VOOR DE JEUGD.
ZEEUWSCHE KRONIEK.
DAMMEN EN SCHAKEN.
DE WEDSTRIJD TUSSEN DE
KIKVORSEN EN DE MUIZEN.
't geweer nir 'uus, 'ie gieng z'n
góed uut-doe-e. En Sint 'aelden
Merien en Leen en nog a' are, de
zee-'ond an den kant en op den
wal.
Di' kwam Kees wee: a vrom, noe
mie z'n ouwste goed an, en ie
't mes al in z'n 'and. Ie most de
zee-'ond slachte, dat d'n meer
'edae, dat kon 'n goed, oor.
Di' kwam een vrouwe an-'elöo-
pe, en ze riep a van een ende:
„wat je di' 'eschote Kees? Is dat
een voader of een moeder?"
Merien die zei: „dat kan Kees
toch nie ruke, zeker,wat a
dat is,.een zee-'ond kom' toch
mè' net mie' z'n 'óod uut 't wae-
ter?' Ze keek eest arig, mè toen
zei ze: „ja mae', die are keer, toen
was 't een moeder, en toen zwom
dat kleine beestje, oalmè' voe de
kaaie, 'één ende wêer, en oalmè'
roepe an z'n moeder, kiek, dat was
toch zonde". Merien lachten d'r
om, 'ie zei: „noe is 't een voader".
Toen vroeg die vrouwe: „en 'oe
is de wind noe?"
„Dan mö' je kieke ni' de vlaggen
van de schuten; je ken' j'n oosten
toch wè' uut je Westen, 'oop ik?"
De vrouwe zei: „de wind is West,
en, a' Kees trek gae braeje, dan
mö' de stank nie' ni' de uzen
waaie, ik za' m'n kacheltje op den
Oostdam zette, dan trokt het oal-
le gaere over 't waeter, de rook,
de stank, 't gaet oal de zêe-e in".
„Da' 's goed", zei Leen, „ik za'
den traen ofscheppe, ik za' de
ouwe vierlepel is 'aele". Di' kwam
die vrouwe wee, a', mie d'r
kacheltje anzeule, 't stieng
vroeger op een schuut, 't was
oud en vroest, mè' dat gaf niks.
En, mie d'r schorte vol outjes en
turf, kwam ginter wee' een ander.
Een iesdere ketel wier d'r ök k'
an-'edroge. En uut oalle 'uzen
kwamme ze mie leege bierkruken
en flessen. Ok uut die van omlae-
ge. Wan' die 't schot vanselleft
ök 'e-höore en waere toen gauw
mie d'r oallen komme kieke.
Sie-zö, dat was zövarre klaer. De
kachel brandden, de ketel, mie
een bitje waeter stieng d'r op, en
Kees die snee' de rêepen spek in
köonen. Het braejen gieng begun-
ne. Di' kwam Merrien nog mie een
spae', die miek een pitje, om trek
de uutgebraeje köonen te begrae-
ven.
Twi guus uut 't erm-'uus, ja,
die ménsen tien kinders, die
stienge, vlak van voren, ök te
kieken. En toen a Kees de êeste
koontjes, ze zagge lekker bruun
't wazze 'r nèt van de keu,
toen a t'n die dan uut de ketel
en in 't pitje schepten, kwamme
z' een stap ni' voren. Meschiens
krege ze thuus wè in gin weken is
't êene of 't are spek of vlêesch te
zien. Den ouwsten die zei stille
wat, en kiek, den kleinsten, die
gieng ni' 't pitje en langden gauw
twi koontjes. Ie liep wee' vrom
en gaf d'r êen van an z'n broertje.
Die keek is deur de rondte, ni' de
are guus, of a ze lachten. Noe, dat
ku' je begriepe! Diè zouwe om 't
léven gin zêe-'ondeköonen ete en
oalle-gaere lachten ze die kinders
uut. Merien die keek is en 'ie zei:
,,mö' je die guus uutlache? Je kun'
gerust die koontjes ete, 'öor kin
ders. Di' zu' je nie' van wéte. De
Noormannen ete wè' rauwe zêe-
'onden, en dit is lekker uut-'bak-
ke. Ael mer een scheutel bie je
Moeder, toe; a' ze dan trek wee'
gaar bin, dan bin die voe julder.
Den kleinsten liep werèntig om
een scheutel, een groot, bruun
'ondebord, mie gele sliengers. Me
rien die schepten d'r een gröote
kop op, en die guus gauw nir uus!
En van den traen krege toen oal
de ménsen evenvee' lepels, ielk
eerluk z'n possie. Di' konne ze de
zeelaezen en 't oliegoed mie
smoute. En ielkendêen 'ielp om de
boel wee' op te rumen. Gin êen
zei: „dankje Kees". Di' dochte ze
nie' over, en Kees zelft nèt zö'
min. Een ieder 'edae', dat a t'n
kon, net zö', as broers en zusters
uut êen gróót 'uus-'ouwen.
Liek a dat öort.
Toen gienge z' oal nir 'uus, ze
waere oal tevree-en en blie-e mie
d'r lekkeren, vossen traen.
Den 'ond, die wou de pit mie
koontjes opengraeve, mè' 't misje
trok 'n an z'n 'olsband mee.
OPROER TE MIDDELBURG
1787 JULI 1937.
I
De laatste dag van Juni en de
daarop volgende dagen van Juli
van het jaar 1787, dus juist ander
halve eeuw geleden, waren voor
Middelburg zeer rumoerig.
Geheel het jaar was een tijd van
onrust, niet alleen voor Middel
burg en enkele andere Zeeuwsche
steden, zooals Goes en Vlissingen,
maar in 't gansche land was het
roerig.
Naast de twee oude partijen, het
Oranjegezinde volk en de Regen
ten, was langzamerhand een nieu
we partij ontstaan, n.l, de Patriot
ten. Deze, uit de burgers voortge
komen, waren ontevreden over de
regeering en gaven de schuld van
al de tegenspoeden aan den stad
houder Willem V. Het regende
smaadschriften en spotprenten.
Vele regenten zagen met genoe
gen de Oranjepartij aftakelen en
zochten de vriendschap der pa
triotten, 't geen hun later duur te
staan kwam.
Van de zeven gewesten waren
Holland, Overijsel en Groningen
grootendeels patriottisch; in Fries
land en Utrecht waren de staten
gesplitst, terwijl in Gelderland en
Zeeland de meeste steden prinsge
zind waren.
De staten van Holland hadden
den stadhouder vernederd door
hem eenige rechten te ontnemen,
zooals het bevel over de troepen
in Den Haag en het kapitein-gene
raalschap in Holland. In vele ste
den waren exercitiegenootschap
pen opgericht, gesteund door de
stedelijke besturen, welke Oranje
vijandig gezind waren.
In Middelburg waren er ook
verscheidene patriotten. Een hun
ner voormannen was dokter Lucas
van Steveninck, womenjde in de
Noordstraat, in 't huis Leeuwen
burg. Thans staat op dezelfde
plaats de Doopsgezinde kerk.
In 1785 had hij met andere anti-
stadhoudersgezinden een exerci
tiegenootschap opgericht onder
den naam van Luctando
emergentes. Hij zelf werd
kapitein van 't genootschap, dat
eerst uit 50 leden bestond, maar
weldra tot een 100 tal aangroeide.
De regenten van Middelburg
waren in tegenstelling met die van
Vlissingen grootendeels zeer oran
je-gezind. De magistraat, ziende
de groote uitbreiding van 't ge
nootschap of vrijkorps, gaven last
tot ontbinding, 't geen ook ge
schiedde.
De schutterij van den Edelen
Busse, wier schuttershof thans als
militair hospitaal wordt gebruikt,
bood aan de ontslagen leden van
't exercitiegenootschap een plaats
aan in hun confrérie, waarvan
door velen gebruik werd gemaakt.
Zoo bleef feitelijk het Vrijkorps
voortleven in de schutterij. Men
ging voort met het zich oefenen
in den wapenhandel.
Het is te begrijpen, dat de
schutters van 't schuttershof niet
door het stadsbestuur zouden wor
den opgeroepen om bij een oproe
rige beweging op te treden, daar
zij niet te vertrouwen waren.
Daarom was uit de burgerij, ge
steund door het stadsbestuur, de
zoogenaamde burgerwacht ge
vormd, tot steun der wettige re
geering.
O
De match SpringerRaichen-
bach zal wel door iederen dam
speler met belangstelling gevolgd
zijn. Wij raden de damspelers aan
deze partijen die in de couranten
en in het „Damspel" verschijnen
aandachtig eens na te spelen.
Wij laten hier het openingsspel
der tweede partij volgen waarin
Springer zijn
tegenstander volko
men verrast.
1. 33—28
18—23
2. 39—33
12—18
3. 44—39
7—12
4. 50—44
20—24
5. 34—30
18—22
6. 30—25
12—18
7. 40—34
14—20
8. 25X14
9X20
9. 34—29!
Een mooie lokzet. Raichenbach
dacht schijnbaar na dezen ruil een
schijf te winnen.
923X34
10. 39X30 24—29
11. 33X24 22X33
12. 38X29 20—25?
No. 111.
RAICHENBACH.
1 2 3 4 5
46 47 48 49 50
SPRINGER.
De diagramstand toont ons nu
zeer duidelijk dat Zwart in den
val geloopen is, Wit liet nu ver
rassend volgen:
13. 29—231! 18X20
14. 31—27 25X34
15. 27—22 17X28
16. 32X25
Springer won nu door 4439 de
Zwarte schijf op 34 en won daar
door de partij.
Aan weerszijden maakte men
het elkaar moeilijk. Gedrukte pam
fletten en scheldwoorden deden de
partijwoede toenemen. En als de
patriotten kwamen klagen bij den
magistraat, omdat het hun moei
lijk werd gemaakt, werd hun
meestal geen gewillig oor ver
leend.
Op denzelfden dag, waarop in
Holland aan de Goejanverwelle-
sluis de vrouw van Prins Willem V
door een groep gewapende patriot
ten werd tegengehouden 29 Juni
1787, omdat zij van uit Nijmegen
op reis was naar Den Haag, be
gonnen de oproerige bewegingen
in Middelburg. Deze waren echter
ten gunste van Oranje.
Op genoemden datum was aan de
Kaai een Dordtsch jacht aangeko
men, dat de statenvlag (rood, wit,
blauw) voerde. Dordrecht was een
der meest patriottische steden-
Naar Cornelis de Gijselaar, pen
sionaris dier stad, hadden de pa
triotten den scheldnaam, van Kee-
zen gekregen.
Eenige opgeschoten jongens van,
de Oostindische werf, bijgestaan
Een zeer prachtig staaltje van
openingsspel, dat wel iedere dam
speler verrast zal hebben.
De nu volgende diagramstand
is uit de 16e partij.
No. 112.
RAICHENBACH.
1 2 3 4 5
46 47 48 49 50
SPRINGER.
Springer speelde als laatste zet
1. 42—37??
Een zet, die Springer in een ver
loren stelling bracht.
Raichenbach zag het betrekke
lijk eenvoudig slagzetje en won.
door:
121—27
2. 22X31 13—18
3. 23X12 11—17
4. 12X21 16X47
dam!
waardoor de partij voor Wit
verloren is.
Men ziet het hier zelf meester
dammers falen!
Gaan wij terug naar de diagram
stelling dan dreigt er voor Wit
2127, Wit heeft nu twee voort
zettingen ten eerste op 4137 zou
Zwart nu laten volgen 2127
32X31; 13—18, 23X13; 11—17;
12X21; 16X36. Dreigt Zwart dam
te nemen door 2631; 37X26 op
3641 volgt 2823 en 4237
waarna Wit een stuk wint wat
Zwart verhinderd met 2127 te
vervolgen. Ten tweede op 3832;
21—27; 32X21; 16X18, 23X12 en
Wit heeft nu een stuk op veld 12
met vrijwel sterkeren stand op
Zwart's korten vleugel. Met een
van beide voortzettingen faalt
2127 waardoor Wit kansrijk spel
had behouden.
PWUl'UUJIi N N'U N d -i n
door enkele volwassenen, som
meerden den schipper van het
Dordtsche jacht den vlag in te ha
len en den oranjewimpel er voor
in de plaats te hangen. Deze was
daartoe niet dadelijk genegen.
Daar kwam juist dokter Joh.
Theod. van der Kemp voorbij.
Hoorende wat er aan ide hand
was, raadde hij 't volk aan den
schipper met rust te laten. Of
schoon hij door zijn vriendelijkheid
en kennis in de stad gezien was,
werd naar zijn raadgeving niet ge
luisterd. Integendeel. Wetende dat
de dokter niet geheel vrij was van
de smetten der patriotten, werd
zijn hoed hem van 't hoofd gerukt,
met oranje versierd, weer opge
zet en zoo moest hij naar huis,
gevolgd door een joelende menig
te.
Bij deze troep sloten zich ande
re oranjemannen aan, helaas niet
van de beste soort. Zij trokken
naar de Schuitvlotstraat, waar de
graankooper Van den Berg woon
de, een eerste patriot. Zij begon
nen dadelijk met de ruiten van zijn
huis in te slaan. Van den Berg
wierp van uit een bovenraam ko
kend water op de menigte en loste
zelfs een schot. Dit deed de woe
de nog toenemen. Men wist het
benedenhuis binnen te komen en
vernielde alles wat er in was.
In het Schuttershof waren veel
schutters bijeengekomen. Zij zon
den 3 afgevaardigden naar den ma
gistraat op 't stadhuis met de me-
dedeeling wat er in de stad gaan
de was en met de aanbieding van
hun hulp om de beroerten te be s
Steugelen.
's Avonds om 10 uur waren de af
gevaardigden nog niet terug. Toen
trokken de schutters in volle wa
penrusting onder bevel van den ka
pitein Clement naar de Markt,
waar zij zich in twee gelederen
op stelden. De kapitein ging naar
't stadhuis om te vernemen, waar
de afgevaardigden bleven. Hij
kreeg ten antwoord, dat de magi
straat de hulp der schutters niet'
noodig had en dus deze konden
inrukken. Spoedig daarna werden
zij vervangen door eenige com-
pagniën der burgerwacht.
Na de plundering in de Schuit
vlotstraat trokken velen nog naar
de Noordstraat, waar dokter Lu-
kas Steveninck woonde, die in de
stad als een der vurigste patriot
ten, dus anti-oranjegezind bekend
stond. Hij toch was een der voor
mannen van het exercitiegenoot
schap „Luctando emergentes" ge
weest.
Op dienzelfden avond bleef het
echter met het maken van kabaal
voor zijn woning. Tot daden ging
mén nog niet over. Dit geschiedde
den anderen dag en wel onder
zoodanige omstandigheden, welke
zelden bij het plunderen van een
huis voorkwamen.
(Slot volgt.)
R. B. J. d. M.
(Nadruk verboden.)
Feitelijk had dit ajrtikel een
week vroeger moeten geplaatst
worden, doch wij wilden de gewo
ne maandkroniek op den eersten
Zaterdag der maand laten voor
gaan.
Ik denk, dat sommigen van jul
lie het opschrift van dit verhaal al
heel zonderling zullen vinden, en
daarom zal ik maar dadelijk ver
tellen, hoe het kwam, dat elf mui
zen op een zonnige wintermiddag
een voetbalwedstrijd tegen even
veel kikvorsen speelden.
Op een wei, die een flink eind
buiten de stad lag, werd 's zomers
door een aantal jongens wel eens
gevoetbald, Aan de ene kant van
die wei was een brede sloot, vol
riet en allerlei waterplanten, en
aan de andere zijde bevond zich
een graanveld.
Toen de jongens voor de eerste
maal kwamen spelen, vluchtten de
muizen, die in het korenveld
woonden, hals over kop in hun
hof, terwijl de kikkers zich onmid
dellijk onder het kroos en de grote
bladeren der waterlelies verscho
len. Zulk een geweldig lawaai had
den zij nog nimmer gehoord En
dan dat grote, ronde ding, dat
twee maal met een ontzettende
plons in het water was gestort, en
bijna een van de kikvorsen had
verpletterd
Maar al spoedig bemerkten de
diertjes toch, dat de jongens niet
gekomen waren, om hun kwaad te
doen. De kikvorsen kwamen wel
dra boven het donkere water glu
ren, en de muisjes verlieten voor
zichtig hun hol, want zij waren
heel nieuwsgierig te weten, wat
de jongens de hele middag toch
wel uitvoerden. En toen de dier
tjes begrepen hadden, welk spel er
gespeeld werd, duurde het niet
lang, of zij dachten allemaal: „Hè,
konden wij dat ook eens doen
Hadden wij ook maar een bal
Nu wilde het toeval, dat een van
de muisjes op de weg achter het
giaanveid een klein balletje vond,
dat een meisje daar verloren had.
Wel was het balletje niet groter
dan een flinke knikker, maar het
muisje was toch in de wolken van
blijdschap met zijn vondst, omdat
hij met zijn vriendjes nu ook zou
kunnen gaan voetballen. En zij
wachtten geen ogenblik, dat
spreekt.
De kikvorsen kregen al gauw
spijt, dat zij óók geen balletje had
den, en zij werden verdrietig, en
eigenlijk wel een beetje jaloers.
Dit vonden de muisjes lang niet
prettig. Zij waren altijd goede
vrienden met de kikvorsen, en
daarom stelden zij vooi^, iedere
middag om beurt met het balletje
te spelen, dan konden allen het
nieuwe spel leren. De kleine,
groene springers wilden dit na
tuurlijk dolgraag.
Muizen en kikkers zijn verba
zend vlug, en het duurde dan ook
niet lang, of de meesten speelden
al spoedig zó goed, dat het een
lust was, om er naar te kijken. En
zo gebeurde het dan ook, dat pre
cies twee weken na het vinden
van het balletje de eerste wed
strijd tussen het sterkste muizen
elftal en dat der kikvorsen gehou
den werd, op een mooie middag in
November, toen het zonnetje zó
lekker scheen, of het nog maar pas
najaar was.
Aan elke kant van de weide "be
vonden zich duizenden muizen en
kikvorsen;, en nog een heleboel
andere dieren ook. Zelfs vogeltjes
behoorden tot de toeschouwers,
maar zij zaten op de takken der
naburige bomeö, en hadden dus de
beste plaatsen.
Langstekel, de egel, was scheids
rechter. Hij had hele middagen
naar de spelende jongens zitten
kijken, en kende het spel dus door
en door. Bovendien was hij in het
bezit van een rieten fluitje, dat hij
zelf geknutseld had, en bij het ma
ken van de doelen, die uit drie
stevige takjes bestonden, had hij
dapper meegeholpen.
In het begin waren de groene
en de grauwe spelers erg zenuw
achtig, en het duurde bijna een
half uur, eer zij een beetje „inge
speeld" waren. Maar toen werd
de strijd dan ook het aankijken
waard. De kikkertjes trapten de
bal nu hoog in de lucht, en spron
gen en kopten, dat het een lust
was, De muizen daarentegen hiel
den de bal laag, en dribbelden op
hun korte pootjes ongelooflijk snel
over de grond.
En opeens, bij een snelle mui-
zenaanval, sprong de groene kik
kerdoelman naar voren, maar hij
deed dit zo wild, dat hij de bal
miste, en de middenvoor van de
muizen, Korreldief, tikte met zijn
rechtervoorpootje de bal heel han
dig in het verlaten doel. 10 Al
le muisjes aan de kant stonden nu
opeens te dansen van de pret.
Al dadelijk waren de muisjes
wéér in de aanval, een schot van
Snuffelsnuit maar Hoogwipper,
de groene doelman, deed een ge
weldige sprong, en nog juist geluk
te het hem, de bal uit het hoekje
te slaan. Het ronde dingetje kwam
echter achter de doellijn terecht
en dadelijk wees scheidsrechter
Langstekel naar de rietpluim, die
voor hoekvlag diende. Hoek
schop
Met een grote boog kwam de
bal voor het doel van de groenen
neer, juist bij den rechtsbinnen
van de muizen, Smulgraag. Hij
dribbelde dadelijk twee tegenstan
ders voorbij, en in een oogwenk
lag de bal opnieuw achter Hoog
wipper. 20 Alle muizen spron
gen en dansten weer van blijd
schap, maar de kikvorsen hadden
tranen in de oogjes. Zó kon het
niet langerNu blies Langste
kel op zijn fluitje, en de spelers
konden rusten. De kikvorsen kre
gen ieder twee dikke, late vliegen,
en de spelers van het muizenelftal
de noodige graankorrels, om
krachten te vergaren voor de twe
de helft, die, naar men algemeen
vermoedde, bijzonder spannend
zou zijn.
En na de rust neen maar Nu
hadden de kikvorsen begrepen,
hoe ze tegen de vlugge muisjes
moesten spelen Hoog ging de bal
nu door de lucht, van den enen
kikker naar den anderen, en hun
grijze tegenstanders kregen haast
geen pootje meer aan de bal. Een
schot van Hardkwaker, een kop
bal van Vlugpootreeds bin
nen vijf minuten was de stand ge
lijk Wie had dat kunnen den
ken
Toen gebeurde er opeens iets
verschrikkelijks. De vlugge groe
nen waren al dadelijk wéér in de
aanval. Hardkwaker kopte de bal
geweldig hoog, de bal kwam neer,
maar.... precies op de harde,
scherpe pennen van den scheids
rechter.
En even later kwaakten en piep
ten de dappere voetballers van
teleurstelling en spijt, want er was
een gat in de bal gekomen, en van
verder spelen was natuurlijk geen
sprake meer.
Dat de wedstrijd zo plotseling
geëindigd was, vonden alle mui
zen en kikvorsen natuurlijk vre
selijk jammer, maar het allerergste
was toch, dat zij nu met voetbal
len moesten wachten, tot een van
hen wéér een balletje vond, Hoe
lang kon dit niet duren Mis
schien kregen ze er wel nooit
meer een
Langstekel, de arme scheids
rechter, die buiten zijn schuld het
vreselijke ongeval veroorzaakt
had, was zó onder de indruk van
het gebeurde, dat hij onmiddellijk
naar zijn nest vluchtte, en zich wel
een week onder mos en dorre bla
deren verschool, zonder ook maar
even voor de dag te durven ko
men.
L. G.
RAADSELS.
1. Mijn eerste deel is iets van
steen of ijzer, mijn tweede deel
is een metaal, mijn geheel is
onmisbaar voor de schoolkinde
ren, Hoe heet ik
'pooj-ïod :pu;sso]dQ
2. Ik ben zeer afwisselend,
Nu eens zoet, dan eens zuur;
Voor de huisvrouw ben ik nuttig,
Voor kinderen goed op de duur,
'jaddB uaa jpuissojdo
3..Hoe maakt gij van drie streepjes
één, door er acht bij te voegen
N33 I I I :?uisso[d0
4. Als 3 katten, 3 ratten in 3 minu
ten kunnen pakken, hoeveel
katten vangen dan 100 ratten in
100 minuten
opjpzap Jjïuissojdo
MOPPEN.
Papa zit de courant te lezen,
terwijl Wim op de grond speelt.
Opeens roept hij:
„Papa, daar boven aan het pla
fond loopt een vlieg".
Papa: „Trap hem dan dood en
laat mii lezen."
De kinderen hadden ruzie. Een
van de jongens liep opeens hard
weg. De andere, die achter bleef,
begon nu hartverscheurend te hui
len.
Jan: „Zeg Piet, huil toch niet zo,
je krijgt heus wel weer een ander
vriendje,"
Piet: „Ja, maar niet een wiens
vader een banketbakkerswinkel
heeft."
u
Henk gaat met zijn moeder wan
delen. Zij komen een vriendin van
zijn moeder tegen, die zegt: „Wat
ben je toch een lieve jongen."
Henk is daarover zeer veront
waardigd en zegt: „Neen, Me
vrouw, alleen meisjes zijn maar
lief, jongens nooit
m
