I Sa
=2* GOISCHE COUBANT£££
^Oud-minister Oud vertelt.
BINNERLAJD.
ZEELAND.
WEEKBERICHT.
NUMMER 229.
TWEE BLADEN.
WOENSDAG
29 SEPTEMBER 1937. EERSTE BLAD.
180c JAARGANG.
Wat de regeering door
maakte ultimo September
1936, toen de gulden los
van het goud werd.
NEDERLANDSCHE OORLOGS
BODEMS IN DE STRAAT
VAN GIBRALTAR.
GENERAAL SNIJDERS HEDEN 85
JAAR.
De beroering in de N.S.B.
Vuile wasch.
DE AARDBEVING OP JAVA.
Groote schade aangericht.
en met hem de schoonmaak
WALCHEREN.
ZUiD-BEVElAND.
RAAD VAN KAPELLE.
Gemeentebegrooting 1938 aan
geboden. Een kleine belas
tingverlaging voorgesteld.
UKKËL: Over het algemeen schoon
weer bij lichten veranderlijken wind,
meest uit W, 1st Z. richtingen, nacht
en ochtendmist, zachte temperatuur,
met een nachtelijk minimum van onge
veer IC gr,
Hoog-
Vlissingen:
MIDDELBURGSCHE COURANT
Dagblad Voor Middelburg, Goes en a gent-
[ïap Vlissingen 2.30, elders 2.50 per
kwartaal Week-abonn. in Middelburg en
Goes 18 ct. p. w. Advertentiën 3 0 ct. per
regel, Ingez. mededeelingen 60 ct. p. r.
Bij contr. voor beide veel lager; tar. op aanvr.
Uitgeefster: Naamlooze Vennootschap „De Middelburgsche Courant Bureaux: Lange Sint Pieterstraat te Middelburg.
Telefoon: Redactie 269, Administratie 139 Postrekeni ng no. 43255 Kantoor te GOES: Turfkade, telefoon 17.
Aangesloten bij het Bureau voor Publiciteitswaarde der Vereeniging de Nederlandsche Dagbladpers.
Familieberichten es dankbetuigingen 17
regels f 2.10, elke r. m. 30 ct. Rubriek
„Kleine Advertentiën", ten hoogste 6 regels,
a 75 ct. bij vooruitbetaling Adv. met
„Brieven" of „Bevragen bureau dezer cou
rant" 10 ct. extra Bewijsnommers 5 cent.
Voor de A.V.R.O,-microfoon heeft mr.
P, J, Oud, oud-minister van financiën,
gisteravond een rede gehouden over:
„een jaar los van het goud".
De spreker vertelde o.a., wat de re
geering gedurende de laatste September
dagen van het vorig jaar heeft doorge
maakt, toen eerst Frankrijk en daarna
Zwitserland den g'ouden standaard op
hief. Zooals men weet, waren deze hei
de landen met Nederland de eenige,
welke op dat oogenblik hun valuta nog
aan het goud gekoppeld hadden; dwz.
dat de nationale banken dier landen
goud afgaven tegen inwisseling van na
tionale bankbiljetten etc,
„Ik zal nooit vergeten, aldus mr, Oud,
hoe mij op Donderdag 24 Sept. door den
Franschen gezant werd aangekondigd,
dat een der hooge .ambtenaren van het
Fransche departement van financiën mij
over enkele uren zou komen bezoeken,
om mij namens de regeering' een zeer be
langrijke mededeeling te doen. Deze me-
dedeeling hie.d in, dat de Fransche re
geering den volgenden dag den gouden
standaard zou verlaten. Zij achtte zich
verplicht ons als medeleden van het
„goudblok" te voren hiervan mededee
ling te doen. Wij hebben toen den toe
stand aanstonds onder de oogen gezien
en kwamen na overleg met de Neder
landsche bank tot de slotsom, dat, al zou
een druk op den gulden natuurlijk niet
uitblijven, deze toch niet van zoodanigen
aard zou zijn,, dat wij daarom onze po
litiek zouden mogen prijsgeven. Nadat
op Vrijdag 25 Sept, het besluit van
Frankrijk in den avond wereldkundig
was geworden, bereidden wij ons voor.
om den te verwachten aanval op den
gulden af te slaan. Het viel dien Zater
dag nogal mee met het verlies aan goud.
Nadat wij des morgens den toestand nog
eens besproken hadden, gingen wij te
gen den middag naar hu s en het scheen
voor de hand te liggen, dat het in ieder
geval tot Maandagmorgen nu wel rustig
zou blijven en ik een kalmen Zondag zjU
hebben. Ik had voor dien Zaterdagmid
dag een uitnoodiging om in een vrien
denkring aan een gemeenschappelijken
maaltijd deel te nemen en er scheen
geen enkele reden om daaraan geen ge
volg te geven. Toch gevoelde ik mij
niet rustig. Het w,as, alsof ik een voor
gevoel had, dat het weekend toch min
der kalm verloopen zou. Ik nam althans
het besluit niet aan dezen maaltijd deel
te nemen en, van de nood een deugd
makend, zette ik mij aan mijn schrijfta
fel om eenige zaken van mijn departe
ment af te doen. Ik zal ongeveer een
half uur rust'g gewerkt hebben, toen
de telefoon ging. Het was de heer Co-
lijn, die mij mededeelde zooeven het
bericht te hebbe.n ontvangen, dat Zwit
serland den gouden standaard had prijs
gegeven. Het was of ik door den grond
ging. Wij hadden Vrijdags inlichtingen
ontvangen, op grond waarvan wiü meen
den te mogen aannemen, dat Zwitser
land evenals wij aan den gouden stand
aard zou vasthouden..
Hun nationale bank stond er, wat den
goudvoorraad betrof, nog beter voor dan
wij. Nu gaven ook zijn den strijd op. Men
gevoelt, hoe daardoor den geheelen toe-
s and veranderde; Aanstonds moest wor
den onder het ocg gezien, wat thans het
belang van ons land vergde. Er verliep
dan ook geen half uur, of de heer Colijn
en ik bevonden ons in conferentie met
den president van de Nederlandsche
Bank. De moeilijkheden van den toe
stand was in het kort samengevat deze:
Zouden wij opgewassen zijn tegen den
aanval op den gulden, die nu ongetwijfeld
met ongekende kracht zou loskomen?
Wij zouden ons besluit natuurlijk nog
even hebben kunnen aanhouden en af
wachten hoe de Maandag verloopen ?'ou
zijn. Zou er dan een groote hoeveelheid
goud afvloeien, dan zouden wij echter
Maandagavond voor dezelfde vraag
staan met een veel verminderden goud
voorraad. Misschien zouden wij dan
nog een dag zoo voortgaan. Maar als wij
d*111 toch uiteindelijk den gouden stand
aard zouden moeten loslaten, en dan
met een miniem kleinen goudvoorraad,
zou en wij' ons dan niet het verwijt op
en a s halen: „Dit hadt gij kunnen
gVuTdenei;sSr üjdiger den
hrt1 ASS beschikkend
wfnst V u genschap een goud-
t hebben behouden, die nu
aan de particulieren is ten goede ge
komen?" Het onaangename in de si
tuatie was bovendien, dat wij zouden
besluiten te blijven vasthouden, du
aanstonds met nadruk zouden moe
ten verklaren. Het is duidelijk dat
een regeering in dergelijke dingen
geen oogenblik van aarzeling mag
olijk geven. Zou het publiek ook
maar even den indruk krijgen: „De
regeering' aarfcelt, zij gelooft zelf niet
dat zij het kan houden", dan zou de zaak
verloren zijn geweest. Men gevoelt ech
ter ook welk een verantwoordelijkheid
men met het afleggen van een dergelijke
verklaring op zich neemt, wanneer later
blijkt, dat men het toch niet houden
kan. Het volk moet op zijn regeering
kunnen vertrouwen. Stelt u voor, dat die
regeering Zaterdagavond of Zondagmor
gen met nadruk verklaart: „Wij houden
onverzwakt aan den gouden standaard
vast" en dat Maandagavond, zonder dat
er iets nieuws gebeurd is en ey kón
nu niets nieuws meer gebeuren, nu
Zwitseriand ook van het g'oud af was
het bericht komt: „De regeering heeft
den gulden losgemaakt van het goud'L
Dit zou het gezag der regeering om het
zacht uit te drukken zeker niet hebben
versterkt.
Dergelijke beslissingen zijn voor een
regeering buitengewoon moeilijk. De
gave der profetie is ook haar vreemd.
Zij weet van te voren ook niet met ze
kerheid, hoe een besluit precies zal
werken. Wij hadden met vastberaden
heid onze munt vastgehouden, doch
moesten ons thans afvragen of het nu
nog vastberadenheid zou zijn en niet in
koppigheid zou overslaan. En waar vast
beradenheid een deugd s, is koppigheid
een ondeugd. Waarlijk wij waren in om
standigheden, waar wij de besliss'ng had
den te nemen, niet te benijden.
Het is duidelijk, dat de verantwoorde
lijkheid voor een dergelijk besluit niet
kon berusten bij een of twee ministers.
Hier moest het kabinet beslissen. Een
buitengewone vergadering van den raad
van ministers werd dan ook met spoed
dien Zaterdagavond tegen acht uur bij
eengeroepen. Ook de directie van de
Nederlandsche Bank werd uitgenoodigd
daar tegenwoordig te zijn. Van acht uur
tot tegen middernacht hebben wij toen
beraadslaagd. Het vraagstuk werd van
alle zijden onder het oog gezien. Tegen
het middernachtelijk uur viel het be
sluit. De gulden werd van het goud los
gemaakt.
Eenige hoofdambtenaren van de de
partementen van financiën en koloniën,
die zich daartoe den geheelen avond
hadden beschikbaar gehouden, werden
in de vergadering geroepen om met
spoed de eerste uitvoeringsmaatregelen
te nemen. Er moesten telegrammen wor
den gezonden aan alle douaneposten,
dat de gouduitvoer verboden was, de re
geeringen van Nederlandsch-Indië, Suri
name en Curasao moesten worden ge
waarschuwd enz.
Het was in zekeren zin een gelukkige
omstandigheid, dat het besluit viel op
Zaterdagavond. Er was daardoor gele
genheid om den Zondag te gebruiken
voor het nemen van de noodige maatre
gelen. Op dien dag rustte het geheele
zakenleven, waren beurzen en banken
gesloten, zoodat er aldus een dag spe
ling was. En er was heel wat te doen.
Ik zat dan ook Zondagmorgen reeds om
negen uur weer op het departement v,an
financiën. Allereerst moesten daar met
spoed de noodige maatregelen worden
genomen om het besluit wettelijk te doen
bekrachtigen. Het gouduitvoerverbod
was uitgevaardigd krachtens een bij ko
ninklijk besluit van 26 September 1936
aan den minister van financiën gegeven
machtiging. Strikt genomen was dit be
spit onwettig. Een gouduitvoerverbod
had moeten zijn uitgekeurd door de Ka
mers. Iedereen zal begrijpen, dat dit niet
kon. Zou er eerst een wetsontwerp zijn
ingediend, dan zou, ook al ware die wet
met nog zooveel spoed behandeld, in
middels het goud het land kunnen heb
ben verlaten, zoodat het doel van de
wet zou worden gemist. Zoo ooit dan
gold hier het woord: „nood breekt wet".
Op 31 Juli 1914, bij het uitbreken van
den grooten oorlog, had de regeering
voor hetzelfde probleem gestaan. Ook
toen had men het uitvoerverbod bij ko
ninklijk besluit uitgevaardigd en het zoo
spoedig mogelijk door de wet laten be
krachtigen. Deze bekrachtigingswet
moest ook thans met de grootste voort
varendheid worden gereedgemaakt. Het
ontwerp voor de wet had ik reeds ge-
ruimen tijd klaar. Op de mogelijkheid,
dat er een oogenblik zou komen, dat wij
gedwongen zouden zijn den gouduitvoer
te stoppen, had ik mij uit den aard der
Droefheid komt van ziele-onrust. aan dezen naam wil geven) zelfs niet
De zekerheid van volbrachten of te
volbrengen plicht geeft een kalmte, die
gemakkelijk tot vreugde geleidt.
Blijkens ingekomen berichten is Hr. Ms-
„Hertog Hendrik" 28 September in de
Straat van Gibraltar aangekomen Hr. Ms.
„Johan Maurits vaij Nassau" is 28 Sep
tember te Gibraltar binnengeloopen.
De oud-opperbevelhebber van land
en zeemacht, generaal C. J. Snijders,
heeft vandaag den vijfentachtigjarigen
leeftijd bereikt.
In verband met allerhande insinuaties
welke van nat. soc. zijde ten gehoore
zijn gebracht tegen jhr. Van der Goes
van Naters, die evenals ds. Van Duyl
en vele anderen uit de N.S.B. trad, heeft
het Utr. Dagblad opnieuw een onder
houd met den heer Van der Goes ge
had. Deze zeide o.a.:
„Laat ik beginnen te verklaren, dat
reeds lang vóór de verkiezingen van dit
jaar in de rijen der N.S.B.-ers groote on-
teviedenheid heerschte. Deze ontevre
denheid uitte zich door een verflauwen
van het enthousiasme, door een zekere
onbehagelijkheid in de kringen en groe
pen en door een overal en aan alle kan
ten uitbrekende critiek.
Ik overdrijf niet wanneer ik beweer,
dat in zeer veel N.S.B.-gezinnen met de
grootste ongerustheid de toekomst van
de N.S.B. werd ingezien. En niet aileen
bij de N.S.B.-ers thuis ook op Kring
huizen en zelfs op het Hoofdkwartier
werd scherpe critiek onomwonden uit
gesproken: critiek die zich b.v. richtte
tegen de besluiteloosheid van Mussert,
die in brochure 4 der N.S.B. vriendelijke
woorden aan het adres der Joden richt
te, doch toeliet dat in Volk en Vader
land en Nationale Dagblad uitdrukkin
gen gebruikt werden, waarvoor „Der
Stürmer" zich niet zou behoeven te
schamen. Verder werd zeer afgegeven
op de plompe wijze, waarop de propa
ganda voor de verkiezingen gevoerd
werd, en die uitblonk door geesteloos
heid en slapheid.
Ik zal de laatste zijn om te beweren
dat ik mij van deze critiek zou hebben
onthouden nu ik echter door en in
opdracht van de fëiding der N.S.B. te
genover mijn oude kameraden wordt
afgeschilderd als een „verrader", een
„Intrigant" en wat dies meer zij, wensch
ik voor het forum der publieke opinie
te verklaren: Indien ik mij heb afge
vraagd, of Mussert wel de Leider was,
en zoo neen, wat er dan gebeuren
moest, verkeer ik hierbij in het gezel
schap van Leden, die nu nog zéér dicht
in Mussert's omgeving staan en den
volke vertoond worden als toonbeelden
van „germaansche" trouw....
Zoo heb ik ten overstaan naar
achteraf blijkt van de beruchte mi
crofoon in de kamer van ds. v. Duyl
gezegd:
Indien Mussert niet de Leider is,
waarvoor wij hem eenmaal hielden, zal
hij moeten heengaan doch op zoo-
dan ge wijze, dat zijn naam gered
wordt. Dan zal een aantal menschen,
aan wier goede trouw men niet twijfe
len kan, naar hem toe moeten gaan en
hem zeggen: Leider, het is gebleken, dat
u niet geschikt bent de N.S.B. naar de
overwinning te voeren. Verklaart u, dat
u ziek bent, bv, dat u een longbloeding
hebt gehad, of dat uw hart niet goed
is. G,a om te beginnen voor 6 maanden
naar Zwitserland, benoem die en die
kameraden tot een directorium, bericht
na die 6 maanden dat u u voor goed uit
de N.S.B. terugtrekt. De N.S.B. zal u
dan althans den eersten tijd 'in staat
moeten stellen zeer behoorlijk in uw
levensonderhoud te voorzien, gelijk dit
thans door de Nenasu geschiedt.
Nu kan men dit conspireeren noe
men, doch ik ontken dit, daar door
mij aan deze „plannen" (indien men hier-
zaak moeten voorbereiden. Het ontwerp
voor de wet bevond zich dan ook ach
ter zeven sloten verborgen in mijn bu
reau. Ik had dat nog slechts op een en
kel punt aan te vullen
een begin van uitvoering is gegeven,
terwijl ik overigens niet zulk een positie
in de N.S.B. had, dat mijn woord daar
bij van eenig gezag zou zijn. Wel heb ik
een gesprek gevoerd met iemand, in
wien ik en anderen in de toekomst een
Leider zagen, doch dit gesprek was zui
ver informatorisch. In dit verband kan
ik wederom verklaren, dat een der lie
den, die nu nog zeer dicht bij Mussert
staan, de leidersmogelijkheden van dien
ander zéér roemde, veel in hem zag,
dochhem naar zijn uitdrukkelijk
zeggen, nog te jong vond.
Nu zal men allicht zeggen: indien u
allerlei bezwaren had, waarom dan niet
rechtstreeks naar Mussert gegaan? Dit
was daarom hij voorbaat tot mislukking
gedoemd, omdat Mussert reeds dooi
zeer velen gewaarschuwd, en mijn
stem evenals de hunne die eens
roependen in de woestijn was.
Gedurende den geheelen Dinsdag heeft
men te Djocja nog lichte trillingen waar
genomen. In de onderdistricten buiten
Djocja zijn in totaal ruim 300 huizen in
gestort. In Wedi (Klaten) zijn 100 huizen
ingestort en 191 ernstig beschadigd, ter
wijl op andere plaatsen in de buurt van
Klaten totaal 60 huizen zijn vernield. De
muren van het fort te Klaten, waarin
de vrouwengèvangenis is gevestigd, zijn
ernstig beschadigd, waarom men veilig
heidshalve de gevangenen heeft overge
bracht naar het gebouw van den land
raad.
In verschillende sawah's in de buurt
van Prambanan is de grond open gesple
ten. Uit deze spleten spoot het water tot
een meter hoogte. Op verscheidene
plaatsen, ook bij Wedi, ontstonden zand-
f on temen, waaruit een-.substan tie op
spoot, welke een gelijkenis vertoont met
vulkanische asch. Op sommige plaatsen
komt deze substantie droog, en op an
dere plaatsen als modder te voorschijn.
De regent van Poerworedjo meldde,
dat door de aardbeving van 27 Septem
ber in Zuid-Koetoradjo 90 inlandsche
woningen geheel vernield zijn en ruim
200 zijn beschadigd.
Bij Kon. Besluit is benoemd tot
ontvanger der directe belastingen en ac
cijnzen te Kortgene, K. van de Stouwe,
commies, der directe- belastingen, in
voerrechten en accijnzen te Amsterdam.
F aillissementen.
De arr. rechtbank te Middelburg heeft
heden failliet verklaard B. Ensink, win
kelier te Sas van Gent; rechter
commissaris mr. A. v. d. Hoop; curator
mr. R. J. Lambooij te Hulst.
SOUBURG Heden, Woensdagmor
gen vond ten gemeentehuize een korte
plechtigheid plaats: het afscheid van
het ambtenarencorps van den vertrek-
kenden burgemeester, jhr. H. A. van
Doorn. Namens het personeel ter se
cretarie. de onderwijzers der openbare
lagere school, het personeel van gemeen
tewerken, de gemeentelijke politie c.s.
voerde de heer J, de Bruin, hoofd der
o.l. school als oudste der gemeente
ambtenaren het woord. Spr. dankte den
burgemeester voor de welwillendheid,
waarmede hij steeds tegenover de amb
tenaren optrad en zijn deelneming in
hun vreugde en leed betoond. Als stof
felijk blijk van vereering bood spr. bij
dit afscheid een Chineesch bord met
een tafeltje (standaard) aan.
Ontroerd dankte jhr. Van Doorn voor
deze huldiging, wijzende op den g'oeden
geest van samenwerking welke steeds
tusschen hem en de ambtenaren bestond
KAPELLE. De Raad dezer gemeente
kwam Woensdagmorgen bijeen, onder
voorzitterschap van burgemeester Bie-
rens.
Ingekomen is o.a. een schrijven van
Ged. Staten inzake een beroep van P.
Clement wegens een hem toegekende
vergoeding van 10 voor elk zijner drie
te Goes schoolgaande kinderen, waar
voor door hem een vergoeding van 20
per kind gevraagd was. Ged. Staten zet
ten uiteen, dat zij dit bedrag op f 15
per kind willen stellen. Verder kwam
(Ingez. Med.)
Verwachting tot morgenavond:
DE BILT: Zwakke tol matige W, tot
Z, wind, nevelig tot licht of half be
wolkt, weinig of geen regen, iets war
mer overdag,
Wo 29 Sept. Zon op: 6 h 59; onder:
18 h 42. Licht op: 19 h 12. Maan onder:
16 h 14, N.M. 4 Oct.
en
Laagwater te
September.
Hoogwater. Laagwater.
Wo. 29 9.36 22.26 3.22 16.16
Do. 30 11.07 23.48 5.04 17.46
October.
Vr. 1 12.09 24.43 6.10 18.44
Hoog- en Laagwater te Wemeldinge:
September.
Hoogwater. Laagwater.
Wo. 29 11.11 23.54 4.25 17.14
Do. 30 12.41 6.05 18.44
October.
Vr. 1 1.17 13.53 7.20 19.42
Westkapelle is 28 min. en Domburg
23 min. vroeger; Veere 38 min. later
(S springtij).
een verzoek in om medewerking voor
het geven van een esperanto-cursus, o.a.
door het beschikbaar stellen van een lo
kaal. Daar B. en W. meenen, dat er in
deze gemeente geen behoefte aan be
staat, wordt het verzoek voor kennis
geving aangenomen. Een verzoek van de
Chr, Bewaarschool om wederom een bij
drage van 900 vast te stellen, zal bij
de begrooting behandeld worden. Voorts
kwam nog in, het (reeds door ons ver
meldde) besluit van Ged. Staten over 't
bepalen van éénrichtingsverkeer voor
den Eliwerveweg.
Nadat de gemeenterekening 1936, op
advies der commissie ad hoe, voorloo-
pig vastgesteld was, werden de gemid
delde kosten per leerling openbaar on
derwijs voor 1936 vastgesteld op 8.65.
Ook de rekening B.A. 1936 werd op ad
vies der commissie a.h. als ingediend
vastgesteld.
Hierna werd de gemeentebegrooting
1938 aangeboden. De voorz. merkte
op, dat het dit jaar gelukkig weinig
moeite kostte de begrooting sluitend te
maken. Men kon er zelfs toe overgaan
de opcenten op de gemeentefondsbelas
ting van 165 op 150 te brengen. Verder
sluit de begrooting met 72.793 en een
post onvoorzien van 2387.90.
De begrooting zal door den Raad, als
commissie van onderzoek, onderzocht
worden.
Nadat in de gem. begrooting 1937 een
vierde wijziging is gebracht, volgt vast
stelling van een 3e kohier hondenbelas
ting, wordt de verordening radiorechten
opnieuw voor een jaar vastgesteld, en
een verordening regelende het beroeps-
recht ingevolge het reglement auto-ver
voer personen goedgekeurd.
Voorts wordt de voormalige onderwij
zerswoning voor 360 verhuurd aan
den heer A. J. Gerritsen,
Aan H. de Kunder, te Biezel nge, wil
len B, en W, een bijdrage verleenen
in de kosten van herstel van denvuiln's-
wagen. De Voorz. wijst er op, dat de
K. dit van zijn vergoeding moeilijk kan
doen.
De hr. B ,a 1 k e n e n d e vindt dit
eigenlijk n et juist. De K. ontvangt een
bepaalde vergoeding, en moet daarvan
ook zijn materiaal onderhouden. Kan
'dat niet, dan is zijn belooning te laag.
De Voorz. stemt dit toe, maar het
is een nieuw bedrijf voor de gemeente
en men moet eens zien hoe_zich dit
ontwikkelt. De K, is verder tevreden
over de vergoeding. Het betreft nu een
verbetering voor langen tijd.