$eeuxir0cfye
COURANT
COURANT
Tiende Zeeuwsche
ontwikkelingsdag.
i tovmcïale
Geen vraagstukken, welke een
oorlog zouden rechtvaardigen.
De noodlottige brand te
Haarlem was aangestoken.
Mr. dr. J, van Walré de Bordes,
die met ingang van 1 Juni a. s.
benoemd is tot burgemeester
van Middelburg.
Verzekeringsagent gearres
teerd verdacht van moord
op collega en brandstichting
Er zijn knoopen in de Europeesche politiek,
doch die kunnen op andere wijze worden ontward
Rede van Mussolini.
Duizend vliegtuigen per maand,
De „Empress of Austadlia"
in mist en ijs.
Het Zwin op de. Belgische
monumentenlij st
Geruchten óver Duitsche
roepen in Libye tegengesproken
Het platteland en de
cultuur.
hij
Dagblad. Uitg. N.V. De Middelburgsche Crt.
Bureauxte MIDDELBURGSt. Pieterstr. 28,
Telefoon Redactie 269, Administratie 139;
te GOESTurfkade Tel. 17. Postgiro 43255.
Abonnementsprijs voor Middelburg en Goes
f 2.30, elders f 2.50 per kwartaal. Week
abonnementen in Middelburg en Goes 18 ct.
NUMMER 114. TWEE BLADEN. MAANDAG
15 MEI 1989. EERSTE BLAD. 182e JAARG.
Advertentiën 30 ct per regel, ingezonden
mededeelingen 60 ct p. r. Bij contract lager.
Tarief op aanvraag. Familieberichten en
dankbetuigingen minimum f 2.T0. „Kleine
Advertenties", max. 6 regels, 75 cent, bij
vooruitbetaling. „Brieven, of adres bureau
v. d. blad" 10 ct extra. Bewijsnummers 5 ct.
Als verdacht van moord en brandstich
ting heeft de Haarlemsche recherche Za
terdagavond aangehouden den 25-jarigen
verzekeringsagent V. te Haarlem, die ver
dacht wordt den heer De la Chambre om
het leven te hebben gebracht.
Zooals bekend heeft in den nacht van
Donderdag op Vrijdag j.l. een brand ge
woed in een perceel aan de Hertzogstraat
te Haarlem, waarbij het lijk van den be
woner die alleen thuis was en wiens echt-
genoote in een ziekenhuis wordt verpleegd,
door de brandweer gevonden werd. De re
cherche vermoedde terstond, dat van mis
daad sprake kon zijn. Uit de sectie op het
lijk kwam vast te staan, dat er een mis
daad gepleegd was.
Het was de recherche bekend, dat de heer
De la Chambre den vorigen avond bezoek
had gehad. Door middel van de pers was
deze man verzocht zich bij de Haarlemsche
recherche te melden, doch er verscheen nie
mand.
De recherche is er Zaterdag toe overge
gaan V. in arrest te stellen. Voor het huis
n.l. hadden personen een fiets zien staan,
die overeenkwam met een fiets in de wo
ning van den verdachte. Ook kwam deze
man dikwijls met het slachtoffer in aanra
king, omdat beiden bij dezelfde verzeke
ringsmaatschappij werkzaam waren.
Een gedeeltelijke bekentenis af
gelegd.
i
Aanvankelijk ontkende V. hardnekkig,
iets van de tragische gebeurtenis in de wo
ning aan de Hertzogstraat af te weten, doch
de politie had zooveel bezwarende aanwij
zingen tegen hem verzameld, dat hij ten
slotte wel inzag, in deze houding niet te
kunnen volharden. Er waren o.a. op zijn
kleeren bloedsporen aangetroffen, die van
•recenten datum bleken te zijn.
Toen Zondagavond verdachte opnieuw
aan een verhoor werd onderworpen, beken
de hij, dat hy zijn collega in een opwelling
van drift had neergeslagen. Hij was dien
avond om tien uur naar de woning van De
la Chambre gegaan, omdat hij meende, dat
deze hem op oneerlijke wijze concurrentie
aandeed. De beide mannen voerden in de
woonkamer een gesprek, over deze kwestie,
dat tot half twaalf 's avonds duurde. Het
meenmgsverschil was toen echter geens
zins opgelost. Er ontstond integendeel een
hevige woordenwisseling, waarbij V. zijn
collega een klap gaf. Deze snelde daarop
naar de keuken, blijkbaar om iets te halen,
dat als wapen kon dienen. V. liep hem ach
terna, greep een zwaar voorwerp wat
het geweest is kan hij zich niet herinneren
en sloeg De la Chambre daarmede op
het hoofd. Hevig bloedend viel het slacht
offer op den vloer, V. heeft, naar hij ver
klaarde, onmiddellijk daarna de woning
verlaten. Het was toen omstreeks half
twaalf. Hij ontkende brand gesticht te heb
ben. Wel wist hij zich te herinneren, dat in
de keuken een brandende petroleumvergas-
ser stond. Er is indien V. de waarheid
heeft gesproken reden om te veronder
stellen, dat de heer De la Chambre, die
door den slag op het hoofd bewusteloos is
geworden, eenige uren later bij kennis is
gekomen en toen geprobeerd heeft zich op
te richten. Mogelijk heeft hij daarbij den
vergasser, die op het aanrecht stond, omver
getrokken waardoor brand is ontstaan
Niet bij machte zichzelf te redden, moet de
heer De la Chambre een vreeselijke dood in
de vlammen hebben gevonden.
V. toont zeer veel berouw over zijn daad,
die zulke noodlottige gevolgen heeft ge
had.
Mussolini heeft gister een redevoering ge
houden te Turijn. Hij verklaarde o.m.:
Terwijl ik tot U spreek vragen millioe-
nen, misschien honderden millioenen, zich
in alle deelen der wereld van hoog tot laag,
optimistisch of pessimistisch af: „Blijft het
viede of wordt het oorlog?"
Het is voor allen een ernstig vraagtee-
ken. Ik antwoord er op met te verklaren,
dat bij een objectief en kalm onderzoek
van den toestand blijkt, dat er thans in
Europa geen vraagstukken
zijn van een omvang en scherp
te, welke een oorlog zouden
rechtvaardigen, die van een
Europeeschen oorlog toteen
wereldoorlog zou kunnen
worden. Er zijn knoopen in de
Europeesche politiek, doch
erisgeendegen noodi g".
De spil onbreekbaar.
De Duce verklaarde verder, dat zij, die
verwachten, dat er een breuk tusschen
Duitschland en Italië zal ontstaan, bedro
gen zullen uitkomen. „Wij zullen met
Duitschland opmarcheeren, om Europa dien
vrede van rechtvaardigheid te geven,
welke innige wensch is van alle volken. De
polemisten van de groote democratieën
worden uitgenoodigd, een zoo mogelijk,
rechtvaardig, oordeel te geven over ons
standpunt."
„In de laatste tijden zoo vervolgde hij:
is de geografische kaart van Europa gewij
zigd. Er moet worden opgemerkt, dat noch
Japan, noch Duitschland noch Italië een
vierkanten meter gronds noch een enkelen
bewoner aan de souvereiniteit der groote
democratieën hebben ontnomen. Maar hoe
dan toch is hun woede te verklaren? Wil
len zij ons misschien doen gelooven, dat er
sprake is van moreele scrupules?"
Dat de groote democratieën niet oprecht
zijn toegewijd aan de zaak van den vrede
bewijst het feit, dat zij reeds begonnen zijn
met den „witten oorlog", dat wil zeggen
een oorlog op economisch terrein. Men
koestert de illusie ons te verzwakken. Niet
alleen met goud wint men echter oorlogen.
Boven goi^d is van meer belang nog de wil
en nog meer de moed.
Het formidabele volk van 150 millioen
menscfien, dat snel in aantal toeneemt, van
Oostzee tot Indische Oeceaan, zal niets met
zich laten doen. Iedere aanval zal noode-
loos zijn. Iedere aanval zal met vastbera
denheid worden afgeslagen".
De indruk te Londen.
De diplomatieke medewerker van Reu
ter verneemt, dat de indruk van Musso
lini's rede in diplomatieke kringen te Lon
den niet ongunstig us. Men is van oordeel,
dat de Duce vreedzaam en gematigd was.
Zijn nadrukkelijke verklaring, dat er in
Europa geen vraagstuk is, waarover oor
log gevoerd moet worden en zijn zinspeling
op de knoopen, die ontward kunnen worden
worden beschouwd als aanwijzingen dat,
voorzoover het Italië betreft, de deur niet
voor de mogelijkheid van onderhandeling is
gesloten.
Natuurlijk was de rede voor een groot
deel voor binnenlandsch gebruik bestemd,
doch men gelooft, dat de algemeene atmos
feer door de verklaiing van den Duce niet
nadeelig is beïnvloed.
Wat de Duitsche pers ervan zegt.
Naast de inspectiereis van Hitier naar de
Duitsche westelijke grens vormt de rede
door Mussolini te Turijn uitgesproken, het
hoofdthema der Duitsche perscommenta
ren. De bladen leggen den nadruk op de
onverbrekelijke eenheid van het Duitsch-
Italiaansche blok.
De „Voelkischer Beobachter" schrijft:
„Gedurende de laatste dagen heeft men uit
Londen en Parijs verklaringen kunnen
hooren, die duidelijk aantoonden, hoezeer
de leidende staatsmannen der westelijke
mogendheden onder den indruk van de
demagogische opvattingen der oppositie
staan. Daartegenover belichamen de ver
klaringen van de groote Duitsche en Ita-
liaansche volksleiders den wil van een
drachtige volken. Deze verklaringen stre
ven er niet naar, moeizaam 'n meerderheid
voor de tactiek van het oogenblik te ver
krijgen. „Zij geven uiting aan hetgeen de
volken denken en Wensehen en waarvoor zij
tot het grootste offer bereid zijn. Want zoo
als de honderdduizenden, die te Turijn
uiting gaven aan hun onverbrekelijke ver
knochtheid aan Mussolini, voelen alle Ita
lianen en voelt het geheele Duitsche volk.
De Duce heeft in zijn rede de harde werke
lijkheid van het oogenblik en het doel der
Duitsch-Italiaansche samenwerking onder
streept.
Mussolini heeft de onbetwistbare waar
heid uitgesproken, dat geen der vraagstuk
ken, die op regeling wachten, reden voor
een wereldoorlog behoeft te zijn".
De „Montag" zegt onder meer, dat Mus
solini de eenheid van het politieke doel, de
eenheid van den politieken strijd en wat
volgens het blad tusschen bevriende mo
gendheden niet altijd het geval behoeft te
zijn de eenheid van opvatting over iede-
ren tactischen maatregel van de tegen
standers der totalitaire mogendheden heeft
geconstateerd.
Vóór het einde van dit jaar
zou de Engelsche luchtmacht
de Duitsche reeds overvleu
gelen,
Havas meldt uit Londen: Volgens de
„Evening Standard" zal de maandelijksche
vliegtuigproductie in Engeland binnenkort
de duizend overschrijden. Dit getal van
1.000 pér maand wordt, aldus het blad, be
schouwd als het maximum van de produc
tie, die de Duitsche industrie kan bereiken.
Het Britsche cijfer zal echter snel blijven
stijgen, en het staat vast, dat vóór het ein
de van den zomer de meerderheidsmarge
van de Duitsche luchtmacht verdwenen zal
zijn. Aan het einde van het jaar zou de
Britsche luchtmacht sterker dan de Duit
sche kunnen zijn.
Het Engelsche Koningspaar zal
twee dagen te laat in Canada
aankomen.
Het mailschip „Empress of Australia",
waarmede het Britsche koningspaar de reis
naar Canada, heeft nog steeds met vele
moeilijkheden te kampen. De tocht moet
telkens onderbroken' worden en de boot
worden stilgelegd in verband met dikken
mist, ijsbergen en pakijs op den Atlanti-
schen Oceaan. En wanneer de machines op
vooruit kunnen worden gezet, moet nog
gevaren worden in zeer langzaam tempo. De
mist is soms zoo dik, dat men van het por-
menadedek af het water niet kan zien.
Gisteren geraakte het schip in den gordel
pakijs van een mijl breedte. Het schip voer
den ijsgordel in en baande een weg voor de
twee achteraan varende kruisers. De ijs
massa was zoo dik, dat men uit het schip
zou hebben kunnen stappen en over het ijs
voortloopen. De Koningin begaf zich naar de
brug en bleef daar naast den gezagvoerder
het schouwspel gadeslaan, terwijl de Konign
zich naar het voorste deel van het schip
begaf, waar hij filmopnamen maakte, ter
wijl het schip zich door het ijs drong. Ver
volgens ging de Koning naar het achter
schip, waar hij de beide kruisers filmde.
Toen de ijsgordel gepasseerd was, aldus
de speciale correspondent van Reuter, voer
men full speed door en maakte men des
middags goede vorderingen bij helder weer.
Het is niet waarschijnlijk, dat het schip
voor Woensdag in Quebec zal zijn tenge
volge van het slechte weer onderweg, zoo
dat het twee dagen over tijd za lzijn.
De Koninklijke Belgische commissie voor
monumenten en landschappen heeft naar
het A.N.P. thans uit Brussel meldt, zoojuist
verkregen ,dat de streek, grenzend aan den
voormaligen zeeboezem van „Het Zwin'
dichtbij de Nederlandsche grens, op de mo
numentenlijst wordt geplaatst.
Het mag een gelukkig feit genoemd wor
den, aldus genoemde commissie, dat, dank
zij de volhardende pogingen welke hiertoe
gedaan zijn, en dank zij den goeden wil en
onbaatzuchtigheid welke de maatschappij
voor onroerend bezit „Het Zoute", eigena
res der gronden, aan den dag heeft gelegd,
dit landschap, dat voor de natuurweten
schap van het grootste belang is, bewaard
zal blijven. Alle vrienden der natuur en
der natuurwetenschappen, zullen zich hier
om verheugen. De streek maakt deel uit
van een geheel, dat zich ook op den Neder-
landschen oever uitstrekt. De voorwaarden
der plaatsing op de monumentenlijst voor
zien, dat haar uitwerking niet meer van
toepassing zal zijn, indien voor het gedeel
te, gelegen op Nederlandsch grondgebied
geen soortgelijke maatregelen genomen
worden. De maatregel is immers slechts
van belang, wanneer het geheele landschap
onder de bescherming valt.
GOEDERENTREINEN TEGEN
ELKAAR GEBOTST.
Belangrijke materieele schade.
In den nacht van Zaterdag op Zondag
zijn op het nieuwe rangeerterrein in Am
sterdam-Oost twee goederentreinen met el
kaar in botsing gekomen. Er ontstond over
een afstand van ongeveer 100 meter een
groote ravage, beiden locomotieven kregen
aan de voorzijde groote schade, in totaal
ontspoorden vijftien wagons, terwijl acht
van deze wagens zoodanig in elkaar werden
gedrukt, dat zij niet meer bruikbaar zijn
Persoonlijke ongelukken gebeurden geluk
kig niet. Oorzaak: verkeerde wisselstand.
Het D.N.B. meldt uit Berlijn: Van be
voegde zijde wordt medegedeeld: Steeds
weer duiken in de Arabische, vooral in de
Egyptische pers, geruchten op over con
centraties van Duitsche troepen in Libye.
Tegenover deze blijkbaar uit Engelsche
bron komende berichten, die uitsluitend er
toe dienen de Egyptische regeering tegen
Duitschland op te hitsen, moet steeds weer
verklaard worden, dat het hier kwaadaar
dige fantasieën betreft, en er geen woord
van waar is.
DUITSCH ZWEEFVLIEGER LANDT TE
HAAKSBERGEN.
Gitsermiddag is een Duitsch zweefvlieg
tuig, afkomstig uit Munster (Westfalen),
in een korenveld te Haaksbergen gedaald.
De landing verliep vlot. De bestuurder, die
verklaarde niet te hebben geweten, dat hij
zich boven Nederlandsch grondgebied be
vond, mag in afwachting van de beslissing
der autoriteiten Haaksbergen voorloopig
niet verlaten.
TWEE CLANDESTIENE ZENDERS IN
BESLAG GENOMEN.
De radiocontroledienst der P.T.T. heeft
Vrijdagavond te Amsterdam twee clande
stiene zenders in beslag genomen. De twee
zenders, die op een golflengte van 5 meter
uitzonden, werkten onder de roepnamen
Paoao en Paohr.
Tegen de resp. eigenaars P. C. de V. in
de Bartholomaeus Diazstraat en J. F. H. in
de Vespuccistraat werd proces-verbaal op
gemaakt.
WEERBERICHT.
Verwachting tot morgenavond:
DE BILT: Zwakke tot matige, in het
Noorden O. tot Z., in het Zuiden verander
lijke wind, betrokken tot zwaar bewolkt
of half bewolkt, enkele regenbuien, weinig
verandering in temperatuur.
UKKEL: Matige wind, vooral uit W., la
ter uit N.O. richtingen, betrokken hemel,
plaatselijk regen, kans op onweer, opkla
ringen gedurende den nacht, aanhoudend
matige temperatuur.
Di. 16 Mei: Zon op 5 h 06; onder 20 h 47J
licht op 21 h 1T; Maan op 3 h 43; onder 17
h 46; N. M. 19 Mei.
Hoog- en Laagwater te Vlissingen:
Mei.
Hoogwater. Laagwater.
Maandag 15 12.02 24.14 5.57 18.16
Dinsdag 16 12.42 24.56 6.49 19.03
Woensdag 17 S 13.22 7.31 19.40
Westkapelle is 28 min. en Domburg 23
min. vroeger, Veere 38 min. later. S
springtij.
Hoog- en Laagwater te Wemeldinge:
Mei.
Hoogwater. Laagwater.
Maandag 15 13.33 6.51 19.23
Dinsdag 16 1.54 14.21 7.45 20.10
Woensdag 17 2.40 15.06 8.29 20.48
RUILVERKAVELING,
Na de inleiding van ir. F. P. Mesu, Za
terdag 11. te Goes gehouden op den tienden
Zeeuwschen onwikkelingsdag (welke in
leiding reeds in ons vorig nummer werd
opgenomen), was er gelegenheid tot ge-
dachtenwisseling.
De heer De G r o o f, Hansweerd,
wees er op dat de kosten, wanneer de
ruilverkaveling niet doorgaat, geheel voor
rekening van het Rijk komen hetgeen de
hr Mesu bevestigde.
De hr A. Wisse, Goes, vroeg be
langhebbenden eens over het nut der vele
binnendijken te denken. De buitendijken
eischten de grootste zorg en ook den
tweeden en desnoods den derden dijk wil
spr. nog behouden, maar al de anderen
beteekenen honderden bunders die er
nutteloos liggen en de grond zou gebruikt
kunnen worden om groote putten, oude
doorbraken, enz. mee te dichten.
De hr Mesu zeide hiermede aan
de kwestie van de kool en de geit te ko
men. Bij ruilverkaveling van een groot
blok, zal men ook een goed wegennet pro
jecteeren, maar wat de hr Wisse wil zal
nogal kostbaar zijn en anderzijds zijn de dij
ken met beplantingen goede windvangers.
Ook de grondwinst zal er gering door zijn.
Voor de fruitcultuur zijn de dijken met
beplantingen van veel grooter waarde dan
men vaak denkt.
De' V o o r z. wijst er op, dat, wat de
hr Wisse wil, in de praktijk reeds ge
beurt. Maar ook om het natuurschoon
moet gedacht worden.
De hr. E. V e r 1 a r e, Nieuw- en
Sint-Joosland, bespreekt de loonen, die in
de ruilverkaveling hooger zullen zijn dan
die van de landarbeiders hetgeen moei
lijkheden zal geven.
De hr. Mesu beaamt dat in het
plan-Westhoff loonen genoemd worden die
liggen tusschen de loonen van de landar
beiders en die van de bouwvakarbeiders.
Doch de regeering behield zich reeds alle
vrijheid voor en in de praktijk wordt,
naar reeds bleek, met de omstandigheden
rekening gehouden.
De hr H. C. van de Z a n d e,
Nieuwerkerk, vraagt of de cultuurtechni
sche dienst wel ingesteld is op het groote
aantal aanvragen. Spr. kreeg den indruk
dat men wel een paar jaar zal moeten
wachten. Is de regeering doordrongen van
het groote belang van deze zaak?
De hr Mesu zet uiteen, dat men
inderdaad deskundige teekenaars, landme
ters, enz. tekort komt, doch ze worden
opgeleid. Vanzelf geeft dit vertraging. Men
kan nu eenmaal geen ijzer met handen
breken.
De hr Zwagerman pleit voor
het behoud van het natuurschoon bij de
ruilverkaveling. De cultuur-technische
werken zullen, naar spr. hoopt, in het
materieel belang van Zeeland zijn, doch
de schoonheid mag daarbij niet verloren
gaan. Zeeland mag geen land worden zon
der schoonheid en poëzie.
Ir. Dorst, wees op de kerngron-
den die er hier en daar zeer slecht bij
liggen. Blijkbaar is men huiverig die aan
te pakken. Toch moet ernstige vraag zijn,
wat met die gronden te doen.
De hr. M e s u bevestigde, dat men
huiverig is met de kerngronden te begin
nen. Toch kunnen zij, die deze gronden
beschikbaar stellen, ze goedkoop verbeterd
krijgen. Men moet zich dan bij den consu
lent vervoegen en de uitvoering geschiedt
in werkverschaffing, in samenwerking met
den cultuur-technischen dienst.
De V o o r z„ den heer Mesu dank
brengende voor zijn belangwekkende in
leiding en uiteenzettingen, concludeerde
dat men in Zeeland de eerste vijfentwintig
jaar geen werkloozen behoeft te hebben
De Regeering zal daarbij echter mede
moeten werken, evenals de eigenaars der
gronden waartoe spr. deze aanspoort. De
voorbeelden die we reeds zagen zijn schit
terend. Wat landaanwas langs de Schel
de betreft, door verdere inpoldering, moe
ten ook internationalen moeilijkheden
overwonnen worden. Verschillende werk
zaamheden op dit gebied hebben echter
reeds de aandacht, als aan het Sloe, e d
Voor verlies van het natuurschoon behoeft
men niet al te bang te zijn. De „schoon
heidscommissie", het „Zeeuwsche land
schap" en Gedeputeerde Staten zijn waak
zaam in deze. Zoo werkt men samen om
Zeeland schoon en sterk boven water te
houden!
MIDDAGBIJEENKOMST.
Nadat nu ruim een uur gepauzeerd was
heropende mr. P. Dieleman met
een kort woord de bijeenkomst. Ware er
s morgens ruim driehonderd belangstel
lenden thans steeg dit aantal tot bijna
achthonderd waaronder vele dames Na
zang door de leden van den „Ned. Bond
van Boerinnen" sprak dr. J, W. Sa m-
b e r g te Delden over het onderwerp:
Spr. begon met een korten historischen te
rugblik, waarbij hij wees op het verband
tusschen de verbreiding van het christen
dom en de hoogte der cultuur. Spr. schet
ste het bloeitijdperk uit de middeleeuwen,
met de hoogtepunten in beelhouw-, schil
derbouwkunst enz., waarbij overwegend
de christelijke gedachte inspireerend was,
alle uitingen a.h.w. gevoed werden uit één
krachtboom. Daarna kwam er, als steeds
in de geschiedenis, een tijdperk van neer
gang, op zijn beurt weer gevolgd door de
renaissance, een tijdperk van opgang. Zoo
als bij de lente in de natuur, waarbij alles
ontwaakt, vernieuwt valt in zoo'n tijd
perk weer een groei op elk gebied waar
te nemen. Ook Holland en Zeeland deel
den er in. In onze geschiedenis staat dit
tijdperk bekend als de gouden eeuw. En
dit tijdperk ging samen met de opleving
van het christendom, in het bijzonder het
protestantisme. Dan, overspringend op den
huidigen tijd, zeide spr. te gelooven, dat
we leven in een neergaande lijn, terwijl
de verschijnselen af doen vragen of het
geen tijdperk zal zijn van ondergang, van
zelfvernietiging. De wereld bezit meer
kennis dan ooit; er zijn meer mogelijkhe
den dan er ooit waren om de rijkdommen
der aarde ten nutte van de menschen te
maken, en hoe komt het dan toch, dat
desondanks die neergaande lijn er is? Spr.
denkt dan allereerst aan het beknotten,
van de persoonlijke vrijheid, het opgaan
van den enkeling in het geheel, en vrij
heid is een eerste voorwaarde voor een
opgaande cultuur. De mechaniseering, in
dustrialisatie, deed de waarde van den
mensch dalen. Het werk aan „den loo
penden band" bracht winst aan productie,
doch verlies aan menschenwaarde. Alles
beweegt zich in de richting van collecti
viteit, de gemeenschap wordt een groote
naamlooze vennootschap. En daarmede
verliest de enkeling niet alleen zijn zelf
standigheid maar ook zijn geweten Wat
de enkeling niet durft, durft de massa wel.
De enkeling zou het infaam vinden om
vandaag tien gul len te leenen en morgen
te zeggen, alsjeblieft, hier heb je er een
cent voor terug, de massa de groote N.V.,
durft dat wel. Maar de eigenlijke oorzaak
ligt nog dieper. Tot begin 1800 was er
een christelijke cultuur nadien treedt een
crisis op in het geloofsleven. Het onder
graven der geloofswaarhëden begon in
de intellectueele wereld en nam steeds
grooter omvang. De groote bron, waaruit
de opgang moet komen, werd voor mil
lioenen afgesloten. Spr. haalde uitingeh
aan van bekende schrijvers en geleerden,
die blijken te twijfelen aan een nieuwen
opgang. Spr. behoort daar zelf echtlr
niet toe. Hij gelooft, dat die opgang weer
zal komen en hij meent ook, dat het plat
teland hierbij een groote rol kan vervul
len Ook het platteland kende het verval.
De jongeren zouden het beter doen dan
de ouderen, begrepen alles beter, hadden
alles zelf in hun hand. Het leven begon
en eindigde met „kunstmest»". Tot men
zelf bijna kunstmest werd. Maar ook leer
de men, dat ordening op het platteland
nog iets anders is dan ordening in de
fabriek. Dat er machten werken die zich
niet laten ordenen. Wel is het platteland
ook ver afgezakt. Er ging veel natuur
schoon verloren, en de schoonheid van
de gebouwen van de meubelen, van de
dracht. Men is er ook veel minder dee-