VOOR JEUGD. ZEEUWSCHE KRONIEK. DAMMEN EN SCHAKEN. GRAPHOLOGIE. VARIA. HOE HET ARME GRIJSBORSTJE GEHOLPEN WERD. di' viel niks op te verleggen, oor, ik zegge: schóone was ze. Mè dan je 't ok oal 'ehad, 'oor; vrien'- schap, niks, gin spetter. En kiek, dat wilt er toch nie in, bie de ménsen? Mè Sare was net anders om, je zou toch zegge, 'oe kunne toch twi eige' zusters zö verschil- le'. Bie Sare 'ieng den 'uzen vol mie o)alder-'ande liestjes, petretjes waere 't oal gin êens, mêest zö mè prentjes; en veugeltjes van was en poppetjes van zeepe. Twi veugel- kóoitjes 'ienge d'r voe' 't raem, nessen mekare; êen mie een kneu tje en êen mie een putter, die kust waeter pitte. Boven de deure 'ienge twi roepduufjes, en op de bröe-e stieng een komme mie twi goudvissen, een grooten en een kleintje, a je bie Sare in 'uus kwam, dan was 't net of a je in een kraem kwam op de Goesse mart. Sare zat meestentieds mè op d'r plekke an den taefel; a ter een koopman „ui-la" riep, dee' ze gin êens de moeite om op te riezen. Dat was oltied: „kómt er maer in!" En agauw oltied kocht ze t êen of 't are, wêe' mèr een zee pe keutje of een snêeuwkastêel. En koffie mie een babbelaer, dik- kels genoegt nog mie, een stute, dat krege ze oltied van d'r oor. Ze oltied een pot mie koffie staende, nessen d'r, op den ger- rendon. Noe was di' dikkels 't paerd flink in-'espronge, mè, toe alia 'öor, 't was toch lekker werm. En je zit vee' pleziereger te praten an den taefel, a j'r een werrem baksje koffie bie eit, as a je op een leegen taefel zit te kieken, 't Ge beurden wè, a Sare dan zö koffie zat te drienken, mie d n êenen of d'n aren, da Tine dan net overslag in 'uus kwam. En kiek, dan was die om te spetteren. Dan kreeg Sare wat mee, 'öor, a die veint dan wig was. „Jie geef' oalles mè wig, koffie en stuten en babbelaers, wi' trökt dat nie toch op? Mö' Evert d'r nie 'ard genoegt voe' werreke? Of groei' bie joe de centen op je rik? Dat zou je werèntig agauw wè' zegge! Noe mö' je toch is in de rondte kieke, ni' oal die prussen op de schouwe en an de muur. Wat je noe awee' 'ekocht? Awee zö 'n stomme veugel? 'el, 'el, mè jie bin zot 'öor! Wat za' Evert wè' zegge a ten thuus komt? Mè ja, di' kun jie toch gin kwaed bie doe". En zö gieng dat mè deur, wan' a Tine an de gank was, dan wist je wè oenneer as ze begust, mè' nie oenneer a z' 'opieuw. En Sare wier nöoit kwaed, die zeiden mé': „toe, toe, dat a je an een errem mènse geeft, dat krieg je dubbelt vrom". „Zö, zö", zei Tine dan, „nèt 'öor, noe bin 'k er achter. Dus dat is êel joe goeiegheid, ei, ei, dus jie geeft ienkeld mè, om dubbelt vrom te kriegen. Eige poke's gezond-eid, zö gezeid". Sare wier toch nie kwaed, mer of a Tine noe opspeelden of nie, di' gaf ze glad niks om. Ze dee' persies dat a ze wou en liek a ze gewend was. En oalle man en oalle guus die waere graag bie Sa re, De guus, a ze verlege waere, mie een natte voet of mie een schore in d'r schorte, dir a ze nie' mie thuus duste te kommen, dan gienge ze ni Sare mie d'r oal- len en die wou oltied 'ellepe. Dan, was 't somt' mets: „toe Sare, bakt is babbelaers?" En Sare die dee' suker in de panne, mie' een klein stiksje beuter en een sloksje ar- zien, en, twint a in den oven van de kachel, die guus d'r natte voe ten zatte droge, stieng zie de bab belaers te trokken en te blaezen van de wermte. Dan ze 't ni' d'r zin, dan miek ze grappen en lachten dat d'r buuk d'r zêer van dee'. En noe is 't wonderlik, mè toch ist 't de waer-'eid, Evert was net as Kees, olf visser en olf schipper, een 'oag-aesje a ze en een roei boot, ollebei; z' 't zelfde 'uus- ouwentje, zö-mè' mie' d'r beid jes, en toch Evert het béter as Kees. As d'r wat te verdienen was, gienge de mensen gauwer om Evert as om Kees. Sare die docht, da, dat den 'Eere dee', die a je dub belt vrom geeft, dat a je doet an erme ménsen, Mer ik voe mien, ik zou 't nie' graag 'ezeid 'öor, wan' wète doe 'k 't nie' mer ik dienke dan toch da' 't mêer kwam, omda' Kees noga' steil was. Ie was nie' vee' van zeggen, en, 't is waer dat wilt er nie' in. Ja, 'k za' 't noe oal mè zegge, 'ie was ök vêe' döof, enne, ie 'akkelden, Noe dienk je zeker, da' d'r zoo doende bie Sare nöoit niks as plezier was? Mè dan weet je 't nie 'öor, nêe, en, zö gaet 't nie op de waereld, o is, weet je. Een ieder, die ei wat 'öor, di' ku' je vast op an. Noe zu' je zegge, wat Sare dan. Kiek., Sare die nie dir a ze ni' verlangden. J' ei 't a begrepe zeker 't Is noga' nie' moeiluk. Zö deur den band merk ten gin méns di' wat van. Ze praat ten d'r nöoit over en ze prombeer- den zövee' meugelek d'r eigen te verzetten. Net as noe mie' die guus, dan docht ze nergenst over. Mer, a ze kleine guus 'ezien dan was 't mis. Zö gauw a ze dan thuus kwam, dee' ze de deure op slot, en dan, dan je 't. Dan juulden z' as een sluus-'ond. 't Is toch zon de. Dat erme, dikke dotje liep dan oalmè' deur den uzen, hissen en weer. Dan wist ze glad gin raed. En dan liep z' in d'r eigen mè te klaegen: „wirrom mot ik noe zonder guusjes bluve? lief, lief kindje, kóm toch bie je Moeder! Ik bin toch zö allêene. Ik kan 't nie mi' verdraege, ik kan 't nie mir 'ouwe". En oal mer erger: „ik san 't nie mir ouwe! Wi' leve ik noe toch voe? Ik kan zö nie' mi' eve! Och, 'Eere, 'Eere 'k weet wè; 'k magge nie' opstandeg weze, mè', waer ik noe toch die straffe mie verdient?" Zö strukkelden ze dan mè' deur den 'uzen, waer a ze liep, ze wist iet nie, ze kon nie' zie-e van de traenen. Ze neep mè' in der 'an- den of ze liep d'r viengers uut te vriengen. En eindelienge gieng dat ök wee' over, dan 'ieuw dat schreeuwen op en wier ze zachtjes an awee bedaerd. Dat ze noe vanselleft vee' be ter kunne laete. Je schiet 'r niks mee op om zö an te gaen, Mè' ja, 't is nie' moeilek om over een aar te praten, mer a j'r zelft voe tomt te staen, wat dan? Ze dee' nie' wèl, dat weet ik, mè dan toch nog beter, as die a di' glad onver- schilleg onder bin. Ik d'r wè' 'ekend, die a duste te zeggen: „toe veruit 'öor, ik treure di' nie' om, ik bin 't nie 'op-eleid en ik zegge me zö: a je gin vent eit, je gin lol, en a je gin guus eit, je gin dol". Ik kan ik di' niks anders as „foei" tegen zegge, „foei" mö' je di' tegen zegge, „foei, foei, foei". En dit stae bie mien as een paele boven waeter: de beste ménsen, die 't makkelikste leven nie". DE ZEEUWSCHE JAARMARKTEN. I Daar in Zeelands hoofdstad de jaarmarkt voor de deur staat en in andere plaatsen deze reeds is ge houden of (nog (moet gehouden worden, lijkt het ons niet ondien stig er iets over te schrijven. Reeds in de vroegste tijden der beschaving werden er markten ge houden. Zelfs in den Bijbel lezen wij, dat de profeet Ezechiël ver haalt van de vermaarde en rijke markt van Tyrus (Hoofdstuk XXVII). Ook de Grieken en de Romei nen hadden als beschaafden vol ken hun marktdagen. In ons land bestonden zij ook reeds vroeg. Utrecht werd er door zijn bisschop mee begiftigd in de 12de eeuw. Ook de graven van Holland en Zeeland schonken bij wijze van gunst aan verschillende steden het recht om een jaarmarkt te houden. De behoefte tot het houden van een markt nam in de 11de en de 12de eeuw toe, toen de bevolking vermeerderde en zich begon, te concentreeren op bepaalde plaatsen. In Holland, waar het bestuur be ter geregeld was dan in Zeeland, hadden de voornaamste steden vóór de 14de eeuw een eigen jaar markt. Het voornaamste deel van Zeeland was meer dan twee eeuwen lang een twistappel tus- schen Holland en Vlaanderen, zoo dat er een geregelde handel zoo als een jaarmarkt moeilijk kon plaats hebben. Toen op 16 Maart 1323 tusschen graaf Willem III van Holland en Lodewijk II graaf van Vlaanderen het voor goed uitgemaakt was, dat Zeeland bewester Schelde ten eeuwigen dage onder het gezag van Holland zou blijven, kreeg Middelburg zeer spoedig daarop n.l. bij een giftbrief van 1 Mei 1323, het recht tot het houden van een jaarmarkt. Alzoo heeft in het oude Zeeland de stad Middelburg haar oudste jaarmarkt. Daar sinds 1814 ook de overzij de van de Schelde, het tegenwoor dige Zeeuwsch-Vlaanderen, bij Zeeland is gevoegd, is het A a r - d e n b u r g, die zich de eer kan toeëigenen de oudste jaarmarkt van 't tegenwoordige Zeeland te hebben. Meer dan een halve eeuw vroeger, n.l, in 1268 werd door Margaretha van Constantinopel, gravin van Vlaanderen, te Aarden burg de eerste jaarmarkt ingesteld. Margaretha was een dochter van graaf Boudewijn IX, die in 1204 te Constantinopel gekozen werd tot ieizer van het Oost-Romeinsche rijk. Wegens haar hardvochtigheid rad Margaretha den bijnaam van de Zwarte. Door het volk werd zij vaak Zwarte Griet genoemd. Aardenburg was destijds zoo'n voorname handelsstad, dat zij zelfs het naburige Brugge op zijde segon te streven. De vrije jaarmarkt werd gehou den op het ruimste plein van de stad. Hier stond ook het stadhuis en vaak ook de waag. Een der voornaamste kerken der stad, in Middelburg de Westmonsterkerk, die in 1574 is afgebroken, stond ook op het marktplein of anders dicht er bij zooals te Goes de Ma ria Magdalenakerk. Vrijmarkt werd de jaarmarkt ook wel genoemd, omdat de graaf bijzondere vrijstellingen en voor rechten aan de marktgangers ver leende. Geen koopman of markt- bezoeker mocht voor geldschulden worden aangesproken of aangetast, als ten minste die schulden niet op de markt waren gemaakt. Ook voor vroeger begane misdrijven mocht niemand worden gevat of gestraft. Die vrijheid begon eenige dagen, te Middelburg b.v. vijftien, vóór en eindigde evenveel dagen na de markt. Verder genoot ieder bezoeker vrijdom van tollen te land en te water. Er was dus volle vrijheid van handel. Ten bewijze daarvan werd vaak aan de poor ten der stad een rood of wit hou ten kruis opgericht. Dit symbool als zichtbaar teeken van den marktvrede bleef daar staan, zoo lang de jaarmarkt duurde. Vroeger was het kerkelijk le ven nauw met het wereldlijk le ven verbonden. Voor dat de jaar markt begon, werd daarom in een der hoofdkerken der stad een plechtige mis opgedragen. Niet zelden werd na dezen kerkdienst een processie door de stad gehou den, waarbij de voornaamste rele- quien der kerk werden rondgedra gen. Soms viel de jaarmarkt samen met het kerkfeest der kerk. Dit kerkfeest had jaarlijks plaats op den naamdag van de(n) heilige, aan wie(n) de kerk gewijd was. Dan was de luister natuurlijk nog grooter. Zoowel de kerkmis als de jaarmarkt trokken talrijke bezoe kers van heinde en ver. Niet zonder grond is de tegen woordige benaming van kermis voor jaarmarkt afkomstig van kerkmis. De aanvang van de kerkmis, te vens jaarmarkt, werd bekend ge maakt door het luiden der kerk klokken. Later, toen er geen ver band meer was tusschen de kerk en de jaarmarkt, werd van stads wege op trompetten geblazen. Degenen, die naar de jaarmarkt waren gekomen om wat te ver dienen, waren niet altijd kooplie den. Muzikanten, kunstenmakers, lied jeszangers, waarzeggers, gooche laars, comedianten, enz. kwa men ook in grooten getale en ga ven aan de jaarmarkt een vroolijk karakter. Dat de bedelaars, met en zonder lichaamsgebreken niet ontbraken, is te begrijpen. De groote markt was meestal te klein om aan al die kramen en tenten een plaats te geven. Ande re pleinen moesten mede in ge bruik worden genomen. Tot in het midden der vorige eeuw en nog wel ruim 10 jaar later werd te Middelburg de tegenwoordige bo termarkt, vroeger de Heerenbeurs genoemd, er voor gebruikt. Hier werden meestal de fijne koopwa ren uitgestald. Dat ook kostbaarheden, ge maakt van goud of zilver, niet op iwnmi ii bsec. laaaag de markt ontbraken, ligt voor de hand. Mogelijk tot meer veiligheid werd in 1505 aan de juweliers, die met hun koopwaren gewoon wa ren de jaarmarkt te Middelburg te bezoeken door Wet en Raad der stad vergund tijdens de jaarmarkt op de zaal van het stadhuis met hun goud- en zilverwerk te mo gen staan tegen betaling van een voetgeld (staangeld) voor hun plaatsen. (Slot volgt). R. B. J, d. M. (Nadruk verboden). No. 113. W. LENTE, Middelburg. 1 2 3 4 5 46 47 48 49 50 Wit speelt en wint. Aan „Het Damspel" ontleenen wij: Plaatsten wij enkele weken ge leden een partijstand uit het kam pioenschap van Nederland waar in Lochtenberg in een slagzetje liep en de partij verloren was. Onder staande stand is uit de finale voor het kampioenschap van Amster dam. No. 114. J. METZ 1 2 3 4 5 46 47 48 49 50 C. J. LOCHTENBBERG. Wit vond de verleiding voor dam te nemen te groot en liet nu volgen 2520; 3530; 3329; 2822 en 32X5 in de veronder stelling dat Zwart onmiddellijk de dam met gelijk spel zou afnemen. Zwart won echter als volgt een schijf: 11—17; (49—44); 18—23; (5X11); 6X17; (44—40); 12—18; (40X29); 13—19; (43—39); 9—13; (31—27), 8—12; (38—33); 19—23; (39—34); 25—30; (34X25), 23X34; (33X29 gedwongen). Een partij stand waarin Zwart mooi een schijf wint. In de 4de ronde om het kam pioenschap van Nederland kwam het tot volgenden stand: Zwart: LOCHTENBERG. Wit: J. METZ. Zwart sch.: op 3, 8, 12, 13, 15, 16, 20, 24, 35. Wit sch.: op 22, 27, 28, 29, 33, 37, 39, 45, 49. Wit speelde den lokzet 2923, waarop Zwart niet 3540; 2429 en 20X40 mag spelen wegens den winnende damzet met 2319; 39—34; 28—23 en 22X2. Ook kan Zwart na 2923 niet 1621, 35—40; 24—29 en 20X27 spelen wegens 1611; (2732 de beste) 3731 en 116 met winstkansen! Zwart liet zich in dezen stand niet verschalken maar verloor toch de partij. Vraagstertje. Algemeene in druk, Een vlotte, bewegelijke, le vendige spontane jonge vrouw, recht op het doel afgaand en geen slinksche paden bewandelt, die met beide beenen op den grond staat en in den regel meer het ge voel dan het verstand laat spre ken. Bekijkt men het schrift nauw keuriger dan wordt de eerste in druk ietwat gewijzigd en behoeft aanvulling. Schrijfster bezit n.l. heerschzuchtige (neigingen die vooral in haar huiselijken kring naar voren komen, treedt gaarne beschermd op, heeft behoefte zich te doen gelden terwijl de belang stelling voor het „eigen ik" een voorname plaats inneemt omdat zij overtuigd is van hare voortref felijke eigenschappen. Haar geest is te veel vervuld van bijzaken waardoor het groote geheel wordt voorbij gezien. Toen bewuste kaart werd geschreven was zij nerveus en gejaagd. Zij is niet in alle opzichten zakelijk en dikwijls ongeduldig en ongedurig en bo vendien gesloten van aard. Grapholoog. Zij, die prijs stellen op een be oordeeling van hun handschrift door den aan ons blad verbonden grapholoog, zenden ons tenminste tien regels van hun gewone, na tuurlijke handschrift, liefst op on- geliniëerd papier. De afzender be hoeft ons niet bekend te zijn; ini tialen, schuilnaam, motto is vol doende, wel dienen opgegeven te worden geboortedatum, leeftijd en geslacht. Men zende ons tegelijk een postwissel ad 1.10, waarop als afzender hetzelfde staat als onder de schriftproeve, dus of de ware naam, of de schuilnaam. De beoordeeling volgt dan later in het Zondagsblad. Onderwijzer: Jan, wat let je weer slecht op, alles wat ik zeg, gaat het ene oor in en het andere oor uit. Jan: Dat kan niet, meneer, ik heb een watje in mijn ene oor. o Treesje had in de volle tram de hand van hajar moeder losgela ten. De moeder riep: „Treesje, waar ben je Treesje: „Hier moes, hier onder aan bij de benen." o Grijsborstje, het aardige kleine haasje, was in de wolken van blijdschap. Het was Zaterdag avond, de avond vóór Pasen, en samen met zijn vriendje Witvoet mocht hij voor de eerste maal Paashaas zijn. De mandjes ston den al klaar, en ze waren boorde vol eieren, die door de kabouters gemaakt waren. Eieren van don kerbruine chocolade, die blonken als een spiegel, met een prachtige strik van rode, groene, blauwe of witte zijde er omheen, en eieren van helderrode en sneeuwwitte suiker. Ze zagen er verrukkelijk uit. Zeker hadden de kinderen in het dorp nooit zo iets moois ge had Grijsborstje kon van ongeduld haast niet meer wachten. „Laten we nu toch gaan riep hij. „Het is al zo laat De kinderen slapen allemaal al. Kom, Witvoet, neem je mand, en ga mee". De kleine Witvoet was ook erg verlangend, om de kinderen de prachtige eieren te gaan brengen, en voorzichtig nam hij zijn mandje tussen de voorpootjes. Zo gingen zij samen de weg op, tot zij bij het grote bos kwamen, en daar zetten zij de mandjes neer, om een ogen blikje te rusten. „Ik ben al een beetje moe zuchtte Grijsborstje. „Ik ook", antwoordde Witvoet. Het dragen van de mandjes met eieren was veel moeilijker, dan de haasjes hadden kunnen denken. Haasjes lopen altijd op hun vier pootjes, en nu moesten zij, net als de mensen, recht op, op de achter pootjes gaan, en met de voor pootjes het mandje vasthouden. Het was heus niet gemakkelijk. „Hoe zullen we nu naar het dorp gaan vroeg Witvoet, toen ze al een beetje uitgerust waren. „Wel, dat is heel gemakkelijk antwoordde zijn vriendje. „Hier vlak bij is een smal pad, en daar ga ik langs, dan ben ik in een ogenblik dwars door het bos, bij het dorp. Hoe vlugger de kinderen hun eieren hebben, hoe beter Maar Witvoet schudde ernstig met zijn kopje en zei: „Neen, Grijs borstje, zó ga ik niet Dat smalle pad is veel te gevaarlijk. Het is vol boomwortels en stenen, dat weet je toch wel? Als ik viel, zou den al mijn mooie eitjes breken. Neen hoor, ik blijf hier op de bre de wegik kom dan wel een uurtje later bij het dorp, maar dat is zo erg niet". Grijsborstje begon te lachen. „Witvoet, Witvoet, wat bij je toch bang Ik ga de kortste weg, hoor Ik zal mij heus niet stoten Het is zo licht in het bos, alsof het dag is. Hierin had Grijsborstje eigenlijk wel een beetje gelijk, want de lucht was zonder een enkel wolkje, en de maan, die nog bijna vol was, liet zelfs de kleinste steentjes en takjes op de grond duidelijk zien. „Het gaat best juichte Grijs borstje, toen hij op het bospad liep. „Die domme Witvoet is veel te bang Het kleine haasje hield zijn mandje stevig vast, en voor zichtig liep hij tussen de stenen en de dikke wortels, die hier en daar boven de grond groeiden verder, zonder zich ook maar een enkele maal te stoten. Grijsborstje lachte eens. „Als ik al mijn eieren heb uitgedeeld, is •/itvoet nog niet eens bij het d--"' Ik kon toch eigenlijk wel wat vlugger lopen. Wie hier valt, moet toch wel een sukkel zijn, en een sukkel, neen, dat ben ik gelukkig niet En Grijsborstje begon harder te lopen. Kijk, daar had je warempel de toren van het dorp al Bij het licht van de maan kon hij hem al heel duidelijk zien. De kleine Grijsborst danste bijna van pret. „Ik ga nog vlugger lopen Als ik dan met de eieren klaar ben, ga ik langs de grote weg terug, en dan kom ik Witvoet tegen Hij zal dan wel vreemd opkijken, als hij ziet, dat mijn mandje al leeg is Ja, dat doe ik Ik...." Maar opeens gaf Grijsborstje harde schreeuw. Heel even had hij vergeten, naar de grond te kijken, heel even maar, en zo kwam het dat hij niet zag, dat er vlak bij hem een dikke, knoestige wortel uit de grond te voorschijn kwam. Het arme haasje stootte zich, ver loor zijn evenwicht en viel. Och, och, wat deed dat een pijn Maar toch was dit het ergste niet. Het mandje was óók op de grond gevallen, en daar lagen de prachtige eieren nu ze waren allemaal gebroken, niet één was er meer heel, „O, o, o Het ongelukkige Grijsborstje begon wanhopig te snikken en boende met de voor pootjes de tranen uit zijn oogjes. „Wat ben ik toch dom geweest Had ik maar naar Witvoet ge luisterd Nu kan hij al de kinderen geen paasei geven, en ik heb niets meer, niets Geen enkel eitje is er meer over En wat het ergste ishet is mijn eigen, eigen schuld Owie helpt mij nu toch? Ik ben zo bedroefd...." Opeens trad van tussen het houtgewas een kaboutertje te voorschijn. „Wat is dat riep hij ontsteld. „Ben jij, dat, Grijsborstje Wat is er gebeurd Bij het heldere maanlicht zag het kleine mannetje nu plotseling de kapotte eieren. „O, ik begrijp het alriep hij uit. „Te hard gelopen, hé „Jaja...." stotterde Grijs borstje beschaamd. Maar het kaboutertje keek heel vriendelijk. „Ik ben niet boos, hoor Grijsborstje sprak hij. „We heb ben dit jaar veel eieren gemaakt, en er daardoor een heleboel over. Geef je mandje maar gauw hier, dan ga ik het dadelijk vullen. Ge lukkig, dat ik je juist zag, hé Kom, droog nu maar gauw je traantjes af Ik ben in een wip te rug." „Alstublieftsprak Grijsborstje stil. Zo kreeg het domme haasje door de hulp van den goeden kabouter zijn mandje weer spoedig boorde vol. Dolblij bedankte hij hem, en toen ging hij verder, voetje voor

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1937 | | pagina 10