GOESCHE COUBANT£Ui2
Groene Kruis KcEslkcrbons
KERK EN SCHOOL
BINNENLAND.
ZEELAND.
WEERBERICHT.
NUMMER 280.
TWEE BLADEN.
DONDERDAG
EERSTE BLAD.
179e JAARGANG.
HET ZEEUWSCHE STANDBEELD
VOOR KONINGIN EMMA.
¥L!S$!NGEH.
w&lchereh.
IU1S-BEVELAND.
26 NOVEMBER 1936.
MIDDELBURGSCHE COURANT
Dagblad Voor Middelburg, Goes en agent
schap Vlissingen 2.30, elders 2.30 per
kwartaal Week-abonn. in Middelburg en
Goes 18 ct. p. w. Advertentiën 30 ct. per
regel, lngez. mededeelingen 60 ct. p. r.
Bij contr. voor beide veel lager; tar. op aanvr.
Uitgeefster: Naamlooze Vennootschap „De Middelburgsche Courant Bureaux: Lange Sint Pieterstraat te Middelburg.
Telefoon: Redactie 269, Administratie 139 Postrekening no. 43255 Kantoor te GOES: Turfkade, telefoon 17.
Aangesloten bij bet Bureau voor Publiciteitswaarde der Vereeniging de Nederlandscbe Dagbladpers.
Familieberichten en dankbetuigingen 1—5
regels 2.10, elke r. m. 30 ct. Rubriek
„Kleine Advertentiën", ten hoogste 6 regels,
a 7 5 ct. bij vooruitbetaling Adv. met
„Brieven" of „Bevragen bureau dezer cou
rant 10 ct. extra Bewijsnommers 5 cent.
't Ontwerp op ware grootte in
klei gereed Een onderhoud
met den beeldhouwer Hoe
een beeld tot stand komt.
Men heeft destijds een afbeel
ding van het middelste gedeelte van het
standbeeld voor Koningin Emma, het
welk Zeeland in zijn hoofdstad zal doen
plaatsen, in ons blad gezien. Bij een
kunsthandel te Middelburg was ook een
maquette er van opgesteld.
Dezer dagen kwam ons ter oore, dat
een deputatie bestaande uit de heeren
C, S. Sixma baron van Heemstra (part.
sercetaris van H. M. de Koningin) met
jhr. mr. J. W. Quarles van Ufford en den
heer M. Fernhout uit Middelburg een
bezoek aan het atelier van den beeld
houwer te Delft had gebracht, teneinde
daar het in klei gereed gekomen ont
werp voor het middengedeelte op ware
afmeting (154 X levensgroot) in oogen-
schouw te nemen. Naar wij vernamen
waren allen, inbegrepen dr. J. Kalf van
Monumentenzorg, die ook aanwezig
was, zeer ingenomen met dezen opzet;
met name de gelijkenis van H. M. de
Koningin-Moeder werd sprekend ge
acht.
Een en ander was ook ons aanleiding
den beeldhouwer, den heer H. J.
Etienne eens in zijn atelier te gaan op
zoeken teneinde een indruk van den
voortgang van het werk te krijgen.
De geheele figuur van de Koningin-
Moeder is ten voeten uit gereed nu,
met het deel van de bank, waarop zij
zit. Doordat in dit ontwerp op ware
grootte uit den aard der zaak reeds aan
zienlijk meer gedetailleerd kon worden
dan in de maquette, spreekt de figuur
van Koningin Emma thans veel meer tot
ons, en inderdaad zoover wij H. M'.
eigener aanschouwing en uit velerlei
afbeelding kennen, is de gelijkenis tref
fend; de gelaatsuitdrukking is de vrien
delijke en zachtmoedige eener lieve
grootmoeder; de geheele houding is
even onmiskenbaar vorstelijk als gra
cieus-natuurlijk.
Voor detailleering van het costuum is
de beeldhouwer ten paleize aan 't Korte
Voorhout geweest, teneinde daar de
juiste gegevens en inlichtingen te erlan
gen.
Zooals men weet draagt het beeld van
H. M. op zichzelf geenerlei koninklijke
emblemen; de Koningin-Moeder draagt
op het hoofd slechts een weduwenkapje,
in de linkerhand een waaier. De rech
terhand rust op een soort balustrade
een eenvoudig rechthoekig steenen vlak
waar op de buitenkant in strakke
contouren een symbolieke oranjeboom
wordt gebeiteld met rechts het Neder
landscbe Rijkswapen met koningskroon,
links het oude wapen der Oranjes. Deze
drie-eenheid duidt in algemeenen zin
op de betrekking Nederland-Oranje; aan
het rechterzijvlak van de bank, waarop
H. M. gezeten is, wordt evenwel Harer
Majesteits persoonlijk wapen, dat van
Waldeck-Pyrmont, evenwel gedekt met
den koningskroon, gebeiteld, met de
spreuk „Palma sub pondere crescit":
Onder de verdrukking groeit de boom
toch.
Aan de heraldieke juistheid dezer wa
pens, aldus de beeldhouwer, wordt de
grootste zorg besteed; voortdurend
pleeg hij daaromtrent overleg met het
bureau van den Hoogen Raad van Adel.
Het is misschien niet onaardig er hier
eens iets meer van te vertellen hoe zulk
een beeld tot stand komt.
In een maquette op 1/20, Vi0 of 1/s wa
re grootte, eerst in klei geboetseerd en
daarna in gips afgegoten, drukt de
beeldhouwer voor zichzelf en voor
anderen den algemeenen vorm, den
opzet en de massaverhoudingen van zijn
ontwerp uit en meer niet. Komt het
daarna tot uitvoering, dan wordt als re
gel en als zeer wenschelijk tusschen'
stadium het geheele beeld op ware
grootte in klei geboetseerd. Er zijn zelfs
onder vorige generaties „beeldhouwers"
van rechtmatigen naam geweest, die
niettemin hun eigen werkzaamheid aan
het geboetseerde beeld geheel ten einde
brachten; was (deze vormgeving vol
tooid, dan moest een steenhouwer
„uitvoerder"* genaamd het beeld
maar nauwgezet in steen „nahakken",
Dat was handwerk, zoo als de geleerde
een boek schrijft, doch het den drukker
laat drukken.
Deze opvatting heeft, o.i. terecht, af
gedaan. Een beeldhouwer, wil hij de
mogelijkheden en innerlijke noodzake
lijkheden van -zijn kunst tot volle uit
drukking brengen, geheel uitbaten
zooals onze Zuiderburen zouden zeggen
moet zélf met klophamer en beitel in
den steen kunnen werken. Hij mag eens,
onder toezicht, het ruwe steenhouwers-
werk dat er niet op aan komt aan een
ander overlaten: het eigenlijke beeld
uit de stof vrij te maken moet hij alleen
en geheel zelf doen.
Het beeld wordt dus op ware groote
in klei geboetseerd. Dat is, vooral in den
opzet, een heel prozaisch werk: een
hoekijzer, een paar stalen lussen, een
houten schotje, als „wapeningen" gelijk
bij beton, en dan: klei, klei en nog eens
klei.in vormelooze klompen en nog
zonder den adem des levens.
Maar dra komt er dan vorm in en
voortdurend arbeidend in de stof breekt
de geest er in door, krijgt de stof leven
en bezieling.
Toch gaat de beeldhouwer van dezen
tijd ook hierin niet over een bepaalde
grens. Ook dit klei-beeld op ware groot
te is niet als vroeger het einddoel,
waarna nog slechts de na-maak in mar
mer of graniet of andere steen kwam.
Slechts wanneer het beeld in brons ge
goten zal worden, is de kleifiguur 't ein
de van des beeldhouwers werk, maar
bij 'n steenen beeld ligt in den steen pas
z'n eindwerk. Met andere woorden:
het kleibeeld dient wederom slechts tot
nader-overwogen en fijner uitgebalan
ceerd. ontwerp. Doch de uitvoering
geschiedt, niet enkel materieel, doch
ook wat den geest des kunstenaars be
treft, in steen.
Men zou het zoo kunnen zeggen: de
boetseerder denkt en schept in klei, de
beeldhouwer denkt en schept in steen.
Klei is echter juist door zijn kneed
baarheid, en nog om andere reden, als
't ontwerp klaar is, een mogelijk en, on
gebakken (anders wordt het „terra cot-
ta") een onhoudbaar materiaal. Daarom
wordt het kleibeeld als regel, na vol
tooiing „afgegoten in gips". Dat is net
zooiets als valschemunterij, schoon hier
niet met valsche bedoelingen. Heel het
kleibeeld wordt dan van onder tot bo
ven met een dikke laag gips bedekt,
bij groote beelden als dit van de Ko
ningin-Moeder, wordt dat gips zelfs met
ijzeren staven gewapend gelijk beton. Is
dit gips verhard, dan wordt de klei uit
den vorm weggehaald, en daarna vult
men hem opnieuw, eveneens met gips.
Zoodra dit binnenste gips van den
vorm door een laagje olie vrijgehouden
verhard is, breekt men den buiten
vorm weg en een volkomen natuurge
trouwe reproductie van het oorspronke
lijke klei-beeld is nu in het stevige,
houdbare gips ontstaan.
Door middel van een groote vernuf
tige drie-dimensio,tiale passer en een
systeem van enkele „vaste punten" wordt
naar dit gipsmodel het uiteindelijke
beeld in den steen gehouwen, of, beter
gezegd, uit den steen vrij gemaakt. Pas
in dezen laatsten arbeid kan de beeld
houwer 't nog aanwezige restant van zijn
vormgevenden drang volledig tot uit
drukking brengen.
Wat nu het Zeeuwsche monument be
treft: men is thans bezig met het ver
vaardigen van het afgietsel van het mid
denstuk in gips. Middelerwijl is de na
zorgvuldig overleg gekozen kalksteen
besteld; zoodra deze zal zijn aangeko
men en het gipsbeeld gereed staat, kan
de beitel in den steen gezet worden,
als eerste schrede op den nog langen
weg die tot de onthulling van dit mo
nument zal voeren.
Ter beoordeeling van de massawer
king op de ontworpen plaats heeft de
beeldhouwer nog 'n maquette van den
Dam te Middelburg met omgeving ge
maakt: straatwanden, plein, Graan-
beurs, Dokkom en plantsoen, met daarin
op juiste grootte het monument en des-
zelfs entourage. De middelste boom aan
den Graanbeurskant is geveld en door
twee forsche boomen geflankeerd staat
daar, iets naar achteren in het een wei
nig oploopende grasveldje, dan het mo
nument. De plaats lijkt goed gekozen.
De dingen, die wij het liefst wen-
-,chen, gebeuren niet, of als zij gebeu-
en, dan is het niet in dien tijd en on-
ler die omstandigheden, waarin zij
>ns het meest welkom zouden zijn ge
veest.
Tot gemachtigden in het kiescolle
ge der Ned. Herv. kerk te B i g g e-
kerke zijn herkozen de heeren: J.
Schout Jz., Anth. Janse en A. de Voogd
en gekozen in de vacature-Musch de hr.
L. Harpe Lz.
DE KON. FAMILIE NAAR DE
RESIDENTIE.
Het ligt in het voornemen van H.M.
de Koningin om voor haar winterverblijf
Maandag 30 November te 's Gravenhage
aan te komen, vergezeld van de Prinses.
WAARDEERING VOOR
PRINS BERNHARD.
Het voltallige personeel van het Pa-
rijsche filiaal der i. G. Farben heeft bij
de verloving de volgende boodschap van
gelukwensch tot Prins Bernhard ge
richt:
Het bericht uwer verloving met H.K.
H. Prinses Juliana heeft het heele per
soneel ten zeerste verheugd. Wij allen
zijn heel blij u onze best gemeende ge-
lukwenschen aan te bieden. Immers
heeft ieder hier de vriendelijkste herin
nering aan uw grooten eenvoud en eer
lijke hartelijkheid bewaard. Zoo heb
ben wij met ongekunstelde blijschap in
al onze groote bladen naast Prinses Ju
liana den sympathieken glimlach en alle
bonhomie teruggevonden, waarmee u al
ler harten hebt weten te winnen en die
daaraan twijfelen we niet, van u den
meest beminden Prins van Nederland
/.al maken.
Gelieve dus uit naam van allen, die u
nog eens hun medewerker willen noe
men, de verzekering van nun zeer sym
pathieke herinnering te aanvaarden. En
mogen al hun gedachten, vereend, u de
vreugde, het geluk en den voorspoed
bezorgen, die uw welwillende optreden
verdient.
EEN OPZIENBARENDE
„ONTHULLING."
Nederlandsch-Indië zou in Duit-
sche en Japansche belangensfe
ren zip ingedeeld.
De diplomatieke redacteur van een
Engelsch blad, de „Even'ng Standard"
beweert uit goede bron bijzonderheden
te hebben vernomen over een geheim
protocol, dat als annex zou zijn toege
voegd aan het nieuwe Japansch-Duifsche
vedr.ag.
Dit protocol, zoo schrijft hij, verdee
Nederlandsch Oost-Indië in Japansche
en Duitsche belangensferen en regel I
de kwestie van de eilanden in den Stil
len Oceaan, die hebben toebehoord aan
Duitschland en geplaa'st zijn onder J,a-
pansch mandaat, Duitschland zou afz'en
van alle rechten op de Marjannen, de
Carolinen en de Marshall-eilanden, d
w. z. op alle gebieden in den Stille::
Oceaan, d e gelegen zijn ten Noord-Wes
ten van een lijn, die loopt door de Ju-
va-, de Soenda-, de Banda- en de Ara
foera-zee. Deze lijn moet dan ook de
respectieve economische belangensferen
van Japan en Dui'schland in Neder
landsch Oost-Indië aangeven, waarbi
Borneo en Celebes door het protocol als
onder Japanschen invloed liggende er
kend worden en Sumatra en Java onder
Duitschland's invloed worden verklaard
In hetzelfde artikel wordt er verdol
den nadruk op gelegd, dat de door Ne
derland gevoerde open-deur-politiek in
Nederlandsch-Oosi' -Ind'ë alle vrijheid
Iaat voor buitenlandsche pene+ratie.
De „Evening Standard" maakt verder
bekend, dat dr. Schacht, de Duitsche
minister van economische zaken, een
plan zou hebben opgesteld, waarin voor
zien wordt in de economische penetra
lie door middel van Duitsche firma's, dre
te Amsterdam werken in overeenstem
ining met het Nederlandsche recht en
die rubberplan'ages explo'teeren voor
Du:tschland, terwijl in dit plan ook
voorzien zou worden in het instellen van
Duitsche kolonisatiecentra. Het blad
schrijft tenslotte, dat de nationaal-socia
listische propaganda zeer actief is onder
de Nederlandsche bevolking in Indië
teneinde haar voor te bereiden op een
eventueele Duitsche overheersching.
Naar aanleiding van het bericht van
de „Evening Standard" wordt er van
bevoegde zijde op gewezen, da' het Lon-
densche blad deel U'tmaakt van de sen
satie-pers van lord Beaverbrook, in Ne
derland beter bekend door de „Da'ly
Exoress", waarvan de „Evening Stand
ard" de avond-uitgave is.
Zooals men weet, voert lord Beaver-
brook een imperiale politiek op e'gen
hand, waarin stemming makende ge
ruchten als deze passen.
Meer dan gebruikeliijke reserve te
genover d t soort berichten is in elk
geval zeker geboden.
De opschorting der vaccinatieplicht.
Bij de Tweede Kamer is wederom een
wetsontwerp ingediend tot verlenging
van den geldigheidsduur van tijdelijke
bepalingen betreffende de vaccinatie.
Bij het buiten werking stellen van de
vroeger in ons land geldende bepalingen
betreffende den vaccinatieplicht was het
de bedoeling dit tijdelijk te doen zijn
zoolang het gevaar van encephalitis
aanwezig geacht moest worden. Helaas
is dit gevaar nog niet verdwenen.
De minister heeft dan ook geen ande
ren uitweg gezien dan nogmaals verlen
ging van de bestaande opschorting van
den vanccinatieplicht voor te stellen,
In tegenstelling met de vorige voor
stellen van deze strekking wenscht hij
evenwel thans de opschorting voor niet
langer dan één jaar voor te stellen, op
dat in den loop van het volgend jaar
een principieele behandeling van het
vaccinatieprobleem aan de orde kan ko
men.
Derde haringcontract met Rusland,
De reedersvereeniging voor dé Neder
landsche haringvisscherij heeft heden 'n
derde haringcontract met Rusland afge
sloten. Dit contract betreft de levering
van 8800 Schotsche tonnen haring'. Door
tusschenkoms't van deze vereeniging is
dus dit seizoen het zeer belangrijke
totaal-kwantum van 78,800 Schotsche
tonnen haring aan Rusland verkocht.
DE NEDERLANDERS TE MADRID.
Blijkens een heden door het departe
ment van buitenlandsche zaken ontvan
gen mededeeling uit Madrid, verkeeren
alle z'ch daar ter stede bevindende Ne
derlanders in goeden welstand.
Duizenden en duizenden hebben baat
gevonden bij het gebruik van:
Behoort U misschien nog tot diegenen
die Z|,niet kennen?
(Ingez. Med.)
SfMtUMffift.
Ziet toe, waar Gij Uw rijwiel piaatsi.
Gisteren had een wielrijdster, die een
boodschap moest doen in den bakkers
winkel van Zuidweg op de Pottenmarkt,
haar karretje op dit nauwe straatdeel
tegen het hek aangezet. Vermoedelijk is
liet rijwiel uitgeslierd en daardoor aan
gereden door de tram en deerlijk geha
vend
In verband hiermede herinneren wij er
aan, dat de op 1 November jl. in wer
king getreden nieuwe bepalingen o.a.
voorschrijven, dat het niet alleen verbo
den is te rijden op een wijze, waardoor
Je vrijheid en veiligheid van het verkeer
in gevaar wordt gebracht, maar ook om
auto's, rijwielen enz. zoo te plaatsen dat
de veiligheid van het verkeer in gevaar
komt.
Men lette dus goed op en mag zich
niet verbazen als bij nalatigheid ier zake
proces-verbaal wordt opgemaakt,
Het Spaansche stoomschip „Chris
tina", dat een dezer dagen door een
deurwaarder te Vlissingen dan den ket
ting werd gelegd, is Wbensdagavond
nadat een cautiestelling had plaats ge
vonden, vrij gelaten en vertrokken met
bestemming naar Noorwegen.
KOUDEKERKE. De Chr. zangvereeni-
ging „Soli deo Gloria", directeur de hr
S. Sanders gaf Woensdagavond een
openbare u'tvoering in de Ned. Herv
kerk. Ds. A. C. Heij opende de bijeen
komst. Het programma bestond uit 19
zangnummers 3 voor piano en viool, 3
soli één duet. Op uitstekende wijze werd
het uitgevoerd, Ds, Van Kooten, die het
slotwoord sprak, was zeker de tolk van
alle aanwez'gen, toen hij directeur en
zangkoor dankte voor het ten gehoore
gebrachte. Hij spr,ak de hoop uit dat
vele jonge menschen uit deze gemeente
als lid zullen toetreden, opdat deze veel
belovende vereeniging aan haar doel
moge beantwoorden.
MELISKEJUCE. Onder presidium van
ds. Vreugdenhil vergaderde het comité
lot plaatselijke viering van het prinselijk
huwelijk op 7 Jan, a.s.
De rondgang heeft opgebracht f 59.
Besloten werd het feest te vieren op
den dag van het huwelijk. Het volgende
programma werd vastgesteld: van 8
8.30 uur klokgelui, 8,309 uur rondgang
door het dorp, 911 uur feestvergade-
ring in het kerkgebouw der Ger. Kerk,
waarin een gemengd zangkoor en een
Verwachting tot morgenavond:
Meest zwakke O. tot Z. wind, nevelig
of betrokken, weinig of geen neerslag,
temperatuur om het vriespunt.
Do 26 Nov. Zon op: 7 h 42; onder: 15 h
53. Licht op: 16 h 43. Maan op; 14 h 12;
onder: 4 h 39, V. M.: 28 November.
Hoog- en Laag water te Vlissingen:
November.
Hoogwater. Laagwa*«r.
Do. 26 10.51 23.22 4.56 17.33
Vr. 27 11.40 5.48 18.23
Za. 28 0.07 12.25 6.37 19.11
Hoog- en Laagwater te Wemeldingei
November.
Hoogwater. Laagwater.
Do. 26 0.20 12.42 6.03 18.29
Vr. 27 1.14 13.35 6.55 19.17
Za. 28 2.06 14.26 7.41 20.04
Westkapelie is 28 min. en Domburg
23 min. vroeger; Veere 38 min. later
(S springtij
kinderkoor van de beide scholen, liede
ren zullen zingen, terwijl ds, Vreugden
hil, ds. Bakker en de hr. H. Jansen in 't
kort over het Oranjehuis zullen spreken.
Na den m'ddag zullen in alle drie de
kerkgebouwen wijdingssamenkomsten
plaats hebben. Alle schoolkinderen zul
len gezamenlijk een schoolfeest vieren
met subsidie van de gemeente, terwijl
verder z,al getracht worden in den avond
nog een gemeenschappelijke samenkomst
te houden met eenige attract'es. Ook zal
nog getracht worden een geldinzameling
le houden, waarvan een belangrijk .aan
tal gezinnen een verrassing kan ver
strekt worden in i^atura.
RITTHEM. De opbrengst voor het
nationaal huwelijksgeschenk bedraagt in
deze gemeente 52.
VEERE. De inzameling ten bate der
vereeniging Pro Rege heeft 4 opge
bracht.
VEERE. De heer W. de Wolf, gedu
rende een reeks van jaren hoofd der
Chr, school alhier, heeft wegens gezond
heidsredenen, eervol ontslag als zooda
nig aangevraagd,
RAAD VAN IJERSEKE,
Woensdagavond vergaderde de
Raad voltallig' onder voorzitterschap
van burgemeester Gunning.
De v o o r z. deelde o.m. mede, dat
B. en W. bij den aannemer der werken
te Vlake heeft aangedrongen op tewerk
stelling van werkioozen uit onze ge
meente, waarop een gunstige beschik
king is genomen.
Als jaarlijksche bijdrage aan het nnd-
denstandsborgstellingsfonds voor de
Zeeuwsche Eilanden stelden B. en W.
voor om per inwoner 2 ets te geven dus
ongeveer 80 per jaar. Zoo'n fonds
heeft in andere plaatsen en- streken
heel goed gewerkt bv. in de Rijnstreek.
Alleen zal a^an moreel hoog staande
personen een borgstelling worden ge
geven waardoor de stroppen zich tot
een minimum beperken. De heer Bom
vroeg of de oestercultuur (de oester-
kweeker) ook kan geholpen worden? De
voor z. meende van wel. De heer
Cornelisse informeerde, of als
kleine gemeenten niet mededoen het
plan toch door gaat. Denkelijk wel,
meent de v o o r z. De heer Ver
boom vroeg naar het rentetype. Dat
zal heel laag zijn.
Het voorstel van B, en W. werd aan
genomen met alg. stemmen.
Het qapitulanten-reglement werd
goedgekeurd.
De heer Ossewaarde vroeg
of men daar niet van af'kan.
De V o o r z. meende dat zulks
niet zal gaan. De gemeente moet daar
aan deelnemen. Zoo k.an in 't vervolg
voor havenmeester en dergelijke een
oud-sergeant worden aangesteld. M.a.s.
aangenomen.
De post werkverschaffing en s'teun
