ZEELAND.
win Ei mm.
NUMMER 95.
DRIE BLADEN.
ZATERDAG
22 APRIL 1933.
EERSTE BLAD.
176e JAARGANG.
DE LIBERALEN EN DE TOESTAND DES LANDS.
MIDDELBURG.
^rowtttciKl*
MIDDELBURGSCHE COURANT
üagblacl Voor Middelburg, Goes en agent
schap Vlissingen 2.30, elders 2.50 per
kwartaal Week-abonn. in Middelburg en
Goes 18 ct. p. w. Advertentiën 30 ct. per
regel, Ingez. mededeelingen 60 ct. p. r.
By contr. voor beide veel lager; tar. op aanvr.
GOiSCHE COURANT^
Uitgeefster: Naamlooze Vennootschap „De Middelburgschf Courant"; Bureaux; Lange Sint Pieterstraat te Middelburg.
Telefoon: Redactie 269, Administratie 139. Postrekening no. 43255 Kantoor te GOES: Turfkade, telefoon 17.
Aangesloten by het Bureau voor Publjciteitswaarde der Vereeniging de Nederlandsche Dagbladpers.
Familieberichten en dankbetuigingen 17
regels 2.10, elke r. m. 30 ct. Rubriek
„Kleine Advertentiën", ten hoogste 6 regels,
a 75 ct. bij vooruitbetaling Adv. met
„Brieven" of „Bevragen bureau dezer cou
rant" 10 ct. extra Bewysnommers 5 cent.
Kpjfc/ Ui*»/»:--
PROF. IR. C. L. VAN DER BILT
SPREEKT TE MIDDELBURG.
Onder voorzitterschap van dr. B. D.
FLTellegen A z n„ is in de Socië
teit „St, Joris" te Middelburg gister
avond een openbare vergadering gehou
den van de Liberale Staatspartij „De
Vrijheidsbond", waar als spreker optrad
prof, ir. C. L. v a n der B i 11, lid van
de Tweede Kamer der Staten Generaal.
De voorzitter leidde den spreker in,
en memoreerde o.m. even dat de spre
ker een Zeeuw van geboorte is.
Rede prof. Van der Bilt.
Prof, Van der Bilt ving aan met
te wijzen op het Zeeland van zijn jeugd,
dat toen nog overwegend liberaal was.
En één ding staat ook nu nog voor spr.
vast; de ronde Zeeuwen hebben dien
karaktertrek nog 'niet verloren. Daar
om moet ook nu nog ronduit, of, wil men
't vierkant, gezegd worden hoe de toe
stand is. De liberale partij ging er steeds
prat op, dat zij met de werkelijkheid
en de mogelijkheden meer dan met ab
stracte toekomstidealen rekening hield.
Ook in deze dagen mag nog wel eens j _r
gedacht worden aan mr. TydemansVoor het Natuurkundig Genootschap
woorden, in antwoord op een vraag van 1 \n Den Haag hoorde spr. eens een voor-
Troelstra, wat dan de liberalen den ar- dracht van dr. Balthasar van de Poll
beiders konden bieden: „misschien niet j over n.Periodieke verschijnselen in de
zooveel, maar in elk geval is het gezond j natuur Die spr. vond, dat de perio-
verstand" i dische lijn in de curve der natuurver-
Men stelt de liberalen wel eens als j schijnselen altijd een langzame stij
hartelooze menschen voor aan den
j c i daarna, vertoont
eenen kant de fascisten noemen ons
zakt is. Dat is spr.'s indruk echter niet.
Er is natuurlijk door het algemeen kies
recht verandering en meer schakeering
in het parlement gekomen. De verschil
lende lagen onzer bevolking zijn nu
meer, en dikwerf door heel knappe man
nen, vertegenwoordigd. Er is echter één
element, waarop spr. echter speciaal de
aandacht wil vestigen: het kwaad der
bezoldigde bestuurders, die eenerzijds
degenen in wier dienst zij staan, ande-
rerzijds het algemeen belang, moeten
bevorderen. Dit euvel geldt echter meer
voor b.v. gemeenteraden dan voor het
parlement. Bij de wijziging der gemeen
tewet wilde de regeering hieraan paal
en perk stellen, maar een combinatie
van roomsch en rood wist dit helaas te
voorkomen. En het begint er nu helaas
op te lijken, dat dit begin van bederf
ook in het parlement gaat doordringen.
Al voegt spr. er onmiddellijk aan toe,
dat over het algemeen al zijn er
symptomen van het bederf in onze
politiek niet aanwezig is, zooals b.v. de
fascisten de goê-gemeente wel willen
doen gelooven. Dat vindt men eerder in
Amerika.
ging naar het toppunt, een snelle daling
echter weer in één adem met de socia
listen „klassenstrijders".
Spr. wijst op het, ook wetgevende,
schoone verleden der liberalen; zij stre-
Dat was ook van toepassing op eco
nomische depressies: de verbetering kan
slechts langzaam komen. En het her
stel wordt nog tegengehouden door
naar verwezenlijking van het ideaal kunstmatige maatregelen die de curve
omlaag gedrukt blijven houden. Zooals
b.v. de te hooge loonen, waarvan de lei
ders der arbeidersklasse, speciaal de
soc-democratie, zeggen: die mogen niet
naar beneden. Dat houdt het herstel te-
gen.
Zooals destijds de heer Fockema in
de N. R. Ct. aantoonde: ook andere
dat ook Willem de Zwijgers was: staat
kundige en geestelijke vrijheid.
Na hun wetgevend schoone periode
de liberalen hielpen o.m. mede het al- j
gemeen kiesrecht tot stand te brengen j
brak voor de liberalen een moeilijke j
periode aan. De kiezers en kiezeressen
moesten en moeten nog opgevoed wor- -
den tot het in den vollen omvang goed j partijen en met name de r, katholle
gebruik maken van dit kiesrecht. De ken dragen schuld hieraan en de li-
parolen als die van de soc.-democratie beralen zijn vrijwel de eenigen^ die hier
hebben, evenals die van den zoo sterk
in ons politieke leven gemengden gods
dienst, op den onontwikkelden kiezer of
kiezeres een ongemeen sterken en be-
korenden invloed.
Daarbij komt onze echt Hollandsche
politieke en godsdienstige versplinte
ring, culmineerende in ons dwaze re
cord van 53 lijsten nu een bewijs hoe
ver we wel vandaan zijn van de een
heid van nationalen zin, welke Prins
Willem I voor oogen stond.
In 1929 leefden we in een beteren tijd
dan nu,. Toen duurde het lang, voor er
na de verkiezingen een ministerie ge
vormd was. Een parlementaire meer
derheid had dit ministerie niet het
steunde slechts min of meer a'gemeen
op de beginselen der rechterzijde. Een
vrij zwakke steun overigens, waarbij
het reeds enkele malen de hulp der libe
ralen behoefde om niet te tuimelen.
Al dadelijk onderkenden de liberalen:
er komen zware tijden. Mr. Knottenbelt
wees er reeds op, dat verzamelen ge-
steeds gewaarschuwd hebben. Laten
vooral op dit punt de vrijzinnig-demo
craten, de slippendragers der soc-demo-
craten, niet te groote woorden spreken
tegenwoordig.
Gelukkig: de liberalen hebben geen
vakvereenigingen en ze behoeven niet
naar de pijpen der vakvereenigingslei-
ders te dansen. De gemeenteraden hou
den door de arbeidersvertegenwoordi
gers de loonen van het gemeenteperso-
neel kunstmatig hoog, veel te hoog, en
dat belemmert weer de noodzakelijke
loondaling in de vrije bedrijven. Men
begint in de regeering nu pas, ten lan
gen leste, in te zien dat het zoo niet
langer kan.
Nederland dreigt langzamerhand een
eiland te worden, waarop men zich niet
aanpast aan de veranderde waarde van
het geld, de veranderde koopkracht der
bevolking. We dreigen het duurste land
van Europa te worden.
De vrijzinnig-democraten verwijten
de liberalen, dat zij medehelpen aan
maatregelen, die met 't beginsel van den
veerde liever op eigen zwakke kracht
verder.
Nu moeten we billijk zijn; deze regee
ring kwam wel voor buitengewoon moei
lijke omstandigheden te staan. Maar zij
regeerde ook dikwerf, alsof er géén
zware wolken aan het firmament waren.
Nu zijn we zeer afhankelijk van het
buitenland en ons landje alleen kan een
wereldcrisis niet opheffen. Zelfs groote
landen kunnen dat niet. De crisis begon
met de daling der tarweprijzen in Ame
rika, volgens sommige economen is dit
zelfs het voornaamste of eenige punt
waar het op aan komt. Zij achten alle
andere zaken secundaire. Spr. durft
daarover niet oordeelen, wijl spr. niet
meent, als zoovele economen, de wijs
heid in pacht te hebben.
Het is wel een teeken des tijds, dat
maar Jan en alleman van zelfs de moei
lijkste problemen verstand meent te
hebben, een oordeel er over durft uit
te spreken. Zelfs voor de radio!
Spr. heeft als Haagsch raadslid ook
wel eens lesjes in de economie gehad
van bezoldigde bestuurders, die spr. de
den denken: wat zijn die menschen toch
knapi
Maar nu wilde spr. hier iets anders
aan vast knoopen. Men zegt wel eens,
dat het peil van ons parlement zoo ge
blazen moest worden, een sterker mi- maatregelen, oie met t oegmsei van oen
nisterie moest gevormd worden, op vrijhandel m strijd zijn, maar hoezeer de
breedere basis. Maar het ministerie la- liberalen altijd waren en nog zijn sterke
voorstanders, principieel, van dien vrij
handel, dat neemt niet weg dat men, als
het schip dreigt te zinken, alle dogma's
over boord zet en helpt waar te helpen
valt. Evenwel, de liberalen zullen deze
ook h.i. noodzakelijke maatregelen
steeds als t ij d e 1 ij k e voorzieningen
blijven beschouwen, die zoo dra moge
lijk moeten verdwijnen om tot het vrije
ruilverkeer terug te keeren.
De tijden zijn zwaar, zeer zwaar, ai-
dus spr., en we moeten de tering naar
de nering zetten. Het verwachte deficit
van de eerstvolgende begrooting is on
geveer 100.000.000 gulden. Dat zal al
leen door bezuiniging te vinden zijn, wat
hoogst onplezierig voor Nederlands be
volking zal wezen, maar nóg minder on
aangenaam dan wanneer wij den gulden
niet gaaf zouden houden.
Men scheldt de liberalen voor conser
vatief of reactionair. Maar het is net
andersom; conservatief wil zeggen b e-
houdendendat zijn juist de
s p c.-d emocraten en roode katho
lieken, want die willen juist on
danks crisis en gedaalde in-
dexcijfers den toestand van nu b e-
houden. Z ij zijn dus conservatief en
reactionair; de liberalen echter
willen vooruit, door aanpas
sing aan de huidig e o m s t a n-
En al was het langs paden die een
wolf zou vreezen, als hij uitgaat om
prooi te zöeken, de liefde zal haar
weg vinden.
'f|y.£ |f|
d ig h e d e n, teneinde tot herstel van
goede toestanden te geraken.
Spr. illustreert dit met een aardige
plaat, destijds in „Punch" voorkomende:
een arbeider en een patroon die, elk
met hun jasje uil, een conflict zouden
uitvechten. Én de patroon zegt dan tot
den arbeider: best mogelijk, dat je mij
straks onder krijgt, maar dan heb je nog
af te rekenen met hem daar en die
krijg je er nooit onder En toen wees
de patroon op een dreigende gestalte,
die tot naam had: economische
wetten.
De liberalen - zoo vervolgt spr,
zijn voor een sterke regeering; zij
eischen bescherming tegen de stakers-
terreur, als in Rotterdam en in Ymuiden.
In laatstgenoemde plaats heeft de Fe
deratie (dat zijn de communisten) de
zaak in handen en de socialistische
Bond vaart in haar kielzog mee. Voor
heel Ymuidens vischhandel dreigt vol
komen ondergang en de grootste ka
pitalist van Nederland, het N.V.V. gaat
maar voort met de stakers te steunen
Spr. wijdt dan enkele woorden aan de
roode Vara met zijn aartskankeraar
Teun de Klepperman.
Ons volk is moeilijk in beweging te
krijgen, maar de „Zeven Provinciën''
heeft ons dan toch wakker geschud.
Militaristisch is Nederland allerminst,
maar moeten wij maar doen alsof er
buiten ons landje in de heele wereld
niets te doen is, en op eigen houtje maar
eens beginnen met eenzijdige ontwa
pening
Onlangs beweerde mevr. Bakker
Nort, (een overigens door spr. hoogge
acht vrijzinnig-democrate) door de radio
de enormiteit, dat „het gewapend zijn
van een volk den oorlog aantrekt"....
spr. vraagt: hoe zou het gegaan zijn in
Augustus 1914, als het strategisch zoo
gevaarlijk gelegen Nederland dan niet
gewapend was geweest
Bij de begrooting in de Kamer heeft
mr. Marchant de ontwapening welis
waar minder sterk aangehaald dan vroe
ger, maar nu komt het, tegen de ver
kiezingen toch weer naar voren bij de
vrijzinnig democraten.
De heele wereld is één economisch
geheel. Zelfs Amerika met z'n
120.000.000 inwoners en aan hulpbron
nen misschien het rijkste land ter we
reld, ziet in dat het niet zonder de
overige landen der wereld kan bestaan.
Ons land is zoo vervolgt spr. in
grooten nood. Om daaruit te komen is
noodig een nationale regeering met een
nationaal voelend volk. Anders dan de
Nederlandsche socialisten, die, wat spr.'s
ernstigste bezwaar is tegen hen, altijd
eerst internationaal willen denken. De
Engelsche Labour-partij, zoo zeide des
tijds minister Henderson spr. eens, ver
schilt hierin van de Nederlandsche soci
alisten, dat zij een nationale par-
t ij is, die nimmer revolutie zal voeren,
die den grootsten eerbied heeft voor
het koningschap dat zij zoo lang moge
lijk zal trachten te handhaven, een par
tij, die in de eerste plaats voor eigen
land is.
Daarom is spr. zeer voor een sterke
regeering, voor eendracht, voor opbloei
en van het nationale gevoel. Alleen: dan
moet er ook zijn een sterk, niet een ver
snipperd parlement, met allerlei kleine
partijtjes die, zooals „de beweging" voor
Nationaal Herstel, stemmen en zetels
van de grootere partijen afknabbelen.
Eenlingen beteekenen in de Kamer
vrijwel niets; men luistert slechts een
enkele maal uit beleefdheid naar hen.
Daarom, in deze tijden van herden
king van Willem van Oranje, moeten we
zooveel mogelijk scheuring tegengaan,
bevorderen van alles wat de eenheid
der natie voorstaat. Eenheid, nationaal
voelen en nationaal denken is in dezen
moeilijken tijd meer noodig dan ooit.
Omdat te bereiken is het voor de libe
ralen echter allerminst noodzakelijk
integedeel zelfs dat zij al hun be
ginselen over boord zouden werpen, om
op Colijn te stemmen. Spr. is er van
overtuigd, dat dr. Colijn, voor wien hij
als staatsman alle respect heeft dat
zélf dwaas zou vinden.
Wil men uit de treurige economische
omstandigheden van thans komen, dan
moet er zorg voor gedragen worden, dat
de liberale partij in ons parlement een
sterke positie blijft innemen.
En wie, naast nuchter economisch,
ook nationaal wil denken en voelen, die
zal nimmer kunnen stemmen op een
partij, die niet alleen ons leger tot een
kleine politiemacht wil reduceeren,
maar die ook in dezen ernstigen tijd,
waarin het Oosten ontwaakt, onze'vlooi
wil aantasten
Spr. wekt tenslotte op, de liberale
vaan hoog te houden, te strijden voor de
liberale beginnselen, bij de komende
verkiezingen, want er is voor de libera
len een taak te vervullen, een strijd te
gen twee fronten te strijden, tegen links'
en rechts waarbij het. linksche ge
vaar momenteel het grootst is. Willen
we, dat een sterke regeering zooveel
mogelijk met onze beginselen ook re
kening zal houden, dan moet een zoo
sterk mogelijke liberale fractie, die het
algemeene belang meer dan eenige par
tij bovenaan weet te stellen, in de Ka
mer terugkomen. Spr. hoopt, dat de
Zeeuwen hun liberale traditie hoog zul
len houden (Applaus.)
Dr. Teilegen heeft den spreker
dank gezegd voor zijn boeiende rede.
Opening „De Gouden Poorte".
Gisterenavond is het nieuwe gebouw
der Middelburgsche moderne arbeiders
beweging,, het volkshuis „De Gouden
Pocrte" officieel in gebruik genomen.
Met het oog op de tijdsomstandigheden
zoo deelde het bestuur ons mede, was
afgezien van de feestelijkheden, die
oorspronkelijk in de bedoeling hadden
gelegen, doch had de plechtigheid plaats
in beperkte kring, waartoe alleen de
bestuurders der aangesloten organisa
ties met hun echtgenoote toegang
hadden, zoomede eenige genoodigden.
De Voorzitter der vereeniging, de
heer J. P, van Riel, schetste in zijn ope
ningsrede de geschiedenis van de tot
stand koming van het nieuwe volkshuis.
Plet gebouw „Vooruit" in de Nieuw-
straat was aldus spr., der beweging te
klein geworden en het was met gevoe
lens van trots en vreugde, dat hij het
nieuwe pand voor geopend verklaarde.
Woorden van dank bracht spr. aan den
architect, ir. A. Rothuizen en aan den
aannemer, de heer G. F. de Grave van
Souburg, voor de wijze, waarop zij dit
oatrxiërshuis tot een goed volksgebouw
hadden omgetooverd.
Talrijke felicitaties waren ingekomen,
en een tiental fraaie bloemstukken.
Van de gelegenheid tot complimen-
teeren werd ruim gebruik gemaakt; de
heer Bank namens de Coöperatie
Vooruit; de heer Paul namens den M.
B. B., waarbij hij een enveloppe aan
bood, welker inhoud tot gedeeltelijke
betaling strekte van een piano. De heer
Van Hal bracht de gelukwenschen uit
van de Vlissingsche moderne rbeiders-
beweging, hoewel naar spr. opmerkte,
de kameraden uit de Scheldestad met
een tikje afgunst de prachtige aanwinst
der Middelburgsche kameraden bekij
ken- Hij hoopte, dat de naam van het
pand een profetie zou blijken te zijn en
dat door dezen „Gouden Poorte" het
Middelburgsche proletariaat de socialis
tische maatschappij zou binnentrekken.
De heeren Sanderse en de Priester bo
den de complimenten aan resp. van de
afdeelingen Koudekerke en Souburg
der S.D.A.P., vergezeld van cadeaux; He
heer van Ieren bood namens Hoofdbe
stuur en afdeeling van de Handels- en
Kantoorbedienden een lamp voor de
hall aan.
Ten slotte dankte ir. Rothuizen voor
de tot hem gesproken vriendelijke
woorden, en prees de samenwerking
met het bestuur, alsmede met den aan
nemer.
Het N.V.V. en „De Centrale" waren
tot hun spijt niet in de gelegenheid een
vertegenwoordiger te zenden en lieten
hun geschenken nu met een schrifte
lijke gelukwensch vergezeld gaan.
Hiermede was hel officieele gedeelte
van den avond voorbij. Een dubbel-
kwartet van „De Volksstem" bracht
eenige strijdliederen ten gehoore, waar
na de bekende conferencier Henry Mar-
chand, Amsterdam, begeleid door dc
heer Jesayes, eenige liederen van hel
socialistische repertoir zong.
Hierna werd een pauze gehouden, ge
durende welke de bezoekers het pand
nader in oogenschouw namen.
Na de pauze zong het kwartet nog
eenige strijdliederen, waarna wederom
mr. Marchand, begeleid door de heer
Jesayes, wat meer luimige liedekes
voordroeg.
Middelburg 22-IX-'33 Vrijdag: hoogste
luchttemperatuur 10.8 °C; (52 °F);
laagste 4.2 °C (39 °F). Heden 9 h: 7.4
°C; 12 h: 8.1 CC. Geen regen of neer
slag. Hoogste barometerstand 769 mm;
laagste 765 rnm.
Hoogste barometerstand 769.- mm te
Brest; laagste 746.3 mm te Ingö.
Verwachting tot Morgenavond
Zwakke, later waarschijnlijk matige
wind uit W. richtingen, gedeeltelijk be
wolkt, weinig of geen neerslag, waar
schijnlijk nachtvorst, zachter overdag.
Zon op: 4 h 50; onder 19 h 08. Licht
op: 19 h 38. Maan op: 3 h 51; onder:
16 h 54.
Zondag 23 ApriL Zon op: 4 h 48; on
der 19 h 10. Licht op: 19 h 40. Maan op
4 h 02; onder 18 h 09. N.M.: 24 April.
Boog- ea .Laagwater te VHssingeitt,
Westkapelle is 28 min. en Domburg
23 min. vroeger; Veere 38 min. later
(S springtij).
Za.
Zo.
Ma.
22
23
24
April.
Hoogwater.
12.24
0.32 12.59
1.05 13.29
Laagwater
6.25 18.36
7.03 19.12
7.38 19.44
Hoog- en Laagwater te Wemeid&age
Za.
Zo.
Ma
22
23
24
ApriL
Hoogwater.
1.40 14.06
2.22 14.46
2.59 15.22
Laagwater
7.23 19.47
8.01 20.21
8.36 20.51
De heer Van Riel heeft beide hee
ren een hartelijk woord van dank ge
bracht, zoomede het dubbel kwartet
van „De Volksstem".
De avond werd gesloten met het zin
gen van de Internationale,
Wij herinneren er nog aan, dat blij
kens een advertentie in dit nummer 't
gebouw „De Gouden Poorte" heden en
morgen voor ieder ter bezichtiging
staat.
Opgelet,
In dit nummer komt een advertentie
voor van den directeur der gemeente
bedrijven, waarop wij voornamelijk de
aandacht vestigen van hen, die zich
belasten met ahnleg van electrische-
installaties, gas- en waterleiding.
GOES.
IN EN OM GOES,
Burgemeester Lewe,
Goes telt één burgemeester min
der onder zijn inwoners. Want burge
meester Lewe van Nyenstein, zooveel
jaren inwoner van Goes, en burgemees
ter van het aangrenzende Arendskerke,
heeft zijn ambt neergelegd.
Het was een sobere raadszitting, die
voorlaatste te Arendskerke; de laatste
onder burgemeester Lewe van Nyen-
stijn; er werden slechts weinig woor
den gesproken; en men behoefde ook
niet veel te zeggen, want men begreep
elkaar; een gebaar, een handdruk, zou
ook voldoende geweest zijn: en niet
zoo moeilijk; want nu trilden er stem
men en werden oogen vochtig.
En toch had men zoovéél kunnen zeg
gen, want een en veertig jaar is een lan
ge tijd.
Burgemeester Lewe had zijn gemeen
te met duizend inwoners zien toenemen;
er kwam een nieuw gemeentehuis; er
werd veel gebouwd; er werden wonin
gen opgeruima; er kwamen betere we
gen; er kwamen waterleiding, gas, elec-
triciteit, en er gebeurde nog zooveel
meer in die een en veertig jaar.
Burgemeester Lewe zag vele van zijn
gemeenteleden heen gaan; hij zag kin
deren opgroeien tot mannen, en die
mannen vaders en zelfs grootvaders
worden. Alleen burgemeester Lewe
bleef dezelfde; hij bleef de vader van
zijn burgers, deelde met hen lief en
leed, gaf raad en steun waar hij kon.
Burgemeester Lewe hield van zijn ge
meente, en zijn gemeente hield van hem,
en daarom kon men bij dit scheiden zoo
weinig zeggen, er was teveel droefenis;
woorden konden dat niet uitdrukken..
Maar al ging Lewe van Nyenstein
heen als burgemeester er bleven toch
onvergankelijke herinneringen: een mo
numentale bank, een Lewedorp, en dan
nog vele standbeeldenéén in elk
hart
