GOESCHE COURANT
BUZIAU
WOdc
De burgeroorlog in Spanje.
BINNENLAND.
NUMMER 170.
TWEE BLADEN.
DINSDAG
21 JULI 1936.
EERSTE BLAD.
179e JAARGANG.
PI8I3
Huiselijk gezeid
Het einde der gruwelen schijnt nog niet in
zicht. Vooral in het Zuiden zouden ver
schrikkelijke dingen gebeuren.
Denkt om den voor
verkoop van kaarten
met plaatsbespreken
van heden af
VLASMARKT162
MIDDELBURG
WBBËBÊMÊÊ
fpgs
BHRBXIfll
WEER EK WIKD*
„Tot
Con-
MIDDELBURGSCHE COURANT
'Dagblad Voor Middelburg, Goes en agent
schap Vlissingen 2.30, elders 2.50 per
kwartaal Week-abonn. in Middelburg en
Goes 18 ct. p. w. Advertentiën 30 ct. per
regel, lngez. mededeelingen 60 ct. p. r.
Bij contr. voor beide veel lager; tar. op aanvr.
Uitgeefster Naamlooze Vennootschap „De Middelburgsche Courant"; Bureaux Lange Sint Pieterstraat te Middelburg.
Telefoon Redactie 269, Administratie 139 Postrekening no. 43255 Kantoor te GOES: Turfkade, telefoon 17.
Aangesloten b|j het Bureau voor Publiciteitswaarde der Vereeniging de Nederlandsche Dagbladpers.
Familieberichten en dankbetuigingen 1—7
regels 2.10, elke r. m. 30 ct. Rubriek
„Kleine Advertentiën", ten hoogste 6 regels,
a 75 ct. bij vooruitbetaling Adv. met
„Brieven" of „Bevragen bureau dezer cou
rant" 10 ct. extra Bewjjsnommers 5 cent.
De „Groene Amsterdammer", een be
kend radicaal weekblad, heeft een re
ferendum op groote schaal georganiseerd
onder vele duizenden Nederlandsche in-
tellectueelen, middenstanders, politici,
vakvereenigingsleid,ers enz. enz. over
een viertal punten van regeerings- en
staatsbelid: democratie of dictatuur,
economische ordening of vrijheid, In-
dië en Nederland, be- of ontwapening.
Op de resultaten van dit referendum
kwamen wij nog niet terug,, omdat zulks
nog eenige overweging vereischt. Niet,
omdat het van onvoldoende belang zou
de zijn. Integendeel; Het is op breede
basis opgezet en de uitwerking is langs
strikt-wetenschappeiijken weg door er
kende statistici geschied.
Er is echter iets anders.
Van alle voorname politieke richtin
gen hebben bekwame lieden zich be
reid verklaard de standpunten welke
door deze richting ingenomen worden
uiteen te zetten. Zakelijker k,an het al
niet: eigen inzicht door eigen menschen
laten kenschetsen.
De N.S.B., ook daartoe aangezocht,
heeft haar meening echter niet al
dus bekend willen maken. Daarom heeft
men tot dit doel de betreffende passa
ges uit de officieele partij-brochures dier
beweging overgenomen in het referen
dum-nummer en .aldus de beoogde objec
tiviteit en volledigheid ook te dezen
aanzien desondanks bereikt.
Maar nu is er nog wat anders.
Er is hieraan een en ander voorafge
gaan.
Aanvankelijk h.ad de heer Geelker
ken, zooals wij thans in „De Groene
lezen, ,„een toeschietelijke houding aan
genomen' doch later, toen de secretaris
der referendumcommissie met dezen en
den heer Mussert een onderhoud had,
werd een reeds ontvangen schriftelijke
weigering tot medewerking bevestigd.
Genoemde secretaris der referendum
commissie van „De Groene", de heer
Anton M, Brouwer, heeft v.an dit on
derhoud, en gedurende het onderhoud,
voortdurend aanteekeningen gemaakt.
Hij publiceert den gang ervan thans in
„De Groene."
Het is zeer interessant.
Hier moet echter onzerzijds eerst een
andere opmerking gemaakt worden.
Deze publicatie is ons volkomen be
grijpelijk na de van .allen geest ontbloo-
te en slechts van machteloosheid ge
tuigende Referendum-persiflage welke
het laatste nummer van „Volk en Va
derland over dit belangrijke stuk ar
beid bev.atte. Dat was borreltafeljourna-
listiek en anders niet.
Maar; olkomen correct is
deze publicatie daarom toch niet.
Het is in de Nederlandsche journalis
tiek gebruik, dat men van een gesprek
met een politiek voorman slechts een
interview voor zijn blad maakt, indien
en voorzoover de geïnterviewde zich
er van bewust is., dat hetgeen hij zegt,
zooals hij het zegt, gepubliceerd zal
worden.
Men krijgt wel sterk den indruk, dat
zulks hier niet het geval is!
Maar er zijn, behalve de psychologi
sche verontschuldiging welke wij reeds
aanvoerden -„De Groene" rept hier
zelf niet van nog andere, welke het
blad zelf wel vermeldt.
Zoo, dat de schrijver van hel artikel
voortdurend aanteekeningen zat te ma
ken. Zoo, dat hij van Mussert de ex-
pressis verbis gegeven machtiging bijna
opdracht, kreeg, prof. Van Asbeck me
de te deelen „dat wij d.i. de N.S.B.
dien wel zullen uitmesten". Dat tenslol-
te geen geheimhouding is opgelegd, en
dat deze dus ook niet bepaald geschon
den wordt en tenslotte, dat de schrij
ver van het tot interview gemaakte ge
sprek niet onder het mom van geest
verwantschap is binnengedrongen bij
den heer Mussert, om later den verrader
te spelen, maar dat hij met zijn ware
aangezicht zich heeft aangediend. En
dan mag een zoo in de publieke belang
stelling staand man ,als de leider der N.
S.B.-ers verwachten dat hetgeen hij zegt
wel eens openbaar gemaakt zou kunnen
worden.
Dus; voor wie de dingen scrupuleus
bekijkt, is het niet heelemaal correct.
Maar het is begrijpelijk, niet gemeen
laaghartig.
En tenslotte: wie dermate onscrupu
leus kaatst als de N.S.B. doet,, moet
den bal wel eens verwachten!
Terzake.
Hier volgt de voornaamste inhoud van
het „gesprek met den leider", zooals
wij dat aantroffen in „De Groene" no.
3085, P. 4, en voor welks nauwgezette
weergave de schrijver ervan instaat.
,„Ons gesprek begon hiermede dat wij
den heer Mussert een memorandum
overhandigden waar ons referendum
plan in groote lijnen in weergegeven was
en waarin met name alle vragen die
gesteld zouden worden, waren afge
drukt, gevolgd door de namen van h'en,
die .aangezocht waren een begeleidend
artikel te schrijven
Op de vraag of hij aan deze artikelen
reeks wilde medewerken had de Al-
gemeene Leider zijn antwoord onmid
dellijk gereed: „Met deze heeren wil ik
niet op één stoel zitten!"
„Welke heeren bedoelt u daarmee?"
was onze wedervraag. Een vinger gleed
op het memorandum langs de namen
der schrijvers: Prof. van Asbeck was
hem onbekend/) maar toen deze keuze
was toegelicht, was het oordeel: „Dien
zullen wij wel uitmesten!" En op onzen
eenigszins verbaasden blik: „Dat kunt
u hem uit mijn naam ook gerust mede-
deelen." Ook de heer Gybland Ooster-
hoff, onder-voorzitter van Nationaal
Herstel, was den N.S,B.-leider ,i,onbe-
kend".
Toen volgden de schrijvers over de
Volkenbondsvraag: „Professor Heering
maakt mij sprakeloos. Van Embden is
een landverrader." Over mevrouw Kluy-
ver volgde het niet zeer parlementaire
commentaar: „Dat wijf dat wel eens
schrijft, maar nooit goed."2) Mr, Pol-
lema ,,is tachtig jaar, en iemand die
tachtig is heeft geen vitaliteit tot schrij
ven." Helaas beschikten wij niet over
het materiaal om te bewijzen dat mr.
Pollema in feite 46 jaar oud is, en zon
der dit materiaal bleek het niet moge
lijk den Algemeenen Leider hiervan te
overtuigen. Met „Westerman is gek
als hij meedoet" was het oordeel over
deze vragengroep geveld.
In de groep over den staatsvorm prijk
te de naam Mussert tegenover die van
Albarda en De Geer; het commentaar
was kort maar krachtig: „Albarda en De
Geer zijn altijd al vriendjes geweest" en
„Mussert trapt er niet in!"
Uit de schrijvers over de maatschap-
pij-orde kan „juffrouw Van Dorp net
zooveel onzin schrijven als zij wi""; mr.
Van Waisum is onbekend3) evenals prof.
Kors,') maar de kerk, die hij vertegen
woordigt „is een macht!". Als Van der
Waerden over „Vrije volksgemeenschap
op socialistischen grondslag" zou schrij
ven „liegt hij, want dat willen wij". Al
leen de communisten worden als princi-
pieele menschen erkend. En deze opsom
ming werd besloten met de conclusie
dat ,t geheel „links" georiënteerd was."
„De gelegenheid, zoo vervolgt de heer
Anton M. Brouwer, in aansluiting op
deze openhartige uiteenzetting over ons
referendum en zijn medewerkers nog
eenige andere vragen te stellen en daar
over het oordeel van den heer Mussert
te vernemen, was te schoon om er geen
gebruik van te maken, ir. Mussert bleek
bereid ook deze vragen te beantwoor
den.
„Hoe ziet u de politieke ontwikkeling
in de naaste toekomst?" was onze eer
ste vraag. De Leider bleek het als volgt
te zien:
Binnen afzienbaren tijd zou er een
Roomsch-Roode coalitie optreden, waar
bij de werkverdeeling tusschen de part
ners zou zijn, dat de socialisten het eco
nomische gedeelte van het programma
en de Katholieken het geestelijke zou
den verzorgen. „Dan dreigen alle Pro
testanten Katholiek te worden, want zij
zijn zoo verdeeld en hebben onder een
dergelijke coalitie natuurlijk niets in te
brengen."
Naar aanleiding van dit antwoord ont
wikkelt zich dan een gesprek over de
verhouding van de N.S.B. tot de R.-Ka-
tholieke wereld, dat eindigt in de vra
gen: „Hoe komt het, dat de N.S.B. de
Roomsch-Katholieken zoo weinig trekt?
En hoe is de laatste brochure met zijn
Raad van Kerken te rijmen met het ka
tholieke standpunt?"
Mussert beroept zich in zijn antwoord
op zijn „raad van adviseurs in kerkelij
Prof. mr. dr. F. M. baron van As
beck is oud-hoogleeraar aan de rechts-
hoogeschool te Batavia voor volken
recht en buitenlandsch koloniaal recht
en lid van de mandatencommissie van
den Volkenbond.
2.) Mevr. C. A. Kluyver is referendaris
aan het dep. v. buitenlandsche zaken en
lid van het dag, best. v. d. Ver. v. Vol
kenbond en Vrede.
3.) Mr. G. E. van Walsum is redacteur
aan het c. h. dagblad „De Nederlander"
Prof. mag. J. B Kors is hoogleeraar
in de moraaltheologie aan de R. K. uni
versiteit te Nijmegen,.
ke aangelegenheden". Als deze ten aan
zien van de Katholieken fouten heeft ge
maakt, kan hij er ook niets aan doen,
want „ik heb wel £en bisschop gevraagd,
maar die had geen belangstelling voor
mijn zaak." Overigens .acht de Algemee-
ne Leider de R. K. geestelijken in het
algemeen „volksverdommers" en „land
verraders". „Kijk maar eens naar Span
je!" En „de besten zitten nog in het
klooster". Maar „het heele zaakje zal
wel opgeruimd wornen."
„Maar", werpen wij op, „de steeds
meer naar voren komende Germaansche
theorieën kunnen zoowel voor de
Roomsch-Katholieken als voor de Pro
testanten toch nooit aannemelijk zijn?
Waarom wordt daar dan den laatsten
tijd zoo over geschreven in uw Bewe
ging, zooals laaslelijk in de brochure
van mr. Reydon?"
„,Wij zijn toch geen Chineezen?" luidt
het antwoord, „derhalve mogen wij ge
rust over de Germanen schrijven."
„Natuurlijk, maar dan moet dit ge
schrijf over de Germanen toch weten
schappelijk verantwoord zijn, en niet
zuiver mythologie worden."
„Officieel hebben wij ook niets over
de Germanen geschreven", haast Mus
sert zich dan te zeggen. „Het standpunt
van de N.S.B. als zoodanig staat alleen
in de Brochures I tot V."
„Maar waarom wordt er dan wel of
ficieus zooveel in deze richting geschi e-
ven
Het antwoord luidt, dal de N.S B.
eigenlijk een „boerenbeweging" is. „En
de boeren vinden het prachtig! Vooral
de boeren in Drente, Groningen en
Overijssel, maar ook op de Veluwe." En
w.at is er tegen deze Germaansche
denkbeelden te verkondigen? „Zoo
worden de vrijzinnige en wereldsche
boeren lot den Schepper-God terug ge
bracht. De N.S.B. werkt zoo mee aan
de godsdienstige ontwaking van ons
volk."
Wij merken hiertegenover op, dat
het „opwekken van religieuze gevoe
lens" nog wel iets anders" is dan het
prediken van het Evangelie, en dat 'n
streven, de menschen naar God terug
te voeren via Germaansche theorièn,
iets is waarmee men ieder Christelijk
mensch tegen zich in het harnas jaagt!
Geen enkele theoloog zal ooit zooiets
kunnen onderschrijven.
Mussert antwoordt hierop echter, dat
hij „al die geestelijken wel zal oprui
men". En hij heeft daartoe alle recht.
Immers, wanneer ^n de geschiedenis
van een volk een beweging opkomt, die
de menschen godsdienstig wil maken, is
er altijd een macht, die dat tracht tegen
te houden; en die macht is de Kerk.
Zie bv. de Reformatie!"
Hiermee is dan het onderhoud ge
ëindigd."
ft
Redactie en hoofdredactie van „De
Groene" achtten zich zij het dan,
naar ons persoonlijk bekend is, niet
zonder eenige schroom tenslotte ge
rechtigd tot het publiceeren van boven
staand gesprek. Deze publicatie ge
schied zijnde is 't te belangrijk, eens te
hooren hoe de heer Mussert zich hui
selijk uitlaat, dan dat wij zulks onzen
lezers zouden mogen onthouden.
Ook als men dezen huiselijken, soms
al te huiselijken vorm wegdenkt een
ieder Iaat zich „onder ons" wel eens
wat ongebondener uit dan in het pu
bliek, nietwaar? dan nog is het ons
een pijnlijke plicht te moeten consta-
teeren, dat de achting waarop wij meen
den dat althans de persoon van den lei
der der N.S.B. aanspraak mocht maken,
een leelijke knauw gekregen heeft.
Het nieuws uit Spanje blijft tegenstrij
dig. De telefonische verbindingen zijn
vrijwel geheel verbroken, zoodat men is
aangewezen op de telegrammen en me
dedeelingen, die door de radio-stations
in diverse Spaansche steden worden ver
spreid. De regeering zoowel als de re
bellen maken gebruik van dit communi-
cadie-middel, om kond te doen van hun
„overwinningen". Een juist denkbeeld
van den stand van zaken, kan de buiten
staander zich onmogelijk vormen. Wel
licht is men het dichtst bij de waarheid,
als men aanneemt, dat de krachten der
beide partijen niet zoo heel ver uitloo-
pen, zoodat de uitslag van den gruwelij-
ken krijg nog zeer ongewis is,
In den loop van gisteravond en van
vannacht werden door het radio-station
te Madrid een aantal berichten ver
spreid, die den indruk vestigden, dat de
regeering op weg was naar onderdruk
king van den opstand. Naderhand kon
men echter weer mededeelingen uit den
aether aftappen, welke er minder gun
stig voor de regeering uitzagen. Eigen
aardig is, dat de zender van Sevilla, wel
ke zich Zaterdag reeds in handen der
rebellen bevond, vannacht opeens regee-
ringsberichten ging seinen, en vanmor
gen weer telegrammen uitzond, afkom
stig van den leider van den opstand, ge
neraal Franco. Men meende uit het eer
ste verschijnsel te mogen afleiden, dat
Sevilla, een der brandpunten van de re
volutie, door de regeeringstroepen zou
zijn veroverd. Daar valt nu echter weer
aan te twijfelen. Mogelijk is, dat de re
geering listig een zender op dezelfde
golflengte als die van Sevilla heeft laten
uitseinen, om het Spaansche volk in de
waan te brengen, dat ze den toestand
zelfs te Sevilla meester was geworden.
Gisteravond 10 uur meldde Madrid,
dat de opstand als volkomen onderdrukt
kon worden beschouwd. Dat is mallig
heid geweest.
Volgens berichten uit Lissabon, de
hoofdstad van Portugal, zouden vanmor
gen in elk geval nog verschillende pro
vincies in het Zuiden zich in handen der
opstandelingen hebben gevonden. Daar
tegenover wordt van Engelsche zijde uit
Gibraltar echter weer geseind, dat de
opstandige troepen, die uit Marokko
waren overgestoken, gistermiddag in de
buurt van Gibraltar door regeeringstroe
pen werden verslagen.
Het lijdt geen twijfel, dat het in ver
scheidene steden beestachtig is toege
gaan. Malaga, een der havensteden aan
de Middellandsche Zee, stond, volgens
neutrale scheepsberichten, vanochtend
in vlammen. Ook te Barcelona zou de
roode haan gekraaid hebben. Vluchtelin
gen, die te Gibraltar zijn aangekomen,
deelden mee, dat in de stadjes rondom
Gibraltar ontzettende bloedbaden zou
den zijn aangericht.
Spaansch Marokko, waar de opstand
is begonnen, staat geheel onder gezag
van generaal Franco. Het schijnt echter,
dat de vloot de regeering trouw is ge
bleven en dat de Marokkaansche haven
steden voortdurend van zee uit worden
gebombardeerd. Ook moeten van de
lucht uit aanvallen op de zich in handen
der rebellen bevindende steden hebben
plaats gehad. Vermoedelijk echter is een
deel van de luchtmacht naar de rebellen
overgeloopen, zoodat „contra-presta
ties" ten deze wel niet uit zullen blijven.
Muitende zee-officieren door
matrozen gevangen gezet.
Uit Tanger (Fransch Marokko) wordt
gemeld: De Spaansche kruiser „Liber-
tad", de torpedojager „Chourouga", de
kanonneerboot „Laya" en twee kleine
re oorlogsvaartuigen zijn in den afgeloo-
pen nacht op de reede van Tanger voor
anker gegaan. Vijf matrozen van de
„Chourouga" gingen aan land en ver
klaarden, dat de bemanningen der ge
noemde schepen aan boord alle officie
ren gevangen gezet hadden, daar deze
zich bij de opstandige beweging hadden
aangesloten. Zij voegden hieraan toe, dat
zij een schip uit Malaga verwachtten, dat
hun levensmiddelen en brandstoffen zou
brengen om hen in staat te stellen de
reis voort te zetten en de Spaansche
havens aan de kust te bombardeerei}.
Een bestuursambtenaar van de haven
van Tanger constateerde vanmorgen, dat
een eenvoudig matroos het bevel voerde
over een der kleine oorlogsschepen.
Nader verluidt, dat op het laatste
oogenblik de bemanningen der boven
vermelde oorlogsschepen zich ter be
schikking hebben gesteld van den Spaan-
schen regeeringsvertegenwoordiger.
DE K.N.S.M. EN DE BURGEROORLOG
IN SPANJE.
Lijnbedrijf vindt normaal
voortgang.
Naar aanleiding van den onzekeren
toestand, in Spanje heeft het A.N.P. de
directie van de Kon. Ned. Stoomboot
Mij., van welkeV lijnbedrijf ook de
Spaansche havens deel uitmaken, de
vraag voorgelegd of van haar zijde nog
(lngez. Med.J
Middelburg, 21-VII-'36. Maandag hoog
ste luchttemperatuur 23 °C (73 °F);
laagste 15.7 °C (60 °F), Heden 9 h: 16.5
°C; 12 h: 18.7 °C. Geen regen of neer
slag. Hoogste barometerstand te dezer
stede, in het afgeloopen etmaal: 760 mm;
laagste 757 mm.
Hoogste barometerstand in het Euro-
peesche waarnemingsgebied: 766.4 mm
te La Coruna; laagste 744.3 m mte Sten-
sele.
Verwachting tot morgenavond:
Meest matige Z.W. tot W. wind, zwaar
bewolkt met tijdelijke opklaring, aanvan
kelijk weinig of geen regen, weinig ver
andering in temperatuur.
Zon op: 5 h 05; onder: 21 h 06. Licht
op: 21 h 36. Maan op: 8 h 32; onder: 21
h 51. E.K.: 26 Juli.
e
Hoog- en Laagwater te Vlissingen:
Juli.
Hoogwater. Laagwater,
Di. 21 S 4.00 16.12 10.16 22.50
Wo. 22 4.35 16.45 10.49 23.26
Do. 23 5.11 17.20 11.20 23.58
Hoog- en Laagwater te Wemeldinge:
Juli.
Hoogwater. Laagwater.-
Di. 21 S 5.53 18.11 11.23 23.47
Wo. 22 6.27 18.43 11.56 24.22
Do. 23 6.27 19.16 12.30 24.57
speciale maatregelen zijn getroffen.
De directie deelde mede, dat ladingen
voor Spanje op de gewone wijze worden
aangenomen, waarbij men in aanmer
king kan nemen dat schepen, die naar
Spanje vertrokken zijn, of op vertrek
staan, dit land na ongeveer twee we
ken bereiken, in welk tijdsverloop de si
tuatie zich uileraard geheel kan heb
ben gewijzigd.
Wat de schepen der maatschappij be
treft, die zich op het oogenblik in Span
je bevinden, is de „Poseidongister
avond op normale wijze van Taragona
vertrokken, terwijl ook de „Ajax" in
verschillende Spaansche havens lading
lost, zonder dat eenigerlei van den ge
wonen gang van zaken afwijkende me
dedeelingen zijn ontvangen.
HET OPTREDEN VAN DEN
BURGEMEESTER VAN 3ELZAETE
TE TERNEUZEN.
Op de vragen van het liberale Twee
de Kamerlid Boon in verband met het
optreden v'an den burgemeester dei-
Belgische gemeente Selzaete als spre
ker in een te Terneuzen gehouden ver
gadering van havenarbeiders, heeft mi
nister Van Schaik, mede namens den
minister van binnenlandsche zaken, ge
antwoord, dat op 10 Juni 1936 te i er-
neuzen een door den centralen bond
van transportarbeiders uitgeschreven
ledenvergadering heeft plaats gehad, in
welke vergadering getracht werd Ter-
neuzensche havenarbeiders te bewegen
de Antwerpsche staking te steunen
door werk aan uit Antwerpen gekomen
schepen te weigeren. O.a. zou daar het
woord zijn gevoerd door den burge
meester van Selzaete, den heer Chal-
rnette.
Inderdaad kan een dergelijke actie
van buitenlanders bezwaarlijk worden
geduld. Zoodra het gebeurde bekend
was geworden, zijn dan ook zoowel van
de zijde van de rijkspolitie, als door den
burgemeester van Terneuzen de noodi-
ge opdrachten gegeven, ten einde een
herhaling te voorkomen. Tot verdere
bemoeiingen dezerzijds aldus de mi
nister bestaat derhalve geen aanlei
ding.