RHSnaafPAIË
SPOOR/
MOSTERD
TWEEDE BLAD VAN DE PROVINCIALE ZEEUWSCHE MIDDELBURGSCHE COURANT VAN WOENSDAG 17 FEBRUARI 1932. No. 40.
ZEELAND.
DOOR RAD DY N S_Ph.deVRIES.Mzn
vm
V"- J/
(Wordt vervolgd.}
LIDO
De Gezondheidscommissie te
Middelburg,
Aan het verslag der .gezoindheidscofm,'
tnassie alhier over -1931, ontleenen
"wïj( het volgende:
In de samenstelling der co-mmis-sie
greep in 'l af.geloopen jaar geen verande
ring plaats.
Op 29 April 1931 overleed te Apel
doorn dr. R. Rijlsma die, vanaf de instel
ling der GezondhéidSGommissie, .geduren
de een tijdvak van 24 jaren als haar se
cretaris is opgetreden. Een woord van
hulde en dank zij hier gebracht aan
toean, die door zijn kimde en tactvol op
treden, de Commissie zoo belangrijke
diensten heeft bewezen.
Er zijn negen vergaderingen gehouden.
De. hjst der ingekomen stukken bedroeg
408.
'Da gezondheidstoestand der gemeente,
tgaf geen bijzondere reden tot lkachten
Het optreden van Paratyphus B bleef
tot één en van Poliomyelitis anterior
acuta tot twee gevallen beperkt.
Daar de klacht over het gemeenteriool
gelegen in den Veerschen weg, waarover
in het vorig verslag uitvoerig rapport
werd uitgebracht, nu ook door andere
bewoners geuit werd, besloot de com
missie deze zaak in handen te geven van
•den Directeur der gemeentewerken, ten
einde thans afdoende maatregelen, te ne
men, om de newoners voor goed te be
vrijden van een zoo hinderlijken overlast.
Genoemde directeur gaf na het instellen
van een onderzoek én het aanmengen
van een doeltreffende verbetering als
zijn meening le kennen, dat dit bezwaar
alleen oip den duur te overwinnen zou
zijp door een veelvuldig en op geregelde
tijden schoonmaken van hét riool.
Ttot op heden heeft zich nu die klacht
niet herhaald.
■Een klacht, die bij de commissie
meermalen werd ingediend, berust op 't
feit, dat door een handelaar een droge
rij van huiden en vellen wordt geëx
ploiteerd, waarooor zich een ondrage
lijke stank verspreid, waarvan de be
woners dier huurt grooten overlast on
dervinden, Toen indertijd door den eige
naar dezer perceelen aan het Gemeen
tebestuur concessie werd aangevraagd
tot het exploiteeren eener huidendroo-
gerij, is hem die geweigerd op grond
van het feit, dat een dergelijke exploita
tie, vooral bij' 'n eventneelé uitbreiding
zeer dikwijls tot klachten der omgeving
aanleiding geeft en het verbreiden van
een dergelijken stank in een dichtbe
volkte gemeente wel allerminst "bevor
derlijk kan geacht worden voor de
volksgezondheid.
Toen nu deze handelaar, niet tevre
den met die weigering, zich beriep op
de Kroon, werd hem die concessie ver
leend op voorwaarde, dat bij de daarbij
gestelde eischen stipt zou opvolgen.
De hierboven genoemde klacht is
daarop in handen der Politie gestéld,
die een nauwkeurig onderzoek instelde
en de Commissie mededeelde, dat zij
toezicht zal houden op het naleven der
door de Kroon gestelde voorwaarden.
"Een klacht over vervuiling van een
zijwegje van den Noordweg ging verge
zeld van de mededeeling, dat de werk
lieden van den Middelburgschen Rei
nigingsdienst daarvan mede de oorzaak
waren. De Commissie stelde daarop den
3 lj.
En-Charod is op dezelfde leest ge
schoeid. Het is economisch al verder
dan Béth-Alpha, kan zich niet alleen
reeds heelemaal zelf bedruipen, maar
ook al beginnen aan ée afbetaling der
investeeringskosten, die vele duizenden
ponden belo.open. Hier gaat een vrouw,
een dame, met ons mede, wier meisjes
naam Esther Budko is. Zuster van den
schilder Budko, en deze een leerling
van Struck. Van prof. Struck had ik
overal introducties bij de persoonlijk
heden, die wij noodig zouden hebben,
zoodat ons nergens een seconde verlo
ren ging met navragen en zoeken en wij
nooit van het kastje naar den muur ge
zonden werden,
"In En-Charod zijn de houten barak
ken bijna allemaal door steenen huizen
en gebouwen vervangen. En alles wordt
naar hoogerop verplaatst. Voor de vei
ligheid! Bijna niets is nog beneden. En
dat is van hout en niet bewoond. De
woningen beslaan niet de meeste ruim
te. Het zijn complexen, waarin ook de
echtparen niet méér hebben dan één
kamer en keuken ,of bijvertrekje. Alles
immers is gemeenschappelijk; eetzaal
Directeur van dezen dienst met deze
beschuldiging in kennis waarop hij
meldde, een onderzoek daarna te heb
ben ingesteld en bevonden te hebben,
dat dit bericht onjuist was. Hiertegen
is door den klager bij de Commissie
geen protest aangeteekend.
Daar bij de Commissie meermalen
klachten inkomen, die niet behooren tot
haar ressort en dus voor kennisgeving
konden aangenomen worden, meent zij
op grond van de onwetendheid van een
deel van het publiek, dat het doeltref
fender is, die klachten over te brengen
aan het juiste adres.
Zoo beklaagde zich een door de Hei-
de-Maatschappij te werk gestelde ar
beider, dat hij door ongeschikt gereed
schap, hem verstrekt voor het uitbag
geren van een sloot, dienend voor af
voer van faecaliën van Middelburg naar
Veere, was geïnfecteerd, en er ook geen
voldoende maatregelen genomen waren
om zich behoorlijk te kunnen reinigen.
Deze klacht werd dus aan de Gezond
heidscommissie te Veere overgebracht.
Mét het oog echter op mogelijk be
smettingsgevaar meende de Commissie
in dezen haar medewerking te moeten
verleenen tot het voorkomen van be
smetting. Bij onderzoek bleek, dat de
arbeider zijn berichten sterk had over
dreven, dat het gereedschap, waarmede
dit werk moest worden verricht, niet
door ander was te vervangen, dat ech
ter de gelegenheid zich behoorlijk te
kunnen reinigen niet voldoende kon
worden geacht met het oog op den aard
der werkzaamheden, zoodat onmiddel
lijk maatregelen werden genomen in
deze behoefte ruimschoots te voorzien.
Bij het uit den weg ruimen van de g
wone klachten over verstopte riolen,
ondervond de Commissie tengevolge de-
zer tijdsomstandigheden wel eens wat
tegenstand bij de huiseigenaren, maar
bereikte zij door haar optreden toch
steeds het gewenschte resultaat.
Een paar klachten werden niet in be
handeling genomen, omdat bij onder
zoek bleek, dat men door het interme
diair van de Gezondheidscommissie ge
schillen trachtte te beslechten, die bij
buurtgenooten ontstaan waren.
Dit jaar bereikte de Commissie van
het College van Burgemeester en Wet
houders menig verzoek om advies inza
ke nieuwbouw of verbouw in afwijking
van de Bouwverordening.
Op 27 Januari gewerd de Commissie
van het College van Burgemeester en
Wethouders een verzoek om advies op
hun voorstel aan den Raad tot het onbe-
baarverklaren van een tiental woningen
en den bouw van tien eenvoudige één
gezinswoningen, voorzien van gas,elec-
triciteit en waterleiding, benevens mo
dern privaat, tegen den billijken huur
prijs van 2.70 per week. Deze wonin
gen zullen binnenkort gereed zijn.
Het onbewoonbaar verklaarde per
ceel P 100, langen tijd een twistgeding
tusschen gemeente en eigenaar, zal tot
pakhuis worden ingericht.
Door het Instituut voor Preventieve
Geneeskunde werden een aantal vragen
gesteld, betrekking hebbende op het
bouwen van woningen speciaal met het
oog op den weldadigen invloed van het
zonnelicht. Deze vragen, geheel vallend
op het terrein van den medicus-hygie-
nist, zijn door het medisch lid als medi
cus beantwoord.
Door de bijzondere tijdsomstandighe
den is de termijn van de onbewoonbaar-
verklaring der bovengenoemde wonin
gen met 6 maanden verlengd gewor
den.
Het aantal besmettelijke ziekten be
droeg voor: Roodvonk 9 gevallen;
Diphtheritis 1 geval; Paratyphus B 1 ge
val; Typhus abdominalis 1 geval; Poli
omyelitis anterior acuta 2 gevallen; Me
ningitis cerebrospinal^ epidemica 1 ge
val.
Van den Hoofdinspecteur voor Be-
mmmmmvrnrnmtm-
leeszaal, zaal voor ontspanning; alles
wat er noodig is. En voor de kinderen
is er een kinderhuis. Meer dan één. Er
zijn veel kinderen. Maar ze zijn niet
thuis. De ouders komen hen 's avonds
voor het ter ruste gaan, goeden nacht
zeggen en blijven dan korter of langer
met hen samen. Maar overigens zijn de
kinderen ook collectief bezit en hun
verzorging en opvoeding een collectie
ve zorg. De ouders werken inderdaad
zoo lang het dag is, met natuurlijk de
noodige indeeling en rustpoozen. En de
dag begint heel vroeg en „men gaat uit
naar zijn taak en zijn werk tot den
avond" 3). Of hieruit het systeem is ont
staan? En of het daarmede te verdedi
gen is? Het kind komt ter wereld in het
Centrale Ziekenhuis van den Emek. Dat
is de regel. Vandaar keert de moeder
terug naar haar werk.
En bet kind gaat naar het Kinderhuis.
Het systeem leek en lijkt mij 'niet min
der dan verschrikkelijk. Om de ouders.
En om de kinderen. De ouders echter
hebben deze methode zelf gekozen en
ze schijnen het mooi en heerlijk te vin
den. Een jonge moeder, die wij troffen
en die ook in Holland was geweest,
vroeg mij met trots: Zouden arbeiders
kinderen wel ergens ter -wereld zulk
een verzorging krijgen? Nee» moest
ik zeggen zulk een verzorging niet.
Want het huis is mooi. En de harichting
is model. In alles deele, HygiëmYch en
3}. Ps. 104, 23.
De ziel van den Oosterling.
Hoe moeilijk het voor den Westerling
is, de ziel van het Oosten te peilen,
blijkt nog eens weer uit het volgen
de geval, dat door een der Oost-Indi-
scihe bladen verhaald wordt.
Eenige maanden geleden was iemand
in het onderdistrict Pakis, Ismael ge
naamd na langdurige overpeinzingen tot
de concluisie gekomen, dat de wereld
op haar eind loopt en dat een uitbarsting
van den vuurspuwenden berg, de Me-
rapi zeer binnenkort het schrikkelijk
tooneel van een algemeene weretdca-
tastrophe zou vooraf gaan.
Hij heeft vier anderen ook van deze
droombeelden doordrongen en gevijven
zijn ze toen den Merapi opgegaan om in
den krater den dood te zoeken. Op een
heiligen steen boven Selo (dat tusschen
Merapi en Merbaboe ligt) heeft Ismael
brieven gedeponeerd, aan den gouver
neur van Midden-Java, aan den resi
dent van Kedoe en aan den regent van
Magelang, waarin ze mededeeling de
den van hun voornemen. Merkwaardig
was een zinsnede uit een achtergelaten
brief, in 't Nederlandsch, waarin de schrij
ver mededeelde, dat hij na zijn dood in
den krater astraal zou blijven voortle
ven.
Van alle zijden is men vruchteloos op
zoek geweest. Totdat onlangs de topo-
graaf bij den Vulkanologischen dienst, de
heer Petrochefsky, die op den waarne
mingspost Babadan verblijft, op een och
tend omstreeks tien uur twee lijken zag
liggen aan de Noordoostzijde van den
krater, dus vlak onder den hoogen
negatief te verloopen. De Commissie
kan voorts tot haar groote voldoening
mededeelen, dat de installatie aan de
prise d'eau ter vergrootig van het lil-
teroppervlak voltooid en op 19 Uct.
j.l in gebruik is genomen. De Com
missie spreekt dan ook de verwachting
uit, dat in het aanstaand verslag va*
den Hoofdinspecteur van de Volksge
zondheid de clausule: „dat de water
voorziening te Middelburg thans aan. de
te stellen eischen geheel voldoet niet.
moge gemist worden.
kraterrand"8 aari^den^'kant v7n" SeCTe In de vleesvoorziening heersche.
heer Petrochefsky was met een koelie jj helaas nog toestanden e, La_
naar boven gegaan om temperaturen in strijd met de eischen L j-
solfataren te meten en daartoe reeds om
half zes 's morgens uit Babadan ver
trokken. Toen hij over de lava van 1931
een eind in den krater doordrong, zag
hij plotseling, tusschen rookslierten
door, twee geheel ontkleede lichamen,
waarvan er één onder een grooten steen
verrpletterd lag. Ze waren geheel zwart
geworden, maar niet verbrand. Het was
door de opspuitende stoommassa's on
mogelijk, de plaats te bereiken, waar »e
lagen en de kraterbodem was zoo heet,
dat zelfs de koelie het niet zonder schoe
nen afkon. Van een opklaring heeft de
heer Petrochefsky gebruik gemaakt om
er een foto te maken.
Van de andere vermisten werd niets
gezien.
Als de lijken inderdaad zijn van het
gezelschap Ismael dan moeten ze den
krater hebben beklommen aan den kant
van Selo en van daar van den ongeveer
80 meter hoogen rand zijn afgespron
gen!
KOMT IN
smettelijke Ziekten ontving de Com
missie een mededeeling over:
a. Vaccinatie in het eerste levens
jaar;
b. Poliomyelitis-bestrijding.
Daar de Directeur der Gemeente
reiniging den bestaanden ontsmettings
oven had afgekeurd, als zijnde oud en
versleten en niet meer beantwoordende
aan de thans te stellen eischen, is door
het College van Burgemeester en Wet
houders in overleg met den betrokken
Inspecteur van het Staatstoezicht op de
Volksgezondheid, een voorstel aan den
Raad ingediend tot het aanbrengen van
een ronden, vacuum-formaldehyde-ont-
smettingsoven met een inwendigen dia
meter van 1350 mM. De Minister van
Arbeid, Handel en Nijverheid verklaarde
zich bereid de helft bij te dragen in de
kosten, mits de aanschaffing geschiedde
in overleg met den inspecteur van de
Volksgezondheid. De oven, thans reeds
eenige maanden in gebruik, voldoet uit
stekend.
In aansluiting aan hetgeen volgens ar
tikel 18 van de Wet op de Besmettelij
ke Ziekten betreffende den bouw van
barakken in het vorig verslag is mede
gedeeld, meldt de commissie, dat 't Ge
meentebestuur te dien opzichte krach
tige pogingen aanwendt om deze zaak
tot een goede oplossing te brengen en
in deze, nog steeds diligent is.
Volgens de verstrekte maandstaten
van den loop van den Burgerlijken
Stand, bleek, dat de influenza dit
jaar weer eenige offers eischte en dat
enkele gevallen van pneumonie, long
ontsteking, kanker, hart- en nieraan
doeningen, arteriosclerose, apoplexie
en ouderdomsgebreken wederom als
doodsoorzaak moesten worden gecon
stateerd.
In aansluiting aan hetgeen daarom-
tient in het vorig verslag is medege
deeld, kan worden gemeld, dat de apo
theek van het Instituut der Godshuizen
is opgeheven en de Geneesmiddelen
voorziening thans door de apothekers
bij toerbeurt van drie maanden ge
schiedt; deze nieuwe regeling levert
geen aanleiding tot eenige bemerking
op.
Het keukenzoutgehalte (NaCl) van het
leidingwater, dat geregeld maandelijks
werd onderzocht, schommelde van 73
tot 91 mGr. per liter.
Evenzoo werd dit water om de 14 da
gen bacteriologisch onderzocht uit een
kraan van de périphérie en meerdere
malen aan de prise d'eau:
a. uit het kanaal; b. uit den reinwa-
terkelder (Oost); c. uit den reinwater-
kelder (West).
Als résumé der resultaten, vermeld
in de gezonden rapporten, kan worden
gemeld, dat zich in verreweg de meeste
gevallen geen enkele colonie op Agar-
voedingsbodem vormde en dat de proe
ven naar Mac Conkey, ingesteld met 4
maal 12 CC water, bevonden werden
VRAAGT
Let op het Fabrieksmerk
(lngez. Med.)
BHBfiNRX
paedagogisch. Want de kinderen, inge
deeld naar hun leeftijd, worden hier den
heelen dag ontwikkelend en in doelma
tig spel bezig gehouden. Dat alles is be
wonderenswaardig. Maar verzorging en
opvoeding zijn twee. En een Kinderhuis
is geen ouderlijk dak. Waarjnede eigen
lijk alles is gezegd. Niettemin werd mij
verzekerd, dat de band tusschen de
ouders en de kinderen hier niet minder
stevig is dan bij welke andere maat
schappelijke verhoudingen en regelin
gen ook. En dat ouderliefde en kinder
liefde er evengoed bij gedijen.
Kunnen we ook hier een Synagoge be
zichtigen? „Neen", zegt Esther Budko.
„Die hebben we niet" gaat ze ernstig
eenigszins irronisch, en als spijtig pole-
miseerend voort. „Wij zijn immers
goddeloozen!" En met een armbeweging
naar het werk en in het rond: „Wij ge-
looven, dat wij God hier beter ver
staan, en -dat bij ons hier beter ver
staat." „De school dan" vragen wij
„en het onderwijs en joodsche lette
ren en wetenschap? En de Bijbel?
„Wis en zeker!" zegt zij „Kunnen
wij onze kinderen dan betere en mooi
ere en verhevener klassieken geven dan
den Bijbel?"
We rukken op Afoelé aan, alwaar
we een behoorlijk hotel weten te vin
den, Het is niet ver meer. Als we halt
houden, komt de waard aan ons
portier en vertelt ons, dat hij ons tot zij
nen spijt niet kan herbergen, omdat hij
leden van de politiemacht beeft gekre
gen en nu alle kamers bezet zijn. Hij
wist, dat wij in aantocht waren, want
hij had van prof. Struck mijn post ge
stuurd gekregen,' die inmiddels voor mij
te Haifa aangekomen was. Die post was
een blijde verrassing. Maar het was 'n
tegenvaller, dat wij geen hotel hadden.
We hebben echter nog eenige daguren
en Schmidt meent dat we de belang
rijkste instituten in den Emek nog kun
nen zien en toch met den avond Haifa
bereiken. Daar zullen we het op aan
leggen. Afoelé is bedoeld als de groote
centrale hoofdplaats van den Emek.
Maar zij is het nog niet, al heeft zij het
hoofdstation van de spoorlijn. We heb
ben niet veel keuze voor hotel. We
frisschen ons op en verkwikken ons aan
wat spijs en drank.
En we trekken weg naar het groote
Centrale Ziekenhuis, gesticht en onder
houden door het Arbeidersziekenfonds
en de prachtige Amerikaansche vereeni-
ging „Hadassah", die Palestina met tal
van hygiënische instituten van den eer
sten rang heeft voorzien en den heelen
gezondheidsdienst op modernen grond
slag heeft geregeld en tevens onder
houdt. Mooie ligging, hoog, den omtrek
beheerschend. Mooi gebouw. Mooi en
voor zoover ik kan beoordeelen
volledig ingericht, zooals een ziekenhuis
moet ingericht zijn. Ook wat het ver
plegend personeel van broeders en zus
ters betreft.
Bij het aanschouwen van zulke insti
tuten moet jjjfïi telkens weder tien ja
ten we hopen, dat met de Wet in de
band, aan dezen ontoelaatbaren toestand
dit jaar een einde zal wordefl
Reeds jaren geleden heeft deze toe
stand de ernstige bezorgdheid van ons
Gemeentebestuur gewekt en heeft dit
dan ook een plan en begrooting voor het
bouwen van een abattoir ter fine van
advies aan de Commissie voorgelegd.,
Door samenloop van allerlei omstan
digheden, onderhandelingen en ontstane
verwikkelingen is dit goede plan tot op
beden nog niet tot uitvoering gekomen,
totdat in Maart 1931 ons een nieuw
voorstel van het Gemeentebestuur be
reikte tot het bouwen van een abattoir
op den Poelendalensingel, Dit lijvig dos
sier bevatte naast een zevental teeke-
ningen, de vóórgeschiedenis, de ver
schillende onderhandelingen en bespre
kingen, de begrooting, exploitatie-bere
keningen, aanleg van wegen enz. Aan
dit voorstel kon onze Commissie met
groote ingenomenheid haar adhaesie
hechten. De Commissie vertrouwt dan
ook, dat de Raad hieraan zijn goedkeu
ring zal hechten.
WALCHEREN.
NIEUW EN ST. JOOSLAND. Maan
dagmiddag hield de raad dezer ge
meente een openbare vergadering. Af
wezig het lid Klompe wegens onge
steldheid.
Ingekomen was een dankbetuiging van
de familie Catsman voor betoonde deel
neming bij de begraving van wijlen I.
Catsman, tot kort voor zijn dood ge
meentebode alhier.
De voorzitter deelde mede, dat voor
werkverschaffing in 1931 totaal is uit
gegeven 780.dat een steunregeling
ter goedkeuring is opgezonden aan de
regeering; dat hij zich in verbinding heeft
gesteld met de besturen der gemeenten
Ritthem, O. en W, Souburg en Vlissin-
gen betreffende de uitvoering van den
aanleg van den nieuwen rijksweg van
hier naar Vlissingen, en dat de gemeen
ten Ritthem, Souburg samen willen
werken om gedaan te krijgen, dat de
werkloozen in die gemeenten tewerk
kunnen gesteld worden bij de voorgeno--
men werkzaamheden in den polder Wal
cheren. Een en ander is ook voor kennis
geving aangenomen.
Op het aangehouden verzoek van J.
de Vries, grafdelver om extra belooning
voor begraving van lijken uit andere ge
meenten op deze begraafplaats, werd
na toelichting door B. en W. afwijzend
beschikt.
Aan het Bestuur der Bijz. School werd
een voorschot verleend op de vergoe
ding krachtens art. 101 der L.O.W, voor
1932 van 1150.83. De korting op de
jaarwedden van den burgemeester,
secretaris en ontvanger, waarover door
MIDDELBURG
ren terugdenken. En overwegen, hoe>
het er toen in den Emek moet hebben
uitgezien!
Vlak bij ligt K'far-Jeladiem, dat is;
Kinderdorp.
Een kolonie voor weezen. Een alge
meen weshuis. Maar een landelijke in
richting, waar de jongens en meisjes in
den landbouw worden opgeleid en m
alle werkzaamheden, die voor het land
bouwbedrijf noodig zijn. Er is een volle
dig landbouwbedrijf aan verbonden,
waarin de kinderen gaan werken van
den leeftijd af, waarop ze ook in het ge
zin als boerenzoons en -dochters zou
den medearbeiden. Ook hier is alles,
wat tot het verblijf, het onderwijs en 't
bedrijf behoort, naar het hoogere ge
deelte van het bezit gebracht of wordt
er langzamerhand heen verhuisd. Al
weder voor de veiligheid. We zien hier
bovendien een vaste politiepost, Eén
bereden man.
Ook de meisjes-landbouwschool in
Nahalal doen we aan. Het is vacantie-
tijd en niet de heele meisjes-bevolking
is aanwezig. Maar we zien het hoofdge
bouw en de omgeving en de tuinen -en
een aantal aanstaande boerinnen aan 't
werk in de stallen en bij het pluimvee
en aan den arbeid op het land. Onze be
knotte tijd dwingt ons tot een slechte
vluchtige beschouwing. Want ik wil in
zonderheid nog graag even in Scheich-
Abreq zijn.