DIAMANT
ZEELAND.
Bak- en Braadvet
DE OUDE ST. PIETERSKERK TE MIDDELBURG.
MIDDELBURG.
X2ÉÜ t?* e opgeborgen. De erijgekome» grond welke
A. G.
R9SSÜGEH.
Mom kSelsse tuten.
FINANCIEEL ECONOMISCH
WEEKOVERZICHT.
Briefgeschrief tusschen Jewannes uut Walchere en
Jan de Smid uut Goesche Land.
li.
Ais Nederd. Hervormde Kerk.
1574—1809.
Nadat de Roomsche geestelijkheid
Middelburg had verlaten (de bisschop
Nicolaas de Castro was tijdens het be
leg gestorven op 5 Juli 1573) werd de
St. Pieterskerk het eerst ingericht voor
den Hervormden godsdienst. Het ruime
kerkgebouw werd gezuiverd van de
aanwezige altaren, beelden, enz. Ge-
lein Jansz. d'Hoorne, de vroegere predi
ker der Middelburgsche Hervormden,
predikte reeds op Zondag 28 Februari
1574 in de St. Pieterskerk.
De drie parochiekerken, die aan de
stad in eigendom waren gekomen, wer
den nu ook door de stad onderhouden.
In de stadsrekeningen beschreven door
H. M. Kesteloo komen herhaaldelijk-
posten voor van werkzaamheden aan
de St. Pieterskerk gedaan. Zelfs gaf de
stad vaak een toelage bij de tractemen-
ten der predikanten. Tegenover al die
uitgaven stond, dat zij ook verschillen
de kerkelijke inkomsten genoot, zooals
van het begraven en van het hangen
van wapens in de kerk. In sommige ja
ren waren de inkomsten grooter dan de
uitgaven.
Door de staatsregeling van 1795 wer
den kerk en staat van elkaar geschei
den. Overal in ons land kwamen de
kerkgebouwen ten volle in eigendom
aan de kerkelijke gemeenten. De torens
bleven of kwamen aan de burgerlijke ge
meenten. Deze toestand is nog zoo.
Te Middelburg waren op het eind der
18de eeuw 6 Hervormde kerken. Op 1
Januari 1799 werd de Gasthuiskerk af
gestaan aan de Roomschen en de overi
ge vijf kerken (St. Pieterskerk, Nieuwe
kerk, Koorkerk, Oostkerk en Visch-
marktkerk) bleven voor den Hervorm
den godsdienst.
Op de foto boven dit artikel is duide
lijk te zien, dat de St. Pieterskerk een
groote kruiskerk was met twee kapel
len en een koor. Evenals alle oude
Roomsche kerken was zij georienteerd,
a. w. z. het altaar was aan de Oostzijde
der kerk, zoodat de kerkbezoekers het
gelaat ook naar 't Oosten hadden ge
keerd. Zelfs de dooden werden met de
voeten naar het Oosten begraven.
Er waren twee torens, een groote en
een kleine. De groote, die op zich zelf
stond, was aan de westzijde tegen de
kerk aangebouwd. De vijf spitsen op
den toren moeten aanduiden, dat de
kerk een kapittelkerk was. Een derge
lijke toren staat te Kapelle bij Goes, De
hierbij hoorende kerk was ook een ka
pittelkerk. In het midden op het 3ak
stond een klein achtkantig torentje. Uit
wendig was aan het kerkgebouw geen
bijzondere schoonheid.
Toen de St. Pieterskerk voor den
Hervormden godsdienst werd ingericht,
werd het orgel met het oksaal afgebro
ken. In de eerste tijden der Hervorming
werd het gezang der gemeente niet met
orgelbespeling begeleid. Waarschijnlijk
was men bang, dat het orgelspel aan de
vroegere Roomsche mis zou herinneren.
Later werd er op stadskosten weer een
orgel geplaatst.
Wat bij de zuivering wel met rust
werd gelaten, waren de vele graven,
gedekt door grafsteenen met opschrif
ten en afbeeldingen. Ook na de Hervor
ming bleef men in de kerken begraven.
De voornaamste families uit Middel
burg hadden in de St. Pieterskerk haar
laatste rustplaats. De aanzienlijken kon
den een duur graf in de kerk koopen, de
minder gegoeden werden op het omlig
gende kerkhof begraven. Daar de vloer
der kerk, uit groote blauwe zerken be
staande, vaak moest worden opgebro
ken, was er in 't gebouw niet alleen tij
dens den dienst de bekende kerklucht,
maar ook vaak de ongezonde lijklucht.
In de verzameling Zelandia Illustrata
van het Zeeuwsch Genootschap der We
tenschappen zijn afbeeldingen van eeni-
ge der voornaamste grafsteenen uit de
St. Pieterskerk.
De prachtigste was die van de Zeeuw-
sche admiraals Johan en Cornells Evert-
sen. Het mausoleum was gemaakt in de
jaren 1680 tot 1682 door den beroem
den beeldhouwer Rombout Verhulst op
last van de Staten van Zeeland. Het
heeft 6000 gekost, welk bedrag door
de familie Evertsen is voorgeschoten,
doch nooit door de Staten is betaald.
Behalve de genoemde gebroeders Evert
sen zijn later nog 2 zonen van Cornells
Evertsen en een zoon van Jan Evertsen
in het mausoleum begraven. Wij zullen
later mededeelen waarom de graftombe
in 1818 van de St. Pieterskerk overge
bracht werd naar de Nieuwe Kerk.
In 1602 is in de St. Pieterskerk dicht
bij den toren begraven een Oostindisch
Niet door gegaan.
Slechts een 40-tal personen waren in
den Schouwburg aanwezig, toen ^giste
renavond de heer en mevrouw Clinge
Doorenbos daar zouden optreden.
Aanvankelijk is nog overwogen in een
der foyers de aanwezigen bij elkaar te
brengen, doch dit stuitte op verschillen
de bezwaren af. Toen is besloten de
voorstellmg met door te laten gaan en staakten de st4rn 8 t
de heer Cl.nge Doorenbos beeft hiervan heer van Spanning had de vergadering
mededeehng gedaan, waarop de entree- reeds verlaten en de heer de 8 qJ
"deTleStLThai het echtp.aj g*** d°°<
Bij het voorstel tot afbraak van de ge-
r, t t i t, r-r I bou™en der voormalige veiling, zeide
wethouder De Meij op verschillende
mtiJnA het eerste Men wé n et beplanten, spitten wc om. Het
meeride, dat,door het de,kens laten bij geeft 'n net gezicht aan den tuin Boven-
deze verbouwing aan de vereeniginé 5- "u T f ooven-
reeds voldoende aan die bepadng 2 vol- Jen ?°A e structuur van zware gron-
daaB den gedurende den wmter daardoor be-
De wethouder van onderwijs, de heer langnïk verb«terd
Edelman, en andere leden van rechts
betoogden, dat hier nog geen sprake is
van nieuwbouw en ook is er op gewezen
dat het bestuur steeds coulant is geweest.
Over een voorstel van den heer Paap
om genoemde bepaling te schrappen
toen nog een bloemenhulde in ontvangst
te nemen en wel van de leden van het
Doorenbos verleden jaar een lied had ge
maakt voor hun uitvoering. De daarme
vragen, dat bij bouwen op dien grond
rekening zal gehouden worden met het
de gehuldigden verzochten ons te ver- aspect der omgeving en dat B en W
ze.^eren\ dcze at1t,entlf,,°Pho°éc,n I wel overwogen hebben de gebouwen
voor hrandwèerkazërne te bestemmen,
doch dat men een terrein aan het Van
Nispenplein daar voor beter geschikt
acht.
De overige voorstellen, vroeger reeds
vermeld, gingen alle zonder meer onder
den hamer door.
Naar aanleiding van vragen deelden
prijs is gesteld,' van welke plicht der wel
levendheid wij ons hier gaarne kwijten.
RAAD VAN VLISSINGEN.
Bescherming winketiers.
Badinr chting, Schoolkwestie,
In de Vrijdagmiddag gehouden verga-1 B. en W. o.m. mede, dat aan het fietsen
dering van den gemeenteraad was del over het nauwe paadje tusschen den
heer Wesseling wegens uitstedigheid af-1 Spuiboezem en den Watertoren een
wezig.
Bij de over te leggen stukken was een
adres van dén heer C. J. Janvier te
Bergen op Zoom om vergunning voor het
met zijn gebakkraam innemen van een
standplaats. B. en W. wilden dit weige
ren, de heer van Oorschot meende, dat
einde gemaakt is.
vorst Abdul Zamat. Hij behoorde tot het j als men d}t we:gert men den vrijen han
gezantschap, dat toen ons landbezocht. belemmert en mea dan ook moe'
Te Middelburg zijnde overleed hij al-
Najaarsschoonmaak in den tuin.
cent per pondspak
NEDERLANDSCH FABRIKAAT
(Ingez. Med.)
Onze financieele deskundige uit A m-
sterdam meldt ons:
Ondanks het tijdelijke, onder den in
vloed van de nieuwe dollarleening te
New York -ingetreden herstel hebben dé
Europeesche beurzen, w.o. die te Am
sterdam, in de aigeloopen week weder
om een ongeanimeerd verloop gehad. De
belangstelling voor aandeelen is weer tot
een minimum ingekrompen. Vooral wat
cultuurwaarden betreft, geven de wei
nig bemoedigende vooruitzichten geen
aanleiding, om tot nieuwe aankoopen
over te gaan. Integendeel', vele houders,
die hun bezit tot dusverre hadden aan
gehouden, in de hoop, dat de toestand
toch eens zou verbeteren, worden het
daar op 72 jarigen leeftijd.
Aan de wanden en tegen- de pilaren
der kerk hingen veel wapenborden. Was
iemand in de kerk begraven, dan werd
vaak boven het graf zijn wapen, waar
op 't jaartal van geboorte en overlijden,
opgehangen. Hiervoor moest bij ophan
ging 4 of 24 gulden betaald worden en
jaarlijks nog 10 schellingen of 3 gulden.
De genoemde Zelandia Illustrata bevat
eenige teekeningen van wapens op de
wapenborden, die in de St. Pieterskerk
hebben opgehangen. In deze kerk hin
gen niet minder dan 428 wapenborden.
De oudste darteerde van 1583,
De groote omwenteling van 1795 met
haar leus Vrijheid, Gelijkheid en Broe
derschap moest niet alleen gelden voor
de levenden maar ook voor de dooden.
In Maart 1798 gaf de regeering bevel,
dat alle teekenen van onderscheiding in
de kerkgebouwen binnen zes weken
moesten worden weggenomen.
De families, die recht op haar wapen
borden hadden, konden ze weghalen.
Niet alle hebben van dit recht gebruik
gemaakt. Bovendien waren verscheide
ne geslachten uitgestorven. Er bleven
dus nog vele wapenborden hangen. De
borden uit de St. Pieterskerk werden
met de overgeblevene uit de andere
Middelburgsche kerken bij elkaar ge
bracht op het plein der St. Pieterskerk.
Nadat ze eerst in stukken waren gesla
gen, (Men had toen geen piëteit voor 't
voorgeslacht) werden ze op hoopen ge
legd en als brandhout verkocht. De op
brengst was 64 pond 1 schelling of
384.30.
De laatste bladeren gaan vallen en
j I onze tuinen krijgen nu een wintersch iuvu -
voorkomen, dat men van hier met goed-1 aanzien geven den tuin nu nog een wachten op een herstel moede, en gaan
koope re sgelegenheden m Rotterdam I extra schoonmaakbeurt opdat hij geen I zelfs op het zoo sterk verlaagde koers-
gaat koopen. De heer Laernoes zeide l verwaarioosde indruk maakt gedurende peil tot verkoop over.
dat men daar niets aan doen kan, maar K wintermaanden De afgevallen blade- Het schijnt, dat juist in den jongsten
m deze kan men de Vlissragsche winke- l worden van de paden en het gazon tijd weder op vrij groote schaal aandee-
1 ers in bescherming nemen. De heer d tusschen de pIanten laten wel len worden omgezet in obligatien, die
van Hal wees er op, dat Vlissingers toch Hgg^H^Tlaar "immers 'een" na-1 tenminste een vast rendement opïeve-
ook wel naar buiten trekken om ïe|tjl.j.i.i.;..i__i.iI ren, al kan men zich ook op deze wqze
trachten te verkoopen. De Raad ver-
45 ets p. pond - 221 ets p. half pand
'Ituurlijke grondbedekking en het verteer-
■rfj - k t J nwaH'nd R Ide blad levert een fijn humuslaagje dat ]n°«lt.t,en vo"e vrijwaren tegen de moge
eerrgde zich met de opvatting van B. K en De hjkheid van koersverlies uit hoofde van
en W. i AI een stijging van den rentestand ot door
Tot commissaris van de op te richten! .1 .1 n-i we aieen 00Pfl den achteruitgang in standing van tot
N.V. Haven van Vlissingen. De Raad ?fwe.' wf ^bru ken ze in de bakken als dusverre prima geachte crediteuren. In
benoemde in plaats van wijlen ir. M. C. brof.l"iate1r,af1 of als wmterdek voor ge- elk j 2al men g-oed doen, zich bij zijn
Braat, ir. H. C. Wesseling. ™e,hge Pinten Tenslotte leveren deze aankoopen van obligatiën niet te laten
Besloten werd om de gemeente borg kaderen ons de bladaarde welke we voor leiden door de, - vaak zeer dringende
te doen zijn voor eene geldleening van bet kweeken van tal van planten zool wenschelijkheid, het gemiddelde rende-
9000 aan te gaan door de woning- Hfti- UIf?€n éebruiken. Het loof vanI men^ van een portefeuille te verhoogen.
bouwvereeniging „Goed Wonen" voor JHahba s, Canna, Geran ums, Begonia, en I Juist in de huidige periode van onzeker-
het stichten van een badinrichting. De I andere pot- en perkplanten welke wel heid op elk gebied is soliditeit van het
heer v. d. Beke Callenfels bracht hulde |nu opruimen, doen we niet weg maarl effectenbezit, voor zoover daarvan
aan die vereeniging voor haar werk ten I zetten we aan een hoop. Ook de af-l tenminste na de op dit gebied opgedane
deze. De heer Van Oorschot achtte een gesneden stengels van vaste planten wor-l ervaringen „überhaupt" gesproken kan
prijs van 15 cent voor een douche en I den daarbij gevoegd. Tegen het voorjaar worden, een allereerste eisch.
37ik cent voor een kuipbad te hoog; hij I zijn deze plantenresten zoover verrot datl In hoeverre met dezen eisch de aan-
zou wenschen dat dit 10 en 25 cent zou I we ze voor hemesFng van den tuin zeerl koopen van Duitsche obligatiën, die in
zijn. goed kunnen gebruiken. Bij het afsnij-l den jongsten tijd zijn waar te nemen, te
Een vrij uitvoerige discussie ontspon! den van vaste planten sparen we die-1 vereenigen zijn, dient elke kooper voor
zich over het voorstel om voor het per-1 gene waarvan de stengels en bladeren zich zelf te beoordeelen. De wijze, waar-
soneel der Brandweer een aanvullende I nog groen zijn. Eerstens zijn we zui-| °P Duitsche regeering tot dusver met
verzekering te sluiten bij de Centrale I njg op alles wat groen is, vooral nu de belangen der buitenlandsche credi-
Werkgevers Risico Bank „Centraal Be-jde meeste houtgewassen hun bladeren tenren van Duitschland isomgesprongen,
r_ Ikwiit zijn, maar bovendien zou het af-1 aanleiding tot terug-
De heer Harts meende, dat deze aan- sniiden van dezc stengels niet goed zijn houding. Aan den anderen kant kan met
vulling niet noodig is, omdat den man- lor de planten. Somnrge soorten blij-l 5 °ftkend' dat de Posltle deT
nen toch aanvankelijk 80, later 70 PCt. ongeveer den geheelen winter grfcen der[ands?e "editeuren aanmerkelijk
van hun inkomsten is gewaarborgd, an-1 - verbeterd is, doordien de „scrips waar
deren o.w. wethouder Laernoes meen- fn voor deze is het loof een natuurlijke -n de helft der fente WQrdt uitbetaald,
den, dat deze vrijwilligers recht hebben beschutting van den voet der P^ten. yoor de voüe lQQ pc{ word(m in.
op volle vergoeding. Een voorstel-Hartsw~..°'a' fie a 7e S en^e.sj gekocht ter betaling van Duitschen „zu-
tot uitstel van de beslising verwierp de|van: Pefa' Tijm, lbens, Zonneroosjel Satzlichen" export, terwijl het oorspron-
Raad met 10 tegen 8 sternen, en het Helianthemum, Lavendel en ualega, I kebjk jn de bedoeling lag, slechts 50 pet.
voorstel van B. en W, is daarop aange-1 Op de opengekomen plekken in borders I der scrips voor dit doel in te koopen,
nomen. |«n op perken kunnen we nu yergeetme-l Voor Nederlandsche staatsfondsen was
Het volgende voorstel, dat discussie metjes, Arabis, Bellis perennis fl.pl. ofj de stemming goed prijshoudend en ook
uitlokte was dat tot het in bruikleen dubbele madeliefjes, Primula ver's, I gemeente-leeningen hebben zich goed
afstaan van een der vleugels van het viooltjes en andere voorjaarsbloeiers I in koers kunnen handhaven. Daar-
schoolgebouw aan de Coosje Busken-1 planten. Ook kunnen we nog doorgaan I entegen liggen Indische leeningen nog al-
straat aan de Vereeniging voor Chr. U. I met het planten van bloembollen. Daar-1 tijd flauw in de markt, vooral de dollar-
L.O, Verschillende leden hadden er be-1 voor wordt het nu echter tijd zoodaH soorten, ondanks het feit, dat de coupons
zwaar tegen, dat ook nog die vereeni-|Wie niet langer wachten. Bloemstokker j en lossingen op goudbasis worden be
ging weigert de bepaling te laten ver-|worden, voor zoover ze een volgend jasrl taald. De dollarobligatiën der Koninklij-
vallen van het contract van 1921, dat I weer gebruikt kunnen worden, schoon-1 ke en der Bataafsche zijn eveneens ver-
(Ingez. Med.) J als er tot bouw van een nieuwe school öemaakt, aan bossen gebonden en droo? I der in koers afgebrokkeld, in afwachting
Middelburg, November 1933,
Goeie vriend Jan!
Noe da je da baontje van keurmees
ter nie wil, zou jie wè wille, dat den
ridducteur joe ielp om in d'Eeste Kae-
mer te kommen. Mè, Jan, die goeie man
eit daer ook geen zeien in. Mè, je moe
lid oore van de Tweede Kaemer, da
geef vuufduzend gulden en j'oeft er je
smisse nie eenst voo te laete loopen. A
j'af en toe mer in de Kaemer komt, krieg
j'op tied je trektement, oor, Mè 't is mè
b'roerd, da je toet '37 wachte moet. Noe
Jan 'k d'er zelf ook vee senie in. En
'k g'loove, dat mè 't beste is, da me 't
vollegende jaere mer is praote bie welke
partij m'ons an moete slute. Uusoek is
t'er in ielk geval genoegt, *j
En jie wou de kopstikken de ruzies
laeten uuvechte mi boksen .Mè da's
praot van niks, oor. Da's gin riddenansie
vor een anstaend Kaemerlid. Begriep je
nie, da zuk' öoggeplaeste persöonen vee
te fassoendelijk bin om mekaore zö mer
alfnaekend te gaen stae stompe, toe dat
er een vo vuulte weggedrogen öort. Nee,
Jullie gaat toch geen nieuwe partij
stichten, goede vrienden?De Re
dacteur,
«Jevers, oe doenker en benauwd 't me-1 En nog is wat: Gröotevaoder ei mien
schien' ook vor ulder eige is, de barm- indertied geleerd om aoltied goed op 't
artióeid maekt 't lichter en rumer vor weer van Sinte Maerten te letten. Dat
ulder. Laete ze toch begriepe, dat de k noe wi gedae. En noe greet knie,
Jan, de beschaevienge brieng noe een-1 verdrukte Kristenen gesterrekt öore in I of jie d er erg in g aod eit, da me den
mei mee, dat de menisters, as ze dienke, ujder geloof, deu da ze wete, dat ier I elfden bienae een êelen dag vrêed dikke
dat wir oog tied raekt vor een öorelog, I m:t ujder öort meegelee. Mer is 't nie I luchten g'aod waeruut af en toe de re-
kwesties maeke. Die laete ze dan de I om wanopig 't öoren, a je bedienkt, dat I gen flienk neerkleste. Bè noe, dae weet
kranten flienk opblaeze. De fabrikanten I aoj die bannartigeid toch gin bluvende 'k noe uut, dat er geen barre winter voo
gaen dan, toe blieschap van d'andeel- veranderienge za brienge, Wi 'k dae mee I de deure staet. Gröotevaoder ao dae nog
ouwers, bie ulder vöorraed van öorlogs-1 ze<sge, dat 't geven mè gestaekt moe I een vaesje op, mè da bin k kwiet. Noe
tuug nog gauw wa biemaeke en del öQTeo Neen 'k, neen 'k. Deugae: die schiene die van de schaeseriejejrsver-
joenge mannen, van wie de meeste gin I menschen meuge nie sterreve van ge-1 eenegienge ier in stad nie te weten, da
vliege kwaed wille doe, moete dan nêer- I brek, Mer Endrik wou krasser te werk I Sinte Maerten zoovee an t weer kan
schiete en nêersteke. wat ulder in de I gae Je Zeit, dat net as eeuwen t'rug de I doe, anders aode ze wè gewacht mi ver-
wegt komt. En om een bitje gank ach- j Kristenen tegen de Turken gienge vech-1 gaederen toet nae den ellefden. Affijn,
ter 't moorden te zetten, ebbe ze noe I ze noe Saemen moeten optrekke te-1 ze wete dan noe, da ze gin plannen
zö as j'ook schreef, een gas uugevonde,! öen de Russen, 'k Vroeg: bei jie die man I oeve te maeken vor een iesfeest. t On-
dae niks voo staet. Aol da krantege- van Kerk en Vrede? Mè 't was d'rekt, gelukkigste is mè, da je gemeenlienge
chrief van lest over die gasmaskers, I dat dan gin öorelog gevoerd wier, mè I in z'Jkke zachte winters nog al is vee
lat is dan ook mè klespraot geweest, j dat dan 't zwaerd der gerechtigeid ge- I zieke menschen eit. Mer a jan aol der-
En noe wir is wat anders. Jan, je zü j trokke wier toet straf den boozen en I reme menschen dienkt, dan moe je zeg-
wete, dat de Kristenen in Rusland gröote J'toet rust den goeden. Mè dae kom niks|£eJF hefst geen arde winter, ö°r-
verdrukkienge moete lie. Z'en gebrek an van, Jan. 't Eene volk a meer as 't an-1 k Zien dae werentig m eenst, da Jik-
't oogst nöodige en duvelsche marte-1 dere wil verköope an Rusland. Ze be-1 kemien klaeransie maekt om nae beo
liengen öore d'er deur ulder beulen be-1 dele om een bestellienkje. En noe bin te gaen: k moet uuschêe, al ao k nog
docht om ze te doen wankelen in ulder I d'er zeker nog vee die ter arte neme: j t een en ander.
geloof. Jan, wat moet m en een eerbied j „Voorwaer zegge ick u, voor soo veel I 1*1 e wensche Jannetje beterschap en
voo die erreme menschen, die wille I dij dit een van dese mijne minste broe-1 joe °_°k t beste, Jan. Lae ze mè voor-
- - - En je zult ook ders gedaen hebt, soo hebt gy dat my zichtig zien en pas jie ook mer op oor,
meen in Neder-1 gedaen." Mè nog vee meer menschen I t Gaet ons wel.
land vee g'offerd öort om die menschen laeten ulder öoren ange nae den Mam-
t'ellepen en dat in 't biezonder de
Zeeuwsche beker, zöodrae as 'n leeg is,
ook wi drekt gevuld öort. En de milde nie, wae 't ook vandaen komt.
mon as 'n zeit: deu den agosie kü j'er
bovenop komme en 'l geld stienk
wi
Aolebei van ons gegroet.
Je vriend,
Jewaues.