VOOR DE JEUGD. Onder redactie van
mm
ZEEUWSCHE KRONIEK.
DAMMEN EN SCHAKEN.
f§§ jj
mm
ÜÜP ÜP
WtMt
n
Mm
m si
sS*? SE*
miwP
m
Wi
jüü
BS ii
mm
2 EI
wk m
sÉËÉi
m
*(S
- S'l-s
Mevrouw C. E. DE LILLE HOOGERWAARD.
DE SAGE VAN DE EERSTE MOF.
AVONTUREN VAN DEN ROOKWORSTMAN.
zen, dat de Prinsen van Oranje 'n
geweldige betêekenisse g'aod
vor ons land, mè tegeliek beweze
2e, dat die Prinsen de liefde en :1e
toegenegeneid van de Neder
landers in rume maete aode,
wan 't dankbaere volk wilde
die vorsten in ulder leven en stre
ven aomè nog beter leêre kenne
En bovenaol bloenk ook dae wir
de Vaoder des Vaoderlands in on
vergankelijke êere. En ook op t
toöneêl bin de Prins en z'n trouwe
ellepers geweest. Dae "wier 't de
kiekers wel êel dudelijk, oe dat
ier onverschrokke en mi volardien-
ge gevochten en gewerkt is vor
onz' onafankelijkeid. En noe zou
Endrik wille, dat de Prins van
Oranje nog is 'n beurte kreeg.
Dat zou dan bie meneer Colijn an
uus moete zien nae de feesten. On
zen êesten menister zou dan ien-
kelde vornaeme Nederlanders, die
êel verschillend dienke in 't gos-
dienstige en in 't polletieke, op
verzite moete vraege. En naedat
ze dan 't één of t ander gebruukt
aode, zou 'n mit 'n effen gezicht
moete zeie, dat 'n nog onder den
indruk van de feesten en mit 't
doge op den moeilijken tied, die
me beleve, ulder 'n booschap van
de Prins van Oranje wou vooleze.
Meschien löope d'er dan weg. Mè
die moe meneer Colijn nie tegen-
ouwe, oör, wan die booschap is
alleênig vor echte Nederlanders.
En dan moet 'n zeie, dat de Prins
wil „dat wy beloven voortaen
te onderhouden eene vaste ende
onverbreckelycke vrientschap en-
de vrede, ende in sulcker vueghen
elckanderen t' allen tyden by te
stane met raedt ende daet, goet
ende bloet." En dan ope 'k, da z'as
waere Nederlanders éénvoudig en
oprecht mekaore d'and d'er op
zulle gee, da ze doe zulle, wat de
Prins zö graog wil. Kiek, da zou
'n zegen voo Nederland zien en
nae mien meênienge Oranjeliefde
van 't zuverste waeter. En as ze
dan wi naer uus gienge, zou me
neer Colijn dominee Kersten is
effentjes apart moete roepe en-
tegen 'm zeie, dat de Prins in
1572 wou: „dat er vrijheid van Re
ligie zou gehouden worden, zoo
wel de,r Gereformeerde als der
Roomsche, vrije oefening derselve
sou gebruiken, sonder dat er
iemand belet, hinder of moeyenis
gedaan sou werden". Domenie
Kersten za daeruut kunne be-
griepe, dat 't van eerbied voo de
naegedachtenisse van de Prins ge-
tuugt, as artikel 36 van de geloofs-
beliedenisse geschrapt oórt.
Me wensche julder vee eil en
zegen in 't Nieuwe jaer.
J'eb aolebei de groetenisse van
Jikkemien en
je goeie vriend,
Jewannes.
Diplomaat,
„Oma, vergroot uw bril erg
„Ja, jongen, ze vergroot alles
wat ik zie".
„Nou, Oma, zet dan straks uw
bril af, als u voor mij een stuk
taart snijdt".
o
Eerlijk,
Oom: Zijn er bij jou in de
klas ook onopgevoede en onop
lettende kinderen, Kareltje
Rafeltje: Ja, oom# we zijn
met ons drieën.
3 JANUARI 15%
De bekende Spaansche
bevelhebber Christofiel de
Mondragon overlijdt te
Antwerpen op bijna 92-
jarigen leeftijd.
Dat wij Mondragon in de
Zeeuwsche Kroniek memoreeren
komt, omdat hij in ons gewest een
belangrijke rol heeft gespeeld. Het
eerst, dat hij van zich deed spre
ken was kort, nadat Vlissingen en
Veere de zijde van Oranje hadden
gekozen en de Geuzen zich ook
van Goes wilden meester maken.
Hij trok met een leger van uit Bra
bant over het verdronken land
van Zuid-Beveland en wist de
Geuzen van Goes af te slaan op 21
Oct. 1572.
Toen Anthoni van Bourgondië
tijdens het beleg van Middelburg
sneuvelde, werd Mondragon in zijn
plaats benoemd tot gouverneur
van Zeeland en bevelhebber over
de krijgsmacht te Middelburg. Om
in deze stad te komen landde hij
17 Aug. 1573 bij Vrouwenpolder.
Twee dagen later gelukte het hem
en zijn manschappen Middelburg
binnen te trekken. Toen later de
stad nauwer werd ingesloten en
er hongersnood kwam, moest hij
haar aan den Prins van Oranje
overgeven. In het artikel over Ja
cob Simon de Rijk hebben wij mel
ding gemaakt van het edel karak
ter van Mondragon, toen deze zich
weer ter beschikking van Oranje
wilde stellen, omdat de landvoogd
Requesens niet dadelijk aan Mar-
nix, De Rijk en 3 anderen de vrij
heid gaf. Mondragon was toen
reeds 70 jaar.
In Sept. 1575 waadde hij met
zijn leger door het Zijpe en ver
overde geheel Duiveland en
Schouwen. Na een vrij langdurig
beleg veroverde hij het sterke Zie-
rikzee op 29 Juni 1576. Hier be
woonde hij het voorname huis „De
Groote Mossel". Daar de Spaan
sche soldaten hem zeer vereerden,
wist hij hen, toen zij over hun ach
terstallige soldij murmureerden,
een korten tijd tevreden te stel
len. Toen kort daarna Requesens
vrij plotseling kwam te overlijden
en de soldaten nog niet betaald
waren, kon Mondragon de komen
de Spaansche furie niet bedwin
gen.
In 1579 wist hij Maastricht voor
de Spanjaarden te bemachtigen.
Nadat Prins Maurits op 24 Sept.
1591 Hulst had ingenomen, her
overde Mondragon de sterkten om
die stad.
De krasse grijsaard wist in 1595
Prins Maurits te noodzaken het
beleg van Grol op te breken. Dit
was zijn laatste wapenfeit.
Hij overleed den 3den Jan. 1596
op het kasteel te Antwerpen, van
welke stad hij gouverneur was.
Hij had den zeer hoogen leeftijd
van bijna 92 jaar bereikt. In het
museum te Middelburg is een por
tret van hem.
Bij de soldaten had hij den bij
naam van „Lapken", omdat hij
voor een zijner oogen, die gewond
was geweest een lapje droeg.
9 JANUARI 1841.
Wilhelminadorp wordt
een afzonderlijk kerke
lijke gemeente,
In 1809 waren door de verlan
ding van de Zuidvliet de schorren
bij Goes ingedijkt, waardoor het
eiland Wolfaartsdijk met Zuid-
Beveland werd vereenigd. De
nieuwe polder werd naar den
toenmaligen koning van Holland
den Lodewijkpolder genoemd.
Vooral door medewerking van
Gualtherus Jacob van den Bosch,
directeur van den polder, werd in
1812 begonnen met een dorp te
bouwen naar een vast plan, nage
noeg ten halve van Goes naar het
Sas.
Het dorp, dat het Nieuwedorp
werd genoemd, breidde zich gesta
dig uit. Bij besluit van koning Wil
lem I d.d. 8 Maart 1815 werd het
dorp en ook de polder genoemd
naar de koningin. In 1825 werd de
school gebouwd. Kerkelijk en ook
gemeentelijk behoorde het dorp
bij Kattendijke.
Bij koninklijk besluit van 9 Jan.
1841 werd er een afzonderlijke
kerkelijke gemeente gevormd. Op
7 Maart van hetzelfde jaar werd
het nieuwe kerkgebouw ingewijd
door dr. J. Ab. Utrecht Dressel-
huis. De eerste predikant was Ant.
Jac. Joz. Warnsinck, die in 1847
naar 's Heer-Abtskerke vertrok.
Eenige jaren geleden is Wilhelmi
nadorp kerkelijk gecombineerd
met de Ned. Hervormde Gemeente
van Goes. De pastorie wordt thans
bewoond door ds. J. de Vries, die
van 1900 tot 1903 te Grijpskerke
en van 1903 tot 1910 te Ovezande
heeft gestaan.
23 JANUARI 1779.
De vroedschap van Vlis
singen geeft aan het kui-
persgilde het recht om
vaatwerk van elders te
betrekken, daar het gilde
zelf niet aan de groote
aanvraag kan voldoen.
Over 't algemeen wordt de 18e
eeuw, als zijnde de eeuw van ver
val, te zwart afgeteekend. In die
eeuw was b.v. onze handel nog
zeer belangrijk. Te Vlissingen be
stond er tot den Franschen tijd
een zeer bloeiende handel in spiri
tualiën op Engeland. Het benoo-
digde vaatwerk mocht alleen door
het kuipersgilde worden gemaakt.
Daar 't gilde ook voor andere
doeleinden (zout, wijn, bier en
buskruit) moest kuipen, kon het
aan de groote aanvraag om vaten
voor spiritualiën niet voldoen.
Het zou dan minstens 8 a 10.000
Deze partij werd gespeeld in
groep A. van den winterwedstrijd
193637 der schaakver,: „Middel
burg".
Wit: P. D. DE ZEEUW,
Middelburg.
Zwart: H. STROOBAND,
Middelburg.
Colle opening.
1. d2d4 d7d5
2. Pgl— f3 Pg8—f6
3. e2e3 Lc8f 5!
Het beste antwoord op het door
Wit gekozen systeem. Op Lfld3
volgt nu e7e6
4. c2c4 c7c6
5. Pbl—c3
Het is zeer te betwijfelen of on
der de gegeven omstandigheden
deze voortzetting wel de sterkste
is.
Is c4Xd5 niet beter Zwajrt
speelt dan het beste 5
c6Xd5. Daarop kan dan volgen:
6. Ddlb3, Dd8c8; 7. Pbl—c3,
e7e6; 8. Lf 1b5f Pb8c6 enz.
5
6. Leld2
7. Tal—cl
8. c4Xd5
9. Pf 3Xe2
10. Lf 1—e2
11. Pe2—f3
12. 0—0
13. Tf 1—el
14. a2a3
15. Pc3a4
e7e6
Pb8—d7
Pf 6—e4
Pe4Xd2
e6Xd5
Pd7f 6
Lf 8—d6
0—0
Tf 8—e8
Pf 6—e4
Dd8e7
Dit belet direct 16. Pa4c5 en
houdt in een eventueele dreiging
van Pe4Xf 2.
16. b2b4 Ta8—d8
17. Pa4—c5 Ld6b8
18. Pc5d3 Td8—d6
19. Pd3e5 Td6—h6
20. g2—g3
ÉI_B_
d e f g h
Deze zet is niet goed. Zwart kan
nu spelen 20Pe4Xf2; 21.
KglXf 2, f7—f6; 22. Pe5—d3
(zie 22. Ph4, f e5:; 23. Pf 5: Tf 8
enz.) De7Xe3f23. Kf 2—g2, Lf5
h3f, 24. Kg2—hl, Lb8Xg3; 25
h2Xg3, Lh3Xf lf26. Pf 3—h4,
Th6Xh4 en wint.
20Lf 5c8?
21. Ddl—c2 Lc8—f5
22. Dc2—b3 f7—f6
23. Pe5—d3 De7—f 7
24. b4—b5 Lf 5—d7
25. b5Xc6 b7Xc6
26. Db3—b7 Pe4—d6
27. Db7b3 g7—g5
28. Pd3—c5 Ld7g4
29. Pc5a6 Df 7—h5
30. Pa6Xb8
Op 30. TclXcó volgt Lg4Xf3
31. Le2Xf3, Dh5Xf 3; 32. Pa6X
b8, Pd6f5 met de dreiging Pd4:
30Lg4Xf 3
31.Le2Xf 3 Dh5Xg3
32 TclXcö Pd6c5
33. Pb8d7
Op 33. Tc6Xc4, d5Xc4; 34. Db3
Xc4f Kg8—h8; 35. Pb8—c6 Df 3
h5 enz.
3 3Pc4d2
Niet 33Pc4a5 we
gens 34. Tc6Xf6, Th6Xf 6; 35. Pd7
Xf6, Df 3Xf 6; 36. Db3Xd5f met
verlies van het Paard op a5.
34. Db3—b5 Df 3—f 5
35. Tc6Xf6
Dit verliest geforceerd. Ook 35.
Pd7Xf 6f is onjuist wegens 35.
Kg8h8; 36. Pf6Xe8,
Pd2f 3f; 37. Kgl—f 1, Th6Xh2;
38. Tc6f6 Th2hl enz. met mat
na enkele zetten.
Wel juist was 35. Pd7e5!
(dreigt Dd5:f) dus Te8Xe5; 36.
d4Xe5, Pd2f 3f37. Kgl—fl en
Wit moet dan winnen.
35Pd2—f 3f
36. Kgl—fl Pf3Xh2f
Wit geeft op.
(Op Kg2, Dh3f38. Kgl, Pf 3f en
mat. Op 37. Ke2 geeft Zwart mat
met Dc2 en op Kgl, Pf 3f enz).
Een spannende partij.
o p o o
n 'oe
tf .2 q
O O
o fl tf
i_ XuO tf TJ 0) u
o)
."O
d.s-| xwï
p
3TS O
3
4) u.
•oe e
o «J
O u, *-
5 5 SS R I'S I
f W Rjj I S l-Q>
N
'§g:H
CZ I
Volgens de sage is het een jon
ge herder geweest, die de mof uit
gevonden heeft. De streek, waar
die herder woonde, werd onveilig
gemaakt door een wolf. Wanneer
deze wolf weer eens in vreedza
me dorpen ingebroken had, kin
deren geroofd en de kudden uit
elkaar gedreven had, meldde men
dit de jonge vorstin, die over het
land regeerde.
En haast eiken dag was dit het
geval. De vorstin vond dit natuur
lijk vreselijk en zij verzon een
middel, om een einde te maken
aan het lqven van die lastige wolf.
Zij had al spoedig iets gevonden,
dat haar zeer geschikt leek. Haar
moeder had haar op dat idee ge
bracht.
De jonge vorstin verzamelde
haar getrouwen om zich heen, om
hun haar plan bekend te maken.
„Getrouwen", zo sprak zij, „ik
heb U hier laten komen, om U be
kend te maken het plan, waar
door de wolf onschadelijk gemaakt
zou kunnen worden! Uw dapper
heid zal op de proef gesteld wor-
den. En niet alleen de dapperheid
van U allen, die mij hier omrin
gen, maar óók de dapperheid van
mijn andere, mannelijke onderda
nen.
Getrouwen, degeen, die 't lukt,
om de wolf te doden, bied ik mijn
hand, en mijn land als bruidschat.
Dit nu was het plan van de
jonge vorstin, en al spoedig bega
ven zich vele dapperen zich op
weg, om de wolf te doden, en zo
doende de hand der schone, jonge
koningin te verkrijgen.
Maar niemand gelukte het, om
de wolf te doden en het leek wel,
alsof er nog meer kinderen ge
roofd en dieren verscheurd wer
den, dan ooit te voren.
Enige tijd ging voorbij. Tot
eensde wolf dood gevonden
werd; neergeslagen was hij op 'n
wei.
Vele jagers beweerden dat zij
het dier gedood hadden.
De wolf werd naar het slot ge
bracht en door de koningin be
zichtigd.
Het was een mooi dier, met een
prachtige vacht. Opeens zag de
koningin dat er een stuk uit de
vacht miste. „O moeder!" zei de
jonge vorstin. „Kijkt U eens! Daar
is een stuk uit de vacht. Ziet U
wel? Degeen, die dat gedaan
heeft, is natuurlijk óók degeen,
die de wolf gedood heeft. Dus hij,
die dat stuk vacht kan laten zien,
is de overwinnaar en heeft lecht
op mijn hand en mijn land."
En de jagers, die beweerden 't
dier gedood te hebben, moesten
zich beschaamd terugtrekken, daar
zij geen van allen het ontbreken
de stuk vacht konden laten zien.
Er ging een jaar voorbij, en de
winter kwam met al zijn kou en
zijn sneeuwstormen. Op een dag
stapte de koningin in haar arre-
slee, om een eindje te gaan rijden.
De slee reed door velden en bos
sen, tot de koningin dorst kreeg
en de koetsier halt hield voor het
eerste het beste hutje, om daar
om water te vragen. Voor de hut
stond een lange jonge man, die
heel armoedig gekleed was en
zijn handen ter beschutting tegen
de kou in een wolfsvel gewikkeld
had.
De koningin was dadelijk erg
belangstellend en vroeg de jonge
man, waar hij die vacht vandaan
had.
Hij antwoordde rustig en gea-
ten: „Het is afkomstig van een
wolf, die ik gewurgd heb, omdat
hij een van mijn lammetjes had
opgegeten. Omdat ik dikwijls
ook 's winters er op uit moet;
wikkel ik mijn handen in het vel,
zodat ze niet bevriezen.
Omdat de herder zo ver van de
bewoonde wereld leefde, wits hij
niet van de belofte, die de konin
gin gedaan had. De sage vermeldt,
dat de koningin haar belofte ge
stand bleef en met de herder
trouwde.
vaatjes in voorraad moeten heb
ben, behalve het aantal, dat dage
lijks aangemaakt wordt. Opdat de
handel niet belemmerd zou wor
den, gaf de vroedschap aan 't kui
persgilde toestemming om van el
ders vaatwerk te betrekken. Het
liet dan ook dadelijk 16000 halfan-
kers van buiten Vlissingen komen.
Dat het kuipersgilde destijds
zeer welvarend was, mede dooi
de „negotie" op Engeland bleek
in 1795, toen het kassaldo bijna
2000 bedroeg.
26 JANUARI 1682.
Het dorp Bommenede
word door de zee voor
goed overstroomd.
In de 16de eeuw was Bomme
nede nog een welvarend dorp met
een goede haven aan de noordkust
van Schouwen. Wel had het dorp
door den Allerheiligenvloed op 1
Nov. 1570 veel geleden, doch de
schade werd hersteld, Het werd in
den Spaanschen tijd versterkt tot
een vesting, die na een verwoed
gevecht op 30 Oct. 1575 werd in
genomen. Hierbij werd het dorp
grootendeels verwoest, doch la
ter weer opgebouwd. In de laat
ste helft der 17de eeuw verdween
het voor goed van den aardbodem.
Door den grooten vloed van 26
Januari 1682, die ook elders in
Zeeland veel schade aanrichtte,
werden bij Bommenede drie
groote gaten in den dijk geslagen.
De huizen stortten door het zee
water in. De kerk bleef nog en
kele jaren boven de zee uitsteken.
In de 18de eeuw wezen bij laag
water enkele puinhoopen !de
plaats aan, waar eenmaal Bom
menede lag. Okigeveer een half
uur landwaarts is later het ge
hucht Nieuw-Bommenede ontstaan.
R.
B. J. d. M.
(Nadruk verboden).
OP BEZOEK
De Rookworst-man ging op
bezoek
Bij Leverworstje om de hoek.
Je weet toch: die zijn van elkaar
Familie nog. Het is heus waar
Zij zaten voor het open raam
En rookten daar een pijpje
saam.
Ze spraken over d' oude tijd.
't Was één-en-al gezelligheid
De Rookworst-man vertelde graag
En deed zo nu en dan een
vraag.
Het Leverworstje, gul en rond
Zei steeds weer: Lachen is
gezond
Je kunt vertellen, enig man
Die grappen, zeg, hoe
kom j' er an
En het gezicht, dat j' er bij
zet
Wie daar naar kijkt, die
heeft al pret
En lachen, lachen, als hij deed
Dat jij nog geen „Hans
Worstje" heet
■Zo riep hij eind'lijk proestend
uit,
Want Leverwost was ook een
guit
Ze spraken saam de Worstentaai.
'ktVersta die nog niet helemaal!
Maar wat 'k begreep, dat zei ik
reeds,
't Was lachen, praten, roken
steeds
Tot eind'lijk zei de Rookworst
man
Nu maak ik toch een eind
er an
Ik moet naar huis, een
ana'ie keer
Dan zie je stellig mij wel
weer
Maar kom nu ook eens gauw
bij mij
'k Ben veel alleen en dus
heel blij.
Als iemand komt. 'k Beloof
je, dat....
Er nergens is een hond of
kat
Want in de buurt van dat
gespuis
(s het voor jou en mij niet
pluis
Ze namen afscheid, wuifden nog,
Een leuke middag was het toch!
