TWEEDE BLAD VAN DE PROVINCIALE ZEEUWSCHE MIDDELBURGSCHE COURANT VAN ZATERDAG 23 JANUARI 1932. No. 19. „Philips-Radio", een Nederlandsche avantgarde- geluidslilm. Tegen 't Wetsontwerp- Terpstra. ONDERWIJS Delft. gezin: .EEN. adres 8.- 8.— Nog eens: wat doet een naam er toe? De heer B, J. de M. te R. schrijft ons: Dat uit een taalkundig en geschied kundig oogpunt Vrouwenpolder zonder a geschreven moet worden, terwijl de volksmond het ook zegt, staat als een paal boven water, niettegenstaande de officieele spelling Vrouwenpolder is. Een analoog geval is het met den naam Lie ve Vrouwenparochie. Zoo zouden er meer voorbeelden aan te halen zijn, waaruit blijkt, dat de re geering in 't begin der vorige eeuw na men foutief vaststelde. Dat er gerechten twijfel zou bestaan, dat Zoutelande eigenlijk Zoetelande zou moeten zijn, meen ik te moeten betwij felen, vooral als er nog de vergelijking gemaakt wordt met Souburg, uitgespro ken Soeburg. Beide namen, waarin de ou verwisseld wordt met oe. hebben een verschillenden geschiedkundigen achtergrond. In de oudste rentmeestersrekening van het Henegouwsche Huis van 1318 leest men van Willem van den zouten lande, later van 't geslacht ,,van Zoutelande Dit zoute land is dus later bebouwd en bewoond dan het naburige land, dat reeds „zoet" land was geworden. Na verloop van tijd werd natuurlijk alles zoet land en werd alzoo ook ge noemd, niettegenstaande de oude naam van den' zouten lande of van Zoutelan de bleef. Daar men later de beteekenis hiervan niet meer begreep en de naam valsuitgang werd verwaarloosd, werd Zoutelande een eigennaam of plaats naam, al spreekt de bevolking van 't Westelijk deel van Walcheren nog van Zoetelande. Souburg heette vroeger niet Soeburg, maar Subburg. 't Laatste deel wijst op 't bestaan hebben van een burgt, waarvan men de plaats nog meent te kunnen aan wijzen. Dicht bij de Burchtstraat. Wat het eerste deel van den naam beteekent is mij niet duidelijk, al meen ik eens ge lezen te hebben, dat de naam oorspron kelijk Zuidburg was, welke verklaring mij echter niet bevredigt. Ook geeft dit geen oplossing voor de klankverwis seling ou in oe. M. i. is de laatste alleen te verklaren door de Fransche uitspraak. In regeeringstukken toch in den gra ventijd werd meestal de Fransche taal gebruikt. Tot zoover onze geachte opponent. Wat Zoutelande betreft, erkennen wij, dat de ontstane twijfel, of dit wellicht niet Zoetelande moet wezen, onzerzijds misschien niet op voldoenden grond „ge recht" werd genoemd. Zoutelande is deelde men ons te bevoegder plaatse mede van ouds her wel begrepen als zout land; in een oorkonde van 1279 luidt de Latijnsche vertaling: Salsa ter ra. Bij eenige inwoners is tegenwoordig blijkbaar twijfel ontstaan door de thans hier en daar gebruikelijke uitspraak: Zoetelande. Souburg heet in de 13e en volgende eeuwen Subburgh en Subborgh, soms ook Zobborch of Zobburch. S en z wis selen voortdurend af. Aan het eind van de 16e eeuw begint Zoubburch voor te komen, dan spoedig ook Zu- burch en Zouburch. De spelling Sut- burg is wellicht eens voorgekomen, maar 't staat niet vast of dat in een oor spronkelijk stuk staat, dan wel op gis sing berust. Anders is het echter met Vrouwen polder gesteld; dat deze spelling fout zoude zijn, staat gansch niet zoo „als een paal boven water", als onze op ponent wel meent. In de 14e eeuw heet Vrouwenpolder nog de Nuwe poire of het Nieuwe am- bocht in Alardskerke (d. i. Serooskerke). Later wordt het Onse Lieve Vrouwe in den Polder genoemd. Zoo spreekt bv. Reigersberg in zijne kroniek van Zee land, 1551 uitgave van Boxhorn, 1644, II, blz. 147, over den oorsprong „der grooter Pelgrimagien van onser liever Vrouwen in den Polder". De naam wordt dus op de gebruikelijke wijze verbogen. Maar na de Kerkhervorming vervalt de lange omschrijving. Charters van 1584 gewagen van geërfden „in Onsse Lieven Vrouwenpolder" en eene domeinre ken ng van 1613 noeml inkomsten der heerlijkheid „van onsen vrouwen pol der". In de domeinrekening van 1659 is het geworden de heerlijkheid „van de Vrouwen Polder" en zoo staat het ook nog o.a. in de rekening van 1722. Nergens vindt men Vrouwepolder, overal Vrou wenpolder. De officieele benaming van den modernen tijd sluit hierbij dus nauw keurig aan. Dat de genitief-n bij een woord als „vrouw" nog lang in het taal besef stand houdt, blijkt bv. uit eene plaats van ongeveer 1750, waar 'n zeer ontwikkeld man schrijft over een fami liewapen, „juist in alles zo als het mijn vrouwen grootvader heeft gevoerd". Het wil ons voorkomen, dat het ge schilpunt hiermede voldoende belicht is; als vrucht is uit het debat, dunkt ons, gegroeid de zekerheid, dat althans ten opzichte van Vrouwenpolder de aan leiding tot een en ander is komen vast te staan, dat de officieele spelling lang niet zoo verwerpelijk is, als men aan vankelijk geneigd was te onderstellen. Van het waarlijk-goede zal men toch niet spoedig teveel krijgen! We werden hier vroeger op filmge bied nu niet bepaald verwend, al mag met erkentelijkheid gewag gemaakt wor den van onderscheidene belangwekken de films, door het bioscoopbedrijf, en soms ook door een vereeniging, ons ge bracht. Maar nu gaat het er toch op lij ken, alsof we hier den goeden kant uit gaan. Door de daadwerkelijke belang stelling van filmvrienden en den betoon den goeden wil van een bioscoopdirectie hier ter stede, 'mocht het gelukken in Middelburg een serie kunstfilmavonden °P touw te zetten; bovendien kunnen wij nu met verheugenis gewag maken van het feit, dat de vereeniging „Han delsbelang te dezer stede er in geslaagd is, de Nederlandsche avantgarde-geluids- film Philips-Radio hier zij het dan uitsluitend voor haar leden en introdu- cees, te krijgen. Deze film achten wij van voldoende belang, om er vooraf een feuilleton aan te wijden; zij, wien 't beschoren zal wezen, haar te zien, zul len dan althans eenigermate geörien- terd zijn op wat hun geboden staat te worden. „Philips-Radio" is een reclamefilm. Nu denkt u, dat ge 't al weet, niet waar? Het oude, stom-vervelende liedje, min of meer, en meestal meer min dan lieer, smakelijk opgedischt: fabriek, voor-, achterkant; binnenkomende ar beiders; 'n statistiekje; titel; zaal waar dit of dat gedaan wordt; nieuwe titel; IV. De Ouderverklaring afgeschaft. Men schrijft ons: In de bestaande Lager Onderwijswet moet bij de aanvrage voor de stichting van een bijzondere school o.m. worden overgelegd een ouderverklaring in de praktijk genoemd „de lijst" waar uit blijken moet, dat de school bezocht zal worden door een zeker aantal kin deren. Dit aantal hangt af van de grootte der gemeente: 40, 60, 80, 100 voor een school voor gewoon lager onderwijs. En voorts o.a. een verklaring van 't schoolbestuur, waaruit blijkt, dat dit be stuur bereid is een waarborgsom te stor ten ter grootte van 15 pet. van de bouw en inrichtingskosten. Die „lijst" heeft tot heel wat ellende aanleiding gegeven. Herhaaldelijk kwam het voor, dat de volwaardigheid van de op die lijst voor komende a.s. leerlingen bestreden werd; even herhaaldelijk kwam het voor, dat, nadat de aanvrage, met de bijbehooren- de „lijst", bij het gemeentebestuur was ingediend, ouders hun geplaatste hand- teekening wilden terugnemen. Zulk te rugnemen van handteekeningen op dat tijdstip is echter, volgens de vaststaande jurisprudentie, niet geoorloofd. andere zaal waar wat anders gebeurt; nog wat titels; tenslotte 't product met een vriendelijk lachende meneer, en dan is 't uit. Ge kunt er niets meer van na vertellen en binnen een week, een dag of een kwartier zijt ge heel de rolprent vergeten. Welnu, als wat er tot dusverre van vernomen werd, ook maar voor de helft waar is, dan is „Philips-Radio" nu net niets van ditalles. Dan is het een film die, o zeker, al evenmin, vanwege „de actie" een gladgeschoren aanminnig Amerikaansch jongelinkje mitsgaders een beeldschoone dito jongemeid bevat, maar die desalniettemin evenzeer, zoo niet meer, den toeschouwer zal vermo gen te boeien. Immers, wat ziet, eerlijk gezegd, ge liever: een minnekoozend paartje op een bank in de maneschijn, of een modern grootbedrijf, u onder kundige h.iding ge toond? En hier is de toestand nog gunstiger dan in deze vergelijking, want al die minnarijen op de film zijn niet altijd met echt filmisch oog gezien en „gedraaid", terwijl op Philips hoogst-belangwekken- de grootbedrijf Nederlands erkend beste filmer zijn krachten beproefd heeft! Hoe is de film ontstaan, en wat geeft zij ons? „Philips-Radio" is een geluidsfilm. Zij is echter geheel als stille docu mentaire opgenomen en het geluid is er 1 a ter pas aan toegevoegd. Ook bij re alistische geluiden wordt dus de absolu te werkelijkheidsmaniak nog bij den neus genomen, maar dat doet er niets toe want de geluidsfilm beoogt niet te zijn studiemateriaal voor den natuur kundige, den acousticus. Zij wil door een juist en harmonisch samengaan van (Jngez. Med.) Op welke wijze de handteekening op de lijst gekomen is, doet al heel weinig terzake. Krasse staaltjes zijn in den loop der jaren daarover gepubliceerd. Ellende geven die lijsten, maar toch althans eenige zekerheid. Ja, meer dan eenige zekerheid. In het K. B. van 14 Mei 1928 No. 42 wordt de ouderver klaring genoemd: „de voornaamste, zoo niet eenige waarborg" voor de juistheid van de in de aanvrage gedane mede- deelingen. Was het mogelijk zonder de lijst goede waarborgen te scheppen, de af schaffing behoefde niet betreurd te worden. Maar die betere waarborgen worden niet gegeven door de voorge stelde verhooging van de te storten waarborgsom van 15 tot 30 pet. en die verhooging dan nog alleen voor scholen met minder dan 150 leerlingen. En toch wist de meerderheid der Staatscommissie Rutgers en Minister Terpstra volgt ook hier weer gedwee door de vervaarigers gewilde gezichts- en geluidsbeelden den toeschouwer hoorder bepaalde ervaringen doen on dergaan, gevoelens, ideeën suggereeren. Daarbij is het volkomen onverschillig, of beeld en geluid tegelijk opgenomen werden, of niet. De geestelijke vader van deze film, de opnameleiding en montage waren in han den van onzen Nederlandschen camera draaier Joris Ivens. Deze werd bijge staan door zijn collega, den voormaligen kunstschilder M. Kolthoff; in den aan vang heeft ook nog medegewerkt Char lie Toorops zoon J. Fernhout. Van de muzikale begeleiding en il lustratie der film is de geestelijke vader Lou Lichtveld, Nederlandsch componist en adviseur van „De Uitkijk". Het aan brengen van 't geluid naast de beelden op den filmband geschiedde in de stu dios der „Tobis" te Epinay sur Seine (Frankrijk), waar monsieur Bernard het orkest dirigeerde; Herr Ingenieur Kretsch de algemeen opnameleiding had, mon sieur Leblond ingénieur, als „geluidsmi xer" in de cabine zat; de heer Vermeu len, ingenieur van Philips, en de heer Starts, omroeper van nu wijlen den Pho- hi-zender assisteerden*) Nietwaar, deze expres ietwat droge opsomming is toch wel geschikt om u reeds te doen bevroeden, dat hier a.s. Vrijdag niet „zoo maar de een of andere reclamefilm" vertoond staat te worden, maar in elk geval hoe ook uw per soonlijke indruk van het geval zal mo gen wezen een echt doordacht en doorwrocht „werkstuk", dat misschien, en naar wij hopen, een meesterstuk zal blijken te zijn. Het meerendeel dezer en volgende gegevens danken wij aan collega mr. Huyts van de N.R.C. geen andere oplossing te vinden. De meerderheid der Staatscommissie en Minister Terpstra hebben niet ge zocht naar betere waarborgen, naar een wijze waardoor meer vastheid te ver krijgen is, maar schaffen de ouderver klaring eenvoudig af. En betere waarborgen zijn waarlijk wel te vinden; de minderheid der Staats commissie heeft daarop gewezen; er zijn ook nog andere aan te geven, maar mi nister Terpstra wenscht klaarblijkelijk het stichten van bijzondere scholen nog gemakkelijker te maken. Wel wijzen in het jongst verschenen „Onderwijsverslag 19291930", zoowel de inspecteur in de inspectie Brielle, als die in de inspectie Middelburg beide heeren zijn voortgekomen uit hei bijzonder onder wijs er op, dat de schoolsplitsing al veel te ver gaat en dat vele gemeenten zich die luxe niet kunnen veroorloven, maar.het wetsontwerp-Terpstra gaat in een richting, die voert tot zoo goed Ivens heeft bij de vervaardiging van „Philips-Radio" niet den conventioneelen weg gevolgd. Dat moet ook niet; die weg is goed voor den ingenieur, die de lei ding van de vervaardiging des products in handen heeft, of die er een efficiency- rapport over moet schrijven. Maar hij die, als belangstellende leek, eens in een bedrijf rond mag neuzen, die zal, zoo men hem stiekum z'n gang laat gaan, al heel anders kijken dan de vakman, zijn bewondering wordt wellicht opge wekt door wat deze gewoon vindt, ter wijl een misschien ingenieuse vinding hem nauwelijks vermag te interesseeren. Ze kijken immers uit verschillenden ge zichtshoek? Hoeveel te sterker zal dit onderscheid nu aan den dag treden, wanneer een be roeps-kijker en een bewegende-beelden componist, die precies weet wat hij wil, en welke ervaringen hij bij hen, die straks zijn werk zullen aanschouwen, wil opwekken, met zijn camera in volle vrij heid door de bedrijven van Philips rond doolt? Zoo kwam Ivens tot een min of meer psychologischen opzet van zijn film: b e- g r i p p e n wilde hij bij zijn toeschou wers wekken. Door de opeenvolging van filmbeelden wilde hij ons zoo bijvoor beeld doen beseffen de orde en de zorgvuldigheid, de weten schappelijke voorbereiding en de idee der technisch-wetenschappe- lijke bewaking van het product tij dens z'n vervaardiging, Hóe Ivens dat heeft willen verwerke lijken binnen de hem gestelde grenzen (het hek van de fabriek was materieele afpaling van zijn werkveld), dat zal men Vrijdagavond kunnen zien. Er is een plaats in de fabricage van het product, en ook in de film, waar men voor welhaast onoverkomelijke moei als ongebreidelden voortgang van de stichting van bijzondere scholen en schooltjes. Geslaagd voor het Machinislendi- ploma A de heer W. P. de Bie, leehKinjg van. de „de Ruijterschool" te V l i s s i nh gen. Geslaagd aan de universiteit te Amsterdam voor het doctoraal examen in de geneeskunde de heer R. F. Wijffels, APOTHEKEN. Zondag en de nachten der Volgende week is te Middelburg geopend de Apo theek van M. J. van Pienbroefc Rótten- markt). lijkheden gestaan zou hebben: de ge- luidscontrólekamer, 'waar de aan-den- loopenden-band ineengezette luidspreker op 't geluid gecontroleerd wordt. Daar móest de geluidsdocumentaire wel ont staan. Maar er is méér van geworden, dan enkel wat realistische geluidjes er bij maken; zooals een kunstenaar bij t schoone vers een schoone muziek com poneert, zoo is op het met bekwaam en kunstzinnig oog opgenomen beelden gedicht der film de muziek gecompo neerd, die ook innerlijk daarmede har monieeren moet op dezelfde wijze als zulks vroeger met wijs en woorden het geval diende te zijn. Een internationaal bedrijf waarop Ne derland al mogen z'n aandeelen mo menteel nog zoo laag noteeren als technische prestatie nóg trotsch mag zijn, heeft enkele jonge en knappe kun stenaars in de gelegenheid gesteld, naar hunne inzichten 'n modern kunstwerk te scheppen; door Nederlandsch-Fransch- Duitsche samenwerking is deze docu mentaire film gesonoriseerd; dat zij in Middelburg vertoond wordt, danken wij der vereeniging Handelsbelang. Eén vraag: Zou er bij wijze van schoon gebaar niet iets op te vinden wezen, dat zij, die blijk gaven van hun belangstelling in de ontwikkeling van de moderne filmkunst door in te teekenen op de komende be sloten kunstfilmavonden, in de gelegen heid werden gesteld deze Nederlandsche avantgardefilm óók te zien? Zou men b.v. voor hen niet, na afloop der drie voor stellingen voor de leden der vereeni ging, nog een nachtvoorstelling van half twaalf tot half één kunnen geven? Het is maar een vraag!

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1932 | | pagina 5