ZEEUWSCH
ZONDAGSBLAD
NAN DE PROVINCIALE ZEEUVSCHE MIDDELBUDGSCHE COUPAhT
B*
z A T E R D A G
18! JUNI 1938
DAEGELIKSE DIENGEN.
ZEEUWSCHE KRONIEK.
DAMMEN EN SCHAKEN.
woord
an het
naam
reeds
en
iuiding
e haar
f, door
eekent
Schle-
;r M.
Sans-
om
die op-
anders
;ig ge-
weten-
rband
•en, ett
/an de
wer-
erlijke
t ijzer
lusser
tschap
asver-
voor-
Wen-
üertig-
over-
vische
slechts
zelf
ialver-
•asver--
V I
Een Eiland te koop gevraagd.
Er wordt in de rubriek der kleine ad
vertenties: Speurders; Zoekers; Magneetjes
of welke andere vernuftige naam daar
voor uitgedacht werd, heel wat te koop
aangeboden of gevraagd. Maar nog nim
mer zagen wij daaronder, wat onlangs in
Indië te koop gevraagd werd: een eiland.
Ja een heel eiland Niets meer. Niets min-
der.
Niet lang geleden toch brachten de cou
ranten het merkwaardige bericht, dat een
Russische prins, Waldimir Paley, zeer ver
want aan het oude Czarenhuis, aan de In
dische regeering het verzoek gericht heeft
om een eiland in onzen Archipel te mogen
koopen.
De bedoeling van dezen Russischen Ro
binson Crusoë schijnt te wezen, voorzoover
men uit het prinselijk schrijven meent te
kunnen opmaken, om zich op dat eiland op
zjjn eentje met ontginning en landbouw
bezig te houden.
Of de autoriteiten reeds hun fiat op dit
plan gegeven hebben, weten wij niet. Ori
gineel moge het plan van dezen prins ze
ker niet heeten. Hoe zou deze groote we
reld bewoond zijn geworden, wanneer er
niet van ouds menschen geweest waren
met zulk, prinselijk bloed Toch, origineel
moge het niet wezen; merkwaardig is het
wel.
Hoeveel menschen hebben in den loop
der eeuwen het verlangen gehad om uit de
wereld weg te vluchten en in de eenzaam
heid te zijn Wanneer Thomas a Kempis
den raad geeft om „met een boekske in een
hoekske" te gaan dan bedoelt hij juist het
zelfde als de kluizenaar uit zijn dagen, die
het zocht in een hut in een bosch of op de
heide; of in het nederig huiske bij een
klein kapelletje ergens ver weg, waar de
menschen alleen kwamen om te bidden,
wanneer zij in grooten nood verkeerden.
Anders legde niemand den langen bidweg
af.
Onlangs waren wij bij een gesprek over
onzen tijd met zijn vele nooden; met zijn
beangstigende dreigementen. Toen zei
iemand: zou er nu ergens een plaats wezen,
waar je rustig en in vrede zou kunnen le
ven Iemand dacht aan een van de vele
inhammen aan de Noorsche kust; een an
der aan een van de vele eilandjes tusschen
Engeland en Ierland. Weer anderen noem
den andere plaatsen. Maar waar ook 't
was overal in de eenzaamheid, 't Leven is
te druk; te dreigend. De mensch wil het
ontvluchten.
Er wordt gesproken van de vlucht uit de
groote stad.
Landhuisjes verrijzen ver van de steden
in bosch en hei. Ook dit heeft geen andere
oorzaak: het leven wordt door de groote
stad zoo druk gemaakt, dat de mensch de
rust zoekt.
Leest men in het levensboek van dien
Russischen prins dan leest men van vlucht
en moord, van wonen in een groote we>
reldstad. Nu rijpt het plan: ver weg van
de drukke wereld op een eiland daar heel
in de verte.
Wjj kunnen dit alles verstaan. Het leven
is zoo ingewikkeld geworden; zoo moeilijk;
zoo verwarrend, dat de gedachte bij zeer
velen leeft: konden wij het maar ontvlie
den. Maar er zijn duizend en één redenen,
waarom niet gevlucht kan worden. De
tentpinnen zitten te diep en te vast in den
grond. Men kan niet weg.
Het zullen zeker niet de slechtsten zijn,
die zoo denken. Het zjjn degenen, die niet
over de oppervlakte des levens heen huppe
len, maar die dit leven in zijn diepte door
wandelen.
Zij zullen geen eiland te koop vragen. Zij
zullen geen kluizenaars worden. Omdat zij
weten, dat de roeping, welke zij te vervul
len hebben, er niet één is aan den buiten
kant, maar te midden van de menschheid.
Zij weten zich verantwoording schuldig aan
den plicht, die hun werd opgelegd.
Maar de stille uren, die hun geschonken
worden, zullen hun lief wezen. Die zullen
zij zoeken. En in die uren zullen zij gesterkt
worden voor een taak, die in dit leven de
hunne is.
Want het licht, dat wij moeten laten
schijnen, verlicht niemand op een onbe
woond eiland, maar is daar alleen nuttig,
waar menschen zijn in schemer en in duis
ter.
J. Nagel.
ABDIJCONCERT.
Tonen versmelten met bladerenruisen,
g bewegen zich loovers van licht
ver de kring van de menschen die
[luistren
aandacht de oogen naar 't midden
[gericht
Stemmig weerklinken in 't licht van
[den morgen
Klanken, harmonisch, cn zuiver van toon
Soms een gekuch, of een
[voetengeschuifel
Verontwaardig gekijk bij luidruchtig
[vertoon
Rustig en stil en met sporen van wijding
Is dan de sfeer in de oude Abdij,
Menschen genieten wat hen wordt
[geboden
t Laatste applausen het is weer
[voorbij.
H. J. Weezepoel.
Defrente menieren.
Van de weke 'k is op reize 'ewist. Maer,
a' je dat anziet, in zö'n stad, wat leve' die
mensen toch glad anders as óns.
Mien leven zou 't nie' weze', 'öor, mè'
dirrom, makkelik is 't, dae' voal niks van.
Dat méns, daer a m'n reize dan nae' toe
was, die zei tegen me: „ik 'ier zeven
knoppen en kraentjes en zö-a', en a' 'k noe
wat wil, dan 'k nie' aars te doen, as
draaie mer an een knoppe. Kom ik
's ochens uut bédde en ik wille m'n eigen
wasse, uut de êene kraene kom koud
waeter, uut den anderen 'êet. Zit ik in d'
are kaemer en 't zunnetje is ter nie', dan
zeg ik: „sjoeg, 't is koud. Ik za' „de verwar
ming" maer anzette'; ik draaie 'ier opzie an
die knoppe en een êogenblik laeter is 't
lekker werm. Bin 'k het beu om allêene te
zitten, ik douwe op dat knopje nest de deu-
re, en ik zitte nog nie' op m'n plekke, of
dat misje is a' binnen; dan zeg ik: „gaet is
an de Juffrouw vraege' of da' ze om een
baksje koffie nae' me komt". Dat gebeur'
wè', da' 'k gin zin in verziete, wan'
die bluve wè is te lank zitte', nae' m'n zin,
mè' toch wè' is prate' wil. Dan pak ik
de tielefon en ik belle den êen of den aren
op. En 'k gin zin in praten ok, mè' vinde
'k het toch te stille', wee' maer an een
knoppe gedraaid, en ik volop meziek
van de radio".
Wat een schoon leven a zukke ménsen
toch lei-e
Noe ze dirrom ok dir moeiten en d'r
lasten, die a óns nie mae' die doe ze
d'r eigen an.
Die stadse ménsen voe' gewente, om
oltied onverwachs nae' mekare op verziete
te gaen. En dat spreekt, dan komme ze al
licht is ongelege'.
Vroeger jaeren ik dat is mee-'emaekt
toen was ik, voe' zaeken bie een Juf
frouw, die a allêene in een 'uusje weunden;
en toen a 't gesprek net góed op gank was,
zagge me deur 't ènderaem een vriendinne
komme mee d'r drie guus. Dat misje zei:
„nêe, noe mö' je dae' is kieke, wat a dae'
komt Zou je noe toch gin kind kriege,
mie' een stêene kop en een iesdere gewe
ten Mae' noe most je dat een êogenblik
naedien 'ehöoren Toen was 't zó leuk, en
zó gezelleg da' ze net kwam a Freek der
was, dan zag ze die ok wee' is. En zó gieng
dat mae' deur. Ik docht bie m'n eigen:
„nou, dat mó' je noe toch kunne', zie je".
Dat is noe toch op zó 'n meniere gin won
der, da' een méns, liek as ik, dan nie1
vee' vertrouwen mir eit in zukke woorden,
Ik gae temissen, in de stad, nae' gin
méns toe of ik mö' der zaken 'óor. Ik
dank je wel. Voe één te vee' zitte', dat kan
'k oltied nog doe.
Toen van de weke most ik ok nog bie
ménsen weze, voe' zaken vanselft,
en ik was nie' oal te jachtig om op d'r
wóórden in te gaen, toen zei dien êenen:
,,'oe kom jie toch zó achterdochteg ze
je dat op Berendike 'emaekt Ik zegge
„nêe-e; zó bin 'k gebore'." Ik docht, dan bin
'k er 't gauwste van of. Wan', lêer dat van
mien, a' ze wat zegge' dat a je nie' anstaet,
gaet er nie' tegenin, wan' winne' ku' je 't
tóch nie'. Ze een tonge man, zó glad as
zêepe. Maer een stuitje naedien, toen a ik
op-'enoemd zó-vee' keer en, dit en dat
toen wier der 'evroge: „is dat zó Kiekt
is of-a dat uutkomt". Toen vloog 't dirrom
toch an-êens nae' boven bie me, 'öor, en 't lag
op 't puntje van m'n tonge om te zeggen
„natuurlijk is dat zó, wan' i k zegge 't". Mer
ik docht: „ik za' nóg mè zwiege". Dienk je
soms, da' ze dae' erg in da' ik in m'n
êere 'etrapt was Bel nêent, net zó min
as de stêenen. Daer ei j' noe wee' 't verschil
in menieren, Ons zouwe een méns nie'
vlak in z'n aangezicht, voe' een leugenaer
uutmaeke' zonder reden; en dae' kwam dat
toch eigeluk op neer. En dae' stae' wee
tegenover a zulder der êen op een leugen
trappeere, dan zegge ze: „pardon, meneer,
ik geloof dat U zich vergist" en 't ouwe
Wullemientje, in d'r leven, die zeiden
dan: „je liegt, deur je d.nder éne". Kiek,
dan weet je temissen wat a ze bedoele'
maer 'oe ku' je noe wete', a' ze zegge'
„ik vind 't toch zoo aardig van U, om ons
op te zoeken", da' ze dan eigeluk mêene
„van mien part, zie 'k liever j'n 'ielen as
je têe-en". Mee zukke ménsen ku' je noe
toch nie' omgae' zeker, as boeremèns
wezende 'óor, zulder kun dat mie mekare
wè' schient 't. Mè' dirrom zeg ik: die last,
die doe ze d'r eigen an.
Ier bie óns, dae' komme der vee'; mè',
gin één onverwachs. Dat doe 'k nie'.
Noe was dat vroeger zó, dan wachtten
ze toet da' ze verzocht wiere, mae', tegen-
wooreg, dan zegge ze mae': „me komme
is 'óor Dan zeg ik: „da' 's góed; a' je
komt bè' je welkom, mae', dienkt er om,
nie' onverwachs. Wien en wien komt er
„O, ikke en Nelly en Janna en Ma" en
misschien nog een paer". Dan zeg ik: ,,'t is
goed; mè' van te voren laete wete'." Ik
kan 't nie' 'elpe, maer ik vinde' dat vee'
beter; makkelikker voe' j'n eigen en voe'
de ménsen zelft ok pleziereger, dan wete'
ze temissen da' je achter d'r rik gin scheef
gezicht trokt.
Noe mö' 'k is eventjes op 't êeste bladje
kieke, 'oe a 'k noe eigeluk begonne bin,
'óor. Dat kind riep daereven a: „bè je nog
nie' klaer wan' die wil errebemezen
gae' trokke'. Ik riepe: „ja, ik mö' der nog
een punt andraaie". mae' noe mö' 'k is kie
ke wavoe' punt a dat mö' worre.
Ja zie, daer a ik dan noe op neer komme
wil, is dit: de ménsen bin zö verschillend
van inzicht. Om die noe oal éénsgezind te
maeken, mot er één meniere van leven
voe' den besten 'ekoze' worre', en dan zou
we 'r een 'óop d'r menieren motte veran-
dere'. Mae' wien wil dat Wan' een ieder
dienkt, dat 'n 't beste vóór eit. Da' 's een
moeilik diengen, 'óor An 'd 'overkant zeg
ge' ze: 't zien diengen as krakeliengen,
maa' ze zien zoo 'ard nie'.
Fr#ek Hoogste#.
DE CELLEBROEDERS.
I.
Toen op Walcheren de Roomsch-Katho-
lieke kerk de eenige Christelijke kerk was,
dus voor het jaar 1572, was het eiland als
bezaaid met kerken en kerkjes. Geen
dorpje zoo klein of er stond een bedehuis.
De vele dorpsnamen eindigende op kerk
zijn hiervoor het beste bewijs. Verscheide
ne noemen ook den naam van de(n) heili
ge, aan wie(n) de kerk gewijd was, zooals
Aagtekerke, Mariakerke, Boudewijnskerke
en St. Janskerke. Zooals nog, had elke
parochie twee geestelijken. Als wij in aan
merking nemen, dat het aantal bewoners
ongeveer de helft minder was dan thans,
dan heeft het zeker niet aan geestelijken
bijstand ontbroken.
Bij die vele kerken kwamen nog talrijke
kloosters, zoowel in de stad als op het plat
teland. Al is het dat de kloosterlingen,
zoowel mannen als vrouwen, vooral in de
16e eeuw, zich voornamelijk voor hun eigen
godsdienstig leven in de kloosters hadden
afgezonderd, toch zal de aanraking met de
gewone bevolking op deze niet geheel zon
der invloed zijn geweest.
Het grootste en invloedrijkste klooster
van Walcheren, zelfs van geheel Zeeland,
was De A b d ij te Middelburg. Dan tel
de de stad nog zeven andere kloosters. Op
merkelijk dat in de andere Zeeuwsche ste
den het kloosterleven niet zoo welig tierde
als in de hoofdstad. Op het platteland wa
ren de kloosters overal verspreid. Van
Walcheren noemen wij als de voornaamste
Zoetendalete Serooskerke, 't M u n-
nikenhof te Grijpskerke, Water-
looswerve enKerkwervete
Aagtekerke, Hemelspoort te We-
rendijke onder Zoutelande, Bloemen-
daalen De Prelaat te Domburg,
enz. Westhove behoorde aan den
abt van Middelburg.
Zeeland telde in 't geheel 56 kloosters.
Het tegenwoordige Zeeuwsch-Vlaanderen,
dat vóór de Hervorming nog bij Vlaanderen
behoorde, is hierbij niet bijgerekend.
Waren alle parochiekerken, zelfs op de
kleinste dorpen, rijk aan goederen, meest
landerijen, ook hadden zij vaak tienderech
ten, de rijkdom der kloosters was niet min
der. Zoo had de Abdij te Middelburg 3541
gemeten lands in eigendom en Zoetendale
ruim 600 gemeten, «verder rente op vele
huizen. Bij dat alles kwam, dat de kerken
en de kloosters vrij waren van alle lasten;
cijns noch tijns, schot noch lot moesten zij
betalen.
Dat verscheidene kloosters in de Middel
eeuwen van groot nut zijn geweest voor
kunsten en wetenschappen, is niet te ont
kennen. De minder ontwikkelde klooster
lingen hebben zich op ander terrein ver
dienstelijk gemaakt, b.v. door het opwer
pen en herstellen van dijken. Van alle
kloosters kan dit echter niet gezegd wor
den. Vooral toen de oorspronkelijke armoe
de er uit verdwenen was en de weele over
den drempel kwam, deed hierbij ook het
verval van tucht zijn intrede. Een streng
godsdienstige leven onder vrijwillige ar
moede, waardoor de kloosterlingen hun za
ligheid meenden te verdienen, bestond er
niet meer. Veelal werd er een lui en lekker
leven geleid, zoodat het zelfs spreekwoor
delijk was geworden.
Voor één kloosterorde dient echter een
uitzondering gemaakt te worden, n.l. voor
de orde der Cellebroeders.
Niettegenstaande de verplichting der drie
kloostergeloftenvrijwillige armoede,
eeuwige reinheid en volkomen gehoorzaam
heid, in de 6de eeuw ingesteld door Bene-
dictus van Nursia, het kloosterleven in de
eerste eeuwen in goede banen heeft geleid,
de orde der cellebreoeders was hiervan
vrijgesteld.
Zij behoorden tot de orde van Sint
Alexius en werden daarom ook wel
Alexia n en genoemd. Levende naar
den regel van Augustinus, was armoede in
het bijzonder hun deel. Het was hun ook
verboden aalmoezen aan te nemen. Voor
hun werkzaamheden werden zij betaald, al
was hun loon karig te noemen, vooral als
wij letten op 't geen zij zooal doen moes
ten.
Zij moesten het mintsbegeerde werk ver
richten, n.l. het verplegen van lijders aan
besmettelijke ziekten en het begraven van
personen, die er aan gestorven waren. In
de volkstaal heetten ze daarom ook wel
grafbroeders. Zij hadden als alle monniken
een eigen kleeding, welke geheel uit zwar
te stof bestond, vandaar ook hun naam
van zwarte monniken.
Daar hun ook opgedragen was het ver
zorgen van krankzinnigen, waren hun
werkzaamheden de minstbegeerde werken
der barmhartigheid. Hun arbeid was ech
ter zeer nuttig, al waren zij, als echte lee-
kebroeders, ongeletterde menschen. Wij
zouden kunnen zeggen, dat het monniken
waren van de allerlaagste orde.
De orde was ontstaan in het midden der
14de eeuw, toen geheel Europa geteisterd
werd door epidemieën, vooral de pest. Daar
de huizen geschuwd werden, waarin een be
smettelijke ziekte heerschte, was er van
een doelmatige verpleging geen sprake, en
waren de cellebroeders de eenigen, die de
besmette woningen betraden. Wel was er
een stadspestmeester, doch deze moest en
kel de ziekte constateeren en er voor zor
gen, dat de bewoners uit de samenleving
werden afgezonderd.
De pestmeester moest op straat een roo-
de roede (stok) in de hand houden, de cel
lebroeders hadden een kenbaar teeken op
de borst, dat ongedekt dus zichtbaar gedra
gen moest worden. Wilden zij iemand toe
spreken, dan moesten zij dit van verre
doen.
In de volgende artikels zullen wij het
voornamelijk over de cellebroeders te Mid
delburg hebben, omdat wij over dezen de
meeste officeele gegevens hebben.
Daar epidemieën, zooals de pest, het eerst
en het meest in de steden voorkwamen,
voornamelijk als gevolg van de zeer onhygi
ënische samenleving, zullen de cellebroe
ders in de andere Zeeuwsche steden onder
dezelfde omstandigheden en naar dezelfde
regels hun werk van barmhartigheid heb
ben uitgeoefend.
(Wordt vervolgd).
R. B. J. d. M.
(Nadruk verboden.)
EEN TERECHTSTELLING EN EEN
VRIJLATING IN ZEELAND.
Boekverbrandingen en een herin
nering aan Barabbas.
Belangrijke straffen in vroeger dagen
waren de doodstraf en lichamelijke straf
fen, zooals de geeseling, brandmerking en
andere. Al deze straffen werden steeds op
het schavot voltrokken, en hadden in het
openbaar plaats, want ze dienden niet al
leen om den misdadiger te straffen, maar
ook „ten exempel", ten voorbeeld van de
kijkers, die hieruit konden leeren, hoe het
hun zou vergaan, als zij zich schuldig zou
den maken aan strafbare feiten. Steeds
werd dus een zoodanig punt voor het op
slaan van het schavot gekozen, dat zooveel
mogelijk menschen in de gelegenheid wa
ren het afschuwelijke tooneel bij te wonen.
Meestal waren het gruwelijke en vrij bloe
dige tooneelen, die de duizenden nieuwsgie
rige kijkers te zien kregen. Soms ook wa
ren het bedrijven van meer vroolijke aard,
b.v. wanneer iemand te pronk werd ge
steld; dan kreeg de delinquent een bord om
zijn hals, waarop zijn meestal niet te zwaar
vergrijp stond geschreven, en de omstan
ders konden hem dan gedurende zijn te-
pronkstelling op toepasselijke wijze be
spotten.
Van de vele honderden terechtstellingen,
welke in Zeeland in den loop der eeuwen
hebben plaats gehad, is ongetwijfeld de
merkwaardigste, die welke in 1721 in Sint-
Janssteen plaats heeft gevonden. In dat
kleine plaatsje in Zeeuwsch-Vlaanderen,
vlak bij de Belgische grens heeft namen-
lijk een terechtstelling van een boek plaats
gehad. Nn zijn boekverbrandingen ouder
dan onze jaartelling. Waar boeken en
boekverzamelingen zijn, daar komen ook
boekverbrandingen voor. Zoo had in 213
vóór Christus zulk een brand in China
plaats, waar Keizer Li Sze alle boeken uit
de Oudheid liet verbranden. Maar niet al
leen China heeft den boekenbrand gekend,
ook Europa. Enkele jaren geleden werden
de werken van sommige Duitsche schrijvers
op den brandstapel geworpen. In 1926 had
een auto-du-fé plaats in Pallensa op het
eiland Mallorca, en werden de geschriften
van Unamuno en Ibanez tot een prooi van
vlammen. De geschriften van de Encyclo
pedisten, evengoed als die van Luther en
Rousseau zijn op den brandstapel gewor
pen!
Ook in ons land hebben boekenbranden
plaats gehad. To,en in 1790 de verhouding
tusschen Patriotten en Oranjeklanten zeer
gespannen was, verscheen er in Haarlem
een boekje dat zeer beleedigend werd ge
acht voor den Stadhouder en zijn Gemaal.
Daar de schrijver niet werd ontdekt nam
de Stedelijke Overheid het besluit om alle
boekjes te doen ophalen en op het Markt
plein te laten verbranden. Dat was ver
moedelijk de laatste libelverbranding in Ne
derland.
Het geval in Zeeland is van vroeger da
tum, en de voorgeschiedenis is in enkele
woorden te vertellen. Toen in 1702 Koning-
Stadhouder Willem III was overleden, wa
ren er verschillende twisten uitgebroken,
waarin een zekere Jacob Wouters van
Tolen een belangrijke rol gespeeld had.
Deze Wouters, Vrijheer van Sint-Janssteen,
was ook betrokken in de zaak van de over
gave van Vlissingen aan den Koning van
Pruisen. Later woonde hij te Middelburg,
niettegenstaande hij op straffe des doods
uit Zeeland was gebannen. Toen de Procu
reur van het Hof hem trachtte wederom
te verbannen, nam het volk het voor hem
op en kon hij blijven wonen. Na zijn dood
werd zijn dochter Vrijvrouw van de baronie
Sint-Janssteen, en het verwekt geen ver
wondering, dat in dien tijd van schotschrif
ten en pamfletten ook zulk een geschrift
verscheen over den Vrijheer Wouters en
zijn dochter, waarin zij op heftige wijze
werden aangevallen. Welke aanklachten
erin stonden is niet meer na te gaan, daar
er geen enkel exemplaar van het geschrift
meer voorhanden is. Intusschen wendden
zich de beleedigden tot den baljuw, die een
vervolging instelde tegen den onbekenden
auteur. Maar de schrijver was niet te ach
terhalen en zijn naam bleef onbekend, en
is tot den huidigen dag onbekend gebleven!
Nu de schrijver niet te vinden was, wilde
men zijn haat koelen aan het boekje zelf.
Op 26 Februari 1721 kwamen de „borge-
meester ende schepenen der baronnlje ende
vrije heerlijkheid van St. jan Steen en
Glosenberghe" bijeen om de eisch te be
spreken welke bij hen was ingediend „door
de Weledelgeboren vrouw Petronella Su-
zanna Wouters, vrijvrouw deser baron-
nije ende dheer Willem de Grijs, oud-sche
pen der stad Hulst", waarin medegedeeld
werd dat er in St.-Janssteen als in Hulst
„een seker fameus libel, valsch geschrifte
ofte liedeken verspreljt werdt, vervattende
onwaeragtige propoosten en niet min sedi-
tieuse uitdrukkingen", met het verzoek
,,'t zelve valsch ende fameus libel zoude
verklaerd worden te zijn een fameus ende
valsch libel, voort gekomen door personen,
beset met natuurlijken, ongerusten, mali-
tieusen ende twistenden geest". De sche
penen bespraken de kwestie uitvoeriger, en
het vonnis luidde aldus: „Doemen ende con-
demneeren tselve valsch ende eerroovent
geschrifte ten costen van de eijschers eer-
stelijk gebragt te worden ter plaatse ordi
nair, om aldaer ten toon aen de galg (daer-
toe op te regten) eenige tijd gehangen te
worden, door den scherpregter met roeden
gegeezelt, gebrandmerkt ende daerna door
denzelven scherpregter met vier publljcq
te worden verbrand". Men ziet dat het
vonnis uitermate zwaar was! Aan de galg
ophangen, geeselen, brandmerken en daar
na verbrandenHoeveel exemplaren er
verbrand zijn, meldt de geschiedenis niet,
maar de vraag blijft, of zulk een executie
veel geholpen heeft. Is hierop niet van toe
passing, wat later een geschiedschrijver van
een boekverbranding zeide: „Den haat te
gen dit werkje mogt men alleen aan het
gedrukte Papier koelen".
Mr. J. M. Fuchs.
VARIA.
Een tapijt van 60 vierkante meter
Aan een weefgetouw van buitengewone
afmetingen zijn op het oogenblik zes erva
ren Zweedsche meisjes werkzaam aan het
weven van een tapijt voor de concertzaal te
Gothenburg. Dit tapijt zal een oppervlakte
hebben van 60 vierkante meter. Met dit
werk is een begin gemaakt in Februari van
het vorig jaar maar het zal nog tot 1 No
vember 1939 duren voor het in genoemde
concertzaal opgehangen kan worden. Een
kleurrijk ontwerp is gemaakt onder de ti
tel „Marktplaatsmelodieën". Met een
Spaansche schoone als centrale figuur wor
den op het tapijt Oostersche typen, bedoui-
nen, dorpsmuzikanten, dansers enz. van een
Zuidelijke marktplaats afgebeeld.
Je hoort de boomen groeien.
In Zweden heeft men een nieuw instru
ment uitgevonden. Dit instrument maakt
het rhythme van den groei van een boom
hoorbaar en zichtbaar. Daardoor worden
de menschen dus in staat gesteld een boom
te hooren groeien, iets wat voor de geleer
den bijzonder interessant is.
Internationaal tournooi te Noordwijk.
Onderstaande partij is uit de vijfde ron
de. Euwe speelde in het Orthodox dame
gambiet, zijn zoo zeer geliefde zet Ddlc2.
Zooals in deze variant meestal het geval
is, kon hij zijn tegenstander een geïsoleerde
pion bezorgen; dr. Tartakower verdedigde
zich zeer geestig en offerde zijn d pion.
Euwe moest nu omzichtig spelen, daar zijn
ontwikkeling nog niet voltooid was. Hij
speelde hardnekkig, op behoud van zijn
pion en geraakte in een gevaarlijke stelling.
Men vreesde, dat onze landgenoot zou gaan
verliezen, doch de Poolsche meester kon
blijkbaar niet de sterkste voortzetting vin
den, zoodat van zijn aanval niets overbleef.
Dr. Euwe wikkelde vervolgens goed af,
waarna zijn materieel overwicht besliste.
Wit: dr. M. EUWE.
Zwart: dr. S. TARTAKOWER.
1. d2—-d4 Pg8f6 2. c2c4 e7e6
3. Pgl—f3 d7d5 4. Lel—g5 Lf8—e7
5. Pblc3 Pb8d7 6. e2—e3 0—0
7. Ddl—c2 c7—c5!
De krachtige wijze van behandelen dezer
opening geeft een veel kansrijker spel dan
met 7c7c6 of b7b6. Inderdaad
kan zwart dan een geisoleerde d pion krij
gen, maar de kans op tegenspel is grooter.
8. c4xd5 e6xd5 9. Lfl—e2
Dus niet direct d4xc5?
9c5c4 10. Pf3e5 Pd7xe5
11. d4xe5 Pf6—g4 12. Lg5xe7 Dd8xe7
13. Tdl—dl
Na 13. Pc3xd4, volgt 13
De7xe5; 14. Le2xc4, b7—b5! 15. Lc4—b3,
Lc8b7 en zwart heeft dan uitstekend spel.
13De7xe5 14. Tdlxd5 De5—c7
15. Td5d4 Pg4e5 16. f2—f4
Dr. Euwe stond hier voor een moeilijke
keus. Met den tekstzet wint hij direct de
pion c4, maar het centrale punt e3 wordt
bedenkelijk zwak.
Na 16. 00 vervolgt zwart met 16
Lc8e6 en de ver doorgeschoven c pion
zal dan een ernstige belemmering zijn voor
de witte stelling.
16Pe5—c6
18. Kei—f2 Lc8e6
20. Tc4c5 Ta8c8
Natuurlijk niet 20.
gens 21. b2b3
21. a2a3 Dd8—e7
Er dreigt 22
22Tc8d8
24. Thl—dl Td6 x dl
Beter was 24
25. Lf3 x dl Le6d7
27. Tg5d5 Ld7e6
17. Td4 x c4 Dc7b6
19. Pc3a4 Db6d8
Le6xa2 we-
22. Dc2c3
Pc6a5!
23. Le2—f3 Td8—d6
Tf8d8
26. Tc5—g5 f7—f6
28. Td5—d2 f6—f5
a b c d e i g h
Met de dreiging 29De7h4t.
Evenwel is deze zet zwak. Ten eerste
brengt het een pion, die op een zwart veld
stond, naar een wit veld terwijl er nog een
witte vijandelijke looper is. Ten tweede
wordt daarmede het sterke veld e5 aan wit
afgestaan terwijl daarnaast zwart een veel
betere zet had kunnen doen n.l. Tf8c8.
29. g2—g3 Kg8h8 30. Pa4r-c5 b7—b6
31. Pc5xe6 De7xe6 32. Ldl—a4! Tf8—c8?
Een benu in een verloren stelling.
33. La4 x c6 h7—h6 34. Lc6—d7 Zwart
geeft op.
