DAMMEN EN SCHAKEN.
VOOR DE JEUGD. Onder redactie
m
WWW.M~Si
mrnJ^wPmjm
ZEEUWSCHE KRONIEK.
21.
■i
van
Mevrouw C. IEL DE SJILE HOQGERWAARD.
ARTISNIEUWS.
HET HAANTJE VAN DE
TOREN.
VADER EN DE TREIN.
HET TONGETJE.
5 Februari 1288.
Groote overstroomingen in Zee
land. Verwijding van de monden
van de Schelde en van het Zwin,
De Schelde volgde oorspronke
lijk den weg langs Woensdrecht en
Bergen op Zoom. De tegenwoor
dige Wester-Schelde, vroeger
Honte geheete, stond er niet me
de in verbinding. Het was toen
uitsluitend een zeearm, waarin
verschillende zijarmen van het
noorden en van het zuiden uit
kwamen.
In de 13de eeuw kwam de ver
binding met de Schelde. Door de
vele ondiepe plaatsen konden al
leen kleine schepen passeeren, de
groote vonden hun weg nog steeds
door de Ooster-Schelde. De mond
droeg over de geheele breedte den
naam van Wielingen, maar, zooals
reeds gezegd, verderop Honte. De
naam Hontenisse beteekent dan
ook: polder aan de Honte, Eerst
in de 17de eeuw dateert de naam
Wester-Schelde.
De mond der Wester-Schelde
thans ongeveer 5000 m breed, was
vroeger maar 3000 m. Vooral aan
de Walchersche kust is de afname
groot geweest. Waar thans de
mailboot vaart, ploegde vroeger
de boer zijn akker.
Het Zwin ontstond uit verschil
lende watertjes, die bij Brugge sa
men kwamen. Door het steeds on
dieper worden der rivier, ging
Brugge als handelsplaats achter
uit, 't geen de opkomende steden
Sluis, Aardenburg en Oostburg ten-
goede kwamen.
Het Zwin liep met 2 monden in
zee, waartusschen het eiland Cad-
zand lag. Hiervoor lag nog het
eiland Wulpen, dat zoo groot ge
weest is, dat er 5 parochiekerken
op stonden. In 1570 is het eiland
geheel overstroomd om nooit weer
bedijkt te worden.
5 Februari 1405.
Willem VI van Beieren, graaf
van Holland en Zeeland, gelast,
dat alle goederen voor Walcheren
bestemd, door de kooplieden eerst
binnen Middelburg moeten worden
opgeslagen.
Deze stad heeft in de 14de en de
15de eeuw van de graven tal van
voorrechten ontvangen, waardoor
de handel begon te bloeien. Zoo
hadden de Middelburgers vrijdom
van tol gekregen in geheel Hol
land en Zeeland. Te Dordrecht,
eenmaal de voornaamste handels
stad van Holland, moesten zij geen
stapelrecht betalen. Vreemde
kooplieden, die zich voor den han
del te Middelburg ophielden, ston
den onder bijzondere bescherming
van den graaf. Door het genoemde
besluit van den graaf op 5 Febru
ari 1405 werd Middelburg boven
andere Walchersche steden be
gunstigd. Ook het abdijklooster
heeft vele voorrechten gekregen.
Het doel van de graven met dat al
les was voornamelijk om de stad
nauwer aan zich te verbinden. Bij
hun vele oorlogen hadden zij de
hulp van Middelburg noodig.
12 Februari 1842.
De Roomsch-Katholieke kerk te
Groede wordt ingewijd.
Doordat het aantal Roomschen
in en om Groede was toegenomen,
werd er een parochie gesticht, die
bij kon. besluit van 28 Sept. 1841
als zoodanig werd erkend. Dade
lijk werd begonnen aan het bou
wen van een hulpkerk, die op Za
terdag 12 Februari 1842 werd in
gewijd. De eerste pastoor was Jo
hannes Wilhelmus Vos. In 1860
werd de tegenwoordige kerk ge
bouwd, gewijd aan St. Bavo, die
vóór de Hervorming op verschil
lende plaatsen in 't tegenwoordige
Zeeuwsch-Vlaanderen in 't bijzon
der werd vereerd.
13 Februari 1795
Het oude stadsbestuur van Mid
delburg wordt ontslagen om plaats
te maken voor een revolutionnaire
regeering.
Toen de Fransche legers over
de bevroren rivieren ons land bin
nentrokken en de stadhouderlijke
familie haar geboortegrond had
verlaten (19 Jan. 1795) kwam de
revolutie om het oude regime af te
breken en op de puinhoopen een
anderen staat te doen verrijzen.
Aan de langdurige regentenheer
schappij kwam een einde.
Van uit Staats-Vlaander en wa
ren de Franschen onder generaal
Moreau Walcheren binnen geko
men (4 Febr. 1795). Vele Zeeuw-
sche patriotten, acht jaar geleden
gevlucht of verbannen, zooals de
bekende Lucas Steveninck, kwa
men mede en werden met gejuich
ontvangen. Om den vrijheidsboom,
die voor 't Middelburgsche stad
huis stond, werd lustig gedanst.
Overal moest naar Fransche
leest een municipaliteit of gemeen
teraad worden gekozen. In de
dorpen voor 't eerst, in de steden
moest de vroedschap er door ver
vangen worden. Een kerk, te Mid
delburg de Oostkerk, was door
gaans de plaats waar de volksver
gadering werd gehouden. Deze
werd geleid door een comité, dat
zich hiervoor gevormd had. - Te
Middelburg waren hiervan de
hoofdpersonen twee predikanten,
n.l. J. H. van der Palm en J. T.
l'Ange.
De eerste was eertijds predikant
te Maartensdijk in Utrecht. Door
de komst der Pruisen vluchtte hij.
Spoedig werd hij huisprediker van
den heer J. A. van de Perre van
Nieuwerve, wonende te Middel
burg, thans de rechtbank op 't
Hofplein. De tweede was Waalsch
predikant. Den 13den Februari
werd door het Burger-comité aan
de volksvergadering voorgesteld
de stedelijke regeering te ontslaan
en een nieuw stadsbestuur te kie
zen.
Onder de leden der Municipali
teit waren verschillende oud-re
genten, die genegen waren voor-
Ioopig in den Raad te blijven.
Dat de heeren Van der Palm en
l'Ange ook gekozen werden is te
begrijpen. Zij hebben echter hun
functie niet lang vervuld. In 1796
werd Van der Palm hoogleeraar in
de Oostersche talen te Leiden en
l'Ange werd, ook in 't zelfde jaar,
te Haarlem beroepen. De laatste
heeft zich echter uit het politieke
leven teruggetrokken, terwijl de
eerste in de regeering der nieuwe
republiek een belangrijke rol heeft
gespeeld.
17 Februari 1654.
De tegenwoordige Hervormde
kerk te Retranchement wordt
voor het eerst iri gebruik genomen.
Oorspronkelijk was Retranche
ment een kleine vesting ter ver
dediging van het Zwin, bestaande
uit de vereenigde schansen Oran
je en Nassau. Het woord retran
chement beteekent dan ook ver
schansing. De schansen waren in
1618 aangelegd op aandringen van
Prins Maurits die Westelijk Staats-
Vlaanderen in 1604 had veroverd.
Zij lagen tegen over de stad Sluis
op het eiland van Cadzand en
heetten daarom het retranchement
van Cadzand, in oude atlassen
aangeduid door 't woord Cadsan-
dria. Voor de bezetting werd eerst
een hulpkerk gesticht. Toen er
woningen werden gebouwd en er
een dorp ontstond, werd een ker
kelijke gemeente gevormd. De
eerste predikant was Joachinus
Ruetinger van 16321635.
Daar de kerk bouwvallig en te
klein werd, is in 1654 een nieuwe
kerk in gebruk genomen. De stad
Middelburg schonk 16 p. vl. 13
No. 44,
W. LENTE, Bergen op Zoom.
1 2 3 4 5
HSL,
46 47 48 49 50
Zwart: 2, 7/9, 11, 15, 19, 36 en
dam op 13.
Wit: 16, 21, 25, 27/30, 33, 40, 47.
Wit speelt en wint.
Probleem No. 43.
Zwart: 7/9, 15, 18/20, 23, 26, 27,
35.
Wit: 29, 34, 36/39, 42/45, 47.
Wit wint door: 3631 (27X36);
47—41 (36X47): 38—32 (47X40);
37—31! (26X28); 39—33! (28X30);
45X1 (23X34); 1X45.
Onderstaande partij gespeeld in
den wedstrijd MiddelburgSou
burg club-competitie Z.D.B.
Wit: J. ROELANS.
Zwart: J. LEIJNSE.
1. 33—28 18—22
Belet den opmarsch met 3933,
waarop 2227 en 1923 zou vol
gen.
2. 38—33 13—18
Ook 1218 komt hier in aan
merking.
3. 32—27
Wit treft al dadelijk voorberei
dingen tot 3127 en 26XB7 om
achterwaarts af te ruilen.
3. 0—13
4. 37—32 4—9
5. 43—38 20—24
Zwart ontwikkeld zijn spel nu
op den langen vleugel terwijl Wit
afwacht om met 3126 te vervol
gen.
6. 49—43 14—20
7. 34—29 10—14
Zwart zou nu reeds spelvorm
kunnen veranderen door 2025,
25X14 en vervolgen met 1520,
10—15.
8. 39—34 20—25
9. 29X20 15X24
10. 34—30 25X34
11. 40X20 14X25
12. 44—40 10—24
In aanmerking komt 914, 5
10 de tekstzet 1024 is zwak daar
Wit vervolgen kan door 4034,
4540 5045 en dreigt een schijf
te winnen.
13. 31—26 22X31
14. 26X37 17—22
15. 28X17 11X22
16. 40—34 5—10
17. 45—40 10—15
18. 50—45 15—20
De eenigste zet.
Wit dreigt met 3430 en 33
28.
19.
20.
22.
23.
24.
32—27
36X27
41—36
37—31
46—41
33—29
22X31
9—14
6—11
11—17
16
24X33
25. 38X29
Door deze afruil is de opmarsch
van schijf 35 verzekerd terwijl
Zwart later schijf 20 zal moeten
prijs geven.
25. 13—19
26. 42—38 7—11
27. 35—30 8—13
28. 43—39 2—8
29. 40—35 19—23
Op 3024 zou nu volgen 1721.
30. 48—43 17—22
31. 31—26 22X31
32. 26X37 11—17
33. 38—33 6—11
34. 43—38 17—21
35. 30—24 14—19!!
De juiste zet
Zwart moet schijf 20 nu verlie
zen maar moet vervolgens door 14
19, 1924 om te verhinderen
dat Wit de damlijn bereikt.
36. 24X15 19—24
37. 29X20 25X14
38. 35—30 3—9
39. 3025 23—28
Om te verhinderen dat Wit 25
20, 1510 speelt.
40. 33X22
41. 45—40
42. 38—33
43. 34—29
44. 37—32
45. 33X42
46. 29—24
47. 40—34
18X27
21—26
16—21
11—16
27X38
12—18
18—22
8—12
1
46 47 48 49
50
In bovenstaanden stand dreigt
Wit door 2520, 1510 dam te
halen Zwart dreigt door 1319,
2227, 26X46 dam te halen Wit
aan zet tracht dit te voorkomen
en speelt
48. 42—37??
Zwart spelende op remise door
ziet het spel goed en speelt op lis
tige wijze.
48. 22—28!
49. 25—20 14X25
50. 15—10??
Waarop Wit verrassend in de
val loopt.
50. 13—19!!
51. 24X4 21—27!!
52. 4X31 28—32!!
53. 37X28 26X46
54. 10—5 46X45
Remise.
<J* »»-< wUlJU
sch. 4 gr. 100) voor de kerk van
,,het retrengement van Cadzand,"
Op de torenklok staat: Johs. la
Fort me fecit. Middelburg. Zelan-
dorum MDCCLVI.
In 1821 werd het kerkgebouw
grondig hersteld, waarvoor koning
Willem I een subsidie gaf van
1000.—.
R. B. J. d. M.
(Nadruk verboden.)
Een mooie aanwinst voor
't Aquarium. Een Reu-
zenkarper.
Toen ik, als een heel jong kar-
pertje, met een massa broertjes en
zusjes rondzwom in onze geboor-
tesloot, dicht bij Zunderdorp „aan
de overkant van 't IJ", zoals de
Amsterdammers zeggen, werd ons
leven bedreigd door een massa
kikvorsen, baarzen, eenden, rat
ten, reigers en meeuwen.
Als door een wonder ben ik aan
al die gevaren ontsnapt. Hoe dat
komt Ik denk wel, doordat ik mij
van jongs af aan heb laten leiden
door de lessen en waarschuwende
woorden van oudere en wijzere
vissen.
Om eens een voorbeeld te noe
men.
De mensen hebben als spreek
wijze: „Houd je roer recht Wij
zeggen in plaats daarvan: „Houd je
staart rechtDat betekent:
„Maak dat je weg komt want
als we bij het zwemmen de staart
buigen, gaan we langzamer
zwemmen.
Op een morgen bevond ik mij
met nog vijf anderen dicht bij een
brug. Daar boven op de brug zat
een man met een stok in de han
den. Wij kenden nog geen hengel.
Daar viel een kronkelende worm
in 't water. We schoten er alle zes
op af. „Houd je staart recht riep
een dikke paling, die over de bo
dem van de sloot kroop. Ik maak
te, dat ik weg kwam. Achter mij
hoordé ik een plons en toen ik
omkeek, zag ik nog juist, dat mijn
beste vriendje door den hengelaar
in een netje gestopt werd.
Van die tijd af heb ik nooit een
wormpje aangeraakt, als er een
mens in de nabijheid was.
Ik doorkruiste die veenpolders
in mijn buurt in alle richtingen.
Vandaag was ik bij Zunderdorp,
morgen weer bij Broek in Water
land of Ilpendam. Weet je waar
naar ik lang gezocht heb Naar
Wormerveer. Naar de naiam te
oordelen, moest dat een veelbelo
vende plaats zijn, maar ik heb het
nooit kunnen vinden.
Heel slecht stond bij ons aange
schreven de stad Amsterdam. We
wisten, dat daar heel veel mensen
woonden en, zo verzekerde een
oude snoek, de meesten van die
mensen waren viseters.
Hoe grooter ik werd, hoe min
der ik aan de oppervlakte van het
water kwam, want daar dreigde
altijd enig gevaar. Ik zwom dus
's zomers dicht bij de bodem op de
diepste plaatsen en 's winters
kwam ik helemaal niet in de slo
ten, maar dan lag ik in diepe
slaap verzonken in het water on
der het veen van het weiland.
Daar vroor het nooit en 't was er
volkomen veilig.
De heerlijkste maanden waren
altijd Mei en Juni; dan is het van
gen van karpers verboden. We
konden dan zwemmen, waar we
wilden en werden overal door de
mensen met rust gelaten.
Twintig jaar lang heb ik zo in
die veenpolder doorgebracht. Al
mijn kennissen zeiden: „Als we
twintig jaar verder zijn, zwemt hij
hier nóg
Ik geloofde dat ook, maar het
jaar 1935 is mij noodlottig gewor
den.
Het was de 12 November, 't Wa
ter begon al kil te worden. Ik had
in de laatste weken heel wat wor
men en kevers verorberd, met het
oog op de winterslaap, die begin
nen zou, als de vorst inviel. Af en
toe kroop ik al eens in mijn schuil
hoekje, dat ik onder een dikke
veenlaag had uitgezocht. Op een
keer zwom ik een beetje in de
sloot op en neer, om mij te vertre
den. Daar hoorde ik op de wal
een druk geloop. Waren het koei
en Neen Twee mannen waren
het, die het op ons, vissen, voor
zien hadden Ze gebruikten daar
voor een net van niet minder dan
120 m lengte en 4 m hoogte
„Mij snap je niet dacht ik en
ik kroop onder een met gras be
groeid stuk veen. Maar o wee
Die veenbonk was van de wal los
gescheurd en in minder dan geen
tijd zat ik met het hele stuk veen
in het net In 't begin werd ik niet
eens opgemerkt, maar toen de
mannen mij in het oog kregen, was
het dadelijk: „KolossaalWat een
knaap Die moeten we hebben
Het net werd dadelijk opgehaald,
Zij gooiden de jassen uit en graai
den met hun sterke handen in en
onder het veen. Om mij was het te
doen
Ik werd in een zak gestopt bij
enige andere vissen en zó namen
ze mij mee naar huis, dat was
naar Buiksloot.
De beide vissers hadden klaar
blijkelijk nog nooit zö'n grote kar
per gevangen. Ook de buren kwa
men kijken. „Wat een reus Wal
een kanjert anders hoorde ik
niet.
Ik werd gemeten: 76 cm lang
Ik werd gewogen: 23 pond
zwaar
't Was kolossaal
„Die zal smaken zei een buur
man tot den oudste van de beide
vissers, die de baas scheen te zijn
Ik lag te sidderen van angst, toen
ik die woorden hoorde en ik
dacht: November, slachtmaand
Maar wat zei de baas
„Ik zal er geen stukje van
proeven, buurman! Ik zal hem ca
deau geven aan Artis in Amster
dam, voor het Aquarium".
Ik had den baas wel willen om
helzen, toen hij dat zei, maar ik
kon niet, doordat ik geen armen
had. Eén nacht bracht ik nog
in zijn huis door en wel in de bad
kuip, die hij voor mij had laten
vol lopen. Hij had er uit securiteit
een paar planken op gelegd. Ik
deed die nacht van blijdschap geen
oog dicht en ik sprong en dartelde,
dat het water links en rechts over
de rand spatte.
Een telefoonje had Artis ge
waarschuwd en de volgende mor
gen werd ik door twee oppassers
per auto gehaald.
En nu
Wie mij zien wil, komt maar
hier in 't Aquarium, afdeling zoet
watervissen. Ik deel mijn bassin
met drie Aalsmeerse meervallen,
van ruim 1 m lengte, een paar klei
ne spiegelkarpers, zo'n grauwe le
derkarper en nog een paar zeel-
tjes. Met hen deel ik ook de wor
men en het vlees, waarvan de op
passer ons ruim voorziet. Ik heb
het uitzicht op de zoutwatervis-
sen; daar zie ik een kathaai, die
hier al negentien jaar woont en
'n zeebaars, die ai twee-en-twin-
tig jaar in zijn bassin rondzwemt.
De visfijd is hier het hele jaar
geslóten. Is dat niet fijn Ik heb
een leven als een prins en de
mensen zien mij dolgraag. Ze vin
den mij allemaal prachtig. Men
zegt, dat een karper honderd jaar
oud kan worden. Dat wil ik ook
proberen. Mocht het mij niet ge
lukken, dan zal het aan mij niet
liggen
G. J. Visscher.
Je denkt: het torenhaantje
Vindt het daar boven fijn,
Waar ieder het ziet blinken
In held're zonneschijn.
Maar 't wil misschien wat anders
't Is saai daar boven ,hoor
Ik deed 't niet graag, al kreeg
ik
Er nog zoveel ookjVóor
Annie O.
Het haantje van de toren,
Dat draait maar heen en weer.
Zou het soms willen lopen,
Al was 't maar voor één keer
Ofzou het willen kraaien,
Daar boven in de lucht
Hoe zou dat hier wel klinken
Niet harder dan een zucht
Vader zal met Hansje
Spelen. Wat moét 't zijn
Hansje zegt dan lachend:
't Liefste met de trein
Wagens, rails, een tunnel,
Alles heeft hij toch
'n Seinpaal, een station zelfs
Kreeg hij gist'ren nog.
Op de grond gedoken
Zit de grote Pap,
Directeur der Sporen
Hans vindt Vader knap.
Alle treinen lopen.
't Is geweldig druk
Maarhet gaat geregeld,
Want geen ongeluk
Mag er toch gebeuren
Op de grote lijn
Hans zit maar te kijken,
Wat speelt Paps toch fijn
Daar roept plots'ling Moeder:
Hanseman naar bed
Morgén verder spelen,
Uit is nu de pret
Ernstig antwoordt Hansje:
Moes, Paps heeft verdriet I
Pappie wou nog spelen,
Maarnu kan dat niet
Een klein, nieuwsgierig tongetje
Komt kijken, hoe of Jet
De letters in haar schrift op school
Toch wel heeft neergezet.
Het tongetje schijnt heel tevrêe,
Het gaat zelfs op en neer.
Nu is het even weg, maar daar.
O, kijk daar is het weer
Die kleine Jet doet zó haar best,
Ze krijgt straks vast een vijf
En 't tongetje denkt: Dat moet
'k zien
'k Geloof, dat ik maar blijf!
Hoera Het wordt een dikke vijf
Ons Jet?' is in haar schik.
Als 't praten mocht, zei 't tongetje;
Jet, aan die vijf hielp ik
