DAMMEN EN SCHAKEN
VOOR DE JEUGD. o-ur ,.n
ZEEUWSCHE KRONIEK.
Mevrouw C. E. DE LILLE HOOGERWAARD.
DE RUZIE IN DE AUTOMAAT
ZO'N DOMME KRULSTAART
10.
11.
"5.5ÓÜ»
'Ml gjü, i- U U |UJ u u
Zou wel is graog wille, dat er is
'n echten Weskappelaer, die 'n
bitje meer onder z'n pet eit as ik,
over dien boek wou schrieve, a
was 't mer om de Weskappelaers
ulder êere t'rug te geen.
Dien Endrik vertelde me lest,
dat Napolion is gezeid eit, dat va
derlansliefde d' eêste gosdienst is,
't Schien wè, dat de Duischers dat
ook g loove, wan die zeie: „Die
Duischland lief eit, ei God lief.
Da 's gezeid om daemee uut te
Iaete kommen, dat de Duischers
ook an gosdienst doe. 't Za wè be-
teêkene, dat Duischland voorop
gaet en dat dan God an de beurte
komt. Da 's vanself nie de God van
emel en aerde, mè 't is er één van
Duisch maekelij. Dae komt uut
Neurenberg toch a zövee speel
goed, 'k dienke wè, dat de Duische
god daer ook in mekaore gezet is.
En noe za d'er ook 'n nieuwen bie-
bel gemaekt oóre, nie alleênig in
Duisch, mer ook op z'n Duisch.
Dae za dan vanself prontjes in
stae, oe dat ulder god z'n eige an
moe stelle, wilt 'n bluve, die d'n is.
En noe zeit Endrik, dat er lank
gelee is 'n vreêd geleêrde grap-
pemaeker 't Oera Lindaboek in
mekaore gezet eit. Dien boek is
klienkklaeren onzin, mè dat neem
nie weg, dat de Duishers 'm eêl
mooi vinde, wan dae staet in, dat
de zeegod Neptunus, die gemeen-
lienge zoo 'n bitje an den evenaer
ginschen en weer scharrelt, ook
eigentlijk eêst 'n soort Duischer
geweest is, mè toen eêtten ie: neef
Teunis. En noe zeit dien Endrik,
dat dien eêlen boek wel in ulder
biebel za komme. En dae zal ook
nog wè 't één en ander uut den
biebel in gezet oóre, mè niks van
zondebesef, öor, wan a je dat eit,
voelt 'n mensch z'n eige klein om
nie te zeien onwaerdig en dae
moet 'n Duischer noe toch eêle-
maele niks van In ielk geval zal
in ulder biebel Jaofet ook wè ver
uugae boven Sem.
Me wensche je nogmaels van
arte beterschap. J'eb aolebei de
groetenisse van Jikkemien en
je goeie vriend,
Je wannes.
VÓÓR TWEE EEUWEN OP EEN
DORP IN ZEELAND.
I.
Al zijn de veranderingen in den
loop der laatste twee eeuwen in
een stad veel grooter dan die op
een dorp, toch waren vroeger de
toestanden in een dorp geheei
anders dan tegenwoordig.
In onzen modernen tijd, die ook
de dorpelingen op allerlei terrein
meesleept, is het niet altijd ge
makkelijk om zich voor te stellen
hoe kalm en rustig het vroeger op
een dorp toeging. De dorpen wa
ren vóór twee eeuwen veel klei
ner dan thans. Vele besloegen
nauwelijks het vierde deel van de
tegenwoordige grootte. Een onge
plaveide dorpsstraat met een paar
korte zijwegen en het oude kerk
gebouw in 't midden, ziedaar de
geheele omvang. Eenige linde- of
kastanjeboomen gaven 's zomers
een lommerrijke schaduw in de
tamelijk breede straat.
Vaak lag dicht bij het kerkplein
de parochieput.
De woonhuizen, die niet volgens
een rooilijn waren gebouwd, wa
ren laag, enkele reeds met pan
nen belegd, doch de meesten had
den rieten daken, waaruit een
breede schoorsteen uitstak. De
huisjes waren soms zoo laag, dat
men het dak gemakkelijk met de
hand kon bereiken. Verscheidene
waren nog van hout en van een
luifel voorzien. Elke woning had
maar één raam met zijn vele klei
ne ruitjes. Vaak stonden aan
weerszijden van den deuringang
twee rustbanken, zoogen. stoep
banken, waarop de bewoners in
den zomeravond konden uitrusten
van hun langen dagarbeid.
Straatverlichting, hoe primitief
die in de steden toen ook was,
kende men op het dorp niet. Bij
winteravond leek het geheele
dorp uitgestorven. De dorpelingen
gingen vroeg naar bed, meestal
ook om vuur en licht te sparen.
Boven de lage huizen stak de
kerktoren met het spitse hooge
kerkdak uit, beide met schaliën
(leien) bedekt.
Kerk en toren vormen als het
waar de kroon van het dorp. Van
oudsher hebben beide daar ge
staan op de hoogste plaats der om
geving. Het dorp zou geen dorp
zijn, doch slechts een buurt, als zij
er niet stonden. Geslachten op
geslachten hebben zij zien komen
en gaan. Zij zijn de stomme ge
tuigen van de vreugde, maar ook
van het leed der dorpelingen.
Dicht bij de kerk staat de pasto
rie, meestal een groot gebouw
maar met één verdieping.
Om de kerk ligt het kerkhof.
Hier rusten rijken, armen;
Hier slapen jeugd en ouderdom;
De dood vraagt naar geen
[schatten,
De dood ziet naar geen
[leeftijd om.
Het kerkhof was niet met een
haag of een ijzeren hekwerk af
gesloten zooals thans, maar met
een laag muurtje. Aan weerszij
den van het kerkhek stond op elk
der pilaren een klimmende leeuw,
het wapen van de ambachtsheer
lijkheid omvat houdende.
Kregen de notabelste personen
van het dorp hun laatste rust
plaats in de kerk, het meeren-
deel werd begraven o m de kerk.
Destijds werd het begraven door
den kerkeraad geregeld.
Evenals de kerk zelf georiën
teerd stond, d.w.z. in de richting
Oost-West, dus stond het altaar in
den Roomschen tijd (thans de
preekstoel) naar 't Oosten, zoo
werden ook de gestorvenen in de
zelfde richting begraven, n.l. met
de voeten naar het oosten.
Op het kerkhof liepen doorgaans
een aantal half wilde honden, die
aan niemand toebehoorden. Voor
't begin van den kerkdienst, als de
kerkdeur openstond, was de stok-
staander, alias hondenslager, aan
wezig om het gespuis buiten de
kerk te houden.
Op een der hoeken van het
kerkhof stond de aschbak en hier
naast de schutte. In de eerste,
even hoog als de kerkmuur en ook
van steen op getrokken, moesten
de dorpelingen hun asch uit de
haardsteden deponeeren. Men
stookte algemeen hout of turf.
Asch was vroeger een gewilde
meststof. In de schutte werd los
loopend vee tijdelijk opgesloten.
De opbrengst van den aschbak en
van de schutte kwam den am
bachtsheer ten goede.
Dicht bij het dorp was het
schuitvlot. Dit was de aanleg
plaats van de schuiten, waarmee
naar de stad werd gevaren door
de breede watergangen of sprin-
ken. Toch waren deze te smal om
te kunnen roeien, daarom werden
de schuiten geboomd. De heulen
lagen hoog, opdat de schuiten er
gemakkelijk onder door konden
varen. In vele dorpen op Walche
ren weten de ingezetenen nauwe
lijks meer, waar het schuitvlot
was.
Niet ver van de kerk stond ook
de school met 't huis van den
meester er naast. Beide gebouwen
waren zijn particulier eigendom,
evenals de pastorie aan den predi
kant behoorde. In het volgend ar
tikel zullen wij zien welke gewich
tige of niet gewichtige betrekkin
gen de schoolmeester in de kerk
vervulde.
Op het dorp of dicht er bij woon
de de ambachtsheer op zijn mooie
buitenplaats, welke te midden van
bosschen, vijvers en tuinen lag. Al
deze heerlijkheden zijn verdwe
nen. Een boerderij met den vroe-
geren naam heeft haar vervangen.
Zoo stond, om op Walcheren te
blijven, een zoogen. Heerenhuis te
Oost-Souburg, West-Souburg,
Oostkapelle, Westkapelle, Seroos-
kerke, St. Laurens, Biggekerke en
Kleverskerke.
Op het dorp was er maar één
timmerman, tevens metselaar en
schilder, één smid, één wagenma-
No. 47.
J. COHEN, Middelburg.
1 2 3 4 5
46 47 48 49 50
Zwart: 7, 8, 11, 12, 18/20, 22, 23,
25, 26, 28.
Wit: 29, 30, 32, 34/38, 40, 43, 48,
49.
Wit speelt en wint.
Probleem No. 45.
W. LENTE.
Zwart: 7, 8, 10, 13, 14, 15, 17,
18, 22, 36 en dam op 16,
Wit: 24, 25, 27, 28, 30, 31, 33,
34, 38, 40, 42, 43, 44.
Wit wint door: 3329 (16X23
of 19); 40—35 (36X27); 25—20!
(14X25); 42—37 (19 of 23X46); 29
—23! (18X49); 38—32 (49X20);
32X3 (25X34); 3X5 en wint.
Probleem No. 45.
M. FABRE.
Zwart: 7/9, 24, 29, 33, 36'38.
Wit: 22, 28, 39, 40, 46/48.
Wit wint door: 4641 (37X41);
39—34, (46X23); 22—18 (23X12);
47—41 (36X471; 44—39 (33X35);
48—42 (12X45); 42X33 47X29
45X1!
ker (deze twee laatste ambachts
lieden woonden geregeld dicht bij-
elkaar) één kLeermaker, één
schoenmaker, één wever, één bar
bier, die tevens heelmeester of
dokter was, één molenaar en één
slager, die ook het beroep van
rietdekker uitoefende. Op de
meeste dorpen was er vóór twee
eeuwen nog geen broodbakker. De
dorpsbewoners bakten voor zich
zelf of mekten. Dit laatste betee-
kent: samendoen. Had iemand een
tamelijk grooten oven, dan kon
den de buren tegen een kleine ver
goeding meebakken. Men spreekt
nog van mekkebrood.
Eén van bovenstaande ambach
ten behoeft wellicht nadere toe
lichting, n.l. dat van wever. Vroe
ger verbouwde iedere landbouwer,
soms zelfs de schoolmeester, vlas
hoofdzakelijk tot eigen gebruik. Uit
het vlas sponnen de vrouwen het
garen en dit ging naar den wever
op 't dorp. Deze maakte er linnen
van en dit moest vervolgens nog
gebleekt worden. In sommige
plaatsen, zooals Domburg en Rit-
them is een straat, die de Wever
straat of Weverijstraat heet.
Al de genoemde ambachtslieden
moesten aan den ambachtsheer
toestemming vragen om hun be
roep te mogen uitoefenen. Soms
moesten zij voor 't verkregen ver
lof betalen.
(Slot volgt).
R. B.. J. d, M.
(Nadruk verboden).
No. 48.
P. W. KLIPHUIS, Zwolle.
1 2 3 4 5
46 47 48 49 50
Zwart: 2, 11, 12, 16/20, 24, 26,
35.
Wit: 32, 34, 36/39, 42/44, 47, 48.
Wit speelt en verlokt Zwart tot
het doen van een tegen lokzet
waar Wit dan op in gaat. Zwart
meent nu gewonnen te hebben
maar Wit heeft verder gekeken en
een brillante Menoury opsluiting
voltooid dit schitterende vraag
stuk. Hoe wint Wit
o
Naar aanleiding van boven
staand vraagstuk volgt hier de be
kende opsluiting van de reeds zeer
oude Manourystand.
Zwart: 1 schijf op 26 en 1 dam
op 49.
Wit: schijven op 31, 36, 37, 41,
42, 47 en 48.
Wit speelt en wint.
1. 31—27
49X16
2. 37—32
16X49
gedw.
3. 42—38
49X46
4. 336—313
26X37
5. 47—41!!
37—42
(of
6. 48—37
De dam is opgesloten
en Zwart
verliest.
Naast de étalage van een grote
winkel was sinds korten tijd een
automaat aangebracht. Er zaten
vakjes in, waaruit je allerlei lek
kere dingen kon toveren, door er
een dubbeltje in te gooien en 's-
avonds, als de winkel gesloten
was, werd er druk gebruik van ge
maakt.
De automaat was in vier vakken
verdeeld, en daarin zaten peper
muntjes, dropjes, toffees en kauw
gom. Hij was prachtig blauw ge
lakt en glom van voldoening over
zijn mooi uiterlijk, maar hoe keu
rig hij er bij daglicht ook uitzag,
toch was dat nog niets, vergele
ken bij 's avonds. Dan ging er vlak
boven hem een electrisch lampje
aan en glansde zijn lak nog mooie>-
dan overdag. Hij voelde zich erg
gewichtig en onmisbaar, want wat
zouden de arme verkouden men-
schen moeten beginnen, wanneer
de winkels 's avonds gesloten was
en hij ze niet helpen kon aan
dropjes Ze konden er toch nie is
aan doen, dat ze soms pas ver
kouden werden na acht uur. Ja, de
automaat was werkelijk erg tevre
den met zijn lot.
Anders was het gesteld mét zijn
inhoud
Het was al dagen lang koud,
mistig weer geweest, en -daardoor
waren, natuurlijk weer een hele
boel menschen verkouden. Zoo
kwam het dan ook, dat elke mor
gen het vak van de dropjes hele
maal leeg was en dat van de tof
fee's, de pepermuntjes en de kauw
gom nog bijna vol. De pepermun
tjes waren daar echt boos over en
voelden zich beledigd, dat de
mensen liever dropjes aten. Ze
mopperden en scholden de hele
dag.
„Waarom worden jullie toch zo
veel gegeten riepen ze boos.
„Zien wij er soms niet veel fris-
scher en aantrekkelijker uit met
onze heldere witte pakjes aan
Een heel verschil hoor Bati
jullie lijken wel schoorsteenve
gers
„En jullie moeten wel erg ge
schrokken zijn om zóó wit te
zien plaagden de dropjes. „Of
zijn jullie soms in een bak met
stijfsel gevallen
De toffee's lachten goedig om de
twee vechtende partijen. Die wa
ren nogal vredelievend van aard
en wachtten kalm hun tijd af.
„Hoor jullie die twee vechten
vroegen ze lachend aan de pakjes
kauwgom. Maar deze gaven niet
eens antwoord. Ze bemoeiden zich
bijna nooit ergens mee en sliepen
ongeveer de hele dag. Waren er
veel mensen, die hen kochten, dan
vonden ze het best, maar als hun
vak een hele avond vol bleef, be
waarden ze ook hun goede hu
meur. Nee, de kauwgom was wer
kelijk niet lastig. En omdat zoowel
zij als de toffee's zich overal bui
ten hielden, moesten de dropjes
en de pepermuntjes het wel alleen
uitvechten.
Toen het weer drie dagen ach
tereen guur en .vochtig bleef 'en
er steeds meer dropjes verkocht
werden, terwijl de pepermuntjes
bleven liggen, bedachten deze een
list
Als er 's avonds weer iemand
een dubbeltje in de automaat gooi
de en aan de knop trok van het
vak, waarin de dropjes zaten, zou
den de pepermuntjes ze gauw op
zij duwen en zeit naar buiten ko
men En dat zouden ze net zo lang
doen, tot de mensen geleerd had
den, dat pepermuntjes veel lek
kerder zijn dan dropjes.
,'s Avonds, toen de winkel ge
sloten was, maakten ze zich voor
de strijd gereed.... De dropjes,
die nergens van afwisten, lagen
stil een beetje te soezen en wacht
ten, tot de mensen geld in de auto
maat zouden gooien, om hen eruit
te halen. Daar kwam de eerste
klant al aan, een oud heertje, dat
al een paar avonden geregeld
dropjes kocht, als hij voorbijkwam.
Het voorste rolletje pepermunt
nam een aanloop en nèt, toen de
dropjes naar beneden wilden glij
den, gaf het ze een harde duw en
rolde zelf naar buiten Verbluft
haalde het heertje de pepermun
tjes te voorschijn.
„Wat is dat zei hij bij zich
zelf.. „Ik heb toch wel aan de
goede knop getrokken Ja na
tuurlijk Dan moet die automaat
stuk zijn
Even keek hij rond, of er geen
straatjongetje was, waaraan hij de
pepermuntjes kon weggeven, want
zelf vond bij pepermunt afschuwe
lijk, maar er was niemand in de
buurt en boos gooide hij het rol
letje in de goot.... Daar lag het
nu in de modder en beduusd ke
ken de pepermuntjes elkaar aan.
De automaat had gehoord, dat
het heertje had gezegd, dat hij
stuk moest zijn en hij was daar
diep door beledigd.
„Héla, zeg riep hij tegen de
dropjes. „Wat is dat voor een ma
nier van doen Waarom komen
jullie niet naar buiten, als er aan
de knop van jullie vak getrokken
wordt
„We wilden net naar buiten
gaan", snikten de dropjes, „maar
toen kwamen de pepermuntjes op
eens op ons af afgestormd en duw
den ons opzij
De automaat was woedend.
„En daarom zegt die meneer,
dat ik stuk ben zei hij boos te
gen de pepermuntjes. „Als jullie
maar ophoudt met die ruzie, hoor
Wat heb ik daar ten slotte mee te
maken
Maar de pepermuntjes waren
veel te blij met hun overwinning
en dachten er niet over, op te hou
den met hun geplaag. De tweede
klant was een oud vrouwtje, dat
keelpijn had. Ze was erg arm en
een dubbeltje was voor haar een
heleboel; dus toen ze pepermun
tjes kreeg in plaats van dropjes,
die ze zo hard nodig had, vond
ze dat heel erg en de tranen spron
gen haar in de ogen, „Niets aan
te doen", zuchtte ze, „ik zal ze
maar bewaren voor Wim".
Wim was haar kleinzoon en
hield erg van pepermuntjes....
Maar daarmee was het oude
vrouwtje zelf nog niet geholpen en
zuchtend ging ze verder. Zo ge
beurde het die avond nog heel wat
keeren, dat de pepermuntjes de
dropjes opzij schoven. Dat konden
ze makkelijk doen, omdat ze zelf
hard en sterk waren, terwijl de
Krulstaart was een varkentje,
'n Klein, ondeugend ding,
Dat toen 't 's avonds bedtijd
was
Er vandoor plots ging
2.
Moeder miste al haar kind.
Waar de bengel zat
En 't was Vrijdagavond
jüist
Krulstaart moest in bad
3,
Maar de ondeugd liep hard weg
Hij hadwatervrees
Leek op 'n baasje, dat ik ken,
Op mijn buurtje Kees
Die vindt 't water lach nu
niet J
Ook „zo vrees'lijk nat 1"
Spartelt tegen telkens weer,
Als hij moet in bad.
Krulstaart rende steeds maar door
En zag niet de sloot.
Tot hijkopje-onder ging,
Schrok zich bijna dood
Moeder vond hem na een poos,
Haalde hem er uit
En riep met haar strengste stem,
Dreigend eïi heel luid:
7.
Zeg eens, jij ondeugend ding,
Wou je niet in bad
Vindt je soms die vuile sloot
Dan veel minder nat
8.
Modder, modder, overal I
Hoé krijg ik 't er af
'k Geef je een heele flinke
beurt.
Dat is dan je straf 1
9.
Moeder nam hem mee naar huis,
Legde 'm „in de week".
Had geen medelijden, hoor 1
Bang als Krulstaart keek I
Moeder schrobde hem flink af,
Au, wat deed dat pijn
Maar het kon niet anders, want..
Schoon moest Krulstaart zijn I
Eén ding nam hij zich wel voor:
Was 't de dag van 't bad,
Dan liep hij nooit meer van huis,
Want.... hij werd toch nat.
dropjes iets weeks en zachts had
den.
De volgende dag kwamen er bij
de winkelier verschillende klach
ten binnen, dat zijn automaat niet
goed werkte. Natuurlijk was hij
daar erg verbaasd over en toen
hij de automaat eens goed bekeek,
merkte hij, dat het vak van de
dropjes aan één kant ingedeukt
was, zoodat de pepermuntjes er
langs konden glijden.
Boos riep hij zijn bediende en
gaf hem een standje, omdat hij
dacht, dat deze de gevulée vak
ken te r uw in de automaat had ge
schoven, maar deze wist zeker,
dat hij dat niet had gedaan.
„In elk geval zal ik dat vak
weer rbcht laten buigen", zei de
eigenaar, „en dan moeten die pe
permuntjes er maar heelemaal uit
die worden toch bijna niet ver
kocht. Dan kunnen we dat vak
ook vullen met drop, want 's mor
gens is de drop bijna altijd uit
verkocht".
De pepermuntjes werden nog
witter van schrik en de automaat
had de grootste pret. „Zie je",
zei hij tevreden, „dat komt er nu
van, dat jullie de dropjes wilden
verdringen; nu mogen jullie zelf
helemaal niet meer verkocht wor
den na acht uur. En ik ben er
wat blij om, dan krijg ik ten min
ste weer rust
En vergenoegd liet hij zich weg
brengen om zijn ene vak te laten
rechtbuigen.
Nü staat de automaat er nog,
maar er zitten geen pepermuntjes
meer in, en daardoor is er nooit
meer ruzie en niemand zegt, dat
hij niet goed werkt.
Rie Beyer-
