*2* GOESCHiCOUBANT£!2£
ZEELAND.
mOELBURG.
WEEN IN WIN0
NUMMER 261.
TWEE BLADEN.
MAANDAG
5 NOVEMBER 1934-
EERSTE BLAD.
177e JAARGANG.
Een Spelling-referendum.
Hoog- en Laagwater te Vlissingen.
Hoog- en Laagwater te Wemeldinge.
MIDDELBUBQSCHE COURANT
Dagblad Voor Middelburg, Goes en agent
schap Vlissingen 2.30, elders 2.50 per
kwartaal Week-abonn. in Middelburg en
Goes 18 ct. p. w. Advertentiën 30 ct. per
regel, Ingez. mededeelingen 60 ct. p. r.
Bij contr. voor beide veel lager; tar. op aanvr.
Uitgeefster Naamlooze Vennootschap „De Middelburgsche Courant"; Bureaux Lange Sint Pieterstraat te Middelburg.
Telefoon Redactie 269, Administratie 139 Postrekeni ng no. 43255 Kantoor te GOES: Turfkade, telefoon 17.
Aangesloten bij het Bureau voor Publiciteitswaar de der Vereeniging de Nederlandsche Dagbladpers.
Familieberichten en dankbetuigingen 17
regels 2.10, elke r. m. 30 ct. Rubriek
Kleine Advertentiën", ten hoogste 6 regels,
a 75 ct. bij vooruitbetaling Adv. met
„Brieven" of „Bevragen bureau dezer cou
rant" 10 ct. extra Bewijsnommers 5 cent.
in
De vraag moet nu gesteld worden, of
de conclusies van dr. Dominicus, ge
trokken uit het H. P. referendum te aan
vaarden zijn.
Daarbij geldt dan niet de vraag, of
men vóór of tegen de nieuwe spelling isj
slechts de cijfers en hetgeen zij betee-
kenen, mogen hier spreken.
Naar onze meening dan zijn de con
clusies van dr. Dominicus, op grond de-
zeri cijfers, lichtvaardig getrokken en
ui et te verdedigen; de wijze van beoor
deeling dezer enquête voldoet niet aan
redelijke statistische eischen. Wij gron
de® dit oordeel op de volgende punten.
Het is ons niet nauwkeurig bekend,
hoe groot de oplaag van de H. P. is. Wel
meenen wij te mogen aannemen, dat die
nog zéér groot is als wij 't wel heb
ben over de 100.000.
Dat wil dus zeggen, dat aan de en
quête slechts 3 van het aantal abon
nees heeft deelgenomen. (Het aantal le
zers is bij een oplaag van ruim 100.000
zeker op 200-300.000 te stellen
Conclusies te trekken ten aanzien van
de gezindheid van twee derde
der bevolking op grond van een
enquête, die zich slechts over luttele
pereenten van de abonnees van een
weekblad als de H. P. uitstrekt, achten
wij statistisch niet te verdedigen. Wij
hebben zelf in 1932 een enquête gehou
den onder de lezers van ons blad, over
een onderwerp dat onzen lezers niet het
minste belang inboezemde, doch dat al
leen voor ons bedrijf van belang was;
ruim 60 onzer abonnees beantwoord
de onze vraag! Wanneer men nu nagaat,
dat bij een deefvan het Nederlandsche
volk de spellingsquaestie de hartstoch
ten fel heeft wakker geschud, dan mag
in een zoo omstreden materie de totaal
deelname bedroevend onvoldoende hee-
ten.
Uit het feit, dat in een zeer de aan
dacht trekkende materie, meer dan ne-
gen-tiende der betrokkenen zich van
deelname aan het referendum onthou
den, moet geconcludeerd worden:
le dat een groot deel der bevolking
betrekkelijk onverschillig tegen
over deze quaestie staat;
2e dat slechts zij, die 'n zeer bepaald
oordeel naar dezen of genen kant
vormden, zich uitspraken.
Bezien wij in het licht dezer gevolg
trekkingen den totaal-uitslag, en nemen
wij daarbij dan nog in aanmerking:
a. dat het overgroote deel der Ne
derlandsche bevolking, voorzoover
niet behoorende tot den wijderen
kring van onderwijzers, leeraren,
geletterden en taalkundigen, zich
tot dusver van het bestaan eener
spellingquaestie nauwelijks bewust
was;
b. dat momenteel het verzet tegen de
nieuwe spelling van alle kanten
en met alle mogelijke middelen, tot
zelfs per vereeniging, wordt aan
gestookt;
c. dat bij elke vervanging van iets,
dat jarenlang bestaan heeft en
waaraan men gewend is, een vrij
groote weerstand overwonnen
moet worden onafhankelijk van
de vraag, of dat nieuwe en onge
wone op den duur beter of slech
ter dan het voorgaande zal blij
ken te zijn;
d. dat de aangewezen contra-propa
gandiste in dezen, de Vereeniging
tot vereenvoudiging van onze
schrijftaal, in haar o.i. evidenten
plicht tot voorlichting en verdedi
ging der nieuwe spelling wel een
weinig te kort schiet;
dan spreken, naar onze meening, de
cijfers dezer enquête een geheel andere
taal. Dan achten wij erkennende dat
hiermede een subjectief oordeel
wordt uitgesproken 28 stemmen
voor invoering der nieuwe spelling, nau
welijks een maand nadat deze werd
vastgesteld, een duidelijke aanwijzing
dat de waardeering ervoor reeds betrek
kelijk groot is.
In den voorlaatsten regel van de
tweede alinea van I is, door een zetfout,
het woordje „dat" uitgevallen. Is deze
zonde tegen den stijl der Nederlandsche
taal op zichzelf reeds nimmer goed te
praten, bij de behandeling van het on
derhavige probleem is het zóón dood
zonde, dat dit „Erratum" er door noo-
dig werd. Red.
Thans een enkel woord over de af
zonderlijke cijfers.
Zij, die de jeugd en de aankomende
jongelingen en jongedochteren, dus in
't algemeen: de komende generatie on
derwijzen, hebben recht op een afzon
derlijke waardeering van hun oordeel,
wijl zij (niet met de spelling op zichzelf,
doch) met de spellingq u a e s t i e het
meest in aanraking komen. Welnu: bij
na 12 van het uitgebrachte aantal
geldige stemmen is van onderwijzers en
leeraren; merkwaardigerwijze is hier de
verhouding precies andersom als bij den
totaaluitslag, nl. 72 voor de nieuwe
spelling (271 stemmen) en slechts 28
voor behoud van de oude (106 stemmen).
Telt men de studenten hier bij, dan
worden deze cijfers 67 nieuwe spel
ling, 33 oude spelling, totaal stem
men van het geheele referendum ruim
15
Hetgeen wij in den aanvang van onze
critiek op de bewerking en beoordeeling
der enquêtecijfers door dr. Dominicus
stelden ten aanzien van het aantal der
deelnemers aan het referendum, komt
nog sprekender tot uitdrukking in een
beschouwing der afzonderlijke cijfers.
Hoeveel geestelijken telt Nederland,
hoeveel ambtenaren Bij een ook maar
oppervlakkige beoordeeling van de
waarde dezer cijfers moest toch in elk
geval naast het aantal eener categorie,
hetwelk aan het referendum deel nam,
vermeld staan het approximatieve aan
tal der in Nederland aanwezige leden
dezer categorie. Wat zegt bv. een stem-
menaantal van 14 heele 'landbouwers
ten aanzien van de opvatting ter zake
van den landbouwenden stand in Ne
derland Zegt het feit der onmiddel
lijke aanvaarding der nieuwe spelling in
de publicaties, die wij na 1 September
van de Zeeuwsch'e Landbouw Maat
schappij ontvingen, dan niet veel meer
Neem de journalisten. De organisaties
hier hebben gezamenlijk toch zeker een
600 a 1000 leden; slechts 39 journalisten
nemen aan het referendum deel en daar
van is, ondanks het feit dat de strijd te
gen de nieuwe spelling in de dagblad
wereld het felst woedt, nog ruim 30
vóór de spelling Marchant.
Van de omstreeks 1000 burgemees
ters, die Nederland zal tellen, spraken
slechts 17 zich uit.
Nu komt hier nog iets bij. Een inzen
der in de N.R.Crt., mr. H. P. S. Buteux
van der Kamp, die den uitslag van dit
referendum bespreekt, trekt er vér
strekkende conclusies uit ten aanzien
van de stemming over het geheele land.
Wij hebben reeds betoogd, dat zulks
zelfs ten aanzien van den engeren lezers
kring der H.P. nauwelijks, of liever niet
toelaatbaar moet heeten; de inzender in
de N. R. Crt. brengt er echter nog een
element bij in het geding, hetwelk hier
niet onweersproken mag blijven. „De
H. P. wordt in hoofdzaak gelezen door
lieden, die in politiek opzicht links ge
oriënteerd zijn, dat wil zeggen door die
kringen, waarin het percentage voor
standers van de nieuwe spelling het
hoogst is aldus deze inzender In
dien deze kringen in hun overweldigen
de meerderheid tegen de nieuwe spel
ling zijn, dan kan men zich pas goed
voorstellen, hoe meer dan overweldi
gend die meerderheid geweest zou zijn,
indien ook de rechterzijde van ons volk,
die immers vrijwel uitsluitend tegen
standers van de nieuwe spelling telt,
aan dit referendum had mee gedaan".
Het hier gestelde is niet juist. Indien
de inzender de moeite had genomen, al
vorens hij deze zijn onderstelling neer
schreef, zich in ter zake kundige krin
gen te oriënteeren, dan zou hij daar heb
ben kunnen vernemen dat, voorzoover
er een drang naar spellingvereenvoudi
ging was en is, deze even sterk in recht-
sche als in linksche politieke kringen
bestaat. Wij wijzen er slechts op, dat de
R.-Katholieke Radiogids onmiddellijk
overschakelde; dat de Roomsch-Katho
lieke leeraren en onderwijzers steeds
tot de voorvechters der vereenvoudi
ging behoorden; dat de orthodox-prote-
stansche scholen dikwijls de eersten wa
ren om de nieuwe spelling in te voeren,
etc. etc. En tenslotte, dat het een in
groote meerderheid rechtschen mi
nisterraad toch wel heel gemakkelijk ge
weest zou zijn, zich tegen het voorne
men tot het scheppen van orde in het
gebied van den reeds heerschenden
spellingschaos te verzetten
Om uit de kringen waarin de H. P.
verondersteld wordt het meest gang
baar te zijn, de conclusie te trekken dat
van het geheele Nederlandsche volk
een nóg „overweldigender meerderheid"
- "g-gs-ïJ -
Zoo waar als het is in de natuur, dat 't
j koudste, donkerste uur van den nacht
I steeds onmiddellijk den zonsopgang
voorafgaatzoo volgt ook op de duis-
j ternisdie het hart heeft doorstaan,
de stille vreugde der ziel.
tegen de nieuwe spelling te verwachten
was, is dus niet toelaatbaar.
Welke conclusie wij nu tegenover die
van dr. Dominicus zouden willen stel
len Misschien dat de meerderheid van
het Nederlandsche volk wél voor de
nieuwe spelling zou wezen
Neen, dat wijzen de cijfers niet uit.
Onze conclusie is deze: ondanks de
felheid waarmede voor en tegenstan
ders elkaar in dezen strijd soms besto
ken, blijkt op grond van de cijfers het
grootste deel van de lezers der H. P,
zich zoo weinig voor de spellingquaestie
te interesseeren, dat het zich van deel
name aan het referendum onthoudt.
Van hen, die zich dermate voor de
zaak warm maken, dat zij hun pro of
contra laten hooren, is, een maand na
de afkondiging van de nieuwe spelling,
reeds meer dan één vierde deel voor de
invoering er van (28 Meer dan een
tiende deel (12 van het totaal aantal
uitgebrachte geldige stemmen is van de
genen, die in engeren zin met de spel
lingq uaestie, het onderwijzen der
spelling van de Nederlandsche taal aan
de jeugd, rechtstreeks en dagelijks te
maken heeft; een overweldigende meer
derheid hiervan (72 is voor de in
voering der spelling-Marchant.
Wij hebben deze conclusies niet ge
vormd door een bijzondere scholing in
„1" art de grouper les chiffres"; wij heb
ben slechts getracht, geheel onafhanke
lijk van onze bekende opvattingen in
zake de wenschelijkheid eener spelling
vereenvoudiging, de taal die deze cijfers
spreken, zoo goed mogelijk te lezen.
Dat heeft dr. Dominicus, naar onze over
tuiging, niet op een wetenschappelijk-
statistisch vol te houden wijze gedaan.
Daardoor heeft hij, die zich tot over
tuigd voorstander eener onbepaalde
vereenvoudiging verklaart, gespeeld in
de kaart van de tegenstanders daarvan.
Hetwelk te betreuren valt.
HET BELANG VAN DE KON. MIJ, „DE
SCHELDE" VOOR ONZE PROVINCIE,
Men schrijft uit Vlissingen aan da
N.R.C.:
In de pers treffen wij keer op keer
berichten en artikelen aan, waarin ge
wezen wordt op het groote belang om
de Nederlandsche scheepsbouw maat
schappij le Amsterdam in den strijd om
haar bestaan te steunen. Wij zullen Je
laatsten zijn om hier iets tegen in te
brengen. Evenwel deden d:e berichten
de vraag in ons opkomen: is die Amster-
damsche onderneming belangrijker dan
de werf de Schelde" alhier en hebben
beide bedrijven voor hun omgeving en
daarmede ind'rect ook voor het land ge
lijke waarde. Uit de gegevens voorko
mend in het onlangs verschenen gedenk
boek der Nederlandsche scheepsbouw
maatschappij en uit de jaarverslagen der
N.V. Koninklijke maatschapppij „de
Schelde", enz. diepten wij enkele cijfers
op, die wij hiermede onder de algemeene
aandacht brengen.
Het maximum aantal arbeiders en em-
ployé's heeft bij de Ned. scheepsbouw
maatschappij bedragen 2340 in het jaar
1930, Bij de Schelde was het maiimum
2800.
Berekent men de gemiddelden voor de
periode 1920 t/m 1930 dan vindt men
voor de Ned, scheepsbouw maatij. 1608
er: voor de Schelde 2330.
In 1933, dus in volle malaise waren de
cijfers voor de Nederlandsche scheeps
bouw mij. 744 en voor de Schelde 1330.
Het is dus duidelijk, dat het bedrijf
van „de Schelde" veel grooter is dan
dat van de Ned. scheepsb. mij. Dat het
dus uit dit oogpunt bezien noodig is eer
en meer steun te verleenen aan eerst
genoemde Maatschappij 'dan aan de
tweede.
Wanneer men nu gaat overwegen weik
bedrijf voor zijn omgeving het belang
rijkst is, komt men eveneens tot merk
waardige cijfers.
In de periode 19201930 was op elke
13 inwoners van Vlissingen er één ver
bonden aan „de Schelde" (als men aan-
neeïnt, dat ongeveer 75 pet. van het per
soneel van de Schelde in Vlissingen
woont.) Voor de Ned. scheepsbouw maat
schappij was dit één op de 500 inwoners.
In 1933 waren de cijfers 1 op 22 en 1
op 1040 inwoners-
Hieruit is maar één conclusie te trek
ken; stopzetten van de N.S.M. heeft
voor de werkgelegenheid in Amsterdam
slechts een minimaal belang. Stillegging
van de Schelde is voor Vlissingen het
doodvonnis.
Vergelijkt men het belang van de
N.S.M. voor Amsterdam met het belang
van de Kon. mij. „de Schelde" voor Zee
land, dan vindt men voor de periode
19201930 dat per 1000 inwoners n
Zeeland en op „de Schelde" 10 werken
en in Amsterdam op de PT.S.M. 2.
Het is dus voor Zeeland veel ernstiger
als „de Schelde" verdwijnt, dan het voor
Amsterdam is als de N.S.M. sluit.
Een sprekend cijfer, dat nog onder
onze aandacht kwam, is dat van den om.
zei van net Amsteidamsche electri-
teitsbedrijf de N.S.M. minder dan 1 pel.
opneemt. Van den verkoop door de
Prov, Electr. centrale in Vlissingen ver
bruikte de K.M.S. m normalen tijd 35
pet., thans nog 21 pet.
Wij zouden nog allerlei cijfers kunnen
opsporen over werk, dat de Schelde in
Zeeland uitgeeft, doch meenen reeds
met het voorgaande overduidelijk le
hebben aangetoond van hoe buitenge
woon belang het is de Schelde aan den
arbeid te houden. Een belang, dat wij
hierbij ten overvloede nog eens in de
aandacht van bestuurders van stad en
provincie aanbevelen.
Verlaging van premie.
Naar wij vernemen kan binnenkort 'n
belangrijke verlaging van de premie dei-
verzekering bij den Raad van Arbeid
te Middelburg worden tegemoet ge
zien. Als wij goed zijn ingelicht zal dit
wel 25 pet. bedragen.
Kring Walcheren Z. L. M.
Het bestuur van den Kring Walche
ren der Z. L. M. heeft in zijn jongste
vergadering met algemeene- stemmen
benoemd tot secretaris-penningmeester
den heer M. Kleinepier, wonende 't
Zand bij M i d d e 1 b u r g.
Tooneelvereeniging „A-V E.DO".
Onder de vereenigingen alhier, die
blijk geven in deze tijdsomstandigheden
den moed niet te laten zakken, behoor:,
zeer zeker de tooneelvereeniging
„A.V.E.DO" die Zaterdagavond in het
gebouw „Mercurius" haar eerste van een
serie opvoeringen gaf voor een stamp
volle zaal.
De voorzitter, de hr. A. L. V e r m e u 1 e,
opende dezen avond met woorden
van welkom, en sprak zijn voldoening
uit over de groote opkomst, daaraan toe-
\oegende, dat de vereeniging gemeend
heeft ditmaal een tooneelspel te moeten
opvoeren, waarvoor hij speciaal de aan
dacht van de aanwezigen vroeg. Was hef
ditmaal dus een avond van ernst, een
volgende uitvoering zal er volgens spr.
een van luim zijn.
Hierna werd direct overgegaan tot de
opvoering van het tooneelstuk „Als je
nog "een moeder hebt", een levensschets
in vier bedrijven van Heinr Houben en
waarvan de inhoud een hevige aanklacht
bevat tegen de slechte lectuur, die ver
krijgbaar is en verboden moest worden.
Als het scherm opgaat zien we een ne;
en eenvouig gemeubileerde kamer, waar
in moeder Brinkman en haar dochter de
houd'ng van den zoon en broeder be
spreken, die door het lezen van slech'c
boeken en omgang met slechte vrienden
aan lager wal is geraakt en ten slotte
wegens inbraak wordt gearresteerd.
Het tweede bedrijf speelt in een cel in
de gevangenis waar „Cornelis" door
voorbeeldig oppassen wordt toegestaan
zijn moeder en zuster in de cel te ont
vangen. Een treffend tafereeltje speelt
zich daar dan af aLs hij belooft weer een
zoon voor zijn moeder te zullen worden
als zijn straftijd om is.
Het derde bedrijf toont hoe de zoon,
als hij in de maatschappij terugkeert,
wordt veracht en overal, werkzoekende,
daarin niet kan slagen, totdat een brand
uitbreekt en hij met levensgevaar een
kind uit het brandende perceel redt en
door deze daad de held wordt en het
verleden heeft afgedaan-
In het vierde bedrijf zien wij nem,
zwaar gewond, de hulde en dankbaar
heid aanvaarden van de autoriteiten en
bewoners van de gemeente, terwijl ais
Middelburg, 5-XI-'34. Zaterdag en
Zondag: hoogste luchttemperatuur 8.2
°C (46 °F); laagste 2.2 °C (36
°F). Heden 9 h: 7.1 °C; 12 h: 9.5 °C.
Zaterdag/Zondag 0.3 mm; Zondag/Maan
dag 3 mm regen. Hoogste barometer
stand te dezer stede, in het afgeloopen
etmaal: 769 mm; laagste 755 mm.
Hoogste barometerstand in het Euro-
peesche waarnemingsgebied: 769.8 mm
te V. Manoer; laagste 746.1 mm te Var-
doe.
Verwachting tot morgenavond;
Meest matige O. tot Z. wind, nevelig
tot zwaar bewolkt, later kans op regen,
aanvankelijk kouder, later weinig ver
andering in temperatuur,
Zon op: 7 h 04; onder: 16 h 23. Licht
op: 16 h 53. Maan op: 5 h 05; onder:
15 h 05. N.M. 8 Nov.
Westkapelle is 28 min. en Domburg
23 min. vroeger; Veere is 38 min. later
(S Springtij.)
November.
Hoogwater. Laagwater
Ma. 5 12.08 6.16 18.44
Di. 6 0.31 12.41 6.50 19.20
Wo. 7 1.01 13.12 7,25 19.52
November.
Hoogwater. Laagwater.
Ma. 5 1.37 13.54 7.25 19.41
Di. 6 2.17 14.30 7.59 20.16
Wo. 7 2.53 15.06 8.31 20.46
slot een viertal kleine meisjes hem dank
en bloemen komen brengen, een pak
kend tafereeltje. Het is geen gewoonte
namen te noemen, of speciaal bepaalde
personen naar voren te brengen. Ware
dit wel het geval, dan zou „Cornelis'
zeker een bijzonder woord van lof toe
komen, doch allen hebben hun rol op
uitstekende wijze vertolkt.
Velen der aanwez'gen waren zeer on
der den indruk van het gebodene, wat
voor een dilettanten-vereeniging heel
wat wil zeggen, al zijn er ook altijd men-
schen, die de ernst van zulk een stuk
niet schijnen te begrijpen en beter weg
konden blijven.
Het was een goed idee om na de pauze
een klucht in een bedrijf „Pak-Idyl-
le" op te voeren, waarmede de ver
tolkers de aanwezigen een prettig half
uurtje hebben bezorgd.
Den Toonder s Rhythmical Players, die
zich in pauzes reeds hadden doen hoo
ren, verzorgden op de bekende goede
wijze de muziek, bij het dansje na.
Cursus in motorenkennis.
Zaterdag had in de Ambachtsschool
te M i d d'e 1 b u r g de opening plaats
van de cursus in motorenkennis, uit
gaande van den Kring Walcheren der
Z. L. M. en evenals vorige jaren staan
de onder de leiding van den heer E.
Visscher. Dat deze cursus in een be
hoefte voorziet,1 blijkt uit het groot
aantal leerlingen. Op de eerste les wa
ren er 33 aanwezig.
Een val.
In de binderij van de firma G. W.
den Boer kwam heden de heer W. bij
het verrichten van werkzaamheden van
een flinke hoogte te vallen. Met en
kele verwondingen aan polsen'en gelaat
is hij op medisch advies per brancard
huiswaarts gebracht.
Auto bekneld geraakt.
Toen hedenmorgen te ongeveer kwart
over zes twee personen auto's van „De
Onderneming" te Vlissingen onder weg
naar Rotterdam den Tramsingel te Mid
delburg passeerden, was daar juist ook
de eerste tram van Vlissingen.
De eerste auto was reeds gepasseerd,
maar toen de tweede dit ook nog wilde
probeeren, was de tram er vlak achter.
Een aanrijding was niet te voorkomen
en de auto geraakte klem tusschen de
tram en een der palen van de boven
leiding.
Wonder boven wonder zijn de inzit
tenden niet gewond en konden zij hoe
wel hevig geschrokken later op ander,b
wijze hun weg vervolgen.
De tram was licht beschadigd, doch
de auto heel ernstig en het heeft ge-
ruimen tijd geduurd eer men met het
opruimen van de verkeersstagnatie voor
de tram kon aanvangen. Dit werk was