten
van het Leger des Heils of aan de Ox-
fordistische getuigenissen van Frank
Buchman. Hier, als overal ter wereld,
raakt het oer-oude het ultra-moderne en
de wijsheid van „er is niets nieuws onder
de zon" treft u hier anders dan als een
versleten gemeenplaats.
Als Father Divine voor het in ont
vangst nemen der getuigenissen verrijst,
vergezellen hem opgewonden kreten uit
het auditorium: „Vrede" „Het is won
derbaarlijk!^ - „Dank u Father!.''
„Zjjt ge niet verheugd?!" „Kunt ge
het mysterie zien?!" Geluk en vreugde
liggen op ieder gelaat wanneer Divine
verrijst. Massa-ontroering op haar hoog
tepunt, En dan komen de getuigenissen,
geëxalteerd, mysterieus, menschelijk, pri
mitief en dikwijls ontstellend van eerlijk
heid.
Divines beeltenis is overal: gegraveerd
op knoopsgat-insignes en "broches: portret
ten van den zwarten afgod in iederen
„hemel' en in iedere kamer van zijn „en
gelen' op de muren van Harlem, aan
boomen en op borden staan: „God Fa
ther Divine" „Naar de eetzaal Dank
u, Father". „Vrede en vreugde"
„Niet rooken. Wij danken u, Father
Deze cultus kent geen uiterlijke klee
derdrachten. Divine zelf is bij den duur-
sten kleermaker van New York een ge
ziene klant: zijn colberts zijn onberispe
lijk. Dit is opzettelijk geschied: om een
schijn van modernisme aan deze uitingen
van oer-instinct te geven en om belache-
ljjk-maken door buitenstaanders te voor
komen. Uiterlijk theatrale effecten heeft
Divine niet noodig. Hij bekeert en behoudt
zijn volgelingen door redevoeringen, zin
gen, getuigen, feestelijkheden, vervoering
en zijn beeltenis die alom aanwezig is
Divine's uiteindelijk doel is niet gering:
de triomfale verovering van Amerika
eerst, daarna zijn koninkrijk over de we
reld: daar zal één vlag zijn, één taal en
geen verschil van ras en godsdienst. Een
onsterfelijke monarch. Divine zal voor
eeuwig regeeren over een hemel op aar
de. Dit is precies wat Divine's volgelin
gen stellig gelooven en wat de ongeloo
vigen „heelemaal niet gelooven". U kunt
om dit alles lachen, maar ge kunt deze
beweging op zich zelve niet weglachen.
Zij is twintig jaar oud en breidt zich lang
zaam maar zeker uit al haalt ze nog
steeds de 20,000 volgelingen niet. Het is
dus een heel kleine secte, maar in het
gezicht van het neger-probleem, dat van
groote Amerikaansche be^eekenis isj en
dat wellicht ook van wereldwijde strekking
kan worden, is dit geval niet onbeteeke-
nend. Divine's macht in het kader van
zijn beweging wordt steeds grootjer en
dieper. De namen, die hij van zijn volge
lingen krijgt, zijn daarvan het bewijs. Zij
noemen hem: God, Groot en Machtig Ko
ning, Meester der Almachtigheid, Bron
van Gods-alwetendheid; Dynamo der Be
vrijding; Verpersoonlijking der Volmaakt
heid; Leider van het Heelal.
E,en eenvoudig, doch belangrijk punt.
moet in het oog gehouden worden wan
neer men Divine's toekomstprogram wil
begrijpen. Dat is dit: hij gelooft geen
taart in de wolken, geen engelachtige ge
waden hierboven, geen huis in den hemel
De taart, de kleeren en de huizen zijn
op aarde weggelegd. Ge behoeft niet op
aarde gebukt te gaan om den hemel te
verwerven. Divine predikt, dat „God"
hier is en dat zij, die in hem gelooven,
onsterfelijk zijn.
Overigens: als aardsch politicus is hij
tot nu toe een mislukking gebleken. Één
maal, 20 September 1938, heeft hij tele
grammen gezonden aan Roosevelt, Hitler
en andere staatslieden in verband met
Tsjecho-Slovakije, om den vrede te bewa
ren. In de stedelijke New Yorksche poli
tiek werpt hij, door middel van zijn blad
en zijn preeken nogal eens een plannetje
op. Dat gaat dan meestal over de belas
tingen en de huishuren. Maar eenig prac-
tisch gevolg heeft dat niet gehad. Intus-
schen sticht hij steeds meer nieuwe „he
mels" in fraaie villa's en buitenhuizen.
Na Harlem vindt hij zijn grootsten aan
hang bij blanke groepen in Los Angeles,
dat immer een van de meest-onwezenlijke
opgewondenste en voor iederen cultus
meest-toegankelijke steden ter wereld is:
daar zijn vier „depót-hemels" en ik heb
in een Amerikaansch dagblad gelezen, dat
er „twaalf hemels" in Zwitserland zijn,
al komt mij dit onwaarschijnlijk voor-
Natuurlijk zal de beweging een crisis
doormaken,, wanneer Divine sterfelijk
blijkt te zijn. Maar er zijn sterke en intel
ligente „engelen" om hem heen geschaard,
die daar een min of meer aannemelijke
mouw aan zullen weten te apssen John
Lamp, zijn secretaris en Faithful Mary
schijnen de eerst-geroepenen te zijn.
Maar voorloopig roept de kleine zwar
te afgod uit: „Ik ben dezelfde in alle
eeuwigheid. Voor ik een lichaam had ben
ik dezelfde. Maar ik zeg niet dat ik de
zelfde was, omdat God altijd is en nimmer
was."
Dit alles over Father Divine en zijn be
weging: merkwaardig en belangwekkend
verschijnsel in de merkwaardigste en be
langwekkendste stad die ik ken: New
York.
Mr. E. Elias.