Wat Hitier zeide.
sa^-üst IP trtticï&lc ^&&z%tvr0cfycS@? issrjLsjr.ors
Een koninklijke gift van
„De Koninklijke*"
Duitschland waarschuwt
de Vereenigde Staten.
De „vredesvoorstellen".
Twee volledig ingerichte huizen
voor onze soldaten.
De teraardebestelling van het stoffelijk
C. Grootjans, die bij de ramp van de
De rouwstoet passeert de
overschot van wijlen korporaal-consiabel
,,Jan van Gelder" om het leven kwam.
Stationsbrug te Middelburg.
Mijlpaal of illusie
Mobilisatie-huwelijken.
Een Amerikaansch schip zou
getorpedeerd worden.
NUMMER 236 183e JAARGANG TWEE BLADEN EERSTE BLAD ETSj VRIJDAG 6 OCTOBER 1939
MIDDELBURGSt. Pieterstraat 28, rm mwm mm rw BB per regel. Bij contract lager. Tarief
Tel Redactie 269, Administratie 139; R |S3g H HBk B M H IkBT °P aanVTaag' Familieberichten en
te GOES: Turf kade, Tel. 2863. Post- Hl H H BM H In&1 i Hs»! Rki UT §sT lHH fflWhtt IÊ& Sffffflj H dankbetuigingen minimum ƒ2.10.
eiro 359300. Abonnementsprijs voor g|M| R M MM M^F* Rnil jlFll Bf* 1L, J&fÊ H B§raST fSpfk ireffl R „Kleine Advertenties", maximum 6
Middelburg en Goes 2.30, elders R H IrIt RHR|B9w| R HSS^I MÊT R WgjpRUi regels, 75 cent, bij vooruitbetaling.
2.50 per kwartaal. Weekabonne- „Brieven, of adres bureau v. d. blad"
menten in Middelburg en Goes 18 ct. C CsC^E^ISCb^HIËL! J 10 cent extra. Bewijsnummers 5 ct.
Hitier heeft hedenmiddag voor den
Duitschen Rijksdag te Berlijn zijn gisteren
aangekondigde en daarop met zooveel
spanning verbeide redevoering uitgespro
ken.
De Poolsche veldtocht.
Hij begon met een overzicht van den
strijd in Polen, daarbij roemende de kracht
der Duitsche wapenen. „Het koene gebouw
van het strategische offensieve Polen té
gen het Duitsche rijksgebied stortte reeds
in de eerste 48 uur van dezen veldtocht in
een," zoo zeide hij. „Moedig tot in den dood
bfl den aanval en met onvergelijkelijke
marschprestaties hebben de Duitsche divi
sies, het lucht- en pantserwapen, zoomede
de eenheden van de marine de wet van het
handelen naar zich toegetrokken. Deze kon
hun geen oogenblik meer ontwrongen wor
den. Na veertien dagen waren de grootste
gedeelten van het Poolsche leger of uiteen
geslagen, gevangengenomen of omsingeld.
De Duitsche legers evenwel hadden in de
zen tijd afstanden afgelegd en gebieden
bezet, voor de voltooiing waarvan 25 jaar
geleden meer dan veertien maanden noo-
dig zijn geweest. Wanneer ook een aantal
bijzondere geestige strategen van de dag
bladen in de andere wereld het tempo vein
dezen veldtocht als voor Duitschland niet
temin teleurstellend wilden voorstellen,
dan weten wij toch allen, dat in de krijgs
geschiedenis tot nu toe toch nauwelijks
een grootere prestatie van het hoogste
soldatendom is voorgekomen. Dat de laat
ste overblijfselen van de Poolsche legers in
Warschau, Modlin en Hela zich tot 1 Oc
tober vermochten staande te houden, was
slechts het gevolg van onze koele kloek
heid en aan ons verantwoordelijkheidsbe-
wustzijn toe te schrijven. Ik had n.l. verbo
den meer menschen op te offeren dan strikt
noodzakelijk was."
Hitier spuwde verder in dit deel zijner
rede vuur en vlam over den „waanzin" van
de verdediging van Warschau, waardoor
volkomen overbodig duizenden vrouwen en
kinderen aan den dood zijn overgeleverd.
„De Poolsche soldaat, aldus de Führer,
heeft individueel op vele plaatsen dapper
gevochten, zijn leiding kan van boven
aan te beginnen slechts als onverant
woordelijk, gewetenloos en onbekwaam
worden betiteld."
De verlieslijst.
Hitler deed verder o.m. mededeeling van
het aantal dooden en gewonden, in den
Poolschen krijg gevallen (aan Duitsche zij
de dan).
Deze verlieslijst ziet er als volgt uit:
gevallen: 10.572 man
gewond: 30.322
vermist: 3.409
Van deze vermisten zoo voegde hij er aan
toe, zal een deel, dat in Poolsche handen is
gevallen, helaas wel eveneens als afgeslacht
en gedood moeten worden beschouwd.
Verder hoorde men een opgave van het
aantal Poolsche gevangenen: „694.000 man
gevangenen zijn den marsch naar Berlijn
begonnen" zoo verklaarde de Führer cy
nisch onder het gejuich van zijn gehoor.
In het vervolg zijner rede, die door de
radio niet was op te vangen, heeft Hitier
gezegd:
Naar wij vernemen heeft de Kon. Petro
leum Mij. een gewichtig initiatief genomen
in het belang van onze gemobiliseerde mili
tairen. Zjj heeft nl. besloten tot den spoedi-
gen bouw van een tweetal op royale schaal
ingerichte tehuizen en ontspanningslokalen,
welke geplaatst zullen worden in die dor
pen, waar zulks naar het oordeel van de
legerautoriteiten het meest noodig is, dus
daar, waar de gelegerde soldaten practisch
van alle comfort en verstrooiing verstoken
zpn, doordat zij in boerderijen zijn onderge
bracht, ver van de groote centra. Daar zul-
fZe telluizen gesticht worden, opdat de
soldaten zich een eigen thuis kunnen in
richten, dat het centrum kan worden van
ontspanning en vermaak, en zeker voor
hen een belangrijke vooruitgang zal betee-
kenen.
Er geschiedt namelijk op het gebied van
ontwikkeling en ontspanning reeds heel
wat. Er komen in zeer grooten getale boe
ken, tijdschriften, films, tooneelvoorstellin-
gen, cabaretavonden, en wat niet al
maar, zoo werd geredeneerd, wat hebben de
soldaten daaraan, als zij niet kunnen be
schikken over gebouwen, waarin deze boe
ken en tijdschriften gelezen, de films ge
draaid, en de tooneelvoorstellingen eeeeven
kunnen worden? Er zijn genoeg kleine
plaatsen in den lande, die slechts een gering
aantal inwoners hebben, en dus weinig
groote gebouwen, maar die strategisch van
dusdanig belang zijn, dat er een groot aan
tal militairen is gelegerd. Dat zijn dan
de soldaten, aan wier belangen het eerst
is gedacht. Het komt voor, dat een klein
prieeltje het „militair thuis" is voor eenige
honderden manschappen, en dat die eenige
nonderden verder hun vertier maar moeten
zoeken langs den kant van den weg.
rv,=o dun zomer gaat dat misschien wel,
nie°Ü moet dat worden in den win-
weér regenanhtnden '&ng worden> en het
landsverdediger^ die KuH?® T T®
heden leven, aangewezen on 0™standlg"
eigenlijk wezen op Ja waarop
om "voor 'haar retenin°g t"* Pla" gekomen
huizen te iTen'tuwel te"
wel in plaatsen waaraan er de u
hoefte bestaat. Natuurlijk zullen hetgeen
paleizen worden, maar toch zullen deze
gebouwen zoo worden ingericht, dat daarin
alle comfort, dat de soldaten noodig heb
ben, aanwezig zal zijn: een cantine, een
bioscoopzaal, een podium voor tooneelvoor
stellingen, een bibliotheek, een biljartka
mer, een keuken, enzoovoorts.
De fouten gebouwen zullen dubbelwan
dig worden opgetrokken, en voorzien wor
den van moderne verwarming en verlich
ting. De afmetingen zullen zoo zijn, dat de
gebouwen 24 meter lang, en 15 meter breed
worden, terwijl de groote zaai plaats zal
bieden aan 350 a 400 man.
Het spreekt vanzelf, dat het Opperbevel
dit initiatief met warme instemming en
dankbaarheid heeft begroet. Als plaats van
vestiging van het eerste B.P.M.-tehuis is
door het Opperbevel aangewezen de
Utrechtsche gemeente Scherpenzeel, terwijl
over de plaats, waar het tweede tehuis zal
worden gesticht, nog geen definitieve be
slissing is genomen, aangezien daarvoor
verschillende gegadigden zijn; onderzocht
wordt nu nog, waar men er het meest be
hoefte aan heeft.
Ons dunkt, dat iedereen die het goed
meent met onze soldaten te velde, dit be
langrijke initiatief zal toejuichen. Maar er
zijn meer plaatsen in den lande, waar zon
der twijfel dringend behoefte aan zulk een
tehuis bestaat.
De directie van de Koninklijke hoopt
daarom, dat haar initiatief ook moge wor
den opgevat als een moreel appèl aan de
natie, in dien zin, dat andere groote be
drijven in Nederland dit voorbeeld zullen
volgen, en ook een of meer van zulke mili-
1. Billijke regeling van de Duitsche gren-
Teneinde te geraken tot het doel van
een continentalen vrede, moeten de groote
naties in conferentie bijeenkomen. Dit zal
natuurlijk omvangrijke voorbereidingen
noodig maken. Het is echter onmogelijk
zulk een conferentie bijeen te roepen on
der den druk van een oorlog of zelfs maar
van gemobiliseerde legers.
De doelstellingen van de Duitsche regee
ring zijn de volgende:
zen, welke in overeenstemming is met de
ethnologische en sociale situatie.
2. Verscheidene rassen in het geheele on
der Duitsche souvereiniteit staande gebied
en in geheel Zuid-Oost Europa moeten de
hun toekomende plaats krijgen.
3. Streven naar regeling van het Jood-
sche vraagstuk.
4. Het opnieuw ophouwen van de han
delsbetrekkingen met alle landen.
5. Het opbouwen van een Poolschen staat,
welks veiligheid door Duitschland en Rus
land zal worden gewaarborgd en welks re
geering geen intrigues tegen een van deze
landen zal toestaan.
Na zijn zinspeling op de conferentie zei
de Hitier: „Zou Churchill dit weigeren, dan
zal deze, mijn verklaring de laatste zijn".
Diverse lezingen over het pact
MoskouBerlijn.
Reuter meldt uit Londen: De zender Mos
kou heeft melding gemaakt van een artikel
in de „Pravda", waarin gezegd wordt, dat
de Duitsch-Russische overeenkomst een al
lerbelangrijkste mijlpaal in de historie is. Zij
is, aldus het blad, het logische uitvloeisel
van het non-agressiepact, dat een einde
maakt aan de pogingen der Westelijke mo
gendheden om beide staten in een conflict te
drijven. Rusland en Duitschland kunnen in
beider belang samenwerken, het verschil in
politiek stelsel ten spijt.
De Moskousche correspondent van het
Deensche dagblad „Politiken" is echter van
geheel andere meeniiig. Hij schrijft: „Diplo
matieke kringen alhier beschouwen het Rus-
sisch-Duitsche pact steeds meer als een illu
sie, die op het punt staat om uit te flakke
ren. Men bekijkt het verdrag als een vriend
schap voor het gemak, die ontbonden kan
worden, wanneer het gezonde verstand dat
eischt.
Het samengaan is gebaseerd op straffe
onderhandelingen en uitwisseling van belof
ten, welke gewijzigd worden wanneer het
belang zulks eischt. In Moskou begrijpt
men. dat de Duitschers niet gaarne toezien
bij Ruslands opmarsch naar het Westen te
hunnen koste. Berlijn heeft uit Moskou al
leen de belofte van militaire neutraliteit ge
kregen, waarvan zij weten, dat zij door de
Sovjets zou kunnen worden gebroken. Wat
de beloften van Russische leveringen van
grondstoffen betreft, alle deskundigen be
schouwen dergelijke beloften als bijna on
mogelijk uit te voeren zonder nadeel voor
de eigen defensie van Rusland."
faire tehuizen voor hun rekening zullen
willen nemen. Het Opperbevel steunt uit
den aard der zaak dit streven gaarne, want
hoe meer militaire tehuizen op het platte
land zullen verrijzen, hoe beter het is.
Het behoeft geen betoog, dat de oprich
ting van zulke centra aan den geest in de
weermacht zeer ten goeds zal komen, wijl
de tehuizen, vooral in dsn komenden win
ter, de middelpunten zullen zijn van ont
spanning en vermaak. Men kan zeker geen
dankbaarder en meer gewaardeerd werk
doen dan dit. Men moet zich maar eens in
denken wat de winter zal beteekenen voor
de soldaten die gelegerd 'zijn in dorpen en
gehuchten waar verder niets anders aan
wezig is dan eenige boerenwoningen.
Wat de inrichting van de be;de B.P.M-
tehuizen betreft, daarvoor heeft het per
soneel van de Koninklijke gezorgd door
middel van een algemeene inzameling. De
opbrengst daarvan dient voor de „meubi
leering" van de tehuizen met biljarts, radio,
bibliotheek, schrijf- en leestafels, en tal van
spelen.
Al met al een belangwekkend initiatief,
waarvan men hopen mag, dat het alom in
den lande navolging zal krijgen. Want dat
verdient het zeker!
Momenteel schijnt er, wanneer men de
rubriek „Ondertrouwden" in de dagbladen
ziet, een verbazend groote trek naar het
huwelijksbootje te zijn. En dit ondanks
tijdsomstandigheden, die niet bij voorkeur
geëigend schijnen te zijn, om een eigen
huishouden op te zetten.
De overgroote schare trouwlustigen
wordt in hoofdzaak gevormd door gemobi
liseerde militairen en hun aanstaanden. Ze
voelen er niets voor om misschien nog ja
ren te moeten wachten hoe lang kan de
mobilisatie duren vóór ze kunnen trou
wen. Ze doen het dan maar meteen en slui
ten een „mobilisatiehuwelijk".
Bovendien is er voor velen nog een bij
komend motief van meer stoffelij ken aard
voor het huwelijk. Zoo gauw ze getrouwd
zijn, gaat immers de kostwinnersvergoeding
in. Het jonge vrouwtje heeft dan inkomen
en de man eet uit de legerpot en heeft
bovendien nog een zakcent, hem door den
sergeant-majoor prompt elke week uitbe
taald.
In Amsterdam bijv. ontwikkelt zich op
het stadhuis de laatste dagen een ware
hausse van adspirant-bruidsparHi. Er gaan
DE OFFERS VAN DEN
LUCHTOORLOG.
Op 30 September werd als resultaat van
de Duitsche afweer gemeld, dat in totaal
14 vijandelijke vliegtuigen aan het Wes
telijk front en boven de Noordzee vernield
waren. Een nauwkeurig nagaan van het
verloop der luchtgevechten in de laatste
dagen van de eerste oorlogsmaand heeft
aldus het D. N. B. nog uitgewezen, dat
de verliezen der Engelschen en Franschen
niet slechts 14, maar zelfs 23 vliegtuigen
bedragen, waarvan 21 hoven het Westelijk
front en 2 boven de Noordzee vernietigd
werden. De Duitche verliezen bedragen
daarentegen slechts vijf toestellen. In de
geheele maand September hebben de Duit
schers hun Westelijken tegenstanders verlie
zen toegebracht van in totaal 72 vliegtuigen,
n.l. 2 7 Engelsche toestellen en 45 Fransche.
dagen voorbij, dat ruim 200 huwelijken in
de hoofdstad gesloten worden. En ook te
Rotterdam worden wat dit betreft records
verbeterd. (Msb.)
Men zal zich herinneren, onder welke
omstandigheden het Engelsche stoomschip
„Athenia" tot zinken is gebracht. In strijd
met de internationale verdragen was het
schip niet gewaarschuwd, zoodat de opva
renden geen gelegenheid hadden gekregen
om zich in de booten te begeven. Ook ge
schiedde de torpedeering te ver van land.
De duikboot, die het groote vaartuig tot
zinken bracht, bleef onbekend. De Britsche
regeering gaf onmiddellijk als haar mee
ning te kennen, dat het een Duitsche on
derzeeër geweest moet zijn. Duitschland
ontkende dit. Men gaf integendeel in Ber
lijn te kennen, dat deze torpedeering ge
beurd was door een Engelsche duikboot.
De Engelschen zouden in dit geval een schip
van hun eigen koopvaardijvloot hebben
vernietigd om hiervan de schuld te geven
aan de Duitschers en daardoor in de neu
trale landen en vooral in Amerika
stemming te maken tegen Duitschland. De
Duitsche pers schreef dit „duivelsche denk
beeld" toe aan Churchill, die bekend staat
als een hater van Duitschland en die in het
nieuwe Engelsche kabinet minister van ma
rine is.
Nog steeds is het gebeurde met de „Athe
nia" niet opgehelderd. Gisteren heeft deze
tragische geschiedenis echter een vervolg
gekregen.
De Duitschers die strak en stijf vast
houden aan hun beschuldiging van Chur
chill beweerden n.l., dat 't drama van
de „Athenia" zich herhalen zou, maar nu
met een Amerikaansch vaartuig. De duik
boot zou weer ongezien verdwijnen en
Churchill zou een nieuwe beschuldiging
hebben tegen de Duitsche oorlogsvoering
ter zee. Reuter meldt n.l. uit Washington,
de hoofdstad der Ver. Staten:
Volgens een verklaring van de regeering
der Ver. Staten heeft de commandant der
Duitsche vloot de Ver. Staten er van in
kennis gesteld, dat het Amerikaansche
stoomschip „Iroquois", dat met Amerikaan
sche burgers van Europa onderweg is naar
Amerika, tot zinken zal worden gebracht,
wanneer het de Amerikaansche kust na
dert.
De secretaris van Roosevelt, Early, zeide,
voor hp deze verklaring aan de journalisten
overhandigde, dat de aangelegenheid vol
ledig besproken is in de bijeenkomst van het
kabinet en dat men besloten heeft alle fei
ten bekend te maken. Hij verklaarde, dat
admiraal Raeder, de Duitsche vlootcom-
mandant, de mededeeling aan den Ameri-
kaanschen marineattaché te Berlijn gedaan
had.
In de Amerikaansche verklaring wordt
gezegd, dat admiraal Raeder de V. S. er van
in kennis had gesteld, dat volgens een in
lichting, waaraan hij geloof hechtte, de
„Iroquois" tot zinken zal worden gebracht,
wanneer het schip de Amerikaansche Oost
kust nadert. Het tot zinken brengen zou
worden volbracht onder een herhaling van
de omstandigheden, die den ondergang van
de „Athenia" kenmerkten."
De regeering der V. S. deelt verder mede,
dat een vaartuig van de kustwacht en ver
scheidene vlooteenheden de „Iroquois" te*
gemoet zouden varen en het schip naar een
Amerikaansche haven zouden convoyeeren,
louter bp wijze van voorzorgsmaatregel.
Men heeft den gezagvoerder den raad ge
geven nauwkeurig te onderzoeken of zich
wellicht ontplofbare stoffen aan boord be
vinden.
De regeering der V.S. heeft later te ken
nen gegeven de verklaring ongeloofwaardig
te achten. De secretaris van Roosevelt zei
de: „Wij gelooven niet, dat er veel men
schen in de V.S. zijn, die denken, dat het
bericht waar is of waar kan zijn." De bij
eenkomst van het kabinet was vrijwel ge
heel aan de bespreking van deze aangele
genheid gewijd.
„Wij kunnen ons niet voorstellen, aldus
zeide Early nog, dat Engelsche, Fransche
of andere schepen zouden doen, wat het
bericht inhoudt".
Propagandamanoeuvre
Het verhaal van de „Iroquis" heeft te
Washington niet weinig opwinding veroor
zaakt, hoewel de algemeene opvatting in
regeeringskringen is, dat het bericht een
ongebruikelijke propagandamanoeuvre be-
teekent. Het gaat uit van de gedachte, dat
het Amerikaansche publiek geloof heeft
gehecht aan de Duitsche bewering, dat
Churchill de „Athenia" heeft tot zinken
doen brengen. Dit is, aldus zegt men met
nadruk, niet het geval.
Vandaar dat men zich te Washington af
vraagt, wat Duitschland probeert te win
nen met de uitwerking van een nieuwe
propaganda op een grondslag, welke reeds
niet als echt wordt erkend. De „Iroquis"
heeft 584 personen aan boord, passagiers
en bemanning, die allen van Amerikaan
sche nationaliteit zijn.
