DAMMEN EN SCHAKEN
VOOR DE JEUGD. Onder redactie van
ZEEUWSCHE KRONIEK.
Mevrouw C. E. DE LILLE HOOGERWAARD.
ZEG HET MET BLOEMEN.
WATER IN DE WIJN DOEN.
moete brienge mit ullepe van zon
dige menschen en 'k durf 'm wel
op 'n briefje gee, dat in dien staet,
waerin volgens zien zeien rech-
vaerdigeid en trouw zullen eêr-
sche, deu zelfzuchtige menschen
eêl gauw nae rechs of nae lienks
gekeke zal oöre, a was 't mer om
te kieken van welk walletje ze
beste kunnen ete. En dae kom nog
bie, dat 'n dan ook mit echte Ne
derlanders te doen za kriege, die
eêl makkelijk te regeêren bin, om-
da ze liefde vor orde en regel
en vrede, mè die toch ook eêl las
tig bin as j' ulder vrieëid te nae
komt. En daebie dienk 'k dan in
d' eêste plaes an de vrieëid van
de konsensie, mer ook an de
vrieëid om je meênienge te zeien,
zonder daebie iemend te wille
schandaolizeere. Kiek, as meneer
Mussert en z'n vollegeliengen dat
noe is aoles wilde bedienke, dan
zouwe ze zeker nie mi zuk' arde
verwieten an de regeêrienge doe,
as verschillende amtenaers knoeie,
[We lezen Uw brieven meestal
met genoegen, Jewannes. Maar
hier moet een extra-woordje van
instemming komen: het heele pro
bleem van het fascisme in Neder
land hebt ge hier in een paar re
gels helder en klaar gesteld. Zóó
is het, goede vriend! De rédac
teur.]
'k Ao 't dae net over de vrieëid
van de konsensie. En 'k liet deu-
schemere, oe gevaerelijk dat 't is
de gewetens t' onderdrukken. En
noe mag 't wel itte, dat Endrik dae
net mit 'n boek kwam, waerin da
'k 'n eêl verael las deu meneer De
Rijke over domenie Budding, 't
Was, zoóa je weet, de man, die
toet openbaerienge brocht den af
keer van sommigste leen van de
staende kerreke vó ,,'t kreatuur"
van konienk Willem I. Dat eit 'n
eêst op Beekerreke en toen in
Middelburg en ook bie julder op
ienkelde durrepen in 't Goesche
land gedae.' En da 's noe juust in
deze daegen 100 jaer gelee, 'k
Twufele d'er nie an, of de Grif-
fermeerde zulle in ulder saemen-
komsten daeran gedienke. En mit
vee eêrbied za d'er dan gespro
ken oóre over dien eênvoudigen
vromen domenie, die vó z'n over-
tugienge ei wille lie toet gevange-
nistraffe toe. 'k Twufele nie, of
daebie za gezeid oöre, dat de Grif-
fermeerde de geestelijke naekome-
liengen bin van dien vaoder der
scheidienge in Zeeland. Mè dae
zou 'k dan toch bie wille zeie, dat
er 'n groot deel van de Griffer-
meerde noe in 'n eêleboel diengen
nie vee mir op dien vaoder lie-
kene. En dan dienk 'k daebie vor-
aol, oe dat domenie Budding niks
moch van asseransie, van pokken
ininte en 't maeken van 'n purtret.
En 'k g'loove ook nie, dat er noe
nog vee Griffermeerde bin, die op
ulder verzietes allêenig over gees
telijke diengen wille praote zoöas
ie. En dat doe mien zeie, dat, as de
menschen van de scheidienge is
t'rug konde komme en ze zaege
noe de Griffermeêrde in ulder an-
del en wandel, da z' uut zouwe
roepe: oe is 't goud verdoenkerd.
J'eb aolebei de groetenisse van
Jikkemien en
je goeie vriend,
Jewannes,
DE POORTERS,
III
(Slot)
Aan wie soms gratis het
poorterschap werd aan
geboden, Het poorter
schap gaf veel rechten,
maar ook tal van plich
ten, Wanneer een
poorter ontpoorterd kon
worden, Wie waren
haagpoorters
Men onderscheidde in elke stad
geboren van gemaakte poorters.
Ieder poorterskind was dus door
zijn geboorte poorter. Ook een
vrouw, maar dan moest zij wedu
we zijn, kon in sommige steden
het poorterschap verwerven.
In het vorige artikel schreven
wij, dat niet altijd poortergeld ge
vraagd werd. Om die personen tot
zich te trekken, die handel en ver
tier in de stad brachten, werd hun
vaak het gratis poorterschap aan
geboden, zelfs andere voorrechten
er nog bij. Zoo verordenden Wet
en Raad van Middelburg in 1455,
dat alle zeelui, die met hun sche
pen of haringbuizen de stad aan
deden, kosteloos als poorters wer
den aangenomen. Het bier, dat zij
insloegen, was vrij van accijns. Zij
konden tusschen St. Jan (24 Juni)
en St. Catharina (23 Nov.) in Mid
delburg wegens schulden niet ge
arresteerd of in rechten vervolgd
worden.
Gaven de Staten van Zeeland
aan de uit Frankrijk gevluchte Hu
genoten het gewone burgerrecht,
Middelburg schonk aan velen gra
tis het poorterschap. Dit had de
stad vroeger ook gedaan, toen na
den val van Antwerpen en Gent,
vele Hervormden elders een toe
vlucht zochten. Van de 1544 per
sonen, die van 15821591, dus
over een tiental jaar als poorter
waren ingeschreven, waren er
1111 Zuidnederlandsche uitgewe
kenen, d.i. 72 Ook Goes en
Vlissingen hebben toen hun aan
deel gekregen, al was het niet zoo
groot als dat van Middelburg.
Het poorterschap gaf verschil
lende rechten. In alle steden wa
ren die niet gelijk. Wij zullen dus
maar de voornaamste opnoemen.
Het stadsbestuur moest in belang
rijke zaken eerst de notabelste
poorters raadplegen. In het privi
lege van 11 Maart 1254, dat graaf
Willem II aan Middelburg schonk,
werd o.a. ook het bestuur der stad
geregeld. Dit college zou bestaan
uit 13 schepenen (waaronder 1 of
2 burgemeesters) en poorters, die
zij er bij raadplegen, later de 12
raden genoemd.
De regeering van Middelburg
had de bevoegdheid om in geheel
Zeeland Bewester-Schelde recht te
spreken over burgerlijke vorderin
gen van poorters der stad.
Alleen een poorter mocht een
herberg houden.
Dat Floris V de beschermer der
burgers of poorters was, is be
kend.
Den 12den Maart 1296 beloofde
hij aan de poorters van Middel
burg, dat hij hen in bescherming
neemt bij een twist met die van
buiten. Zij konden voorbij al de
tollen varen van den graaf, mits zij
„haer teyken van porterscippe
toghen". Zij moesten dus hun be
wijs van poorterschap laten zien
aan de tollenaars.
Het is te begrijpen, dat de
poorters naast hun rechten ook
hun plichten hadden. Zoo is er
een tijd geweest (1355) dat de
poorters van Middelburg een be
paalde kleeding moesten dragen.
Zoo zij het niet deden, verbeurden
zij het poorterschap en moesten
nog een boete betalen van 20 pon
den zwarten.
Allen, die in staat waren de wa
pens te dragen, moesten beurte
lings de wacht betrekken. Zij
vormden de gewapende poorterij.
Ter vergoeding kregen zij soms
het poortgeld, dat betaald moest
worden bij het ontijdig openen der
poorten.
De poorters konden door de
regeering der stad worden opge
roepen om de dijkbreuken te
helpen stoppen. Ook moesten een
bepaald aantal poorters den graaf
dienen in tijd van oorlog. Zij moch
ten alleen te voet dienen. Wie te
paard streed, was een rijder of
ridder. Bij brand moest ;ieder
weerbaar man ter beschikking
staan van de overheid. Bij elke
openbare ramp moest hij helpen.
Het kleppen van de klok van den
stadhuistoren riep hem op.
Voldeed een stad niet aan haar
verplichtingen ten opzichte van
den graaf, b.v. door het weigeren
van een bede, dan werden op de
schepen en de lading van de poor
ters dier stad beslag gelegd, tot
No. 71.
W. LENTE, Middelburg.
Wit speelt en wint.
1 2 3 4 5
46 47 48 49 50
Zwart: 3, 5 7/10, 12, 14, 17, 20
dammen op: 16 en 46.
Wit: 18, 19, 21, 23, 27/32, 34, 36,
42, 50 dam op 40.
No. 72.
W. LENTE, Middelburg.
1 2 3 4 5
46 47 48 49 50
Zwart: 2, 8, 9, 13, 15/19, en dam
men op 1 en 20.
Wit: 28/30, 33/35, 37, 42/45, 50
dam op 36.
Wit speelt en wint.
de stad betaald had. Dit heeft Fi-
lips van Bourgondië een paar maai
gedaan met Middelburg.
Een poorter kon ook ontpoor
terd worden. Dit kon vrijwillig ge
schieden maar ook gedwongen b.v
als de poorter niet aan zijn ver
plichtingen voldeed. In dit geval
werd hem bovendien nog een vrij
zware boete opgelegd.
Vele personen, buiten de stad
wonende, wilden gaarne ook het
burgerrecht of poorterschap van
de stad hebben om de handels- en
andere voordeelen, dire daaraan
verbonden waren. Zoo zij het
poortergeld en het schot betaal
den, werden zij als poorter toege
laten, al bleven zij buiten de stad
wonen. Natuurlijk moesten zij aan
al de poortersplichten voldoen. Zij
werden haagpoorters ge
noemd. Op bijna elk dorp van
Walcheren had Middelburg een of
meer haagpoorters. Zoo had die
stad in 1403 109 hoogpoorters.
In 1426 moest de haven van
Middelburg, de oude Arne, wor
den uitgediept. Op 10 Juni van dat
jaar waren hiertoe de poorters op
het stadhuis ontboden. Ook de
haagpoorters kregen een oproe
ping. Wie wegens zijn beroep of
om andere redenen niet kon hel
pen, moest een plaatsvervanger
stellen, die door hem betaald
werd.
Bovenstaande problemen' kan
men rangschikken onder fantasie
problemen. Daarin spelen de dam
men veeltijds een hoofdrol en zijn
de schijven meer hulpschijven, ter
wijl dit juist omgekeerd moet zijn,
wil het natuurlijke van den stand
tot zijn recht komen. Een pro
bleem is dan alleen mooi met na
tuurlijken stand. Daarbij kunnen
alle stukken behulpzaam zijn bij
de ontleding, het zij voor Wit om
winst af te dwingen of voor Zwart
om zich te verdedigen.
Problemen kan men dan ook
splitsen als: Bladproblemen, Slag
problemen, Probemen met naspel,
Eindspelen. De eerste die men
kan oplossen van het dia-gram,
dus zonder bord en schijven, Slag
problemen kan men over het alge
meen niet van het diagram oplos
sen. Men zoekt in deze soort pro
blemen den slag meermalen in an
dere richting omdat de vervaardi
ger deze diep verborgen heeft,
terwijl men vaak lang moet kijken
zonder dat men de ontleding ziet.
Problemen met naspel zijn ge
lijk slagproblemen waarin na de
slag !nog enkele stukken bijven
die het naspel vormen en waarbij
aan Zwart vrijheid van spelen ge
laten wordt. Niettemin zal Zwart
verliezen, als Wit de juiste zetten
maakt.
Komen wij tot de eindspelen,
deze behooren zeker tot de moei
lijkste vraagstukken. Vele eind
standen in het praktische spel
voorgekomen worden door gebrek
aan eindspelkennis remise of ver
loren. Sterkere spelers weten
maar al te goed dat door de groot
te kennis van het eindspel vaak
menig tegenstander overwonnen
wordt.
Komen wij nu tot bovenstaande
problemen de vervaardiger is er
dan ook fraai in geslaagd om deze
problemen te ontwerpen.
Opmerkelijk dat in 1435 Mid
delburg maar 23 haagpoorters
meer had. Deze waren aldus over
Walcheren verdeeld: Nieuwerkerk
2, Kleverskerke 3, Ts Alaerskerke
(Serooskerke) 2, Arnemuiden 3,
Schellacht 1, Nieuw Vlissingen 2,
Poppendamme 3, St. Mariekerke
1, St. Boudewijnskerke 1, in de
stadsambachten 5.
Natuurlijk werden ook de haag
poorters ontpoorterd, als zij niet
aan hun verplichtingen voldeden.
Zoo werd in 1440 een 40 tal per
sonen, zoowel poorters als haag
poorters, ontpoorterd, omdat zij
niet hadden willen werken of laten
werken. Bovendien moest elk nog
een boete betalen van 100 gr
2,50), voor dien tijd een vrij be
langrijke som.
R. B. J. d. M,
(Nadruk verboden.)
De hele morgen was Bob
met Moeder natuurlijk bezig
geweest zijn autoped te versieren,
d.w.z. Bob had de bloemen aange
geven, waarmee Moeder zijn auto
ped had mooi gemaakt, zó mooi
als zijn trouwe, twee-wielige ka
meraad er nog nooit had uitgezien!
Helemaal oranje Waarom
Wel, omdat het Koningins-verjaar-
dag was en er een wedstrijd van
versierde autopeds, fietsen enz.
gehouden zou worden. De grote
menschen spraken van een „bloe
mencorso", maar dat vond Bob 'n
lastig woord. Voor hem kwam
het er alleen maar Op aan, of hij
met zijn autoped mocht meedoen
of niet. -
Vader had eerst gemeend, dat
een bloemen-versiering dit jaar te
duur zou worden; er waren im
mers zoveel dingen, die veei no
diger bleken te zijn, maar Moeder
had eensklaps uitgeroepen:
„Maar daarvoor heb ik als
verrassing juist mijn gouds
bloemhoekje gekweekt
„Jij denkt ook overal aan, zelfs
al zo lang vooruit had Vader
geprezen.
En van af dit ogenblik stond het
goudsbloemhoekje in het teken
der algemene belangstelling. Na
elke droge dag kreeg het extra
veel water, als er 's avonds gego
ten werd en elk onkruidje was er
zorgvuldig uitgehaald.
Tegen 31 Augustus wes het één
oranje bloemenweelde, genoeg om
niet alleen Bods autoped tot een
feestkarretje te maken, maar ook
om er verscheiden vaasjes mee te
vullen, terwijl Vader, Moeder en
Bob zich met dit oranje en geen
ander zouden tooien,
„Zeg het met bloemen riep
Vader uit, waardoor hij deze be
kende uitdrukking zeer toepasse
lijk maakte.
„Je brengt me op een idee zei
Moeder. „Ein 't (mooiste is, dat
jij nu ook kunt helpen,"
„Ik Waarmee vroeg Vader
verbaasd.
„Door op een groot stuk wit
karton met oranje letters te schil
deren:
Zeg het met bloemen!
We maken dat dan zó aan de
autoped vast, dat iedereen het op
schrift lezen kan."
Vader was er dadelijk voor te
vinden en daar hij toch vacantie
had, ging hij onmiddellijk aan het
werk in de garage, waarin vroeger
de auto gestaan had, maar die
nu gebruikt werd voor het uit
voeren van allerlei reparaties en
knutselwerkjes.
Het duurde niet zo heel lang,
of Vader was klaar met zijn „op
dracht", een bezigheid, waarbij
zijn zoon hem niet had mogen sto
ren.
Wat een mooie, oranje letters
waren het geworden En zó duide
lijk, dat je het op enigen afstand
uitstekend lezen kon. 't Karton
was stevig en prijkte weldra tus
sen de bloemen op de autoped.
„Ook daarvoor is 't een geluk,
dat het zulk mooi weer is
meende Moeder, terwijl zij het
versierde karretje niet zonder
trots bekeek.
Nu, 't mocht dan ook gezien
worden Bob vond het zó mooi,
dat hij er stellig een prijs mee
hoopte te winnen, maar Moeder
zei:
„Reken daar maar niet op,
vent Er zullen wel veel groter
prachtstukken zijn
Maar.... dat kon Bob toch
niet goed geloven.
Moeder zette de autoped in de
schaduw en ging voor de boter
hammen zorgen, al vond Bob dat
vandaag eigenlijk het minst nodig.
Toen Moeder klaar was, riep ze
Vader en Bob.
Vader at met smaak, maar Bob
was van geheel andere dingen ver
vuld. 't Was net, of de boterham
men met hagelslag, waarop hij
zo dol was, nog wel er niet
meer bij konden en hij treuzelde
zó, dat Vader eindelijk zei:
„Ja, Bob, als je niet eet, kun je
straks niet mee. Eten is ook een
nummer van het program
Moeder keek eens op de klok,
maar zei niets.
Eingenlijk spoorde dit Bob nog
meer tot eten aan dan Vaders
woorden.
„Als we eens te laat kwamen
schoot het plotseling door zijn bol.
Want dat hij niet van tafel
mocht opstaan, vóór de boterham
men er in waren, begreep hij maar
al te goed. Zelfs op een dag als
deze: Koningins verjaardag
Hij besloot zich dus maar in het
onvermijdelijke te schikken en zo
gingen die middag gelukkig nog
goed op tijd Vader, Moeder en
Bob met de versierde autoped
naar het terrein, waar de karretjes
zich moesten opstellen.
Er waren reeds verscheiden te
bewonderen en er kwamen er nog
steeds nieuwe bij.
„Wat een prachten!" dacht Bob,
maar.hij was toch niet zó blij,
als hij anders bij het zien van zo
veel moois geweest zou zijn.
Waarom hij dan niet was Wel,
hij was bang geen prijs te krijgen,
al vond hij zelf zijn autoped ook
nog zo mooi.
,,'t Is een vergelijkend examen
had Vader gezegd en aan Bob uit
gelegd, dat dit betekende, dat er
maar drie prijzen en misschien wel
dertig of meer autopeds zouden
,zijn, dertig mooi versierde kar
retjes, die het er alle op toegelegd
hadden nummer één, twee of drie
te zijn.
Daar zag Bob een jongen in een
wagentje aan de kant van de bre
de laan. Bob meende eerst, dat de
jongen veel te groot was om gere
den te worden, maar plotseling be
greep hij, dat het een ongelukkige
jongen was die niet lopen kon.
geen autoped had
Bob zag duidelijk, dat de ogen
van de jongen op zijn versierde
karretje rustten. Natuurlijk vond
hij 't mooi, maar zielig was het
toch voor hem
Lang bleven zijn gedachten ech
ter niet bij den anderen jongen.
Daar ging de jury rond; dat waren
drie dames en twee heren, die'
zouden aanwijzen, wie een prijs
kreeg, vertelde Vader.
Bob voelde zijn hartje kloppen,
toen zijn karretje aandachtig be
keken werd. De dames en heren
schreven iets op. Zou, zou.dat
een prijs betekenen Maar nee,
ze hadden het ook bij andere auto
peds gedaan en deden het nu bij
de volgende.
Lang duurde dat wachten
En Bob keek weer naar den
jongen in het wagentje.
„Vind je 'm mooi vroeg hij
op eens,
„Prachtig Je wint vast een
prijs antwoordde de'ander,
Nu vond Bob den jongen op eens
heel aardig en vroeg:
„Hoe heet je
„Jaap Wolters. En jij
„Bob de Vries", luidde het ant
woord.
,,'t Is net een karretje uit een
boek met dat mooie opschrift
vond Jaap.
„Heb je veel boeken vroeg
Bob.
„Nou, een kast vol Je mag wel
eens wat van me komen lenent
hoor
Door het gesprek met zijn nieu
wen vriend viel Bob wonder
boven wonder het wachten
toch niet zo héél lang.
Daar kwam de jury al weer
en.zag Bob goed 't Leek, of
die aardige dame, die een groot
schip in de hand hield, naar hem
keek! Zou.... zou....?
Ja, werkelijk In 't volgend
oogenblik zei zij:
„De prijs voor de meest origi
neel versierde -autoped een
schip is gewonnen door Bob de
Vries, 'n Bijzonder aardig idee,
vooral dat opschrift: „Zeg het
met bloemen
Bob danste van plezier. Zo blij
was hij met het schip. Vol trots
liet hij het Vader en Moeder, die
aan de kant stonden, zien en.,
wat keek die arme Jaap er naar
„Als ik mag, kom ik eens bij
je en dan breng ik het schip mee
zei Bob spontaan.
„Graag antwoordde de ander.
Vader droeg het schip, terwijl
Bob zijn karretje in de optocht
meevoerde.
En toen hij de volgende dag met
zijn prijs bij Jaap was, die niet uit
gekeken raakte, zei Jaaps Moeder
lachend:
„Jullie zegt het niet met bloe
men, maar met een schip en boe
ken
„Maar 't kwam toch door de
bloemen, Moeders goudsbloemen!"
vond Bob.
Jaapje is een aardig ventje,
maarhij wordt erg gauw boos.
Als dé broertjes hem heel on
schuldig plagen of iets tegen hem
zeggen, wat het baasje niet aan
staat, geeft hij een onaardig ant
woord. Later heeft hij daar dan
wel spijt van en is hij weer heel
lief, maar.... gebeurd is het een
maal
Sinterklaas heeft ook al eens te
gen hem gezegd, dat hij niet zo
gauw boos mag worden.
Ernstig heeft Jaapje betei schap
beloofd, maar het is nu al bijna
September en veel beter is het
niet geworden. Dat heeft Moeder
gisteren nog tegen hem gezegd.
Hij speelt buiten voor het open
raam en wil juist iets aan Moeder
vragen, als hij een vreemde dames
stem hoort, 't Is Oma niet en
Tante Lotty of Tante Mies ook
niet Dus vindt Jaapje het niet
nodig zich te vertonen. Hij zal
Moeder dan later wel om een
touwtje vragen.
Daar hoort hij plotseling Moe
der zeggen:
„Antje is niet sterk en daarom
brom ik maar niet op haar, als ze
iets niet goed doet of vergeet. Ik
doe tegenwoordig maar wat water
in de wijn, want ik wil niet boos
op haar worden".
Jaapje gaat weer met zijn wa
gentje spelen, maar 't lijkt wel, of
Moeders woorden in zijn oren zijn
blijven hangen, 't Ventje kijkt heel
ernstig en zijn lippen prevelen
iets. Moeder noch de vreemde da
me merken er echter wat van in
de kamer.
Een uurtje later komen de gro
te jongens uit school en omdat het
zo warm is, schenkt Moeder hun
en Jaapje ieder een glas limona
de in, in plaats van een kopje thee.
Dat smaakt
Plotseling zegt Piet, de middel
ste der broertjes:
„Moeder, er is zo n klein ukke-
pukkie in de klas gekomen, net
zoiets als onze Jaapje."
Jaapje krijgt een kleur, wil iets
onaardigs terugzeggen, maar gaat
dan haastig met zijn half-uitge-
dronken glas naar Moeder en
vraagt:
„Wilt u alstublieft wat water in
mijn limonade doen, Mam
Moeder voldoet aan het verzoek
van haar jongste en vraagt:
„W/as de limonade te sterk,
Jaapje
„Nnee, Mmans stottert 't
ventje, „mmaar anders wword
ikke boos
Eerst kijkt Moeder even ver
wonderd, maar dan gaat haar een
licht op: stellig heeft Jaapje door
het open raam verstaan, wat zij
straks tegen haar bezoekster ge
zegd heeft
