DAMMEN EN SCHAKEN.
tm
m
VOOR DE JEUGD. Onder redactie van
ZEEUWSCHE KRONIEK.
imA
!F
aü
nf
i
Hf
Ui
B fP
1
m
Mevrouw C. E. DE LILLE HOOGERWAARD.
BERTIE EN DE IJSCO.
d'r verstand noe mè bie gebruukten
en 't bleef bie önt spannege en
dan op z'n tied, dan zou 'k nog
zwiege, mè 't mot overdreve in
spannege weze. 't Gae aolle per
ken varre te buten. Dat zie je noe
wee mè is an Jaonetje. Ze moste
't nuttege werken is as sport gae
beschouwe, mè zoo varre binne
me nog belange nie
Ei j' eleze, Jewannes, van die
krantemeneer, die 't voe de boe
ren vernederend vindt om te spre
ken van „steun Zeker, 't is 'n
areg zeggen, dat 'n boer óm z'n
steun riedt. Da 's meer voe erre
beiers. Steun da klienk zoo be
deelachteg. En weet je, wat
dien meneer dan wou zegge Gin
„steun" mè kort en goed „over
gangs vergoeding". Dat klienkt 'n
bitje voornaemer. Dus nie mi
praote over „suikerbietensteun,1
mé „suikerbieten-overgangsver
goeding" en dan voe die vee an
dere soorten en vurmen van
„steun" ok die mooie naem. As 't
nie menschlievend verzonnen is
Jewannes, dan za 'k 't nooit mi
wete. Noe doch je meschien, da 'k
van plan was om wee is over de
steun te begunnen, mè da 's gin
waer. Daer me 't a zoo dikkels
over egad, da je d'r kwaellek van
zou worre. Nie van de steun, want
dae wor je nie kwaellek van, mè
van dat schrieven d'r over. In
de kranten kus je voe 'n paer we
ken de klaegliederen leze over de
vele regen. Dae zou van de terve
en van d'n eelen oest niks te-
rechten komme en as je de
praotjes van toen jmos geloove,
dan was aolles allank a bedurve:
terve, geeste, aever.aol escho-
te. En noe 't Za wè losloope, Je
wannes. Noe ja, 't za gin oest we
ze zooas twi jaer vrom, mè dat
was ok butengewoon. Datwas
een van de vetste vette jaeren van
Egipte; mè zoo erg as da 'k lees-
den, dat 't 'n jaer zou worre van
de keer, dat de boeren mie totalen
ondergank bedreigden, zóó vree-
selik za 't wee wè nie weze.
Zoo, zoo, stieng d'r 'n loterie-
kraem op de kermisse mie aolder-
leie gelanterie spul Och, Jewan
nes, de menschen lote zoo graag.
En dae kan jie noe je 'n eigen over
ergere, en 't loten mag bie de wet
verboo weze, mè merk je dae erg
vee van De regeerege verbiedt
't loten, mè de Staetsloterie dan
En oe dikkels lees je in de kran
ten nie van loterieën voe dit en lo-
terieën voe dat Loten is toch
lóten En of noe de gelanterie-
wienkels in Middelburg zoo vee
schae a van dat loterie-kraem,
da za doch ok nog zoo'n vaert nie
loope. Doet dan de kraemen mie
smoutebollen en mie waefels en
mie sukergoed ok mè vort omdat
dae de koekebakkers en de snoep-
wienkels onder lie. Ik voe mien
bin van meenege, dat de „nering
doenden" in Middelburg eel wat
voordeel van de kermisse en
zónder kraemen zou 'n kermisse
toch ok nie dienkbaar weze.
„Koop je visch, dan koop je gra
ten".
Jaonetje roep m'n. „Ete". 'k
Weet 't a: prinsesseboontjes, mè
nie van de kampioen van Poel-
durp. Mie de groetenisse van
èur en van
je vriend,
Jan de Smid.
DE POORTERS.
II.
Ons land het stedenlanc
bij uitnemendheid.
Stadslucht maakt vrij.
Wie alleen kon poorter
worden Het poorter-
geld te Middelburg en te
Goes.,
Als prof. dr. H. Brugmans in
zijn boek over „Opkomst, bloei en
uiterlijk der Nederlandsche ste
den" schrijft, dat ons land het ste-
denland bij uitnemendheid is, dan
vindt deze uitspraak ten volle be
vestiging op het betrekkelijk klei
ne Walcheren, waar een zesta
plaatsen in den loop der tijden
stadsrechten hebben verkregen
Middelburg in 1217, Vlissingen in
1315, Veere in 1402, Domburg en
Westkapelle in 1223 en ten laatste
Arnemuiden in 1576.
Kwamen, vooral te Middelburg
en te Vlissingen bij hun opkomst
zich vele personen uit 't naburige
Vlaanderen vestigen die door han
del of nijverheid zich een middel
van bestaan wisten tè verwerven
in hun nieuwe woonplaats, toch
werden de steden in 't algemeen
ook langzamerhand bevolkt door
hen, die van 't platteland kwamen.
Hier toch leefden zij niet altijd
even rustig en onbezorgd. Door
groote onveiligheid werden hun
veldvruchten dikwijls vernield en
hun bezittingen hun ontnomen. Zij
konden zich wel onder een edel
man stellen, waardoor zij op zijn
bescherming konden rekenen,
doch dan hadden zij hun vrijheid
verloren. Noodgedwongen bogen
zij dan onder het juk der dienst
baarheid, evenals de hofhoorigen.
Vrij te blijven was hun liever,
daarom trokken velen naar de
stad.
Elk hofhborige had als ideaal
eenmaal vrij te zijn. Alleen de
stadslucht kon hem vrij maken
Dan geen verplichtingen meer aan
zijn heer, maar doen en laten naar
eigen believen.
Lijfeigenen of slaven warén er,
dank zij het doorwerken van het
christendom, ten tijde van de op
komst der steden zoo goed als niet
meer.
Gemakkelijk was het echter
voor een hoorige niet om eerst
vrij en daarna poorter te worden.
In Holland en Zeeland ging het
niet zoo moeilijk als in de Ooste
lijke gewesten, waar de heeren
hun gevluchte hoorigen niet zoo
spoedig loslieten. In Zeeland kon
een onvrije na jaar en dag vrij
worden. Zij moesten dan 366 da
gen in de stad wonen, voor hij vrij
was en dan kon hij als poorter
aangenomen worden. Zoolang die
tijd nog niet verstreken was, had
zijn heer en meester altijd het
recht hem op te eischen.
Later waren er ook op het plat
teland geen hoorigen meer, al
moesten zij voor hun ambachts-
ïeer eenige zoogen. heerendien
sten blijven verrichten.
Daar er in de stad meer wel
vaart was dan op het platteland,
is het te begrijpen, dat menige
andman in de stad wilde wonen
en poorter worden. Dit ging ech
ter zoo gemakkelijk niet. Een arm
of met schulden beladen poorter
wenschte men niet aan te nemen,
ïr waren meestal meer bedelaars
in de stad dan lief was. Hun ge
tal was soms zoo groot, dat nu en
dan een razia onder hen werd ge
houden.
Wie poorter wilde worden
moest aan den daartoe aangewe
zen ambtenaar zijn vermogen op
geven. Dit werd opgeteekend in
het schotboek. Was hij eenmaal
als poorter toegelaten, dan werd
volgens die opgave het schot of
het aandeel in de belasting bere
kend.
Dadelijk moest het poortergeld
betaald worden. Dit was niet in al
le steden gelijk. Zelfs was het
voor dezelfde stad op verschillen
de tijden niet gelijk. Dit hing van
de omstandigheden af.
Voor Middelburg bedroeg het
poortergeld gewoonlijk 2 pd vl.
12). De nieuwe poorter moest
echter eerst een bepaalden tijd in
de stad gewoond hebben, n.l. van
Kerstmis tot Lichtmis (2 Febr.) of
van half Mei tot St. Jan (24 Juni).
Had hij aan de verschillende be
palingen voldaan, dan kreeg hij als
bewijs een poorterbrief. Hiervoor
moest ook betaald worden. Thans
spreken wij van legesgelden, vroe
ger van het „recht". Dit moest al
tijd betaald worden, zelfs als er
geen poortergeld werd geëischt.
In 1517 b.v. bedroeg het recht 18
gr. of 45 cent.
Onder mijn berusting is een Mid-
delburgsche poortersbrief van het
jaar 1789 ten name van Johann Ja
cob Klein, zadelmaker van beroep,
geboren te Baldenheim (Elsas).
Het zou te veel plaatsruimte in
nemen, zoo ik de geheele poor
terbrief overschreef. Daarom zal
ik alleen het voornaamste er uit
melden. Zoo moest de nieuwe
poorter o.a. zweren de christelijke
of Gereformeerde religie, de sou-
vereine overheid en den Erfstads-
houder, verder de rechten, preë-
mintien, vrijheden, privilegiën,
handvesten en gerechtigheden van
de stad Middelburg getrouw te on
derhouden en met Goed en Bloed
voor te staan.
Hij moest gehoorzaam zijn aan
De jaarlijksche Bondswedstrij
den, uitgaande van de Koninkl.
Nederl. Schaakbond, zijn op 3
Aug, j.l, te Utrecht gehouden.
Het aantal deelnemers overtrof
verre het aantal, dat het vorige
jaar te Middelburg aanwezig was.
Hier was de indeeling één Dames-
groep uit zes personen, vijf groe
pen van acht en één van zes totaal
52 deelnemers.
Te Utrecht waren er totaal 112
verdeeld in een Damesgroep van
acht, elf groepen van acht, twee
groepen van zes en één groep van
vier.
Daarbij merkten we op van
Doesburgh, Prins, Knoppers en
vele anderen, allen erkend sterke
spelers.
Op Maandagavond opende
Utrechts burgemeester Ter Pelk-
wijk officieel deze wedstrijden ter
wijl hij aan het eerste bord van de
Damesgroep en aan het eerste
bord van groep I de eerste zet
deed.
Alles had een rustig en ordelijk
verloop al liet de speelzaal veel te
wenschen over.
Hier volgt een partij uit dezen
wedstrijd gespeeld in den vijfden
groep.
Wit: P. M. DE KLEYN,
Middelburg.
Zwart: C. ORBAAN JR.,
Amsterdam,
(voorheen Middelburg),
Engelsche opening.
1. c2c4 e7e6
2. Pbl—c3 Pg8—f6
3. e2e3
Dat is al te voorzichtig. Om, en
van de theorie af te wijken, en
den looper op cl vrij baan te ge
ven, ware het beter de pion op
e4 te spelen.
3Lf 8—e7
4. d2d4 d7d5
5. Lf 1—d3 Pb8d7
6. Pgl—f3 0—0
7. 0—0 a7a6
8. b2b3 c7—c5
9. c4Xd5 e6Xd5
10. Lel—b2
Waarom niet direct d4Xc5?.
Zwart kreeg daardoor de be
rende geïsoleerde pion op d5 wel
ke steeds verdediging noodig
heeft.
10Tf 8—e8
11. Pc3a 4 c5c4
12. b3Xc4 d5Xc4
13. Ld3Xc4 b7—b5
14. Lc4Xf7f
Dit offer is heel aardig doch cor
rect is het niet. De twee daardoor
verkregen vrij pionnen in het cen
trum wegen wel op tegen een of
ficier, doch beter was wel 14. Lc4
e2 en na b5X»4 15, DdlXa4.
14Kg8Xf 7
15. Ddl—b3f Kf7—gó
Gedwongen. Op Kf 8 volgt spoe
dig mat.
16. Db3c2f Kg6—h6
17. Pa4c3 g7g6
18. e3e4 Pd7b6
19. e4—e5?
Dit geeft Zwart de gelegenheid
de Witte stelling binnen te drin
gen waarvan hij zeer goed weet
te profiteeren.
19Pf 6—d5
20. Pc3e4 Pf 6c4
21. Lb2—elf Kh6—g7
22. Pe4g3 Lc8—e6
23. Tfl—dl Ta8—c8
Dreigt 24.Pc4e3 met
verlies van de kwaliteit of 24,
Pc4Ve5
24. Dc2—b3 Te8—f8
25. Pg3—e4 Pc4—a5
26. Db3—d3 Le6—f5
27. Lel—d2
m
a b cdeig h
2 7Pa5c4
28. Tdl— el
Dit kost de kwaliteit.
2 8Pc4Xd2
29. Pf3Xd2 Pd5—b4
30. Dd3—a3 Pb4—c2
31. Da3Xa6 Pc2Xal
32. TelXal Dd8Xd4
33. Tal—el Lf5Xe4!
34. Pd2Xe4 Dd4Xe4
Wit geeft op,
het bestuur der vereenigde pro
vinciën, dat van Zeeland en van
de stad Middelburg zooals een
goed poorter behoort schuldig te
zijn.
Zoo waarlijk moet mij God de
Heere helpen.
Daar in 1795 door de omwente
ling de poortersrechten vervielen
en alle personen „vrije burgers"
waren, zal bovengenoemde poor
terbrief wel tot de laatste behoo-
ren, die de stad Middelburg heeft
afgegeven.
Wilde iemand in de 16de eeuw
poorter van Goes worden, dan
moest hij eerst aan de stad 18 gr.
0.45) betalen en nog een pond
was of de waarde van dit laatste.
Verder moest hij aan den baljuw
ook 18 gr. betalen, aan den burge
meester 8 gr. en aan den secreta
ris 1 gr.
Daar het aantal inkomende
poorters weinig toenam, werden
later de laatste drie betalingen
niet meer geëischt.
(Slot volgt.)
R. B.. J. d. M.
(Nadruk verboden).
Bert kwam uit school, fluitend
en met z'n handen in z'n broek
zakken. De schooldag was weer
achter de rug. Bert vond 't op
school volstrekt niet naar, maar
hij vond 't nog heel wat fijner om
buiten te spelen en te kunnen
doen, waar hij zin in had. Ja, wat
zou hi) eigenlijk gaan doen
Natuurlijk eerst moeder goeden
dag zeggen en dan.... „Op de
autoped!" besloot'Bert op eons
in zichzelf en staakte z'n gefli
„op de autoped van- Thea". 2'i :t
had hij er ook wel een, maar zon
doodgewoon, nietig dingetje. En
Thea, z'n buurmeisje, had een heel
grote, zo één op gummi banden,
waar je desnoods met z'n tweeën
op kon staan. Hard, als dat ding
kon rijden Je hoefde maar één
zet te geven en t vloog 'n reuze-
eind vooruit.
Bert zette het meteen op 'n lo
pen om z'n plan zo gauw mogelijk
uit te voeren. Even berekende hij,
dat er aan de overzij van de straal
schaduw was, want. Thea wou
niet met haar autoped in de zon
rijden uit angst, dat de banden
zouden springen. Ja, Thea was
heel zuinig op haar loopfiets.
Bert stapte hun poortje in en
liep door de gang, die achter hun
tuin en die van de buren aange
legd was en deed de tuindeur
open. Moeder was in de keuken
bezig.
„Dag, Mams," riep hij en wou
meteen weer weg gaan.
„Dag, Bertie", zei moeder,
„waar ga je zo gauw weer naar
toe
„Naar Thea. Op de autoped rij
den".
„Zal ik je eens wat vertellen?"
„Hè, ja
„Thea heeft een zusje gekre
gen."
„Oh, en wanneer krijgen wij er
O"
een
„Dat weet ik niet, vent. Hier,
drink je bekertje thee maar eens
op."
Bert deed 't en zei toen:
„Mams, ik ga vóór uit".
„Goed. Dat mag."
Bert liep direct naar Thea's
huis endaar stond het buur
meisje in de voortuin heel be
droefd te schreien.
„Ik dacht, dat je blij zou zijn'',
merkte de jongen op, „blij met je
zusje'.
„Ja.... ja.... snikte Thea....
maarik magm'n zusje..
niet eens.in m'n poppenwagen
rijden."
„Doe er dan je pop in", stelde
Bert heel verstandig voor.
„Die.die leeft niet", en ver
der huilde 't verongelijkte buur-
dametje.
„Bah, wat doe je flauw zei
Bert, „zal ik soms in je poppen
wagen gaan zitten
En Bert deed net, of hij z'n plan
meteen ten uitvoer wou brengen.
„Nee, nee riep Thé, „dan zakt
de wagen in elkaar, je bent te
zwaar." En op eens begon ze
weer te lachen.
„Kom," zei Bert, „laten we wat
op je autoped gaan rijden; samen
ik zal afzetten."
„Goed."
Thea liep het huis in en ging
haar loopfiets uit de schuur halen
Met de autoped kwam ook Bodo
mee, hun hond. Hij had daar liggen
dutten en was door Thé wakker
geworden. Het werd een hele
wedren tussen Thé en Bert op de
loopfiets en de hond. Plotseling
zag Bert een ijscowagen. De man
stond stil om aan een jongen wat
te verkopen. Hij vulde een bakjl
met rose ijs.
Bert had halt gehouden en keek
toe.
„Dat bakje kan je ook opeten",
legde Thé uit.
„Alsof ik dat niet wist zei
Bert een beetje beledigd. „Zeg, ik
ga aan moeder vragen, of ik een
ijsco mag kopen."
„Ik ook", riep het meisje uit.
In een vaartje ging het nu naar
huis, daar zette Bert de autoped
tegen het hek van de tuin en hoi
de naar binnen. Even later was hij
terug met vijf cent, greep onmid
dellijk de loopfiets en race-te er
mee naar den ijscoman, een paar
straten terug. Al heel gauw was
hij in het bezit van een bakje met
aardbeien-ijs en toen schoot het
hem op eens te binnen, hoe onaar
dig het was, dat dat hij niet op
Thea gewacht had. 't Was nu
voorzichtig rijden met de lekkernij
m z'n ene hand. En juist toen hi;
bij zijn huis kwam, zag hij z'n
buurmeisje naar buiten stappen.
„O, heb jij er al één zei ze te
leurgesteld.
„Ja, maar dat is niets. Ik haal
er voor jou aok een. Een rose
„Ja".
Bert zette zijn bakje met ijs zo
lang in de vensterbank van z'n
huis, nam Thea's stuiver in ont
vangst en ren.de als een pijl uit
een boog.
Thé keek hem na. Ja, alleen
ging 't vlugger dan met je tweeën.
Bodo wou Bert eerst achterna hol
len, bedacht zich kwam terug en
liep 't tuintje in.
Daar was Bert er alweer, het
bakje met ijs in z'n hand, en met
een triomfantelijk gezicht. Maar
plotseling veranderde die triomf in
schrik en Bert riep: „Oh nee Bo
do, af
Thé keek in de richting van
Berts hand en.... daar stond de
hond met z'n voorpoten tegen de
vensterbank en hapte met één
grote hap Berts lekkere bakje met
ijs op. De hond kauwde niet eens,
maar lokte 't zó naar binnen
Wat keek die Bert beteuterd
Het huilen stond hem nader dan
het lachen. MaarBert was
een jongen. En jongens huilen niet
zo gauw.
„Zo'n stouterd 1" riep Thé.
„Zo'n gulzigaard voegde Bert^
er aan toe, „ik wist niet, dat hon
den ijs lustten."
„Ik ook niet. Maar Bert, nu de
len wij mijn ijsco samen. Binnen.
Eerst wou Bert daar niet van
weten, maar Thea bleef aandrin
gen. En ten slotte gingen ze samen
naar Berts moeder, aan wie ze het
ongeluk vertelden. Moeder ver
deelde op twee schoteltjes de lek
kernij en beiden smulden ervan,
want ze aten met kleine hapjes en
niet zo gulzig als Bodo.
J. H. Brinkgreve
Entrop.
sprookje om rijm
door
JO DAEMEN
Bij een tochtje door de duinen
Krijg je dikwijls „klitten" beet.
't Zijn de droge, bruine zaden
Van de plant, die „Hondstong
heet.
Ja, zo heet ze nu Maar móóier
Was haar naam in vroeger tijd
Hoe die „Hondstong" is ge
worden
Enkel door.... ondank
baarheid
Onze plant stond in de duinen,
Toen een boze knaap haar vond,
Die de plant heeft uitgetrokken
En haar neersmeet op de grond!
Bob, de hond, had medelijden:
Bij de plant groef Bob een gat,
Duwde, schoffelde en schopte,
Tot de wortel ónder zat
Met haar wortel in de bodem
Was de arme plant gered
Maar een hondje is geen tuinman:
Bobbie had haar scheef gezet
Was de plant nu Bobbie dankbaar,
Die haar redde van de dood?
„Oh M'n schoonheid is bedorven
Door zijn ruwe hondenpcot
Heus, dat zei ze Eens, bij
regen,
Kwam weer Bobbie langs het
pad,
Wou wat waterdruppels likken,
Waar elk blaadje vol mee zat
Voor de regen schuilde even
Onder 't blad een grote bij
„Prik hem zei de plant. „Hij
beet me
Honing krijg je dan van mij
Och, de bij, die kon niet wéten,
Dat de plant geen waarheid
sprak,
Keek, tot Bobbie's tong vlakbij
was
Bobbie gilde, toen ze stak
Druppels uit de tong van Bobbie
Kleurden alle bloemen rood.
Endaar kwam de fee der
bloemen
Aangezweefd Haar toorn
was groot
„Is dat voor jouw levensredder
Nu het loon, ondank'bre bloem?
Weet dan, dat ik als herinn'ring
Je voor altijd „Hondstong"
noem
Van je hemelsblauwe bloemen
Gaat dat rood nu nóóit meer af,
En je zaadjes ieder mijdt ze
Worden „klitten", voor je
straf
O, nu voelde pas de „Hondstong",
Dat ze lelijk had gedaan
O, ze kon van spijt wel huilen
Maar de fee was heengegaan
Op berouw volgt steeds vergeving;
Later ziil je dus misschien
„Hondstong" weer met blauwe
bloemen
En.... ook zonder „klitten"
zien
