VOOR
JEUGD.
ZEEUWSCHE KRONIEK.
UIT 'N OUD KOOKBOEK.
DAMMEN EN SCHAKEN.
HET SPOOK.
AUGURKEN UIT HET
SPREEWALD.
DE BIJEN.
Tine zei: ,,a je noe tien naedjes
eit, dan mö' je eest je voeten mè
gae wasse, wan' mergenochend
me nog zö-vee' te doen". Toen a
Merie d'r naedjes klaer en d'r
breisel op gieng rolle, lei Tine een
ouwe schorte neer op de vloer, z
'aelden een êemmer olf vol wae-
ter, de zêepescheutel en de voe
tewasdoek. Dat zetten ze di' op, ja
op die schorte, Ze lei een stoel
omvarre nest dien êemmer, en ze
zei: „noe, gae dan noe mè' begun
ne, dan za' ik trek de naegels van
je voeten knippe. Ik gae dan sint is
eventjes ni' Sare om melk, dan
drienke me zö trek tegaere nog is
een baksje thee". Dat was ok a'
iês dat a aars nooit plekke o.
Merie zat op de stoel,...
ai-eop de sporten, je op
de leunege gae zitte, kap je orn
Ze dee' inêens mè' deur, mè' hu',
't waeter was koud, 'oor. Eêst zet
ten ze d'r knieën in de wêek, mie
groene zêepe, di' zitte oltied zukke
kosten an Ze vreef d'r 'ielen en
d'r têe-en, en ze docht: ,,'t is toch
wè' is góed, da je is op reize gael;
dan bin je voeten temissen awee'
is lekker schöone".
Wat waere dat toch liêve, witte
voetjes, toen a ze klaer Ze pak
ten 't êene voetje beet, mie olie-
bei d'r 'andjes en douwden toen
d'r neuze en d'r gróote têe-e op
mekaere. Ze was toch mer allêene,
ze zei: ,,'k ouwe toch vee' van m'n
voetjes Ze bleef d'r mè ni' kieke
en zachtjes over strieke en mie' d'r
têetjes spele. Toen a Tine wee'
thuus kwam, sprong ze overènde,
ze 'ieuw d'r kpusje strek, d'r
voetjes nest mekare en riep: „Moe
Tine, wi' m' is monstere?
En Tine lachten. Ze zei: „hè-hè-
hè, dat durf ik nèt wè', 'k ze van
achemirreg a' 'ewasse, weet je".
Ze zö-veé' een goeie musse op,
Tine; Merie ze nog nooit zö
vriendelik ezie. Ze zatte lekker
thee te drienken, en Tine zei: „noe
mag je vannacht bie mien slaepe,
op 't pluumbêdde, en Bello mó' nie'
in de schure, die mag vannacht in
'uus, in je nom Kees z'n stoel en
't pietermannetje mag brande".
Dat was een lampje, weet je, een
kabouter, mie een groot 'öod en
mie een pupe in z'n mond. In z'n
'öod zat petèntolie en deur de pu
pe een ketoentje. Dat mocht al-
lêeneg brande a 't onwêer of a ter
êen nie' goed waer.
Merie die was zö blie-e, omdö'
Tine zö góed was, da' ze 'êel der
babbelaer an Bello gaf, aars
beet z' er oltied een klein stiksje
voe z'n of, mè' Tine zag dat,
die zag oalles oltied, en ze zei:
„dat mö' je nie doe-e, merie, ie
slikt het toch mer 'êel in".
Noe most Tine zelverst gae' slu-
te, aars dee' Kees dat oltied, en
Merie most de spie-e noe op den
bout steke. Ze was a uut-'ekleed;
a ze 'n d'r öp 'edaen riep ze:
,,joe-oe", toen wupten z' er gauw
in. Wat was dat pluumbêdde toch
lekker zochte. 't Laeken en 't kos-
sen rook nog ni' nom Kees. Di
was ze eigeluk een bitje vies van.
Ze draaiden op d'r rik en lei d'r
ermen op de dekens, noe rook ze
't agauw glad nie'. De gerdiene
was toe, mè'-ze kon 'öore, wat a
moe Tine dee'. Ze dee' de grien-
gels op de butendeure, ollebei,
toen draaiden ze de sloten om, die
stak ze in d'r zak. „gauw Bello,
'ier". De stoel die kraekten, a den
'ond der insprong. Tine schonk
nog een baksje thee, een stuitje
naedien 'oorden Merie ze mie cen
ten rammele, en toen,.rocht ze
de wind kwiet, z' 'oorden ze nie-
mi' ni' bédde komme.
DE ANTI-TOGASTRIJD..
I.
In het begin der Hervorming
waren de predikanten broeders
onder de broeders en onderscheid
den zij zich in gewoonten, zeden
of kleeding niet van andere perso
nen. Dit duurde niet vele jaren.
Door hun meerdere ontwikkeling
staken zij boven anderen uit en
begonnen zij zich ook met stads
en staatszaken te bemoeien.
Dat dit niet altijd naar den zin
was der heeren regenten, is te be
grijpen, vooral als wij weten, dat
dezen feitelijk de personen waren,
die den meesten invloed hadden
bij het beroepen van 'n predikant.
In 1679 bepaalde de stedelijke
regeering van Middelburg, dat de
kerkeraad, welke college geheel
onder den invloed der predikan
ten stond, niet langer aan haar
zou schrijven U.E.A. toegenegen
vrienden, maar U.E.A. dienstwil
lige vrienden. Deze verandering
van woorden teekent wel eenigs-
zins de verhouding tusschen beide
colleges.
Later, n.l. in 1713 werden de
Middelburgsche predikanten van
uit het stadhuis gelast zich op den
stoel niet met politiek te bemoei
en of oneerbiedig over de regen
ten te spreken. Toch bleven zij
door de laatsten gevreesd; want
de predikanten stonden bij de ge
meente hoog in aanzien en was
hun invloed dus groot.
De predikanten waren over 't
algemeen tegenstanders van nieu
we denkbeelden, op welk terrein
des levens ook. Vooral ageerden
zij tegen de grillige mode, die de
menschen zoo gemakkelijk ijdel
maakt. Vaak werd de gemeente
vermaand tot behoorlijke modes-
tie" (bescheidenheid) in haar
kleeding, zoowel van mannen als
van vrouwen. De slepende rouw
mantels ider mannen vonden zij
onbetamelijk en menige bruid kreeg
een ernstige vermaning, omdat zij
zich had versierd met „de achter-
aanslependt staart van haar
deed". De mode had op hen hee-
'emaal geen vat. Zij kleeddn zich
nog, zooals een eeuw terug zich
iedereen kleedde, 't Is dus niet te
zeggen, hoeveel modes zij ten ach
ter waren.
Mantel, bef, korte broek en
steek waren in de 18de eeuw en
de eerste helft der 19de eeuw de
deedingstukken, waaraan de pre
dikanten te kennen waren. Dat
was langzamerhand hun ambtge
waad geworden. Aan de lengte
van de bef en aan de zoomen kon
gezien worden welke kerkelijke
richting de drager was toegedaan.
Van onder de korte broek kwamen
de florettenkousen. De lage schoe
nen, met of zonder gesp, waren
ook anders van model dan die van
den gewonen burgerman.
Het is nog niet zooveel jaren
geleden, dat elke predikant zich
steeds in stemmig zwart kleedde
en een hooge hoed zijn hoofd dek
te. Later is daarin wel eenige ver
andering gekomen, zoodat de
meeste predikanten door hun klee
ding niet meer van zijn medemen-
schen te onderscheiden zijn. De
„hooge" werd vervangen door een
lager model of door een „dop"; de
ze weer door een hoed, zooals de
mode aangeeft.
Een predikant vroeg mij eens,
wat zijn gemeente er van zou den
ken, zoo hij zijn garibaldi ging ver
wisselen met een fantasiehoed.
Natuurlijk antwoordde ik, dat hij
zich niet moest storen aan 't geen
de menschen soms van zijn klee
ding mochten denken.
Ik geloof wel, dat de tijd voor
bij is, dat een candidaat, hoe .goed
zijn proefpreek ook was, niet be
geerd werd, omdat hij te werelds
gekleed was en zoo op den preek
stoel stond. Toch zijn er nog wel
kerkgroepjes, dje nauwlettend
toezien op de kleeding hunner
voorgangers.
Laten wij tot het oude vijfdeelig
gewaad van de predikanten terug-
keeren. Velen, vooral de jongeren,
wenschten het oude ambtgewaad
af te leggen om zich te kleeden
zooals ieder ander burger zich
kleedde. Alleen des Zondags, als
zij op den kansel stonden, zouden
zij een kleedingstuk willen dragen,
dat reeds bij collega's van andere
kerkgenootschappen in gebruik
was, n.l. de toga. Feitelijk was de
toga de ambtsdracht van de vroe
gere overheidspersonen.
De Luthersche en de Remon-
strantsche predikanten hadden
respectievelijk in 1840 en 1844 de
toga als ambtgewaad aangetrok
ken.
De Synode der Ned. Herv. Kerk,
vreezende voor moeilijkheden in
vele gemeenten, waar men van die
nieuwigheid niet zou willen weten,
nam in 't eerst geen besluit van
aanneming of verbod. De predi
kanten werden vrij gelaten. Nie
mand durfde beginnen.
Om de zaak te bespoedigen,
maar nog meer om eenheid te krij
gen raadde de synode bij open
brief van 28 Augustus 1854 aan,
dat de predikanten mantel en bef
zouden afleggen om die voor toga
te verwisselen. Nu hadden de groo-
te voorstanders een ruggesteun.
De eerste maal, dat in ons land
de toga als ambtgewaad bij de
openbare godsdienstoefening der
Huismiddel voor pyn in de
lendenen.
Gebruikt drie maal daags een
vinger-hoed vol sellery zaad met
zuivere en van de beste genever.
des avonds na bed gaande, des
morgens op staande, en des mid
dags voor het eten.
Kruis bessen saus.
Breekt de kruis bessen, mengt
daar bij een glas wijn, wringt dit
door een doek, fruit het in een
pan met zuiker, kaneel en gember.
No. 118.
J. C. LE BLEU.
1 2 3 4 5
46 47 48 49 50
Wit speelt en wint.
Probleem No. 117.
W. LENTE.
Zwart sch.: op 1, 3, 7/10, 15/18,
23 29.
Wit sch.: op 25, 27, 31, 32, 34,
37/39, 41, 43, 44, 46, 50.
Wit wint door: 2722, 18X47
meersl.); 3227, (29X49 meersl.);
27—22! (47X44), 22X4, (49X41);
50X39; (15X24); 4X36 en wint.
Een meerslagprobleem, waarbij
vooral de zwarte dammen zeer
mooi worden opgevangen.
46 47 48 49 50
Hierboven een partijstand waar
van Wit's korten vleugel zoodanig
verzwakt is terwijl Wit nu als lok-
zet speelde
1. 35—30
Zwart dacht schijnbaar van de
zen zwakken zet voordeel te be
halen en liet nu volgen:
117—21
2. 26X19 13X35
En Wit liet nu verrassend vol
gen
3. 27—21! 16X27
4. 31X2
Een eenvoudigen partijstand,
met een voor Wit mooien lokzet,
waardoor Zwart in de val loopt
en de partij verloor.
Hieronder nog een zeer aardig
eindspel uit een vriendschappe
lijke partij.
Zwart sch.: op 5, 10, 15 en dam
op 49.
Wit sch.: op 19, 20, 24, 29 en
dam op 4.
Zwart speelde 4940 om daar
door schijf 34 te winnen. Wit voer
de nu twee maal een mooie meer-
slag uit en won door: 1914,
(10X30), 4—27!! (15X33); 27X19
en Zwart is verloren.
En ten slotte nog voor de oplos
sers van de problemen een mooi
dwang miniatuurtje van den heer
W. Talman.
Zwart sch.: op 3, 7, 9, 15, 16, 19,
21.
Wit sch.: op 28/31, 37, 37, 38 47.
Wit speelt en wint.
Ned. Herv. Kerk gedragen werd,
was op Zondag 15 October 1854 te
Oirschot. Daar het aanschaffen
van een toga groote uitgave was,
had de kerk het kleedingstuk be
taald, maar het bleef ook haar
eigendom.
Nu er één schaap over den dam
was, volgden er meer.
Daar wij ons alleen tot Zeeland
willen bepalen, deelen wij mede,
dat in onze provincie ds. Dooren-
bos te O u d e 1 a n d e op Zon
dag 8 Juli 1855 de eerste Nederl
Hervormde predikant was, die de
toga aantrok. De kerk betaalde
voor hem de kosten van aanschaf
fing.
Vele predikanten hadden gaarne
zijn voorbeeld gevolgd, als de toga
maar niet zoo duur was. Hun sa
laris was, vooral op het platteland,
verre van schitterend. Ook waren
er verscheidenen, die wisten, dat
door
VIOLETTE CARR,
Een ding moet er eerst gezegd
worden, voordat wij ons avontuur
gaan vertellen: bang of laf zijn wij
heus niet. Henk is bijna twaalf
jaar en ik ook en nogmaals, al
hebben wij tijdens ons avontuur
ook kippenvel gekregen: bang wa
ren wij heus niet.
Wij waren naar oom Anton ge
reden. Oom Anton is de broer van
mijn vader en woont buiten op
een boerderij. Ieder jaar met de
grote vacantie ga ik bij oom An
ton logeren. Wij sliepen op het
zolderkamertje dat aan de achter
kant van het huis ligt. Wij had
den een vermoeiende dag achter
ons, want er was zoveel te zien ge
weest en wij hadden allerlei bele
vingen gehad. Want iedereen kan
begrijpen, dat het voor een jon
gen uit een grote stad heerlijk is
om zijn vacantie op het land te
kunnen doorbrengen. Waarschijn
lijk kwam het omdat wij zo moe
waren, dat wij niet dadelijk in
slaap vielen. Buiten was het won
derlijk stil en daarbij volkomen
donker en bij het schijnsel van de
petroleumlamp praatten wij nog
een oogenblik met elkaar. O ja,
dat vergat ik nog te vertellen.
Henk is een neefje van mij, de
zoon van oom Dirk, ook een broer
van mijn vader. Henk en ik kon
den het uitstekend samen vinden
en daarom had oom Anton er geen
bezwaar tegen gehad, dat wij te
gelijk bij hem kwamen logeren.
Eindelijk blies ik de lamp uit en
wij probeerden te gaan slapen.
Nauwelijks was het licht enkele
minuten uit of er klopte iemand
hard tegen de ruit. Wij bleven er
stil naar liggen luisteren. Van tijd
tot tijd hoorden wij een gekras,
alsof iemand van buiten probeer
de het raam verder open te schui
ven. Eindelijk sprong Henk uit bed
en sloop zachtjes naar het raam
toe. Met een uitroep van schrik
kwam hij bij me terug, ik sprong
natuurlijk ook mijn bed uit, en
sloop nu eveens naar het raam toe.
Ook ik schrok hevig, want ik keek
in een paar groene lichtende ogen.
hun kerkelijke gemeenteleden er
bezwaar tegen hadden. Wel kon
den dezen het hem niet beietten,
de synode had de toga zelfs aanbe
volen, doch onrust brengen, waar
vrede was en dat om een klee
dingstuk wilden zij niet. Zij zou
den hun tijd afwachten.
De predikanten van Middelburg
wilden echter niet hun tijd afwach
ten. Gaarne hadden zij dadelijk na
de synodale aanschrijving zich in
een toga gehuld, al wisten zij, dat
velen er over ontsticht zouden
zijn.
Aan de Nieuwe Kerk was ech
ter des tijds geen consistoriekamer
of ander geschikte plaats om te
dienen tot het aandoen of afleg
gen van den toga.
(Slot volgt.)
R. J. B. d. M.
(Nadruk verboden.)
De zaak was nogal griezelig,
maar ik ben niet naar oom Anton
beneden gegaan, omdat ik bang
was, neen, ik vond, dat hij, als
eigenaar van de boerderij weten
moest, dat er een inbreker bezig
was binnen te komen. Ik klopte
dus aan de deur van zijn slaapka
mer en zei, dat er een inbreker
voor mijn raam stond Oom Anton
had hierover zijn eigen mening,
die ik hier niet zal navertellen.
Maar hij stond op en g ng met mij
naar boven. Op de trap troffen wij
Henk aan, die keek waar ik geble
ven was, volgens zijn zeggen.
„En waar is jullie inbreker nu
vroeg oom Anton. Hij ging naar
het raam en zag de groene ogen
ook. Eerst keek hij verwonderd,
daarna barstte hij in een daveien-
de lach uit.
„Hazenharten" noemde hij ons.
Toen opende hij het raam, greep
naar iets, doch greep in het niets,
terwijl de groene ogen verdwenen
waren; ergens in de nabijheid
hoorde men de vleugelslag van een
grote vogel.
„De arme kerel is op jull'e licht
of komen vliegen zei oom An
ton. „Hij zal wel weer terugkomen
als het straks donker is", voegde
oom er nog aan toe.
Wij waren onze schrik weer te
boven gekomen en vroegen wat
voor een vogel het geweest was.
„Een uil", zei oom, en terwijl hij
de kamer uitging, zei hij: „denk er
om, dat je me nu verder vannacht
laat slapen, want er gebeurt hier
buiten niets bijzonders".
„Maar oom", zei ik moetvat-
tend, „als U in de stad zoudt ko
men logeren, dan zoudt U mis
schien ook dingen zien en mee
maken, die U niet thuis zoudt kun
nen brengen. Want bij ons vliegen
er 's nachts geen uilen naar de ra
men".
De manier waarop oom Anton
mij van onder zijn wenkbrauwen
aankeek, bezorgt mij nu nog een
kleur, als ik er aan denk. Maar
van het spook met de groene ogen
hebben wij geen last meer gehad.
Wanneer men Berlijn per trein
verlaat in de richting van Görlitz,
dan krijgt de wereld, zodra men
voorbij Lübben is, plotseling een
ander uiterlijk. Af en toe ziet men
weliswaar een korenveld, een
aardappelveld of een sappige,
groene weide, maar spoedig be
merkt men toch, dat hier de bo
dem ook op andere wijze dan el
ders wordt bewerkt. Rechts en
links van de spoorlijn strekken
zich lange, zonderlinge hoge per
ken uit. Zij zijn van elkander ge
scheiden door zeer smalle paden,
waarop men de ene voet voorzich
tig voor de andere moet plaatsen.
Terwijl men er nog over nadenkt,
welk kostbaar product hier met
zoveel zorg zou worden gekweekt,
loopt de trein het station van
Lübbenau binnen. Sneller, dan
men het kon hebben vermoed,
krijgt men antwoord op de vraag,
welke men zichzelf zoeven heeft
gesteld. Meisjes met emmers lo
pen langs de trein en halen, zodra
zij kopers menen te hebben ont
dekt, een groen-geel glanzend iets
te voorschijn en spoedig ziet men
de helft van alle reizigers gezellig
kauwen.
Hier in Lübbenau wordt een der
eigenaardigste stationsgebruiken
hoog in ere gehouden. Hier wor
den zodra een trein stopt, om het
even op welk uur van de dag,
augurken verorberd, zure augur
ken, zoals men ze nergens in
Duitsland beter kan krijgen. Men
eet ze hier als het ware aan de
bron, in het centrum van het ver
maarde augurkengebied van het
Spreewald. Lübbenau bezit verre
weg de grootste bedrijven voor het
inmaken van augurken, welke on
geveer 30 millioen stuks per jaar
naar alle richtingen verzenden.
Het voornaamste afzetgebied is
trouwens Berlijn. Maar de beroem
de „Lübbenauer" worden ook in
Amerika gegeten. Want men weet
in de ganse wereld, dat de schil
van deze augurken fijner is dan die
van andere soorten en dat haar
smaak kruiïger is. De opkopers,
die op hun gebied even deskundig
zijn als de wijnproevers, zullen het
gaarne bevestigen.
In de loodsen en op de bedrijven
van de boeren van Lübbenau
staan hoge stapels van augurken-
vaten. Wie een bezoek aan het
Spreewald brengt, schenkt hieraan
gewoonlijk niet de nodige aan
dacht. Hier zoekt men zo snel mo
gelijk een boot, om door de bos
rijke streek te trekken.
De perken der augurken begin
nen vlak achter de huizen. Zij zijn
zo uitgestrekt, dat het ganse iand-
schap vrijwel een enkel groot
augurken-bed is. Wanneer men
hier wandelt, ziet men ook, beter
dan in de trein, hoe hoog de bed
den zijn. Zo kan het water uit de
vochtige en vrij zware bodem weg
vloeien. Dit is klaarblijkelijk beter,
dan wanneer men de augurken,
zoals het in de omliggende dorpen
nog vaak geschiedt, op de velden
kweekt. Het winnen van augurken
vergt veel zorg maar het is ook
de moeite waard.
Het is een kunst goede augur
ken te kweken. Er bestaan sedert
enkele tijd zelfs bepaalde voor
schriften voor haar lengte, welke
25 centimeter niet mag overschrij
den, daar zij anders voor het inma
ken niet meer mogen worden ge
bruikt. De Lübbenauers hebben
het in de kunst van het kweken
van augurken ver gebracht. Dit
merkt men reeds aan de zorg, wel
ke zij aan hun perken besteden,
nog vooraleer in Mei met het
planten wordt begonnen. Dan ziet
men alom knielende mannen en
vrouwen, die in moeizame arbeid
het kostbare zaadgoed aan de
goed voorbereide aarde toever
trouwen. De Herfst brengt het
loon voor die arbeid. Hij brengt
de rijke oogst, welke dan op de
markt te Lübbenau wordt ge
bracht.
Al deze vruchten der aarde
brengen de rijkdom in het land om
Lübbenau. Deze rijkdom is onuit
puttelijk zolang de mensen uit het
Spreewald er hun krachten aan
wijden.
ZWEMMENDE STENEN.
Aan de kust van Hawai heeft
men talrijke plaatsèn, waar door
storm of aardbevingen van
tijd tot tijd vulcanische stenen af
brokkelen en weggevoerd worden.
Dit gesteente is echter zo licht,
dat het op het water drijft.
ginnen de bijen met de grote
schoonmaak van hun korf.
Wespen en andere honingdie
ven worden door de wachters
weggejaagd.
