RÜSnaarPAlïSlNA
de herrnhutters
jubileeren,
zeeland.
TWEEDE BLAD VAN DE PROVINCIALE ZEEUWSCHE MIDDELBURGSCHE COURANT VAN VRIJDAG 5 FEBRUARI 1932, No. 30.
DOOR RADDYN S.PKdeVRIES.Mzn
Op bezoek bij de Broederge
meente in Zeist.
(Van onzen specialen
verslaggever.)
In de bede-zaal van het weeshuis te
Herrnhut vond op den avond van
Augustus 1732 een treffende samen
komst plaats van een aantal bewogen,
eenvoudige godsvruchtige mannen en
vrouwen. Met gebed en zang, met tra
nen, werd afscheid genomen van de
Herrnhutters David Nitschman en Leon-
hard Dober, die op het punt stonden
naar West-Indië te reizen om daar, als
slaaf onder de slaven levend, de ge
knechte negers den troost van het
christen-geloof te brengen.
Den 21sten Augustus reisden de beiae
zendelingen af: aan een beweging, die
in den loop der eeuwen een ontzaglijken
omvang zou krijgen, en die voor de
menschheid van groote beteekenis zou
blijken: de zending, was de eerste stoot
gegeven.
In Augustus van dit jaar zal in een
groot gedeelte der wereld, in alle lan
den waar de Herrnhutters zich geopen
baard hebben, de oorspronkelijke daad
van de eerste zendelingen herdacht wor
den. Ook hier te lande heeft men in den
herdenkingsdag aanleiding gevonden de
aandacht op de Broedergemeente te
vestigen. In Zeist, de moeder-nederzet
ting van de Herrnhutters in Nederland,
heeft zich n.l. een comité gevormd om
den 200sten jaardag der uitzending van
de eerste zendelingen op bijzondere
wijze te herdenken.
In verband hiermede brachten we een
bezoek aan de Evangelische Broederge
meente, die in Zeist gevestigd is in het
groote complex statige oude gebouwen,
welke de breede laan naar het historisch
Zeister slot op markante wijze flankee
ren.
Den secretaris van het genootschap
en. zijn helpers vonden we bereid ons in
te lichten, ons rond te leiden, kortom
ons een blik te gunnen in het leven der
Herrnhutters, waaromtrent tal van bui
tenstaanders soms de vreemdste the-
oriëen ten beste geven. De een meent,
dat de Herrnhutters een soort klooster
gemeenschap vormen, een ander gelooft
dat zij in primitieve hutten als hermie-
ten zich louter aan gebed en onthouding
over geven, weer anderen verkondigen,
dat de Herrnhutters op bloote voeten
of op sandalen en in bizarre gewaden
rond wandelen.
Zoo leven de Herrnhuttersniet.
Noch in Zeist, noch elders ter wereld.
Zij leven als alle andere menschen te
midden van hun gezin in gewone huizen,
zij dragen gewone colbertjes, zij beklee-
den gewone maatschappelijke functies,
en bestrijden allen het eigen levenson
derhoud; zij vormen slechts een gods
dienstig genootschap, dat alleen op en
kele traditioneele gronden en op eenige
overtuigingsmotieven van vele landere,
meer bekende godsdienstige genoot
schappen afwijkt, Om bij de afwijkingen
te beginnen: de Broedergemeente in
Zeist bestaat uit nauwelijks 300 leden,
en een groot aantal hunner nam intrek
in de bij elkaar staande, reeds in de eer
ste helft van de 18e eeuw op initiatief
van den naar Nederland uitgeweken
graaf van Zinzendorf gebouwde wonin
gen, die meer van deftige heerenhuizen
dan van armoedige hutten weg hebben.
Vele leden van het genootschap wonen
buiten deze nederzetting, willekeurig
in het dorp, waar zij zich door niets van
andere dorpelingen naar buiten onder
scheiden.
i l
21)
We staan reeds stil tusschen de twee
lingbergen, die elkander aankijken. Eens
was de Geriziem kaal en de Ebal groen.
Thans staan ze beide vaalgebrand
Waar, op den Ebal, bevinden zich of
hebben zich de steenen bevonden, die
Israël daar moest oprichten, wanneer
het den Jordaan zou overschreden en
het land bezet zou hebben? (2) Wellicht
hebben hier op deze plek, waar wij nu
halt gehouden hebben, eens de Levieten
gestaan bij de Heilige Arke met de Stee
nen Tafelen, terwijl de Stammen naar
de voorgeschreven orde aan weerskan
ten van het dal de hellingen der bergen
vulden en vloek werd bedreigd en ze
gen werd beloofd, (3) En onze gedach
ten vliegen over eeuwen en raken het
droeve slot van Gideons huis, het ko
ningschap van Abimélegh, zijnen vree-
selijken zoon en diens einde; Jothan op
den Geriziem ginds zijnen fabel van de
boomen, die een koning willen (4) zeg
gende over de hoofden van Sichem's be
volking; Rechab'am en Jarob'am en de
scheur in het volk, (5) rie nooit weer is
(2) V Moz. 27.4.
(3) V Moz. 11, 26—<28 en 27, 12—26.
(4) Richt 9,
(5) 1 Kon. 12.
De kerk, die zich in het midden van
de huizen op het zusterplein bevindt,
(het links gelegen Broederplein wordt
door de laan naar het Slot van het Zus
terplein gescheiden) lijkt in- en uitwen
dig op alle andere kerken ter wereld. Al
leen valt op, dat het interieur geheel in
wit gehouden is, men treft nergens kleu
ren; de eenvoudige zeer lange harde
banken, waarop tijdens de samenkom
sten links de broeders, rechts de zusters
zitten, zijn even blank als de spreekta-
fel, die volgens de traditie niet als een
kansel boven de zittenden mag uitste
ken, even wit als de gordijnen voor de
ramen en de toga, die de voorganger
draagt.
Aan de aloude traditie houden de
Herrnhutters wel in menig opzicht vast.
Zoo dragen de zusters ook thans nog
een klein wit mutsje tijdens de samen
komsten in de kerk, en ook thans nog
kan men aan de kleur van het mutsen
bandje onderkennen tot welken staat
de draagster gekomen is. Het mutsen
bandje van de weduwe is wit, dat van
de gehuwde vrouw blauw, het jonge
meisje beneden 18 jaar draagt een don
kerrood bandje, de ongehuwde die de
18 lenten al passeerde voert een roze.
Tijdens het sacramenteel ritueel leggen
alle vrouwen een witten omslagdoek om
de schouders.
Als een traditioneele eigenaardigheid
kunnen worden vermeld de samenkom
sten op Oudejaarsavonden te half twaalf,
teneinde gezamenlijk het nieuwe jaar in
te kunnen gaan, en het gemeenschappe
lijk bezoek der leden aan het kerkhof op
eersten Paaschdag te 6 uur 's morgens
om de dooden te herdenken. Het kerk
hof is uitsluitend bestemd voor de leden
der Broederschap, die alleen hun laat
ste rustplaats vinden onder dezelfde
kleine vierkante grafsteenen, opdat na
den dood alleen aan elkaar gelijk zullen
zijn.
Gelijkheid brengen de Herrnhutters
ook in de ter aarde bestelling der doo
den. Welke positie de overledene in de
maatschappij ook bekleed moge hebben,
of hij jong is of oud, hij wordt op de
schouders van 10 mede-broeders ver
voerd van zijn woning naar de kerk, en
van de kerk naar de begraafplaats, en
den nederigen overledene gaan even
veel koralen spelende bazuinblazers
voor als den maatschappelijk ééns hoog
geplaatsten doode.
Tot zoover een en ander over traditi
oneele en symbolische handelingen uit
het leven der Herrnhutters, wier gods
dienst overigens zóó dicht bij den gods
dienst der hervormden staat aldus
een onzer leidsmannen dat er alle
aanleiding zou zijn tot oplossing van de
eene groep in de andere, indien er niet
iets anders was, dat de Herrnhutters zeer
zelfstandig doet blijven.
Dat andere is de zending der Herrn
hutters, i waarover in een volgend ar
tikel meer.
Gelden voor wegsverbetering.
Ged. Staten van Zeeland deelen in
het Provinciaal Blad mede, dat aan de
provincie Zeeland over 1930 als aandeel
in de uitkeering uit de opbrengst der
wegenbelasting en rijwielbelasting
281.928.21 is toegekend, en dat voor
een bijdrage uit de beschikbare gelden
in aanmerking koipen de hieronder ver
melde lichamen en zulks tot de bedra
gen, daarbij vermeld, tot een totaal van
540.361.50, Waarvoor, gelet op de over
schotten der vorige jaren voldoende
fondsen aanwezig zijn en gehoord den
geheeld tot op den dag van heden,
Sichem bergt al deze historie. Ginds
graaft men er naar. We hebben den
puinheuvel reeds in de verte ontdekt,
waar we een troep menschen in den zon
zien werken. En kleine jongens omzwer
men onze auto en brengen Struck en mij
in het vooruitzicht op bakschich graag
langs den kortsten weg daarheen. Wij
hebben veel geluk: we treffen er nie
mand minder dan dr. G. Welter, lid van
den Archaelogischen Raad van Palestina,
een blond, blauwoogig stoer Germaan, die
de afgraving leidt. Hij en prof. Struck
kennen elkander. Natuurlijk! Wien kent
Struck niet? Aanstonds staan we onder
het afdak van het geïmproviseerde tentje
van dr. Welter. We zullen daar thee van
hem krijgen. Hij zal ons alles uitleggen.
Hij is er direct in. We volgen hem al
over het terrein van hetgeen reeds bloot
gelegd is. Hier hooger, daar lager. Diep
in den grond zien we geweldige muren,
en daarop en overheen weer bouwwer
ken uit volgende perioden. Dr. Welter is
geestdriftig. En ik begrijp het. En ik be
wonder al dezen arbeid, die slechts in
eindeloos geduld en met taaien, onver-
moeiden wetenschappelijken zin onder
nomen en volbracht kan worden, „Hier
heeft prof. Sellin gegraven vertelt ons
dr. Weiter daar en ginds. Maar nadat
hij had gegraven en gekeken en conclu
sies getrokken, moest hij er alles weer
dicht werpen, omdat hij met de eigenaars
van den bodem aldus van te voren had
gecontracteerd. Veel geld weg en weinig
gewonnen! Maar de regeering zal dit
heele terrein nu wel op de eene of an
dere wijze onteigenen en aldus de meest-
historische plek van Palestina voor goed
HET WEER IN ZEELAND IN DE
MAAND JANUARI.
(Van onzen meteoroloog.)
Wat geen record is, telt in deze we
reld niet mee. Mooi dansen interesseert
de wereld minder, dan lang dansen
liefst, vanwege de sensatie, tot de dood
er op volgt,
In de meteorologie komen records niet
zoo heel vaak voor: al die „sinds men-
schenheugenis niet waargenomen ver
schijnselen" blijken meestal, bij nauw
gezette controle in de tabellen met min
der liegende cijfers, reeds veel vaker
voorgekomen, of overtroffen te zijn.
Maar nu is de record-jagerij toch ook
in de nuchtere weerkunde binnengedron
gen door een periode van hooge baro
meterstanden, zooals die letterlijk in de
annalen der Nederlandsche meteorologie
nog niet was opgeteekend! De hoogst
genoteerde luchtdruk in Nederland was,
sinds 1849, dus nu 83 jaren geleden, 786,2
mm (waargenomen op 17 Jan, 1882, te
Den Helder). En nu bereikte de barome
ter te De Bilt een stand van 787,2 mm!
Dit is, bij een jaargemiddelde van 761
mm, een kwikdruk van ruim 214 cm ex
tra. De vraag, of dit buitengewoon groote
verschil in druk van invloed op den nor
malen mensch geweest kan zijn, zal,
dunkt ons, niet met zekerheid te beant
woorden zijn en zij voert ons trouwens
ook buiten het gebied der meteorologie.
(Waarschijnlijk is echter in aanmerking
nemende de verschijnselen, die bij stij
ging tot groote hoogten of daling in
groote diepten optreden, dat de gelei
delijkheid van den overgang den gezon
den mensch in staat gesteld zal hebben,
zich volkomen aan te passen.)
De luchtdruk was voor ons land in die
periode gelijk aan den druk, dien wij on
dervonden zouden hebben, indien we 270
m beneden N.A.P, gelegen hadden, De
hoogste barometerstand, dien wij in
Middelburg noteerden, was 786,4 mm,
des middags te 5 h van den 26en Jan.;
Vlissingen noteerde dien dag 786,9 mm,
's avonds 7 h. De laagste stand in
Januari was alhier 742,4 mm (den
6en 5 h); Vlissingen noteerde 738,1, om
7 h.
Niet alleen de luchtdruk week ver
af van het normale: ook de tempera
tuur, die in heel Nederland gemiddeld
234 boven normaal was. In Zeeland
was het gemiddelde 5,6 °C tegen
normaal 3,5 °C, dat is dus 2,1 0 te hoog.
(Verleden jaar waren we er óók boven,
met 4,2 °C.) De hoogste tempera
hoofdingenieur van .den Provincialen
Waterstaat.
De provincie zelf over een totale uit
gave ad ƒ247.652 a. 50 pet. uit het aan
deel der provincie in de uitkeering uit
genoemde belastingen 123.826 en 25
pet. uit de vanwege de Provincie be
schikbaar gestelde gelden 61,913; de
gemeente Wissekerke over een totaal-
uitgave ad 76.869, resp. 38.434.50 en
19.217.23; de gemeente 's Heerenhoek
over totaaluitgave ad 613, resp. 306,50
en 153.25; de gemeente Heinkenszand
over totaaluitgave ad 697, resp. 348.50
gulden en ƒ174.25; en over totaaluitga
ve ad 41.400 resp. 20.700 en 10,350;
de gemeente 's Heer Arendskerke over
totaaluitgave ad 34.374, resp. 17.187
en 8.593.50; de Commissie tot beheer
van den straatweg MiddelburgVeere
over totaaluitgave ad 75.604 resp.
37,802 en 18.901; en over totaaluit
gave ad 4926 resp. 2463 en 1231.50;
de polder Walcheren over totaaluitgave
ad 32.502 resp. 16251 en 8.125.50;
en over totaaluitgave ad 8000 resp.
4000 en 2000; de gemeenten West-
kapelle, Zoutelande, Biggekerke eri Kou
bewaren. Dat hebben we nu ten minste
bereikt." Prof, Böhl uit Leiden is'er niet.
Zijn „Palestina in het licht der jongste
opgravingen en onderzoekingen" (6) is
hier een deskundige en dus veel betere
gids dan ik het kan zijn. Dr .Weiter weet
nog niet, of hij hem na het Oriëntalisten
congres nog te Sichem kan verwachten.
Hij geeft mij zijn groeten mede,
We scheiden noode, maar zijn genood
zaakt verder te trekken zonder hier naar
andere belangrijke punten om te zien.
Geriziem en Samaritanen en hun heilige
plaatsen liggen al achter ons. We rijden
door Nabloes, dat door de Romeinen als
Neapolis werd gesticht en dus evengoed
Napels had kunnen heeten. Een mooi
en naar het schijnt welvarend stadje. In
een vruchtbare streek. Brandpunt nu van
Arabische actie en politieke agitatie,
Weldra zijn we in de nabijheid van het
Arabische dorpje Sebastye aangekomen.
Het ligt daar in de hoogte. En het is niet
zoo eenvoudig daarheen met de auto te
komen, over de slechte, steile en boven
dien serpentineachtige zijwegen. Soms
zegt Schmidt, als hij den een of anderen
draai ineens genomen heeft: gelukt! Soms
fluit, soms neuriet hij een wijsje, soms
zingt hij een liedje een Hebreeuwsche
liedje! Dat is zoo zijn gewoonte en het
een en het ander is me reeds een maat
staf geworden ter beoordeeling van den
kleinere of grootere moeilijkheden van
den weg. Hij brengt er ons natuurlijk. Een
typisch Arabisch dorp. Huisjes van steen
en van klei, bijeen gehurkt. Smalle kron-
(6) No, 1 der serie: de weg der
Menschheid. H, J. Paris, Am
sterdam,
tuur noteerden we den 7en, 12,8 °C te
Mdb.,11,8 °C te Vs.; de laagste was
0,4 °C alhier, op den len; 2,5 °C
te Vs. Er waren 6 dagen met vorst. Het
gemiddelde was de eerste decade 6,8
°C; de tweede 7,3 °C en de derde 3,0
°C.
Wat de regenval in Januari '32
betreft: deze bedroeg, gemiddeld over
17 stations (meer waarnemingen zijn, nu
wij dit schrijven, nog niet binnen) 37,2
mm; dat is 6 mm beneden normaal.
Verleden jaar Januari viel er even 81
mm!
Er waren 17 dagen met meer dan 0,1
mm, 7 met meer dan 1,0 mm neerslag.
De verdeeling over de provincie ziet er
zoo uit:
Haamstede 31,7
Brouwershaven 36,9
Noordgouwe 38,0
Stavenisse 45,9
Oranjezon 34,2
Westkapelle 29,6
Ellewoutsdijk 41,9
Wilhelminadorp 34,5
Rilland-Bath 36,4
Cadzand 39,3
Nieuwvliet 29,5
Biervliet 41,5
Terneuzen 39,8
Axel 32,9
Ossenisse 41,6
Vlissingen 33,4
Middelburg 44,8
De grootste en kleinste waarden zijn
vet gedrukt.
De gemiddelde bewolkingstoe-
stand (10 bedekte, 0 heldere
hemel) bedroeg 7,7; het normale 7.
De windrichting, bepaald naar 3 X
per dag verrichte waarnemingen, geeft
het volgende beeld:
Noord 2 Zuid 20
NNO ZZW 28
NO 3 ZW 10
ONO 3 WZW 10
Oost 5 West 2
OZO 1 WNW 3
ZO 1 NW 3
ZZO 2 NNW
Stilte
Zooals men ziet: een sterk overwegen
van Zuidelijken wind. De kracht was ge
middeld le decade 5; 2e: 3,5; 3e: 2. 6
dagen was de windkracht boven 6; 1
dag boven 7, n.l. den 6en Jan., toen er
des avonds een Z..W. storm woei,
Tenslotte zij vermeld, dat er 1 dag
natte sneeuw viel, 1 maal hagel, en dat
er 15 dagen mist genoteerd werd.
T. Haentje van den Toorn,
dekerke over totaal uitgave ad 166,350
resp. 83.175 en 41.587.50; de ge
meente Vlissingen over totaaluitgave ad
11.880 resp. 5940 en 2970; en over
totaaluitgave ad 14778 resp. 7389 en
3694.50 en de gemeente Westdorpe
over totaaluitgave ad 4837 resp.
2418.50 en 1209,25.
WALCHEREN,
Gemeenteraad van Serooskerke.
SEROOSKERKE (W.) Dinsdagmiddag
vergaderde de Raad dezer gemeente.
Afwezig weth. Wondergem en de heer
Allaart.
De voorzitt er gaf een beknopt
overzicht van den stand der gemeente
in het vorige jaar en richtte zich met 'n
heilwensch tot den Raad bij het pas in
getreden nieuwjaar, die het oudste
Raadslid, de heer A. Melis, beantwoord
de.
De v o oir z i 11 e r deelt mede (dat
B. en W. met de winkeliers hebben ge
confereerd, teneinde te vernemen of
eene verordening bedoeld volgens de
keigangetjes tusschen de lage rijen, net
breed genoeg voor onzen wagen. Boven
in het midden een pleintje, vrij ruim. Een
bron. Helder water uit een pijp met een
breede straal in een langen afvoerbak.
Vrouwen en meisjes met waterkannen,
die ze gevuld wegdragen op hun hoofden
naar hun huisjes. Pluimvee laat zijn spo
ren in de bakken achter. Schapen en
geiten drinken. Kinderen plassen erin.
Als onze wagen op het pleintje stil staat
zijn we aanstonds omdromd door groo-
ten en kleinen. Onze Schmidt kan ons
verstaanbaar maken. Hij spreekt Ara
bisch en, als het moet, kijft hij ook Ara
bisch, Soms moet ook dat. Daar is de
man al, maar wien hij heeft gevraagd: een
nette man, zoo iets dunkt mij als
de burgemeester van het dorp. Hij zal
ons geleiden naar het oude Sebastè, dat
Herodes hier op den berg heeft gesticht
en ter eere van keizer Augustus naar
diens naam, maar in het Grieksch, Se
bastè heeft genoemd. De man heeft om
zijn arm een leeren band met een ko
peren plaat, waarop drietalig de on
derneming staat der opgravingen alhier.
En hij heeft ook een kwitantieboek met
de toegangsbewijzen, die wij voor een
matigen prijs ontvangen. Dan gaan we
achter hem aan. Schmidt gaat mede.
Niet alleen als tolk, maar ook omdat hij
minstens evenveel wetenschappelijke
belangstelling voor dit alles bezit als wij.
Mevrouw Struck blijft in de auto als
wachteres achter.
We gaan over het plateau van den'
berg, waar de dorschvloer is. Alles in
.vollen gang. Alles met elkaar weer een
oud-Bijbelsch tafereel. Hier zie ik een
os en een ezel samen voor de slede, die
winkelsluitingswet voor onze gemeente
noodig blijkt. B. en W. zijn tot de con
clusie gekomen, dat deze verordening
voor onze gemeente geen zin heeft. Al
dus besloten.
De heer H o e g e n vraagt, naar aan
leiding van de notulen, of reeds de over
dracht der School heeft plaats gehad.
De Voorzitter zegt, dat dit we
gens ziekte nog niet geschied is. Wel is
de acte opgemaakt.
De heer H o e g e n vraagt hoe of de
grenslijn van de scheidingmuur tusschen
de school en het raadhuis thans haar be
slag heeft gekregen en of dit in de acte
is opgenomen. De Voorzitter zegt
dat opneming in de acte niet nood'g is,
wijl deze muur een gemeene muur blijft.
De heer H o e g en meent dat er moei
lijkheden zouden kunnen voortvloeien,
en stelt voor om de scheidingmuur als
gemeene muur aan te merken en zoo
noodig na het oordeel van den no
taris dit in de acte op te nemen.
Dit voorstel wordt met algemeene
stemmen aangenomen.
De Voorzitter deelt mede, dat
de P.Z.E.M. heeft bericht, dat de prijs
van het electrisch licht, in verband met
de aansluitingen is gebracht op 39 ct.
De heer H o e g e n kan maar niet be
grijpen waarom de prijs van het elec-
trische licht hier zoo abnormaal hoog
moet zijn, terwijl in plaatsen buiten on
ze provincie de prijs 10 en zelfs 8 cent
kan zijn. Hij zag gaarne dat, namens den
Raad een schrijven aan de P.Z.E.M. werd
gericht waarin op meerdere verlaging
wordt aangedrongen.
De Voorzitter zegt dit toe.
De V oorzitter deelt mede, dat
de Minister de door den Raad vastge
stelde kindetoeslag aan te werk ge
stelde werkloozen niet aanvaardt, doch
genegen is het maximum uurloon van 20
ct. op 22 ct. per uur te brengen en bij
regenuren van 16 op 17 ct. per uur.
Hierover ontspint een levendige dis
cussie, waaraan allen deelnemen.
Tenslotte blijkt dat al de te werkge-
stelden op één na de 22 ct, per uur reeds
bereiken, zoodat een andere regeling
niet wordt noodig geacht.
Op het verzoek van het Bestuur van
het Groene Kruis, om in onderhandeling
te treden betreffende een eventueelen
aankoop van het gemeentelijk slacht
huis, hebben B. en W, advies ingewon
nen bij den Keuringsveearts, hoofd van
dienst te Oostkapelle en bij den Inspec
teur van de Volksgezondheid te Breda.
Beide deskundigen zijn éénparig van
oordeel, dat verkoop van het slachthuis
zoowel op grond van practische als van
hygiënische overwegingen dringend
moet worden ontraden. B. en W. stellen
dar ook voor het slachthuis niet te ver-
koopen. Z. h. st. besloten.
Het verzoek van het bekende adres
van het gemeentebestuur van Wehl
het instellen van een Ministerie van
Landbouw stellen B. en W, voor voor
kennisgeving aan te nemen, omdat het
niet op den weg der gemeentebesturen
ligt, afgezien nog van de vraag, of er
eenig succes is te verwachten, om te
beoordeelen of zulk een departement
noodig is. Aldus besloten.
Op het verzoek van het Bestuur der
Vereeniging voor Chr. Onderwijs alhier,
om een subsidie van 100 ter tegemoet
koming in de kosten verbonden aan het
geven van Avondschoolonderwijs, heb
ben B, en W. den Minister gevraagd, of
voor dezen cursus Rijkssubsidie kon
worden verleend; de Minister heeft be
richt, dat alleen subsidie wordt verleend
voor ontwikkelingswerk, dat op den dag
gegeven wordt. B. en W. willen geen
posten op de begrooting brengen, die
niet door een wet of ander voorschrift
verplicht zijn, in verband met den finan-
over het graan gesleept wordt met den
jongen erop, die de dieren in de rondte
stuurt. En ik denk aan het Torah-ver-
bod in dit opzicht. (7).
We zijn er. We zijn in Sebastè. We
zijn in Samaria. We zijn in het oude
Schomron. Van het Schomron van Omri
(8) aanschouwen we diep in den bodem
cyclopische muren.
Hoogerop arbeid uit de dagen der
Romeinen. En verder wat de Kruisvaar
ders gebouwd, en wat de Arabieren er
neer gezet hebben. We zien de omtrek
ken van een kerk, met een klein plekje
in de vloer, waar nog mozaïek over is.
En in een diep gelegen vertrek, waar
heen we door een luik langs een trap
afdalen, heel duidelijke en vrij goed ge
bleven fresco's menschengezichten, lij
kende op Joden. En dan boven op eeni-
gen afstand de machtige zuilen van een
der Herodiaansche prachtgebouwen. En
onder langs den berg belangrijke res
ten van een indrukwekkende zuilen
gang, die waarschijnlijk dezen heelen
berg heeft omringd. Hier ligt alles nog
bloot. Op het oógenblik werd er niet
gewerkt. Maar de arbeid wordt voort
gezet. Wie kan zeggen, wat er hier nog
gevonden zal worden van het oude
Samaria, de in Jesaja's dagen nog „trot-
sche kroon van Efraims brassers, maar
toch reeds welkende bloem van zijn
prachtigen luister, gelegen op een heu
veltop van het vette dal van door den
wijn geslagenen". (9).
(7) V. Moz. 22.10.
(8) 1 Kon. 16.24.
(9) Jes. 28.L
(Wordt vervolgd).
