$toviwcis*te
MIDDELdURGSCHE courant
GOESCHICOUPANT^
JOOST VAN DEN VONDEL
KEES HELDER
SINT-NICOLAAS-AANBIEDING
B. H. molkenboer;o. p.
WEERBERICHT.
Bij zijn 350sten geboortedag,
17 November 1587.
ONGELOOFLIJK EN TOCH WAAR!
BiNNENUM.
NUMMER 268,
ZATERDAG
n 13 NOVEMBER 1937.
EERSTE BLAD,
6 foto's in elke gewenschte uitvoering samen slechts
1 foto in passend kalendertje(ff A
1 groote foto salonformaatT f V
FOTOGRAAF - MIDDELBURG
LANGE DELFT 30
Bezoekt de Tentoonstel
ling voor Luchtbescher
ming, Hamito 1937.
St. Joris Middelburg.
DRIE BLADEN.
180e JAARGANG,
Dagblad Voor Middelburg, Goes en ageut-
jchap Vlissingen 2.30, elders 2.50 per
kwartaal Week-abonn. in Middelburg en
Goes 18 ct. p. w. Advertentiën 30 ct. per
regel, Ingez. mededeeiingen 60 ct. p. r.
Bij contr. voor beide veel lager; tar. op aanvr.
Uitgeefster: Naamlooze Vennootschap ,,De Middelburgsche Courant"; Bureaux: Lange Sint Pieterstraat te Middelburg.
Telefoon: Redactie 269, Administratie 139 Postrekening no. 43255 Kantoor te GOES: Turfkade, telefoon 17.
Aangesloten bij het Bureau voor Publiciteitswaarde der Vereeniging de Nederlandsche Dagbladpers.
Familieberichten en dankbetuigingen 5
regels 2.10, elke r. m. 30 ct. -^-Rubriek
„Kleine Advertentiën", ten hoogste 6 regels,
a 75 ct. bij vooruitbetaling Adv. met
„Brieven" of „Bevragen bureau dezer cou-
rant" 10 ct. extra Bewijsnommers 5 cent-
door
Hoogleeraar aan de R. K. Universiteitfte Nijmegen.
De jonge Joost telde nog geen 10 jaar,
toen hij met zijn ouders uit Keulen in
de Amsteistad kwam. De vader legde
den poorterseed al in 1597 en vestigde
zich als zijdekoopman in de Warmoes
straat, Kadastraal stond het huis bekend
als „De Kraeck" (naar den gevelsteen);
maar het. uithangbord, dat zelfstandig
gekozen werd, vertoonde „De Recht-
vaerdige Trou".
In dat huis, vroeger no. 110 maar nu,
om de Effectenbeurs allang verdwenen,
heeft onze dichter ongeveer 55 jaren ge
woond. Daar trouwde hij in, met Maria
de Wolff, de vrouw met wie hij 25 jaar
gelukkig was; daar schreef hij alle voor
name gedichten uit zijn eerste levens
helft: Palamedes, Gysbreght van Aem-
stel, Maeghden, Altaergeheimenissen
enz.; daar verloor hij zijn vader, moeder
vrouw en de kinderen Constantijntje en
Saartje; daar ook werd hij katholiek.
Omstreeks 1652 liet Vondei huis en
winkel aan zijn zoon, die door zijn los
bandig leven de zaak liet verloopen en
den ouden dichter ruïneerde. Het blijkt
uit de woning, waar deze zijn intrek
nam: op de Prinsengracht vlak bij de
Beerenstraat, tgw. no. 459. Vondel woon
de met zijn dochter Anna daar in bij een
zekeren Jacob Veerle; hij woonde er
„op kamers dus wel in zorgelijke posi
tie. Zijn werkkracht echter is er niet
door verstoord, veel eer het tegendeel.
Wij kunnen het haast niet begrijpen,
dat in die armelijke omstandigheden het
meesterstuk van onze heele litteratuur,
de Lucifer, tot stand kwam, En niet al
leen de Lucifer, maar ook de Inwijding'
van het Stadhuis, de Jeptha, Adam in
Ballingschap, de groote leerdichten, de
psalmvertaling enz.
Van dat Prinsengrachthuis af heeft de
werkzame grijsaard tien jaar lang de
tamelijke verre dagelijksche wandeling
gemaakt naar de Bank van Leening,
waar hij, toen hij heelemaal berooid
was, als suppoost was aangesteld. Maar
wanneer hij, in 1668, met behoud van zijn
wedde ontslagen wordt, komt er, ook
door de zakelijke beschikkingen van zijn
dochter, eenige financieele verbetering,
en Vondel trekt naar de derde woning,
die hij te Amsterdam gehad heeft, nl,
naar het Singel tegenover de Warmoes-
gracht. Hier woont de 80-jarige nog ruim
tien jaar, met zijn trouwe vrome dochter,
die hem verzorgt, maar nog vóór hem
sterft; hier blijft hij bezig met de verta
ling van Grieksche en Latijnsche mees
terwerken; hier komen de jonge dichters
en schilders hem uitvragen en portrette
ren, hier sterft hij op 5 Febr. 1679.
Ook dit derde Vondelhuis is verdwe
nen: in 1894 werd het afgebroken en se
dert 1906 wordt de plek (Singel hoek
Raadhuisstraat) door een wit marmeren
gedenksteen aangeduid.
Over deze drie woningen dus is het
leven van Vondel in de hoofdstad ver
deeld. Ruim 80 jaren heeft hij alles .van
Amsterdam meebeleefd, en in zijn dicht
werk weerspiegeld. Amsterdam had zijn
hart. Hij verd'epte zich in alles wat die
stad betrof. Zoowel haar verleden als
haar zichtbare vooruitgang boeide hem.
Alle kronieken en oude documenten, die
hem van het boersche begin der stad
verhaalden, bestudeerde hij. En zich ver
liezend in het verre verleden, bekent hij
z'ich.
Verbaasd, omdat hij zooveel toornen
ziet gewassen
Uit laag verzopen land; uit poelen en
c moerassen
t Schat-geld-rijk Amsteldam.
Het primitieve wapen met het Kogge-
schip, de oude stadsaanleg in halve-
maanvorm, poorten en kasteelen, kloos-
m-j'j kerkcn en kapellen heel het
Juiddeleeuwsche Amsterdam roept hij in
vc,A!'1ij^lnan''sc'le droomerij voor zijn
r x ln^ °P' en Lij laat het meespelen
W* vmAeeSt. P°Pulaire tooneelwerk,
p tJ Amsterdam mee verrijkte zijn
y»STrec,rt van Aemstel.
zijn eeuwdl" v»L-viert ook drama
ter tZl h U 7'' lg 'aar was de dich
ter toen hij het schreef, als inwijdings
stuk voor den eersten Schouwburg Als
Als gij vele schoone uitwendige
hoedanigheden bezit, toon dan dat gij
boven deze staat, door voorkeur te ge
ven aan de deugd.
man en dichter stond hi) m het volle
midden van zijn leven. Dat de Gys
breght het middelpunt van Vondel's
leven markeert, teekent het ged'cht en
den dichter tegelijk. Volop Amster-
damsch is dit stuk om alles en in alles,
de stof, de uitbeelding, de taal, de op
voering en de geschiedenis. Zelfs de ver
woesting van Troje is er in 't Amster-
damsch getransponeerd:
t Aloude Troje wordt herboren
En gaat te gronde in 't gloeiende
[Amsterdam.
De glorie der bem'nde stad aan Y en
Aemstel straalt door de eeuwen heen,
de glorie van haar keizerskroon, haar
scheepvaart en handel, haar groei en
bloei: Vondel is er trotsch op met den
verheerlijkenden trots van een dichter:
Aen d'Aemstel en aen 't Y daer doet
[zich heerlyck ope
Zy die als Kaiserin de kroon draeght
[van Europe
Welke stad is ooit zóó in liefde ge-
subl meerd als Amsterdam door Von
del! Dante beminde Florence, maar
was afkeerig van de Florentijnsche
politiek; hij spaarde zijn vaderstad de
bitterste verwijten niet. Vondel was het
ook in politicis met de vroede vaderen
der Amstelaren eens. Hoe groot zijn lief
de voor de Oranje's ook was en hoe har
telijk hij Amsterdam Frederik Hendrik,
die de stad bezocht, het welkom deed
toejuichen: als WJlem II de hand naar
haar zelfstandigheid durft uitstrekken,
dan is Vondel weer de stem van de bur
gerij, de stem van de magistraat, die de
vermetele poging geeselt en brandmerkt.
De brave daden van Burgemeesteren
als Hoofd, Schaep, Van de Pol. Bicker,
Graeff enz. kregen hun eeuwigen weer
glans in de aureolen van Vondels poë
zie. Hij was de dichter van den burger
zin, in hem sprak het geweten van de
stad. Zooals hij baatzucht:ge of enghar
tige regenten over den hekel van zijn
satiren haalde, zoo legde hij voor de
eerbiedwaardige figuren van het stads
bestuur den diepsten eerbied aan den
dag. En wat zij tot stand brengen het
doemt uit den nacht van 't verleden
voor ons op in het flootlight van 's dich
ters glorificatie, het grootsche raadhuis,
het zeemagazijn, nieuwe kerken en ge
stichten alles verrijst in Amsterdam
als op het snarenspel van dezen
Amphion; hij herbouwt het altemale in
de monumenten van zijn Amsterdam
verheffende kunst.
En hoe reëel en realistisch heeft Von
del zijn volk, het stads- en straatleven
der bruisende wereldstad gekend, be
mind en geschilderd! Het Amsterdam -
sche plat, niet erg beschaafd maar on
weerstaanbaar pittoresk en humoris
tisch, heeft hij voor zijn straatliederen
bij den rommelpot niet versmaad. Hij
loopt over den Dam vol drukte van
marktgewoel en bezig leven en wat zijn
gretige oogen vangen aan levend be
weeg, dat ontwikkelt hij straks tot de
flitsende film van een Amsterdamscb
epos: statige lijkstoeten en jolige brui-
loftsgan^ers, geboorteklokken en voor-
jaarskranien; de fanfares der stadsmu
zikanten: het mystiek orgelspel van
Sweelinck in de Oude Kerk; de blijde
cimbeltonen van Hémonij's torenklok
ken: de kermis met zijn goochelaar,
Haarltmmerdijksch en Jodentaal, op
stootjes en kinderpret; hooge stoepen,
winkelhuizen, kroegen zelfs; en de beurs
kantoren, magazijnen, ginds het scheep-
rijk Y met zijn rijkdommen uit Oost en
West, oorlogsmaren en wereldnieuws.,
alles zien wij, alles hooren wij door de
sprekende rolprent van Vondels ac-
tueele poëzie.
En nog hebben wij de mannen en
vrouwen van beteekenis uit het
XVIIde eéuwsche Amsterdam niet
genoemd die door onzen dichter met
niet rn.nder klare karakteristiek, niet
minder kloeke lijn en schilderachtigen
toets zijn vastgelegd dan wij op de por
tretten van Hollandsche regenten, zee
helden, geleerden, geestelijken en ma
tronen bewonderen.
Vondels dichtwerk is een volle we
reld; het blijft de dichtst bevolkte weer
gave van zijn kleurig en fleurig Amster
dam.
Maar bij dit alles valt één ding tel
kens op. Vondel, die zich zelf verbergt,
gaat in zijn wereld niet onder. Hij staat
er boven, als ziener, als dichter, als
Christenmensch vooral. Hij beheerscht
zijn korporaalschappen, vorstenstoeten
en bruiloften met even vaste hand als
ongerepte ziel. Hij schouwt op alles
neer van de hoogte zijner vrome levens
visie af. En de slotsom waartoe hij komt
luidt pregnant en klaar:
Beneden is 't gewoel, daarboven is
[het stil
Zóó voelde cleze groote Amsterdam
mer zich boven het moeras der groote
stadswereld opgebeurd naar t eeuwig
leven.
(Ingez. Med.)
ECHTSCHEIDING.
Het derde en laatste artikel van mr
Kappeyne van de Coppello over Echt
scheiding verschijnt in het nummer van
Maandag.
MINISTER GOSELING OVER HET
ECHTSCOEÏDINGSVRAAGSTUK,
Wij lezen in de memor e van ,ant
woord inzake de begrooting van jus
tit ie:
De minister meent goed te doen in
deze memorie van antwoord nopens
het voorloopig verslag op het begroo
tingshoofdstuk, dat hij voor het eerst
te verdedigen heeft, zijn standpunt t'en
aanzien v.an het echtscheidings-vraag
stuk in enkele groote, en naar hij ver
trouwt duidelijke lijnen aan te geven
Uiteraard hangt dit standpunt ten nauw
ste samen met zijn princ'pieele opvat
ting omtrent wezen en doel van het hu
welijk.
Het huwefijk ziet hij als de eerste en
voornaamste natuurlijke gemeenschap
die het staatsverband omsloten houdt
en die gericht is op voortplanting van
het menschelijk geslacht. De wezens
trekken zijn: eenheid en onverbreek
baarheid. D't alles niet naar eenige
menschelijke ordening, die naar goed
dunken kan worden gewijzigd, maar
krachtens goddelijk bestel. Individu
en staat hebben ook in dit opzicht Gods.
wet te eerbied'gen; ook de Staat, die
geen regelingen mag treffen, die het
huwelijk in zijn wezenlijke elementen
raken.
In de Nederlandsche burgerlijke wet
geving heeft deze opvatting slechts ten
d'eele haar weerslag gevonden. Maar
vooral in de toepassing wijkt de prac-
tijk op schrijnende wijze af van het
geen, naar de vorengeschetste opvat
ting, ten aanzien van de onverbreek-
baarhe:d van het huwelijk geboden is.
De minister is zich dien ernst van
het vraagstuk volkomen bewust en zal
n:et nalaten zich verder te verdiepen
in het zoeken naar bruikbare midde
len tot verbetering.
Dt zal intusschen duidelijk zijn: me
dewerking tot verruiming der mogelijk-
he d tot echtscheiding is van den mi
nister niet te verwachten.
DE ZONDAGSWET.
Wij lezen in de memorie van antwoord
betreffende de begrooting van binnen-
landsche zaken voor 1938 over de Zon
dagswet het volgende:
Bij het te dezer zaken te voeren be
leid kan en mag de minister niet voor
bijzien, dat de toepassing van de Zon
dagswet in de onderscheidene gedeelten
van het land zeer uiteenloopend is ge
weest. Naast beteekenende gebieden,
waar deze toepassing niet te wenschen
heeft overgelaten en een volledige na
leving plaats vindt, liggen helaas een
groot aantal gemeenten waar de toepas
sing van de wet zooveel te wenschen
heeft overgelaten, dat zij een voorbeeld
is geworden van dood recht. Allerlei
omstandigheden hebben hiertoe mede
gewerkt, zoo ook de voortdurende ver
kondiging dat de Zondagswet van 1815
niet meer toepassend is voor dezen tijd.
De minister kan deze opvatting in
haar algemeenheid niet deelen. Hij
meent, mede gelet op de groeiende be
geerte onder ons volk dat de Zondags
wet zoo krachtig mogelijk ook door de
overheid dient te worden bevorderd, dat
er aanleiding is rustig de toepassing en
naleving van de wet af te dwingen.
Inspecteur vrijwillige burgerwachten.
Naar wij vernemen heeft de gep. ge
neraal majoor G. J. D, Bauduin, oud
inspecteur der koninklijke marechaussee
en politietroepen, aan H.M. de Koningin
ontslag aangevraagd uit de functie" van
inspecteur der Vrijwillige burgerwach
ten, met ingang van 1 Febr. 1938.
DE 5Ö0STE VLUCHT NAAR INDIë
BEGONNEN.
Evenals op 2 October j.l. toen de drie
maal weeksche dienst van de K.L.M.
naar Indië begon, stond hedenmorgen
wederom de „Torenvalk :n het middel
punt van de belangstelling, want de
PH-ALT, die dezen dienst geopend
heeft, viel vandaag de eer te beurt, de
500ste vlucht te mogen maken op de
luchtlijn, die Nederland met Indië ver
bindt.
De directie van de K.L.M. had er dit
maal den voorkeur aan gegeven, geen
ophef van het vertrek te maken en, hoe
wel deze gebeurtenis als een mijlpaal in
de geschiedenis van de Nederlandsche
luchtvaart moet worden beschouwd,
geen plechtigheid eraan te verbinden.
Dit kon echter niet verhinderen, dat
de trouwe vrienden van de K.L.M. en de
belangstellenden, wier hart naar de
luchtvaart uitgaat in den vroegen och
tend op de Amsterdamsche Luchthaven
aanwezig waren, o.a. generaal Snijders
en mevrouw Snijders, kolonel Wallaardt
Sacré van het comité vliegtocht Neder
landIndië, de inspecteur van den
luchtvaartdienst ir. Von Baumhauer, de
onderdirecteur van de N.V. Ned. vlieg-
tuigenfabriek Fokker, de heer J. E. van
Tijen, en de meeste leidende functio
narissen van de K.L.M.
Gezagvoerder was Parmentier en
marconist Van Brugge. De assistent van
den chef van den vliegdienst, de vlieg
tuigbestuurder Fuchs, maakt deze
500ste vlucht als tweede piloot mee.
Radder is als werktuigkundige aan
boord en de eerste en oudste hofmeester
van de K.L.M., Oosterhuis, is op deze
vlucht met de zorg voor de passagiers
belast.
Er werden bij dit vertrek geen rede
voeringen gehouden.
Te vijf minuten over zevenen kreeg
gezagvoerder Parmentier van den toren
het startsignaal en even later vloog hij
met een groote boog laag over de wui
vende toeschouwers.
De 500ste vlucht naar Indië was be
gonnen.
BEPERKING VAN DE VESTIGING
VAN BEDRIJVEN.
Wat de Tweede Kamerleden
er van denken.
Bij het afdeelingsonderzoek der Twee
de Kamer van het wetsontwerp tot re
geling betreffende het beperken van de
vestiging van bedrijven, waarin eenige
tak van nijverheid wordt uitgeoefend
en van de u'tbreiding van de capaci
teit van zoodanige bedrijven, verklaar
den verscheidene leden daartegen zeer
ernstige bezwaren te hebben. Wordt
"dit ontwerp wet, dan zal al ver
klaart de minister ook, dat het niet in
de bedoeling l'gt te geraken tot een
meer algemeen stelsel van geslofen be
drijven de vrijheid van bedrijfsves
tiging en bedrijfsuitoefening van over
heidswege langs directen weg aan ban
den gelegd kunnen worden. Word*
beginsel eenmaal aanvaard, dan is, naar
deze leden vreesden, het hek van den
dam en zal er van de vrijheid van den
ondernemer niet veel overblijven. En
juist deze vrijheid achtten zij in het al
gemeen belang noodzakelijk. Beperking
daarvan is fnuikend voor den onder-
Verwachting tot morgenavond:
DE BILTMeest matige, later afne
mende wind uit N. richtingen, gedeelte
lijk bewolkt, waarschijnlijk nog enkele
regenbuien met kans op hagel, weinig
verandering in temperatuur,
UKKEL: Matige tot vrij sterke wind
uit W. tot N.W., afwisselend stormweer
en bewolkte hemel, enkele regenbuien,
zelis sneeuw, koele temperatuur met een
nachtelijk minimum van 0 tot 5 graden,
Zo. 14 Nov. Zon op: 7 h 20; onder;
16 h 08. Licht op; 16 h 38. Maan op:
14 h 00; onder: 2 h 06. V.M. 18 Nov.
Ma. 15 Nov. Zon op: 7 h 22; onder:
16 h 07. Licht op: 16 b 37. Maan op:
14 h 23; onder: 3 h 24. V.M. 18 Nov.
Hoog- en Laagwater te Vlissingen:
November.
Hoogwater. Laagwater.
Za. 13 8.21 21.13 2.10 14.58
Zo. 14 9.40 22.22 3.34 16.14
Ma. 15 10.41 23.11 4.38 17.13
Hoog- en Laagwater te Wemeldinge:
November.
Hoogwater. Laagwater.
Za. 13 9.55 22.42 3.16 15.52
Zo. 14 11.14 23.55 4.38 17.06
Ma. 15 12.24 5.44 18.10
Westkapelle is 28 min. en Domburg
23 min. vroeger; Veere 38 min. later
(S springtij).
(Ingez. Med.)
nemingslust. Voor de verdere industri
alisatie van ons land kan zij niet anders
dan bedenkelijke gevolgen hebben.
In het garandeeren van een be
staansmogelijkheid aan reeds gevest i
de ondernemingen kan huns inziens
moeilijk anders dan het behartigen van
een groepsbelang gezien worden.
Een van de groote g'evaren, welke
het toepassen van een wet als de thav>
voorgestelde meebrengt, is, d,at de con-
currentiemogelijkheid met 't buitenland
er door wordt verkleind. Geenszins
denkbeeld'g achtten deze leden ook het
gevaar, dat bij toepassing van deze
wet ondernemingen, welke anders hier
te lande zouden zijn gevestigd, in het
buitenland worden opgericht.
Verscheidene andere leden konden
zich met het wetsontwerp geheel ver
eenigen. Zij merkten op, dat tengevol
ge v,an de diep ingrijpende veranderin
gen in de economische structuur de
staat op velerlei terrein een ruimere
taak heeft verkregen dan in vroegere
perioden denkbaar en gerechtvaardigd
was.
Verscheiden leden waren eenigszins
huiverig voor het verleenen van de wel
zeer ver strekkende bevoegdheden,
welke de regeering thans vraagt. Zij
spraken de hoop uit, dat de regeering
er in slagen zal, voor de toepass;ng
van de wet criteria te vinden, die min
der ruimte laten voor subjectief oor
deel dan hetgeen de regeering thans
voorstelt.
De Vondeltentoonstelling te Amsterdam
geopend.
De grootsche Vondelherdenking, door
het Amsterdamsche Vondelcomité geor
ganiseerd, is vanmiddag ing'ezet met de
plechtige opening van de Vondeltentoon
stelling in het museum-Fodor waarvoor
een groot aantal belangstellenden was
bijeengekomen.
De wethouder voor kunstzaken, drs.
