Een nieuwe telefoonkabel Nederland-Engeland.
BINNENLAND.
TWEEDE BLAD VAN DE PROVINCIALE ZEEUWSCUE MIDDELBURGSCHE COURANT (W.O. DE GOESCHE CRT.) VAN ZATERDAG
19 JUNI 1937. No. 142.
Tusschen Domburg en Aldeburgh.
TECHNISCHE BIJZONDERHEDEN
IN DE KAARTENFABRIEK.
Hoe het systeem werkt.
LEGER EN VLOOT.
Marine-mutaties.
Hr. Ms. O 15 naar Nederland terug.
Nieuwe geïllustreerde briefkaarten.
JAARVERGADERING ROODE KRUIS.
HUIZE „W E S T E I N D E"
TE VGRAVENHAGE
Westeinde 31, Telef. 113932.
Westeinde 27, Telef, 110573.
De thans in gebruik zijnde 3 tele
foonkabels voor het verkeer tusschen
EngelandNederland en met verder
liggenden landen werden gelegd in de
jaren 19221926 en boden aanvankelijk
gelegenheid tot het totstandbrengen van
27 verbindingen.
Al spoedig bleek deze capaciteit on
voldoende om aan het zich steeds uit
breidend verkeer het hoofd te bieden,
terwijl aan het leggen van een vierden
kabel vanwege de kosten toen niet kon
worden gedacht.
Het gelukte echter door toepassing
van nieuwe technische middelen de ca
paciteit van het bestaande kabel
systeem op te voeren, zoodat men thans
beschikt over 39 verbindingen.
Ook met deze uitbreiding kon op den
duur niet worden volstaan, zoodat aan
het leggen van een vierden zeekabel
tenslotte niet te ontkomen viel, te meer,
omdat zeekabels snel verouderen en de
oudste der bestaande kabels dermate
in kwaliteit is achteruitgegaan, dat de
ze thans moet worden opgeruimd.
In den voorzomer van 1936 werd be
sloten tot het leggen van een nieuwen
kabel. Het is steeds de gewoonte ge
weest bij het leggen van de zeekabels
NederlandEngeland, dat de keuze van
het fabrikaat om beurten aan beide ad
ministraties werd overgelaten. De laat
ste kabel was in 1926 door Nederland
besteld bij Felten-Guillaume, zoodat
thans de keuze aan Engeland was, die
de bestelling deed bij Siemens Bros.
Eveneens op voorstel van Engeland
werd overeengekomen het bepaalde ka
beltype en de hoogfrequent apparatuur
toe te passen, welke op de bestaande
verbinding AustraliëTasmanië bewij
zen van deugdelijkheid hadden afge
legd.
De nieuwe kabelverbinding bestaat
uit twee kabels, waarvan de een dient
voor de heenrichting en de andere voor
de terugrichting van een gesprek. Eén
der kabels komt met een lengte van
148 km te liggen op de plaats van den
ouden kabel, die wordt opgeruimd de
andere kabel komt noordelijk daarvan.
Ook is gedacht aan het scheppen van
een muziekverbinding in de nieuwe ka
bels voor radio-uitzenldingen, welke
thans via Brussel moeten worden omge
leid; door snel uit te voeren omschake
lingen met speciale filters zal dit moge
lijk zijn. Technisch en exploitatief moet
deze kwestie echter nog nader onder
zocht worden,
Wanneer de nieuwe kabels zijn gelegd
en de oude is opgeruimd zullen er 47,
onder gunstige omstandigheden 48, ver
bindingen tot stand kunnen worden ge
bracht.
Direct noodig zijn 43 verbindingen,
zoodat men over 4 c.q. 5 reserve-ver
bindingen zal kunnen beschikken.
In deze maand is met het leggen van
de nieuwe kabels een aanvang gemaakt.
Evenals de oude kabels komen ook de
ze te liggen tusschen Domburg en Alde
burgh.
Nadat de kabels zijn gelegd, zal nog
geruimen tijd gemoeid zijn met kabel
metingen, zoodat de indienststelling
eerst in dit najaar kan worden tegemoet
gezien.
Voor hen, die belangstellen in meer
technische bijzonderheden van de be
0, 0. 0. 0. 0. 0. 0. 0. 0. 0.
Ongeregelde opstellen over ongewone
onderwerpen, opvallende ontdekkingen of
opmerkenswaardige onderzoekingen.
(Slot).
De op z'n Schermerhorniaansch „ont-
hoekte foto's gaan naar de teekenaf-
deeling. Daar zitten ook meerendeels
jonge vrouwen. Mannen zouden er gek
van worden, zeide onze mentor, maar
dit verschrikkelijke peuterwerkje doen
vrouwen met toewijding, ijver en ple
zier, en ze doen het goed ook. (Geen
wonder. Ik herinner me een vriend,
di|e veel automatische telefoons aan
legt. Die vertelde me eens dat het sol-
deeren van al die 3% millioen ver-
bind:nkje.§ door vrouwen moest gebeu
ren, want mannen, zoo zeide hij me,
maken er in minder dan géén tijd erw
tensoep van. Ik ben weliswaar anti
feminist, maar eere wie eere.... Dit
tusschen haakjes
De zuivere, als het w.ure weer ver
tikaal gemaakte, luchtfoto's zijn geen
foto s in den zin, zooals wij dat ver
staan; het zijn geen kiekjes, geen af
drukken op papier, maar glazen pla
ten, zgn.^ d:apositiefs. Deze foto's zijn,
hoe vertikaal ook genomen, realistisch
Ze moeten nu tot kaart omgeteekend
worden, D,at doen die jonge vrouwen.
De plaat gaat op een glazen bak, waar
onder een lamp brandt, zoodat-ie door
schenen wordt. Over de plaat gaat een
stukje van het allerbeste overtrek-tee-
kenpapier, de zgn, Kodatrace. En met
potlooden met scherpe punten van een
halve decimeter lang teekenen die
staande en te vormen telefoonverbin
dingen moge aan het vorenstaande nog
een en ander worden toegevoegd.
De eerste kabel, bestaande uit twee
dubbeldraden, biedt de mogelijkheid tot
het vormen van 2 c.q. 3 telefoonverbin
dingen. Deze kabel werd gelegd in 1922.
De tweede kabel bestaat uit 8 dubbel
draden; hiervan kunnen 16 laagfrequent
verbindingen worden gemaakt. Deze ka
bel werd gelegd in 1924. De derde kabel
is vrijwel van hetzelfde type als de 2e
kabel en werd als reeds gezegd gelegd
in 1926. In beide kabels zijn bovendien
nog 6 telefoonverbindingen onderge
bracht, waarbij gebruik wordt gemaakt
van een draaggolf van 5800 pps.
Voor de vierde kabelverbinding met
Engeland moeten twee kabels worden
gelegd, tusschen Domburg en Aldeburgh
waarmede men thans bezig is. Het ver
vaardigen en leggen van deze kabels is
door den Engelschen en Nederlandschen
Telefoondienst opgedragen aan een En-
gelsche Maatschappij, nl. de Submarine
Cable Company, wrelke een combinatie
is van de Siemens Bros Ltd en de Tele
graph Constr. Company. Het laatste ge
deelte van de haar opgedragen taak
vervult deze Maatschappij met haar
eigen kabelsch^p jde „Faraday" het
grootste kabelschip ter wereld.
Alvorens iets te vertellen met betrek
king tot de kabellegging zelf, is het
misschien niet onaardig eerst iets te
vernemen over de kabels.
Zooals reeds werd opgemerkt be
staat deze 4e kabelverbinding uit 2 ka
bels, nl, één kabel voor de richting van
Engeland naar Nederland en één kabel
voor de richting van Nederland naar
Engeland, Wanneer er over deze kabels
een gesprek zal worden gevoerd, b.v.
tusschen iemand in Engeland en iemand
in Nederland, dan zal voor de over
brenging van hetgeen door den persoon
in Engeland wordt gesproken, gebruik
worden gemaakt van den eenen kabel,
terwijl de andere kabel dient voor het
overbrengen van de woorden van den-
gene, die in Nederland spreekt.
De nieuwe kabels bestaan ieder
slechts uit één ader, welke zich in het
hart van den kabel bevindt; als retour
geleiding wordt een met de aarde ver
bonden ern uit 6 deelen bestaande gelei
der gebruikt, welke concentrisch om de
kernader is' gegroepeerd. Ook het isola-
tiematerieel, alsmede de ijzerdraden,
welke dienen ter bescherming van den
kabel, de zoogenaamde armeering, lig
gen allen concentrisch om de als as
dienende ader. Men noemt deze kabels
dan ook co-axiale kabels.
Er bestaan reeds enkele andere ver
bindingen van hetzelfde type en wel
tusschen Australië en Tasmanië, Lon
den en Birmingham en verder in Ameri
ka.
Uit de omstandigheid, dat deze kabel
slechts uit één ader bestaat mag echter
niet de conclusie worden getrokken, dat
er slechts één telefoonverbinding kan
worden gevormd. Dit is geenszins het
geval. Integendeel, het is mogelijk over
dit soort kabels een zeer groot aantal
telefoongesprekken, gelijktijdig te voe
ren. Over de kabels welke thans tus
schen Aldeburgh en Domburg worden
gelegd zal de mogelijkheid bestaan om
16 gesprekken tegelijk te voeren. Dit ge
meisjes de luchtfoto nu over op dat
overtrekpapier. Dat is enorm peuter-
werk. Elk slootje, elke alleenstaande
boom, elk greppeltje, elk hu'sje en
schuurtje en vlondertje en wegelingetje
en watergangetje moet nageteekend
worden. Maar denk u eens in: wat
een benijdenswaardige nauwkeurigheid
moet er bereikt kunnen worden, wan
neer je niet op grond van metingen
en cijfergegevens, maar eigenlijk recht
streeks naar de natuur zelf kunt
overtrekken!
Stuk voor stuk worden die foto
grammen zoo overgenomen op Koda-
trace. Ze sluiten daarbij tevens aan
een. zoodat van het overvlogen gebied
nu een kaartblad-in-eerste ontwerp
gekregen wordt.
Van daar naar de kaart, zooals wij
die bij den boekhandelaar kunnen krij
gen is nog een heele weg. Wij zullen
d:en weg niet stap voor stap volgen.
Met enkele aanteekeningen zij hier
daaromtrent volstaan.
De eigenlijke kaart 1/25.0000 wordt
naar deze luchtfotogrammen ge
maakt. Dat is dus als het ware 't ori
gineel, De andere kaarten Y,an den
topografischen dienst, de 1/50.0€Ö en
de 1/200.0IPO, zijn verkleiningen en
vereenvoudigingen van deze hoofd
kaart, Die maakt men, door van de
grondkaart (in de vakterminologie heet
meneer: de chromo-topografische kaart
des rijks) afdrukken in lichtblauw te
maken, en de teekenaars dan op te
dragen over die dunne blauwe lijntjes
slechts datgene zwart te trekken), 't
welk op de nieuwe kaart moet komen;
is dat geschied, dan wordt deze foto-
graf'sch verkleind, als op een clichee-
fabriek, en daarna volgt het op steen
of op zink brengen, al naar gelang
het te volgen drukprocedé.
schiedt dan door voor ieder gesprek
gebruik te maken van een bepaalde,
doch weer voor elk gesprek verschil
lende, draaggoli. Ter verduidelijking
van het vorenstaande zal een vergelij
king worden gemaakt met de radio. Zoo
als bekend mag worden verondersteld,
worden over de geheele wereld allerlei
programma's uitgezonden op verschil
lende golflengten, d.w.z, met gebruik
making van verschillende draaggolven.
Ieder nu, die naar een bepaald program
ma wil luisteren, stemt zijn radiotoestel
af op de daarbij behoorende golflengte.
Heeft iemand 6 of 7 radiotoestellen
naast elkaar staan, dan kan hij tege
lijkertijd, uit de aether, 6 of 7 verschil
lende programma's halen.
Hetzelfde nu doet men feitelijk bij de
Co-axiale kabels. Zestien telefoonge
sprekken worden door middel van ver
schillende golflengten over den kabel
gevoerd. Aan het einde van den kabel,
i.e. in het Versterkerstation te Dom
burg of Aldeburgh, worden deze 16 ge
sprekken doormiddel van op die golf
lengten afgestemde apparaten, uit el
kaar gehaald en dan, via afzónderlijke
lijnen, verder gevoerd, hetzij naar ande
re plaatsen in Nederland dan wel naar
Duitschland, Denemarken, Zweden enz.,
hetzij naar voorbij Aldeburgh gelegen
plaatsen.
Het spreekt vanzelf, dat het tech
nisch veel ingewikkelder is, dan uit de
hiervoren gegeven zeer populaire uit
eenzetting kan worden opgemaakt, doch
de idee zal iedereen duidelijk zijn.
Zooals reeds in het begin werd ver
meld, is het aantal gesprekken, dat ge
voerd kan worden, bepaald op 16. Er
zijn dus als het ware 16 kanalen. Het
eerste kanaal is laagfrequent; hierdoor
wordt met de normale hoorbare frequen
ties liggende tusschen de 3002600 pps
(perioden per secunde) gesproken. Een
draaggolf wordt dus op het eerste ka
naal niet gebruikt. Voor de volgende 4
kanalen worden draaggolven gebruikt
van 6000, 9200, 12.500 en 16.000 pps,
terwijl voor de dan nog resteerende 11
kanalen frequenties beschikbaar zijn
van 20.00060.000 pps, telkens met een
verschil van 4000 pps. Het is ook moge
lijk om één co-axiale kabel te gebrui
ken, zoowel voor de heengaande als
voor de teruggaande richting, door
daarvoor gebruik te maken van draag
golven van verschillende frequenties,
doch het gebruik van 2 kabels geeft
voordeelen, waarop niet nader kan wor
den ingegaan. Wel zal bij de thans tus
schen Domburg en Aldeburgh te leggen
kabels de mogelijkheid worden gescha
pen om bij storing van. één der beide
kabels, over de dan nog overblijvenden
kabel, volledige gesprekken te kunnen
voeren.
Hoe de kabels gelegd worden.
Zooals reeds werd aangegeven is men
thans met de legging van deze beide co
axiale kabels bezig. Elke kabel wordt
in 4 stukken gelegd, nl. 2 stukken met
extra sterke armeering van de verster
kerstations of naar een punt 7 km in
zee en verder tusschen deze twee pun
ten nog 2 kabelstukken, met minder
sterke armeering, daar zij minder te lij
den hebben. Deze 4 stukken worden
door middel van 3 lasschen aan eikaar
verbonden. Nadat de verschillende stuk
ken gelegd zijn worden de einden ver
boerd en later voor het maken van de
lasschen weder opgehaald. De meest
noordelijke van de beide kabels is thans
geheel gelegd, doch een of meer las
schen moeten nog worden gemaakt.
Het zal den nauwkeurigen beschou
wer ook wel eens opgevallen zijn,
dat de lettering van de kaarten zoo
verbazend fijn en scherp en mooi is,
Hoe bereikt men dat?
Aldus: er zijn van de verschillende
lettersoorten zgn. mallen met alfabet
ten gegraveerd. De letters staan daar
heel groot op, elk wel een centimeter
of drie. vier. Een juffrouw die nu bv,
in een heel fijn lettertje „Watergraafs-
meerderachtervaart" moet maken, zet
de vereischte mal op *en machine, en
trekt dan met een botte stift in deze
mal letter voor letter het woord na.
D e stift zit aan een stalen pantograaf
verbonden, een machine waardoor de
groote letter-bewegingen van de juf
frouw erg verkleind op een diaman
ten boortje worden overgebracht. En
dat diamanten boortje boort heel pie
tepeuterig klein het woordje „Water-
graafsmeerderachtervaart" :'n de litho
grafische steen, die er onder ligt.
En moet nu een heel stel namen van
een kaartblad in z'n geheel nóg eens
verkleind worden, dan geschiedt dat
op een grappige manier: men drukt dan
dat stel namen af op een uitgerekt rub
berdoek, enontspant het daarna.
De doek krimpt tot op 2/3 van z'n
formaat in.... en hetgeen er op ge
drukt was schrompelt in dezelfde ver
houding samen! Zoo verkleint men
weer in 5 minuten wat een graveerjuf-
frouw 5 dagen zou kosten
De door de teekenjuffrouwen op Ko-
datrace overgebrachte minuten gaan
naar de echte teekenaarsafdeeling.
Daar zaten gelukkig weer uitsluitend
mannen. We kunnen toch óók nog wel
wat! Daar gebeurt het allerfijnste werk.
Puike oogen, vaste handen, onuitput
telijk geduld en toewijding zijn. daar
van noode. Pas wie die mannen aan
Van den kabel, welke het meest zuide
lijk ligt, is alleen nog maar gelegd het
kusteinde te Aldeburgh. Het lag in de
bedoeling om het Nederlandsche kust-
gedeelte van dezen kabel, bij goed weer
dezer dagen te leggen.
Het is voorts misschien van belang
voor hen, die over een aangelegenheid
als deze reeds iets meer hebben gele
zen, in het kort nog enkele nadere tech
nische bijzonderheden te vermelden.
Wat gebeurt er nu feitelijk tusschen
Domburg en Aldeburgh, indien er een
gesprek wordt gevoerd van Nederland
naar Engeland? Het in Nederland ge
sprokene hetgeen te Domburg als laag-
frequente wisselstroomen aankomt,
wordt aldaar allereerst versterkt, waar
na de draaggolf wordt bijgevoegd en
de laagfrequente wisselstroomen op de
ze draaggolf worden gemoduleerd, (mo
dulator). Het geheel wordt geleid door
filters, waar de bovenste zijband en de
draaggolf worden onderdrukt, dit laat
ste met het oog op energiebesparing en
ter verkrijging van een smalle frequen
tieband.
Daarna worden de verschillende te
lefoongesprekken bij elkaar gevoegd en
gezamenlijk versterkt in den kabel,
richting Engeland, opgezonden. Te Al
deburgh wordt dit mengsel door middel
van filters allereerst gesplitst in de
reeds-eerder genoemde 5 en 11 frequen
ties, waarna versterking plaats vindt.
Daarna worden de beide groepen, weer
doormiddel van filters, gesplitst in af
zonderlijke eenheden, waarna voor ieder
de te Domburg onderdrukte draag
golf weer wordt bijgevoegd. Vervolgens
gaat iedere eenheid naar de demodula
tor, waar het uit laagfrequent wissel
stroomen bestaande gesprek weer te
voorschijn komt. Nadat dit nogmaals
versterkt is, vindt te Aldeburgh door
zending plaats naar verder gelegen
plaatsen in Engeland. In omgekeerde
richting vindt over den 2den kabel het
zelfde plaats. De gebruikers zullen over
het algemeen weinig besef hebben van
de groote ingewikkeldheid van een een
voudig telefonisch praatje.
Bij beschikking van den minister van
defensie a.i, zijn de volgende plaatsin
gen gelast: met 21 Juni 1937: de luit,
ter zee 2e kl. A. H. J, van der Schat
te Olivier a/b Hr. Ms. „Schorpioen'
de officier v,an den marinestoomvaart
dienst 2e kl. J. W. van Wingerden
a/b Hr. Ms. „Brinio"; met 24 Juni: de
officier van den marinestoomvaart
dienst le kl. P. N. Vreeken a/b Hr.
Ms. wachtschip te V I i s s i n g e n;
met 26 Juli: de kapitein-luitenant ter
zee J, J. A. van Staveren bij het com-
mandement der marine te Wdiemsoord;
de kapitein-luitenant ter zee W. van
den Donker bij het Kon. Instituut voor
de marine te Willemsoord; de luits.
ter zee le kl. P. Kronenberg a/b Hr.
Ms. wachtschip te Vlissingen,
en E. C. Wessels a/b Hr. Ms. „Hertog
Hendrik"; met 30 Juli: de luit. ter zee
der le kl.. J. H. van Rinkhuijzen te
Vlissingen ter beschikking ge
steld; met 24 Aug.: de officier van den
marinestoomvaartdienst le kl H. W.
Polderman a/b Hra Ms. „Brinio".
het werk gezien heeft, weet wat fijn
teekenwerk is. Eén k.aartblad bv,
een stelletje weilanden rondom Alme
lo daar teekent een topografische
teekenaar.... 2Y> maand over. Maar
het resultaat ifc dan ook zoo. dat-ie
met z'n chef een heel genoeglijke boom
opzet over de twistvraag, of die w_eg
nu 7, 7 of 8 topografische punten
breed is. En dan worden ze het er al
lebei wel over eens, dat het niet 7 en
niet 8, maar net punt is. Weet nu,
o, lezer, dat zoo'p punt net precies
1/10 millimeter is, en dat de diskus-
sie dus over 1/20 millimeter-met-het-
bloote oog loopt, en ge hebt ëenigen
indruk van de nauwgezetheid waarme
de men daar kaarten voor het rijk, en
ook voor deszelfs kaartlievende par
ticuliere bewoners, maakt!
Zoo langzamerhand zijn we nu bij
de reproductietechniek aangeland. Al
leen nog dit: van één kaartblad maakt
men een stuk of tien verschillende
teekeningen. Een is de basiskaart, dan
een voor de roode wegen, een voor de
blauwe rivieren, een voor het geel en
het bruin en het groen en wat niet al.
Dat moet natuurlijk allemaal kloppen
als een bus, Doet het dan ook. Daar
zorgen de oppermajjnen-teekenaren
wel voor, die zitten alles met Ioupen
als straatlantarens zoo groot na te
kijken. Van een gecorrigeerde druk
proef krijgt een normaal journalist hier
proimpt kippenvel (en onze zetters van
de krant zouden het besterven als ze
zoo iets zagen).
Over die reproductie zullen we niet
te veel vertellen. Dat wordt te hoog-
druktechnisch. Het is echter voor den
drukker om te watertanden. Of
om er óók kippenvel van te krijgen,
zoo griezelig nauwkeurig wordt daar
gewerkt. We hebben naast ettelijke ge
In verband met de zich geleidelijk
gewijzigd hebbende omstandigheden in
Straat Gibraltar heeft de commandant
van Hr. Ms. „Johan Maurits van Nas
sau", na door den minister van defensie
daartoe gemachtigd te zijn, aan de hem
toegevoegde onderzeeboot O 15 op
dracht gegeven naar Nederland terug te
keeren. Hr. Ms. „Hertog Hendrik" blijft,
gedurende haar oefeningsreis in de buurt
der Atlantische eilanden, reserve voor
den convooidienst in de Straat van Gi
braltar.
Met uitbreiding van de bestaande
soorten zal een serie van 24 nieuwe
geïllustreerde briefkaarten op de post
kantoren verkrijgbaar worden gesteld.
Deze kaarten vertoonen, in tegenstel
ling tot de tot dusverre gangbare, over
de geheele keerzijde een fotografische
afbeelding van bekende historische ge
bouwen e.d. in Nederland, waarvan de
omschrijving op de adreszijde zoowel
in het Nederihndsch als in het espe
ranto is vermeld. Zij zijn door middel
van het fotodrukprocédé op zg. broom-
zilverpapier vervaardigd.
De kaarten zijn van een zegelafdruk
van 7 Yi cent voorzien, (frankeer'ng
voor buitenlandsch verkeer).
In de gisteren te Groningen gehou
den jaarvergadering van het Roode
Kruis, werd het jaarverslag, waaraan we
reeds het een en ander ontleenden, en
de rekening en verantwoording over
1936 goedgekeurd, terwijl den penning
meester, mr. W. J. baron van Lijnden,
décharge werd verleend. De begrooting
voor 1937 werd vastgesteld. Bij accla
matie vereenigde de vergadering zich
met het advies van het hoofdbestuur om,
ter voorziening in de vacatures in het
dagelijksch bestuur, ontstaan door het
bedanken van den eersten onder-voor
zitter jhr. J. H. Roëll, den penningmees
ter, mr. W. J. baron van Lijnden en het
lid prof G. J. W. Koolemans-Beynen, aan
de Koningin tér benoeming voor te dra
gen, resp. mr. W. J. baron van Lijnden,
thans penningmeester, jhr. mr. J. H. de
Brauw te 's-Gravenhage en dr. Ch. W.
F. Winckel te Amsterdam. De algemee-
ne vergadering in 1938 zal in Bergen op
Zoom worden gehouden.
Aan het slot van de vergadering heeft
baron Van Lijnden woorden-van waar
deering en dank gesproken tot den
scheidenden eerste onder-voorzitter voor
het vele, dat deze gedurende 12 jaren
voor het Nederlandsche Roode Kruis
heeft gedaan. Ook de regeering heeft ge
meend haar waardeering daarvoor te
moeten doen blijken door de Koningin te
adviseeren aan jhr. Roëll de medaille
van het Roode Kruis, een eereteeken
voor belangrijke diensten aan het Roode
Kruis bewezen, toe te kennen. Bij K.B.
biedt aan Dames en Meisjes een aan
genaam Tehuis voor korten of langeren
tijd. Zeer matige prijzen 1,50 a 3.
p. d.) voor logies met voll. pension; des-
gew. alleen kam. m. ontb. Gev, sedert
1868. Geheel verb, en gemoderniseerd.
(Ilngez. Med.)
wone snelpersen twee offsetmachines
in bedrijf gezien, een oudere Duitsche
met 'n capaciteit van 2000 per uur
en de allernieuwste Crabtree, een En-
gelsche offsetpers, die 3000 per uur
levert.
Behalve de drukkerij is er nog veel
te zien: een lichtdrukkerij, een foto
grafische reproductieafdeeling met
fototoestellen waar een man heelemaal
inkruipen kan, zoo groot; een slijperij
waar de lithografische steenen weer
schoon gepoetst worden, een bak met
marmeren knikkers waarin de zink
platen gereinigd worden, en zoo nog
heel veel meer.
Maar dat is voor den lezer van min
der belang, dunkt ons, al was het voor
den kijker aardig het bedrijf in 't mee-
rendeel zijner onderdeelen eens te zien.
Aan steenen heb ik een waarde van
meer dan 1 Vi millioen gulden n den
kelder liggen, zoo zeide de heer Ot-
tenhof ons. Hij evenaart mr. Trip er
mee, met al z'n goud in den kelder.
Als de gouden standaard nog eens kel
dert zouden we den steenen stand
aard kunnen overwegen
Van praktisch belang was tenslotte
een grafiekje in de vestibule. De ver
koop der kaarten van 's Rijks Topo
grafischen D'ienst aan particulieren
stijgt van jaar tot jaar met groote
sprongen.
En nu ligt er zoo'n kaart op m'n
schrijftafel, schaal 1/25000. Met even
veel, neen met nog meer welgevallën
dan vroeger bekijk ik dit fraaie stukje
kartografisch werk. Maar bij dat wel
gevallen is nu nog iets anders gekomen:
bewondering voor de groote organisa
tie, de aan dit werk ten grondslag
ligt.
