Flink en
frisch
Mercurius
Havermout
A d
verte ntlën.
Electrische Waschmachine
N.V. Insulaire Hypotheekbank
I pCt. Pandbrieven a 98 pCt.
's-Hertogenbosch
DE ALKMAARSCHE
>4 COU RANT
lbonneert U op de Middelburgsche Courant
Middelbare Technische School
DE VEREENIGING TOT INSTANDHOUDING
VAN OUDE GEBOUWEN TE MIDDELBURG
EN HETGEEN DOOR HAAR IS VERRICHT
GEDURENDE DE EERSTE KWART-EEUW
VAN HAAR BESTAAN.
zijn de kinderen den
heelen ochtend als ze
zoo'n stevig ontbijt met
Mercurius Havermout
naar binnen hebben.
Mercurius Havermout is
een Nederlandsch product,
beter en goedkooper dan
elk buitenlandsch merk.
Eischt dus Mercurius van
uw kruidenier!
CENT PER PONDS PAK
De Beste
Hulp in de Huishouding
»JAN\teakhout Ned. Fabrikaat 185.-
i« eikenhout
FLANDRIA« eikenhout i 75.-
Hand. Bureau IndustriaRotterdam
Algemeen
Advertentieblad
voor Weatalijk Z.-Vlaanderen-
FIRMA A. J.
NAGENOEG
HUIS AAN HUIS
OOSTBURG
Bijkantoor Middelburg,
J, J. ARKESTEYN &ZOON
N00RDWMK
VERSCHIJNT SINDS 1708 T€ ALKMAAR»
'1$ het meest gelezen DAG BLAD
In de steeds vooruitgaande
'Kaasstad en in hare
zeer welvarende
Omstreken.
Vraagt proefnummers^
Den 19en Juni 1907 kwamen, op initiatief van
eenige belangstellenden, een dertiental Middelbur
gers drie hunner zijn ons nog steeds getrouw
bijeen, en richtten de vereeniging op, die heden - of
juister morgen - haar 25-jarig bestaan mag her
denken. De voornaamste stoot hiertoe was gegeven
door den heer J. A. Frederiks, het vorig jaar op
hoogen leeftijd overleden, die Middelburg kort daar
op metterwoon verliet, doch aan zijn schepping de
noodige financieele basis verschafte door de schen
king van een bedrag van bijna 650 gulden, dat hem
bij zijn vertrek was ter hand gesteld. Naast hem heb
ben de heeren H. P. den Bouwmeester, voorzitter tot
zijn overlijden in Augustus 1913, en W. O. Swaving,
secretaris tot zijn dood in Mei 1918, voor onze ver
eeniging groote verdienste gehad.
Laatstgenoemde werd opgevolgd door dr. W. S.
Unger, secretaris nog heden; het voorzitterschap
werd, na een korte waarneming door Jhr. van den
Brandeler, burgemeester, van 1915 tot zijn over
lijden in 1925 bekleed door dr. H. Japikse, vervol
gens tot 1931 door mr. G, J. Sprenger, en sinds
dien door den huidigen functionaris, den heer W.
Berdenis van Berlekom. Eerste meester van de pen
ningen was de heer L. van Krimpen, daarna de heer
A. W. Berdenis van Berlekom, sinds 1918 de secre
taris, hetgeen praktisch is, doch niet in overeen
stemming met de statuten. Daarnaast hebben 19
andere personen in de verloopen kwarteeuw ge
durende korter of langer tijd deel van het bestuur
uitgemaakt. Het gemeentebestuur gaf blijk van zijn
belangstelling door de verleening, in 1920, van een
jaarlijksch subsidie van 25 gulden.
Het doel der Vereeniging was, en is, tweeledig:
vooreerst het bevorderen van de instandhouding
van alle gebouwen of hun onderdeelen, die uit een
oogpunt van kunst, oudheid of geschiedenis van be
lang zijn, door het geven van advies en het ver-
leenen van subsidie, en daarnaast het verzamelen
van gegevens over genoemde gebouwen en het aan
leggen en bijhouden van een register daarvan. Naar
de mate harer krachten heeft zij in deze periode
daaraan gewerkt. Een overzicht van hetgeen is
verricht moge hier volgen.
Wat vooreerst de bewaring der oude architec
tuur betreft, reeds in het eerste jaar van haar be
staan wist de Vereeniging haar nut te bewijzen
door het redden van den beroemden gevel van het
huis In de Steenrotse. De toenmalige eigenaar wilde
zich coüte que coüte van het huis ontdoen, en
reeds loerde de slooper op zijn prooi. Het ijverige
bestuur onzer vereeniging echter roerde de trom,
en het mocht gelukken, met financieelen steun
onzerzijds, de Steenrots te doen aankoopen door de
Commissie, belast met het beheer der voormalige
gildegoederen, zoodat althans het gevaar voor ver
nieling was afgewend. De hoognoodige restauratie
echter bleef achterwege, tot in 1919 de bekende
vereeniging „Hendrick de Keyser" zich bereid ver
klaarde den eigendom van den even belangrijken
als verwaarloosden gevel over te nemen en die
met steun der hooge overheid te doen restaureeren.
Ook de Vereeniging droeg tot de restauratie naar
krachten bij, en zij rekent het zich tot een eer,
tot de bewaring van het huis van Andries de
Valckenaere aldus te hebben kunnen medewerken.
Het laat-Gothische zandsteenen poortje aan het
pand Nieuwe Haven I 118, dat misschien de achter
uitgang van het klooster Bachten's graven hove in
de Zusterstraat heeft afgesloten en blijkens het
oudstbewaarde wijkregister in 1599 toebehoorde
aan het in de Gravenstraat gelegen huis de Coninck
Salomo (thans I no. 190), werd in 1910 door de
eigenaars aan de Vereeniging afgestaan. Deze heeft
het laten restaureeren en er een eenvoudig gesmeed
ijzeren hek in doen plaatsen, waardoor het behoud
verzekerd is. Voor het van de verf ontdoen van
het zandsteenen poortje, in pilaster-type, met door
broken fronton, aan het huis Lange Lombardstraat
C 74, dat sinds 1901 aan de diaconie der Ned.-
Hervormde kerk behoort, werd aan de eigenares
een geldelijke bijdrage verleend. Gaarne had» de
Vereeniging ook medegewerkt aan de meermalen
voorgenomen restauratie van het poortje der Gast-
huiskerk, uitkomende aan den Langen Delft, da
teerend uit het begin der zestiende eeuw, doch tot
nu toe is daar nog steeds niet van gekomen.
Terwijl tengevolge van de bescheiden middelen,
die der Vereeniging ten dienste staan het totaal
harer inkomsten beloopt nog geen driehonderd gul
den 's jaars het haar niet wel mogelijk valt zich
in te laten met objecten, die in aankoop of restau
ratie aanzienlijke bedragen vorderen, heeft zij zich
bewust beperkt tot bemoeienis met die gevels, die
financieel binnen haar bereik vallen en waarvoor
bovendien, juist door hun geringer omvang, over
heidshulp minder gemakkelijk is te verkrijgen. Een
tiental gevels zijn aldus, geheel of ten deele door
haar toedoen, gerestaureerd en bewaard. In samen
werking met de vereeniging „Nehalennia", aan
welke ook een bijdrage werd verleend voor het
herstel der aanbouwen aan de Kuiperspoort, werd
gesteund de restauratie van het aardige trap-
geveltje Segeerstraat H 74, van den „Vrijman" in
de Lange Giststraat F 183, van den eenvoudiger
trapgevel Beddewijkstraat K 133 en van den gevel
Hoogstraat I 144, in 1592 gebouwd als „zeeperij", in
1630 als kerkgebouw in gebruik gekomen bij de
Doopsgezinde gemeente, en thans lokaal van het
Leger des Heils. „Oude Gebouwen" alleen steunde
de herstellingswerkzaamheden van een der oude
pakhuisgevels in de Kuiperspoort (G 81), en ver
leende een subsidie aan den eigenaar van het pand
Spanjaardstraat E 85, de oudste pilastergevel hier
ter stede, van 1646 dateerend, toen hij afzag van
zijn aanvankelijk voornemen, den gevel te cemen
ten, doch hem opnieuw deed voegen. Zij subsi
dieerde het herstel van den breeden trapgevel
Brakstraat O 252 en van den daartegenover gelegen
gevel (O 274), welke laatste is voorzien van merk
waardige ontlastingsbogen: kielboog, waarin twee
ontlastingsboogjes, op de eerste verdieping, boog
met driepasvulling, eveneens in gele steen, op de
tweede en Tudorboog op de derde verdieping. Een
ander fraai staal van zeventiende-eeuwsche metse
laarskunst, het trapgeveltje Schuitvlotstraat N 167,
werd kortgeleden onderhanden genomen. Ook hier
werd de trap hersteld en het metselwerk, waarbij
Tudorbogen met twee ontlastingsboogjes, deels met
oud materiaal vernieuwd, deels nieuw gevoegd. Ten
slotte moge nog de Groene beurse, Lange Delft
B 146, worden genoemd, die als een pendant van „de
Vrijman" is te beschouwen. Deze halsgevel, die in
den loop des tijds met cement was besmeerd, werd
bij den brand van 7 December 1929 zwaar bescha
digd, zoodat op bevel der bouwpolitie de top zelfs
moest worden omgehaald. De Vereeniging bood den
eigenaars de behulpzame hand bij den herbouw;
het cement werd verwijderd, waardoor zandstee
nen banden zichtbaar kwamen, en de top werd,
zij het ook in eenigszins gewijzigden vorm, met oud
materiaal herbouwd. Behouden waren gebleven de
gevelsteenen, een. beurs en cartouches met het ge
boortejaar (1671), vijf fraaie ankers (een werd bij-
gemodelleerd) en de engelenkopjes in de ont
lastingsbogen. De fraaie schelp boven in den top
was jammer genoeg verloren; haar nieuw te laten
maken had geen zin, zoodat door een halfronde
ruimte in het metselwerk uit te sparen is aange
geven, dat hier iets is veranderd.
Een enkele maal trad de Vereeniging ook buiten
Middelburg helpend op, hoewel dit met de statuten
kwalijk te rijmen schijnt. Zoo schonk zij een bij
drage voor het herstel van een gevelfragment naast
het stadhuis te Veere en voor het beursgebouw te
Vlissingen, toen dit in 1915 gevaar liep te worden
verminkt.
Een belangrijk onderdeel van oude gebouwen
vormen de gevelsteenen, en het spreekt vanzelf, dat
onze vereeniging ook hierover haar bemoeienis
heeft uitgestrekt. Een lijst der nog aan huizen aan
wezige steenen, ten getale van 40, werd opgesteld,
en aan de hier resideerende notarissen werd ver
zocht, bij veilingen te willen streven naar behoud
dezer gedenkstukken van het verleden in den gevel
door opneming in de verkoopconditiën van de be
paling, dat de steen bij eventueele afbraak moet
worden herplaatst in den nieuwen gevel de ver
eeniging bewerkte dat in den aanvang van haar
bestaan reeds ten aanzien van De drye duven,
Seisstraat Q 1 of anders de' Gemeente of de
Vereeniging de bevoegdheid zou krijgen, hem tegen
een bepaald bedrag over te nemen. De vestiging
van een servituut tot behoud dezer bouwfragmen-
ten, zooals elders wel is geprobeerd, leek ons niet
wel te construeeren.
Ten slotte moet nog worden vermeld, dat in 1924
de gemeenteraad een z.g.n. monumentenverorde
ning heeft vastgesteld, over welker belang en be-
teekenis zeer verschillend wordt gedacht, doch die
in ieder geval als sloopverbod voor het behouden
onzer oude bouwwerken niet anders dan gunstig
kan werken. Het zal de taak onzer vereeniging zijn
ook in de toekomst, voorzoover haar krachten zulks
toelaten, meJe de middelen te helpen verschaffen,
ten einde ir ïerdaad het behoud der bedreigde mo
numenten t verzekeren. Het kan echter niet wor
den ontker.d, dat die taak niet altijd gemakkelijk
zal zijn. De tijdsomstandigheden wij bedoelen
niet zoozeer de hangende crisis, als wel de in den
laatsten tijd zoozeer gewijzigde verhoudingen op
maatschappelijk gebied maken dit in een stad als
Middelburg, vol groote oude huizen, waarvoor niet
of met moeite een emplooi te vinden is en waarvan
de bewoning door genoemde oorzaak steeds minder
aantrekkelijk wordt, tot een probleem, en niet voor
onze vereeniging alleen Des te meer echter is er
voor haar reden, haar krachten op de kleinere
monumenten der oude architectuur te concen-
treeren.
Het tweede doelpunt, dat de vereeniging zich
heeft gesteld, de beschrijving der Middelburgsche
monumenten, is in de verstreken periode zijn ver
wezenlijking een belangrijk stuk naderbij gekomen.
Naar uit de notulen der eerste jaren duidelijk blijkt,
zijn de toenmalige bestuursleden, en bloc, er wijks-
gewijze op uitgetrokken om aan te teekenen het
geen van belang was, maar bruikbaar resultaat
leverde dit ten slotte weinig op. Al spoedig bleek
het wenschelijk, de beschrijving in één hand, en
dein een meer deskundige, te brengen; zulks scheen
te zullen slagen, toen de heer J. A. Frederiks zich in
1913 bereid verklaarde, een beschrijving der be
waarde oude gebouwen te bewerken. Het voorbeeld
van de Leidsche zustervereeniging stond hierbij
voor oogen. De oorlogsjaren echter waren voor de
verwezenlijking van dit plan niet gunstig, en ten
slotte zag ook de heer Frederiks er van af.
Ondergeteekende, secretaris geworden in 1918, zag
zich dan ook spoedig belast met het verzoek te
willen trachten, de zaak tot een goed einde te
brengen. Een gunstige omstandigheid kwam hem
daarbij te hulp, nl. de verschijning van het aan Zee
land gewijde deel der Voorloopige lijst der monu
menten van geschiedenis en kunst, bewerkt van
wege de Rijkscommissie voor de Monumentenzorg
door de heeren mr. dr. J. C. Overvoorde en J. A,
Frederiks. Hierdoor was een legger verkregen,
waarop met succes kon worden voortgewerkt. Al
spoedig bleek echter, dat een uitvoerige behande
ling van het vele, dat te Middelburg aan oude
architectuur is bewaard, niet alleen zeer tijdroo-
vend, doch ook zeer kostbaar zou worden, en na.
rijp beraad werd besloten, een eenigszins anderen
weg in te slaan. In plaats van een beschrijving te
maken van al het monumentale, dat nog aanwezig
is, werd tot concentratie op de particuliere huizen,
waarover in tegenstelling met de openbare gebou
wen weinig of niets bekend was gemaakt, besloten.
Uitnemend verzorgd door de firma Brusse, kwam
aldus het eerste stuk onzer publicistische werk
zaamheid in 1923 van de pers. Het werk werd
gunstig ontvangen, de Vereeniging mocht van de
regeering een subsidie van vijfhonderd gulden ont
vangen ter bestrijding der niet geringe kosten.
Nadat aldus het eerste deel der beschrijvingstaak
was vervuld, werd de arbeid tot de openbare ge
bouwen uitgebreid. De ondergeteekende bewerkte
voor het Oudheidkundig Jaarboek de geschiedenis
van de gebouwen der Oost- en West-Indische com
pagnieën, doch de toenmaals slechte wijze van uit
gave met name van de illustraties, weerhield het
bestuur gevolg te geven aan haar aanvankelijk voor
nemen, hiervan aparte overdrukken te laten maken
voor de leden der vereeniging. Vervolgens nam hij
de bouwgeschiedenis van het stadhuis onderhanden,
die aan de hand van archivalische onderzoekingen
bijna geheel kon worden nagegaan. Het Oudheid
kundig Jaarboek, sinds kort in veel fraaier vorm
uitgegeven, verleende ook hieraan gastvrijheid; de
Vereeniging liet een aantal overdrukken maken, die
onlangs aan de leden als feestgave bij het jubileum
van heden zijn toegezonden, en die ook plaatselijk
in den handel zijn gebracht.
Ook andere monumenten onzer stad verdienen
een grondig onderzoek en beschrijving. Misschien
zal „Oude Gebouwen" in de tweede kwarteeuw van
haar bestaan in de gelegenheid zijn, ook in deze
richting nog wat te doen.
W. S. UNGER
is en blijft onze
of
Vraagt 'tden duizenden gebruikers!
Wederverkoopers gevraagd.
Waar niet verkrijgbaar schrijve
men rechtstreeks ons.
Wijnstraat 22 Tel. 15501
ONZE te controleeren oplaag
van ruim 4800 ex. (ruim
4800 betalende abonné's) waar
borgt U, dat Uwe advertentie
in dit deel van Zeeland de g
Jr o o t t mogelijke publiciteit jj
eeft. Betrek in Uw reclame
campagne dus ook het
Uitgave
N.V. Boekh. en Drukkerij v/h-
BRONSWIJK
te Zierikzee.
Koepoortstraat 27, Telefoon 488
Uitgifte van
Firma H. C. REIJERS.
K ent Gij Baarn, het lustoord van
Gooi- en Eemland?
Schitterende natuur.
Prachtige Wandel- en fietspaden.
Uitstekende hotels en pensions.
Billijke prijzen.
Gratis inl. Verkeershuis V. V. V.
De Prov, Noordbrabantsche en
's-Hertogenbossche Courant
is het HOOFDBLAD van de Pro
vincie NOORD-BRABANT, wordt
daar het meest gelezen, in vele
gemeenten schier uitsluitend en
verschijnt dagelijks.
VOOR 'S-HERTOGENBOSCH
MEEST AFDOENDE
PUBLICITEIT,
Uitgevers
's-Hertogenbosch.
TE DORDRECHT
Afdeelingen voor: Werktuigbouw
kunde, Electrotechniek,Scheeps-
bouwkunde, Suikerindustrie en
Chemische techniek. Opleiding
voor gas, oliën en vetten, kunst
meststoffen, petroleum, enz.)
Toelatingsexamen op 18 Juli en
volgende dagenaangifte vóór
15 Juli.
Zij, die bevorderd zijn tot de 4e
klasse HBS. 5-j. c B en bezitters
van het M.UL.O. Diploma kun
nen van toelatingsexamen vrijge
steld worden, terwijl jongelui, in
het bezit van een goed einddiploma
H.B S 5-j c B. bij tijdige aanmel
ding in het 2e studiejaar geplaatst
kunnen worden Overlegging van
puntenlijst van het examen en rap
porten over het laatste schooljaar
verplicht
Bovendien sluit de opleiding
voor de afdeelingen Werktuig
bouwkunde en Eiectrotechniek
ook aan op het geleerde op Am
bachtsscholen, Machinistenscholen,
enz Inlichtirgen en programma's
verstrekt de Directeur der school
VALKENBURG L. Hotel „LIMBURGIA". Bonds-
Hotel A.N.W.B. - V.T.B. Familie-Pension an. Restau
rant. V.a.v. Gemeentegrot en Ruïne. Tel. 84. Modern
comfort. Garage vrij. Vraagt prosp. Goedk. tarieven.
Aanb. H. Lambriks.
VALKENBURG L. Hotel Pension SMEETS-HUYNEN.
Muntstr. 6. Tel. 77. Modern comfort. Gr. tuin. Garage
m. boxen gratis. Gereduc. Pens. p. v. en naseiz. f 3.50
hoofdseiz. f 4.50. Vr. geïll. prosp.
Nederlands schoonste familiebadplaats.
Uw zomerverblijf voor 1932,
Uitgebreide inlichtingen kosteloos Informatie Bureau V. V. Tel. 170,
A.'