DAMMEN EN SCHAKEN
VOOR DE JEUGD. OnHer redactie
Jewannes.
ZEEUWSCHE KRONIEK.
JOHANNES VAN MIGGRODE
1531—1627. DE GROOTE
KERKHERVORMER VAN
ZEELAND.
UIT EEN OUD KOOKBOEK
Mevrouw C. E. DE LILLE HOOGERWAARD.
van
DE VOGELS
DIE PAASEIEREN LEGDEN.
NARCISSEN.
in. Z' ebbe noe geleerd deu de
geest van 't nieuwe testament en
wille nie mi zó onder de letter van
d' ouwe bedeêlienge leve. Ze ver-
staen noe, dat die geest levend
maekt, mè dat 'n mensch onder die
letter dood bluuft. Noe vanself
die voorstanders van de doodstraf
eêlemaele nie 't geloof, da ze de
tegenstanders zü kunnen overtuge
en 't is dan ook mè, da ze d er
over riddeneere en schrieve om
te getugen vor ulder vollegelien-
gen. En daerom zou 't ook eêle
maele zó zot nie zien, as z'er ver
der mè stilletjes over zwege. 'k E
d'er ook nog mit Endrik over ge-
praot en die zei werentig in êenst
dat, as t' aevend of morrege de
doodstraf wier ingevoerd, dat dan
ook gepienigd mochten oöre ao
degene, die beschuldigd bin van
zwaere misdaeden en die 't om zó
te zeien zeker gedaen mè die
nie wille bekenne. 'k Sproeng
overende. Mer ie douwde me
prontjes wir op m/n stoel en toen
zeid 'n, dat dat noödig was vö de
konsensie van de rechters en van
den beul. A 'k bedienke, dat die
man in Amerikao, die noe ter
dood gebrocht is vó kindermoord,
aoltied z'n onschuld volg'ouwen
eit, vin 'k dat vö den beul toch mè
benauwend. Mè begriep noe goed,
dat die joen 't eêne a net zó min as
't aore wil, oor, Ie gae juust van
de stellienge uut, dat er bie 't
uuspreken van 'n vonnis toch ook
aoltied meelien moe zien, toe selfs
mit den ergsten misdaediger. En
da kan eêl wel, a me mè bedien
ke wille,, dat, wie staet, aoltied
toe moe zie, dat 'n nie valt. Plat
weg gezeid, da me wè beter doe
as de misdaedigers, mè da me ge-
mêenlienge a nie vee beter bin.
En die joen oopte, dat de straf oe
langs zó meer op slae mag lieke,
da 's te zeien, dae moet arzien,
mer ook olie bie zien. Den arzien
is dan vanself 't pienlijke en mit
den olie bedoelde die joen gene-
zienge. Ie kan dat toch wel aordig
zeie, ee. Mè 'k dienke, dat 'n 't
ook nie van z'n eige eit.
Me wensche julder 'n goeie
Paesche en j' ebbe aolebei de
groetenisse van Jikkemien en
je goeie vriend,
I.
Een der oorzaken, die geleid
hebben tot den tachtigjarigen oor
log, was dat in de 17 Nederland-
sche gewesten door Filips II geen
vrijheid van geloof werd toege
staan.
In Zeeland, in het bijzonder op
Walcheren met de handelssteden
Middelburg, Veere, Vlissingen en
Arnemuiden waren de bewoners
door de vele handelsbetrekkingen
reeds vroeg met de Hervorming
in aanraking gekomen. Naast de
Lutherschen kwamen later de meer
fanatieke Wederdoopers. Daar de
ze zich vooral tegen het gezag gin
gen verzetten, werden zij het
meest vervolgd.
Later kwam van uit Zuid-Neder
land, vooral uit Vlaanderen, het
Calvinisme in Zeeland en verder
naar Holland
Veie Vlaamsche predikers,
waarvan de bekendste waren Pe
trus Dathenus, Herman Modet en
Gelein Jansz. d' Hoorne hielden
op Walcheren zoogen. hagepree-
ken. De eerste werd gehouden op
30 Juni 1566 in de duinen onder
Dishoek. Honderden personen,
zoowel uit de steden als van t
platteland, bezochten die' hage-
preeken.
De plaatselijke regeering trad
over 't algemeen niet streng tegen
hen op, zelfs ook nog niet, toen de
bekende beeldenstorm, eveneens
uit Vlaanderen naar Walcheren
overgewaaid, tal van kerken in
wendig vernielde.
Waren er onder de hagepredi-
kers wel eens mannen uit het volk,
zooals genoemde Gelein Jansz.
d' Hoorne, die schrijnwerker was
en Adriaan Obry, die schoenen
maakte, over het algemeen waren
de eerste predikers der nieuwe
leer evangelisch verlichte geeste
lijken. Op Walcheren zijn als zoo
danig bekend Bernard Don
der, pastoor te Biggekerke
en Hendrik vanOs, pastoor
in de St, Pieterskerk te Middel
burg.
Daar zij openlijk als zoodanig
optraden, was natuurlijk de band
met de Roomsche kerk dadelijk
verbroken.
Ook waren er nog verscheidene
geestelijken, die hun kerkelijke
betrekkingen bleven waarnemen,
doch in hun hart de Hervorming
waren toegedaan.
Hiertoe behoorde ook Johan
nes van Miggrode,
pastoor te Veere.
Uit een aanzienlijk geslacht den
6den Mei 1531 te Aalst in Vlaan
deren geboren, was hij in 1564
pastoor te Vee ie geworden. Zijn
familie vestigde zich toen ook in
die stad.
Volgens een overlevering zou
hem, toen hij eens van Veere naar
Middelburg wandelde, plotseling
een hemelsch licht bestraald heb
ben, dat hem bracht tot de juiste
waarheid der nieuwe leer, die ook
in Veere reeds verscheidene aan
hangers had.
Hoe het ook zij, Johannes van
Miggrode werd door gesprekken
met Hervormden, maar wellicht
nog meer door zelfonderzoek van
den Bijbel, in zijn hart een Her
vormer, al bleef hij zijn priesters
ambt waarnemen.
Het is door zijn invloed, dat de
overdreven ijver van vele Hervor
mers in zijn woonplaats werd ge
matigd. Toen in Augustus 1566 in
het naburige Middelburg in den
tijd van 4 uur drie kerken en vijf
kloosters door de beeldenstormers
werden vernield, evenals bijna al
de kerken op het platteland, wist
J. van Miggrode de gemoederen ie
Veere zoodanig te leiden, dat de
beeldenstormers in de stad niet
werden toegelaten en de Veersche
ierk gespaard bleef voor vernie-
ing.
Wij zeiden reeds, dat de vroed
schap der steden niet streng tegen
de aanhatngers 'der nieuwe leer
optrad, zelfs ook niet tegen de
beeldenstormers, al behoorden de
ze het meest tot een woeste ben
de, die meer uit haat tegen de
geestelijkheid dan uit godsdienst
zin alles vernielde.
Toen Alva in ons land was ge
komen, veranderde dit. Streng
trad hij overal op. Hij zond in
Sept. 1567 de inquisiteurs Antoni
de Meulenaere en Jean Aux-
truyes, beide uit Mechelen afkom
stig naar Walcheren om een
nauwkeurig onderzoek in te stel
len naar den beeldenstorm en an
dere beroerten.
Voor genoemde heeren in Wal
cheren gelegenheid hadden om in
te grijpen, hadden de meeste Her
vormers Walcheren verlaten,
waaronder ook Johannes van Mig-
grodde. Uit Veere gingen 10 andere
personen met hem mede. Veel
grooter was het aantal vluchte
lingen uit Middelburg. Zij staken
de Noordzee over en bleven in
Engeland met vele anderen in
eenige steden bij elkaar wonen.
Van Miggrode, die door zijn
vlucht nu geheel met de Roomsche
kerk gebroken had, stichtte te
Colchester een bloeiende Neder-
landsche Hervormde gemeente.
Al kon de ingestelde inquisitie
de voornaamste Hervormers niet
aan den lijve straffen, hun goede
ren werden verbeurd verklaard.
Ook de vele bezittingen van Joh.
van Miggrode werden geconfisqu-
eerd.
Tijdens zijn verblijf in Enge
land is hij velen tot zegen ge
weest.
Zijn predikambt in een nog niet
vast geregelde gemeente was ech
ter niet zoo gemakkelijk. Door zijn
oprecht geloof en zijn kalmen
aard was zijn invloed groot, zelfs
op de ruwe Watergeuzen, die hij
meermalen onder zijn gehoor hal
In het vaderland zuchtten de
Nederlanders onder den zwaren
vuist van Alva, die niets en nie
mand ontzag.
(Slot voigt.)
R. B. J. d. M.
(Nadruk verboden).
Snoek, hoe men die fruiten zal.
Neemt wel schoon gemaakte
snoek, en geeft ze dunne kerfjes
rontom in de kuit; laat ze in de
pan eens opkooken met azyn, pe
per, zout, Lauwrierbladeren en
fyn gesneerde Chalotten, als ze
omtrent gaar is, zo wenteld die
snoek in wat meel en fruit ze zo
lang in de booter tot dat ze een
schoone couleur bekomen heeft.
Fruit dan Ansjovis in de booter,
en doet ér Oranje- of Limoensap
Cappers en witte peper bij en eet
het met die saus is puik.
Petercelie saus.
Kerft petercelie, zet ze met nat
koud water op het vuur, en roert
daar boter door heen tot dat ze
dik is.
Sommie ontmoet zijn vriend
Moos. Ik weet waarom je hier
bent
Dat weet je niet
Wedden om tien gulden
Goed, dat neem ik aan
Je wilt dat oude huis hier
koopen, hoog verzekeren en hef
dan laten afbranden
Hier heb je tien gulden
Zie je wel dat ik het wist.
Dat wist je niet
Waarom heb je me het geld
dan gegeven
Het idee was het wel waard.
Ni. 53.
P. KLEUTE Jr., Den Haag.
1 2 3 4 5
46 47 48 49 50
Zwart: 13, 14, 24, 27, 29, 35, 45.
Wit: 6, 37, 38, 39, 44, 47, 49.
Wit speelt en wint.
Probleem No. 51.
W. LENTE.
Zwart: 7, 8, 12, 17, 19, 25, 36.
Wit 27, 30, 31, 33, 37, 42, 44, 47.
Wit wint door: 4741 (36X29);
37—32 (26X28); 27—22 (25X34);
22X22.
No. 54.
J. COHEN, Middelburg.
1 2 3 4 5
46 47 48 49 50
Zwart: 8/16, 18/20, 26.
Wit: 22, 25, 27, 32, 34, 35, 37, 38,
40, 42/45.
Zwart aan zet speelde in dezen
stand 2024 waarna Wit mooi
dam haalde en de partij won.
Wit
Zwart
20—24?
25—20
14X25
34—30
25X34
40X20
15X24
27—21
26X28
35—30
24X35
44—40
35X44
43—39
44X33
38X29
23X34
32X5
Inderdaad prachtig!
Eindspel.
G. L. GORTMANS.
Zwart: 21, 36, 41.
Wit: 42 en dam op 22 'en 45.
De winst wordt als volgt ver
kregen: 4529! Op 4146 volgt
nu verrassend 2227; 4237 en
2947; op 4147 speelt Wit 22
33 en op 21—27, 36X27 kan Wit
door 42—37 en 29—42 op tempo
winnen. Zwart's gedwongen ant
woord is dus 2126. Thans volgt
42—373, 41X32, 29—23! (gedwon
gen, want op 2631, 23X26, 36
41, 2637 wint Wit op tempo!) 22
39!! (Een prachtige zet!) 38—42
gaat nu niet wegens 2337 en 39
—28. Ook 26—31 leidt tot niets
wegens 39—48. Het beste lijkt nog
3641, 23X46, 26—31 doch nu
volgt 46—32 en 393—28!
Met hun glundere oogjes eenigs-
zins verbaasd starende naar de
vele bontgekleurde papegaaien,
die, in de lange laan van Artis,
aan of op hun stangen zo vroolijk
heen en weer schommelden, ston
den drie kinderen voor het hoge
ijzeren hek, vlak bij de ingang
van de groote dierentuin, 't Was
juist Woensdag en een prachtige
dag in April, en Zondag zou 't Pa
sen zijn.
Over dit feest ging dan ook juist
het gesprek van het drietal.
„Toch wel fijn, dat we nu in
Amsterdam wonen zei juist weer
het oudste meisje. „We kunnen
dan in de vacantie óók vaak die
mooie vogels gaan zien, die we
nog nooit anders dan in onze pren
tenboeken zagen...."
„Hoe heten die mooie vogels,
Reina vroeg de jongste van het
drietal, een kleutertje, dat niet
ouder dan vijf jaar kon zijn.
„Papegaaien, zus" was het ant
woord.
„Nou, en ik geloof nooit, dat de
Paashaas die mooi gekleurde
eieren brengt viel op eens het
broertje in. „Want een haas is
bruin, dus brengt hij ook alleen de
bruine eieren. En ik zeg je, dat die
prachtige vogels ons de mooie,
róode en blauwe Paaseieren bren
gen
Jan was al zes jaar, en wist al
tijd alles beter, dacht Reina, die
al bijna acht was. En kleine Bep-
pie riep: „Als die mooie vogels de
Paaseieren brengen, dan...."
„Moeder zegt, dat we deze Pa
sen geen Paasei krijgen", viel Rei
na in. „Vader heeft toch geen
werk
„Nou, maar dan wil ik aan die
vogels gaan vragen, of die ons
ieder een mooi ei willen bren
gen juichte Beppie. „Kom maar
mee door dat draaiding
„Neen, hier blijven zus ge
bood Reina. „We mogen niet de
tuin binnen zonder...."
Beppie echter luisterde niet
naar deze waarschuwing, want
ze stond reeds voor het tourniquet
(draaikruis,) waar juist een oude
heer naar binnen draaide.
Doch toen nu Beppie, vlak ach
ter den heer, de tuin in wilde
draaien, hield de groote hand van
den portier haar tegen, en ook
sprak hij: „Neen, kind, dat gaat zo
maar niet. Wie ben je
„Beppie van Dam", zei het
meisje, nu wat verschrikt. Ze wil
de ook reeds gaan huilen, toen de
oude heer, die op het punt was
verder te gaan, bjlcef staan en
vroeg: „Wilde je zo graag eens de
mooie dieren zien, kleintje
„Aan die mooie vogels wil ik wat
vragen", klonk het nog wat ang
stig.
„En wat wil je dan wel vra
gen hernam de oude heer.
„OmomPPaas
eitjes", stotterde Beppie.
Lachende keek de oude heer
haar aan. „Wel, wel, en denk jij,
dat die mooie vogels ook mooie
Paaseitjes kunnen leggen vroeg
hiij.
„Jan zegt het zei Beppie, op
het broertje wijzende, dat, met
Reina, nog voor het hek stond.
„Daarom wilde ik maar heel even
vragen, of die mooie vogels, voor
Jan en voor Reina en voor mij,
een mooi eitje wilden leggen. We
zullen het dan zelf wel hier ko
men halen, want de vogels mogen
zeker niet uit de tuin en wij wo
nen zo ver, weet u
De oude heer luisterde, nog
steeds lachende, naar het kind:
„Woon je dan zo ver vroeg hij.
„En waar dan wel
,,'k Weet niet, hoe onze straat
heet", zei Beppie.
,,'t Is zo'n gek woord, en er
komt „Piet" in. Maar Reina weet
het wel...." En toen tot het
zusje, dat nog steeds bij het hek
stond, roepende: „Hoe heet onze
straat, Reina
Doch Reina, wat boos op het
brutale zusje, gaf geen antwoord.
Pas op een vriendelijk wenken van
den ouden heer, naderde zij, ge
volgd door Jan, het tourniquet,
maar bleef daarvóór staan. Toen
eerst noemde zij de naam der
straat, die werkelijk héél ver van
Artis lag. Ze gaf toen ook op een
vraag van den ouden heer het
huisnummer op en vertelde, dat
ze altijd drie trappen op moesten
klimmen. „En dat is zo vreemd
voor ons", zei ze, „want in Almelo
woonden we in een heel huisje.
Maar toen er geen werk meer was
op de fabriek, gingen we in Am
sterdam wonen, omdat vader
dacht, hier werk te krijgen. En dat
zal wel wat lang duren zegt moe
der.
„En denk jij ook, dat het die
mooie vogels zijn, die de Paas
eieren brengen vroeg de oude
heer.
Reina haalde haar magere
schouders op. „Jan zegt, dat het
best mogelijk is, mijnheer'", zei ze.
„Maar in Almelo bracht de
Paashaas ons altijd mooie eieren.
Maar nu weet de Paashaas ons
niet meer te vinden, zegt moeder.
Neen, een Paasei krijgen we met
Pasen niet.
„Dan moet jullie maar ieder
een Paasei koopen", sprak de
oude heer. Doch nauwelijks zag
Reina het geldstuk in zijn hand, of
ze schudde haar hoofd en begon
wat verlegen: „O, neen, we mogen
nooit geld van iemand aannemen,
heeft moeder gezegd. Maar u
bent zo'n aardige mijnheer. En a!s
het echt waar is, dat de mooi ge
kleurde Paaseieren van die mooi
gekleurde vogels komen, wilt u
dan straks aan die papegaaien
vragen, voor ons ook een Paasei te
willen leggen Dan zullen we alle
drie erg blij zijn, hè Jan
„Nou, mijnheer, wat blij zullen
we dan zijn riep Jan.
„Best hoor, dan zal ik het straks
aan de papegaaien vragen", be
loofde lachende de oude heer,
„Komt alle drie maar weer op
Pasen hier terug.
En hebben de papegaaien wer
kelijk mijn vraag begrepen, dan zal
de portier wel weten, dat die:
Narcissen bloeien nu volop,
't Is één blij Lentefeest
Met Pasen is narcis toch steeds
Trouw op haar post geweest
Zij maakt weer alles prettig, blij,
Zo feest'lijk en zo licht,
Want die narcissen-weelde is
Een heerlijk mooi gezicht
Een boodschap toch brengt elke
bloem
Ons mee van Moeder Zon.
Zij zegt in duidelijke taal,
Dat Lente weer begon 1
En dat.... het Paasfeest nader
komt 1
Graag doen wij allen mee
En maken van ons huis een tuin
Is dat geen goed idee
Wij kijken onze spaarpot na.
't Kost heus niet al te
veel 1
En kopen er narcissen voor:
Wij houden van dat geel
We sieren er de kamers mee.
In huis is 't volop feest
En Moes zegt: Zó verrast
ben ik
In tijden niet geweest
eieren voor jullie zijn bestemd. Je
wilt ze dan wel in een mandje
doen, nietwaar Brouwer?" vroeg
hij met een knipoogje aan ,den
portier, die nu veel vriendelijker
dan straks Beppie aankeek, en
daarna beloofde voor het inpak
ken der Paaseieren te zullen zor
gen. „Tenminste als de vogels uw
vraag begrijpen", zei hij.
Druk babbelende over hun ont
moeting met „dien aardigen mijn
heer", zoals ze hem noemden, liep
even later het drietal de lange weg
naar huis terug. Thuis gekomen
vertelden zij vader en moeder van
hun ontmoeting met den „aardi-
icn" mijnheer.
„We gaan op Paasmorgen heel
vroeg naar Artis, moeder", zei
Jan. „We mogen toch wel, hè
Moeder knikte lachend. En ook
van vader mochten ze gaan.
Doch wat gebeurde er op de
avond vóór Pasen
Heel laat, toen Reina, Jan en
Beppie reeds lang sliepen, en
moeder de drie trappen afdaalde,
om nog een boodschap in de buurt
te doen, werd er juist driemaal ge
beld.
„Wonen hier de kinderen van
Dam vroeg, zodra moeder Van
Dam de straatdeur opende, een
man.
„Ja, hier woont Van Dam", ant-
woorde de vrouw eenigszins ver
baasd. „Maar de kinderen slapen
reeds. Wat wilt u
„Niets anders dan dit mandje
hier afgeven", antwoordde de
man. „Maar wees wat voorzichtig;
er zit breekbaar goedje in. Goe
denavond juffrouw."
Moeder Van Dam wilde nog wat
vragen, doch de man was al weer
verder gegaan en hij liep zó vlug,
dat zij hem niet meer kon toeroe
pen terug te komen. „Wat nu te
doen vroeg zij zich af. „Het
mandje hier beneden laten staan,
gaat nietZe klom daarom,
met het mandje, weer de drie trap
pen op en bekeek daar, bij het
licht, het geschenk voor haar drie
tal nog eens nauwkeurig. Ze zag
toen al dadelijk het stukje karton,
waarop niets anders stond ge
schreven dan:
„Vdor Beppie, Reina en Jan van
