TWEEDE BLAD VAN DE PROVINCIALE ZEEUWSCHE MIDDELBURGSCHE COURANT VAN ZATERDAG 23 JANUARI 1932. No. 19.
„Philips-Radio", een
Nederlandsche avantgarde-
geluidslilm.
Tegen 't Wetsontwerp-
Terpstra.
ONDERWIJS
Delft.
gezin:
.EEN.
adres
8.-
8.—
Nog eens: wat doet een naam
er toe?
De heer B, J. de M. te R. schrijft ons:
Dat uit een taalkundig en geschied
kundig oogpunt Vrouwenpolder zonder
a geschreven moet worden, terwijl de
volksmond het ook zegt, staat als een
paal boven water, niettegenstaande de
officieele spelling Vrouwenpolder is. Een
analoog geval is het met den naam Lie
ve Vrouwenparochie.
Zoo zouden er meer voorbeelden aan
te halen zijn, waaruit blijkt, dat de re
geering in 't begin der vorige eeuw na
men foutief vaststelde.
Dat er gerechten twijfel zou bestaan,
dat Zoutelande eigenlijk Zoetelande zou
moeten zijn, meen ik te moeten betwij
felen, vooral als er nog de vergelijking
gemaakt wordt met Souburg, uitgespro
ken Soeburg. Beide namen, waarin de
ou verwisseld wordt met oe. hebben
een verschillenden geschiedkundigen
achtergrond.
In de oudste rentmeestersrekening van
het Henegouwsche Huis van 1318 leest
men van Willem van den zouten lande,
later van 't geslacht ,,van Zoutelande
Dit zoute land is dus later bebouwd en
bewoond dan het naburige land, dat
reeds „zoet" land was geworden.
Na verloop van tijd werd natuurlijk
alles zoet land en werd alzoo ook ge
noemd, niettegenstaande de oude naam
van den' zouten lande of van Zoutelan
de bleef. Daar men later de beteekenis
hiervan niet meer begreep en de naam
valsuitgang werd verwaarloosd, werd
Zoutelande een eigennaam of plaats
naam, al spreekt de bevolking van 't
Westelijk deel van Walcheren nog van
Zoetelande.
Souburg heette vroeger niet Soeburg,
maar Subburg. 't Laatste deel wijst op 't
bestaan hebben van een burgt, waarvan
men de plaats nog meent te kunnen aan
wijzen. Dicht bij de Burchtstraat. Wat
het eerste deel van den naam beteekent
is mij niet duidelijk, al meen ik eens ge
lezen te hebben, dat de naam oorspron
kelijk Zuidburg was, welke verklaring
mij echter niet bevredigt. Ook geeft dit
geen oplossing voor de klankverwis
seling ou in oe. M. i. is de laatste alleen
te verklaren door de Fransche uitspraak.
In regeeringstukken toch in den gra
ventijd werd meestal de Fransche taal
gebruikt.
Tot zoover onze geachte opponent.
Wat Zoutelande betreft, erkennen wij,
dat de ontstane twijfel, of dit wellicht
niet Zoetelande moet wezen, onzerzijds
misschien niet op voldoenden grond „ge
recht" werd genoemd. Zoutelande is
deelde men ons te bevoegder plaatse
mede van ouds her wel begrepen als
zout land; in een oorkonde van 1279
luidt de Latijnsche vertaling: Salsa ter
ra. Bij eenige inwoners is tegenwoordig
blijkbaar twijfel ontstaan door de thans
hier en daar gebruikelijke uitspraak:
Zoetelande.
Souburg heet in de 13e en volgende
eeuwen Subburgh en Subborgh, soms
ook Zobborch of Zobburch. S en z wis
selen voortdurend af. Aan het eind van
de 16e eeuw begint Zoubburch voor
te komen, dan spoedig ook Zu-
burch en Zouburch. De spelling Sut-
burg is wellicht eens voorgekomen,
maar 't staat niet vast of dat in een oor
spronkelijk stuk staat, dan wel op gis
sing berust.
Anders is het echter met Vrouwen
polder gesteld; dat deze spelling fout
zoude zijn, staat gansch niet zoo „als
een paal boven water", als onze op
ponent wel meent.
In de 14e eeuw heet Vrouwenpolder
nog de Nuwe poire of het Nieuwe am-
bocht in Alardskerke (d. i. Serooskerke).
Later wordt het Onse Lieve Vrouwe in
den Polder genoemd. Zoo spreekt bv.
Reigersberg in zijne kroniek van Zee
land, 1551 uitgave van Boxhorn, 1644,
II, blz. 147, over den oorsprong „der
grooter Pelgrimagien van onser liever
Vrouwen in den Polder". De naam wordt
dus op de gebruikelijke wijze verbogen.
Maar na de Kerkhervorming vervalt de
lange omschrijving. Charters van 1584
gewagen van geërfden „in Onsse Lieven
Vrouwenpolder" en eene domeinre
ken ng van 1613 noeml inkomsten der
heerlijkheid „van onsen vrouwen pol
der". In de domeinrekening van 1659 is
het geworden de heerlijkheid „van de
Vrouwen Polder" en zoo staat het ook
nog o.a. in de rekening van 1722. Nergens
vindt men Vrouwepolder, overal Vrou
wenpolder. De officieele benaming van
den modernen tijd sluit hierbij dus nauw
keurig aan. Dat de genitief-n bij een
woord als „vrouw" nog lang in het taal
besef stand houdt, blijkt bv. uit eene
plaats van ongeveer 1750, waar 'n zeer
ontwikkeld man schrijft over een fami
liewapen, „juist in alles zo als het mijn
vrouwen grootvader heeft gevoerd".
Het wil ons voorkomen, dat het ge
schilpunt hiermede voldoende belicht is;
als vrucht is uit het debat, dunkt ons,
gegroeid de zekerheid, dat althans ten
opzichte van Vrouwenpolder de aan
leiding tot een en ander is komen vast
te staan, dat de officieele spelling lang
niet zoo verwerpelijk is, als men aan
vankelijk geneigd was te onderstellen.
Van het waarlijk-goede zal men
toch niet spoedig teveel krijgen!
We werden hier vroeger op filmge
bied nu niet bepaald verwend, al mag
met erkentelijkheid gewag gemaakt wor
den van onderscheidene belangwekken
de films, door het bioscoopbedrijf, en
soms ook door een vereeniging, ons ge
bracht. Maar nu gaat het er toch op lij
ken, alsof we hier den goeden kant uit
gaan. Door de daadwerkelijke belang
stelling van filmvrienden en den betoon
den goeden wil van een bioscoopdirectie
hier ter stede, 'mocht het gelukken in
Middelburg een serie kunstfilmavonden
°P touw te zetten; bovendien kunnen
wij nu met verheugenis gewag maken
van het feit, dat de vereeniging „Han
delsbelang te dezer stede er in geslaagd
is, de Nederlandsche avantgarde-geluids-
film Philips-Radio hier zij het dan
uitsluitend voor haar leden en introdu-
cees, te krijgen. Deze film achten wij
van voldoende belang, om er vooraf
een feuilleton aan te wijden; zij, wien 't
beschoren zal wezen, haar te zien, zul
len dan althans eenigermate geörien-
terd zijn op wat hun geboden staat te
worden.
„Philips-Radio" is een reclamefilm.
Nu denkt u, dat ge 't al weet, niet
waar? Het oude, stom-vervelende liedje,
min of meer, en meestal meer min dan
lieer, smakelijk opgedischt: fabriek,
voor-, achterkant; binnenkomende ar
beiders; 'n statistiekje; titel; zaal waar
dit of dat gedaan wordt; nieuwe titel;
IV.
De Ouderverklaring afgeschaft.
Men schrijft ons:
In de bestaande Lager Onderwijswet
moet bij de aanvrage voor de stichting
van een bijzondere school o.m. worden
overgelegd een ouderverklaring in
de praktijk genoemd „de lijst" waar
uit blijken moet, dat de school bezocht
zal worden door een zeker aantal kin
deren. Dit aantal hangt af van de grootte
der gemeente: 40, 60, 80, 100 voor een
school voor gewoon lager onderwijs.
En voorts o.a. een verklaring van 't
schoolbestuur, waaruit blijkt, dat dit be
stuur bereid is een waarborgsom te stor
ten ter grootte van 15 pet. van de bouw
en inrichtingskosten.
Die „lijst" heeft tot heel wat ellende
aanleiding gegeven.
Herhaaldelijk kwam het voor, dat de
volwaardigheid van de op die lijst voor
komende a.s. leerlingen bestreden werd;
even herhaaldelijk kwam het voor, dat,
nadat de aanvrage, met de bijbehooren-
de „lijst", bij het gemeentebestuur was
ingediend, ouders hun geplaatste hand-
teekening wilden terugnemen. Zulk te
rugnemen van handteekeningen op dat
tijdstip is echter, volgens de vaststaande
jurisprudentie, niet geoorloofd.
andere zaal waar wat anders gebeurt;
nog wat titels; tenslotte 't product met
een vriendelijk lachende meneer, en dan
is 't uit. Ge kunt er niets meer van na
vertellen en binnen een week, een dag
of een kwartier zijt ge heel de rolprent
vergeten.
Welnu, als wat er tot dusverre van
vernomen werd, ook maar voor de helft
waar is, dan is „Philips-Radio" nu net
niets van ditalles. Dan is het een film
die, o zeker, al evenmin, vanwege „de
actie" een gladgeschoren aanminnig
Amerikaansch jongelinkje mitsgaders
een beeldschoone dito jongemeid bevat,
maar die desalniettemin evenzeer, zoo
niet meer, den toeschouwer zal vermo
gen te boeien.
Immers, wat ziet, eerlijk gezegd, ge
liever: een minnekoozend paartje op een
bank in de maneschijn, of een modern
grootbedrijf, u onder kundige h.iding ge
toond?
En hier is de toestand nog gunstiger
dan in deze vergelijking, want al die
minnarijen op de film zijn niet altijd met
echt filmisch oog gezien en „gedraaid",
terwijl op Philips hoogst-belangwekken-
de grootbedrijf Nederlands erkend beste
filmer zijn krachten beproefd heeft!
Hoe is de film ontstaan, en wat geeft
zij ons?
„Philips-Radio" is een geluidsfilm.
Zij is echter geheel als stille docu
mentaire opgenomen en het geluid is er
1 a ter pas aan toegevoegd. Ook bij re
alistische geluiden wordt dus de absolu
te werkelijkheidsmaniak nog bij den
neus genomen, maar dat doet er niets
toe want de geluidsfilm beoogt niet
te zijn studiemateriaal voor den natuur
kundige, den acousticus. Zij wil door
een juist en harmonisch samengaan van
(Jngez. Med.)
Op welke wijze de handteekening op
de lijst gekomen is, doet al heel weinig
terzake. Krasse staaltjes zijn in den loop
der jaren daarover gepubliceerd.
Ellende geven die lijsten, maar toch
althans eenige zekerheid. Ja, meer dan
eenige zekerheid. In het K. B. van
14 Mei 1928 No. 42 wordt de ouderver
klaring genoemd: „de voornaamste, zoo
niet eenige waarborg" voor de juistheid
van de in de aanvrage gedane mede-
deelingen.
Was het mogelijk zonder de lijst
goede waarborgen te scheppen, de af
schaffing behoefde niet betreurd te
worden. Maar die betere waarborgen
worden niet gegeven door de voorge
stelde verhooging van de te storten
waarborgsom van 15 tot 30 pet. en die
verhooging dan nog alleen voor scholen
met minder dan 150 leerlingen.
En toch wist de meerderheid der
Staatscommissie Rutgers en Minister
Terpstra volgt ook hier weer gedwee
door de vervaarigers gewilde gezichts-
en geluidsbeelden den toeschouwer
hoorder bepaalde ervaringen doen on
dergaan, gevoelens, ideeën suggereeren.
Daarbij is het volkomen onverschillig,
of beeld en geluid tegelijk opgenomen
werden, of niet.
De geestelijke vader van deze film, de
opnameleiding en montage waren in han
den van onzen Nederlandschen camera
draaier Joris Ivens. Deze werd bijge
staan door zijn collega, den voormaligen
kunstschilder M. Kolthoff; in den aan
vang heeft ook nog medegewerkt Char
lie Toorops zoon J. Fernhout.
Van de muzikale begeleiding en il
lustratie der film is de geestelijke vader
Lou Lichtveld, Nederlandsch componist
en adviseur van „De Uitkijk". Het aan
brengen van 't geluid naast de beelden
op den filmband geschiedde in de stu
dios der „Tobis" te Epinay sur Seine
(Frankrijk), waar monsieur Bernard het
orkest dirigeerde; Herr Ingenieur Kretsch
de algemeen opnameleiding had, mon
sieur Leblond ingénieur, als „geluidsmi
xer" in de cabine zat; de heer Vermeu
len, ingenieur van Philips, en de heer
Starts, omroeper van nu wijlen den Pho-
hi-zender assisteerden*)
Nietwaar, deze expres ietwat droge
opsomming is toch wel geschikt om u
reeds te doen bevroeden, dat hier a.s.
Vrijdag niet „zoo maar de een of andere
reclamefilm" vertoond staat te worden,
maar in elk geval hoe ook uw per
soonlijke indruk van het geval zal mo
gen wezen een echt doordacht en
doorwrocht „werkstuk", dat misschien,
en naar wij hopen, een meesterstuk zal
blijken te zijn.
Het meerendeel dezer en volgende
gegevens danken wij aan collega mr.
Huyts van de N.R.C.
geen andere oplossing te vinden.
De meerderheid der Staatscommissie
en Minister Terpstra hebben niet ge
zocht naar betere waarborgen, naar een
wijze waardoor meer vastheid te ver
krijgen is, maar schaffen de ouderver
klaring eenvoudig af.
En betere waarborgen zijn waarlijk
wel te vinden; de minderheid der Staats
commissie heeft daarop gewezen; er zijn
ook nog andere aan te geven, maar mi
nister Terpstra wenscht klaarblijkelijk
het stichten van bijzondere scholen nog
gemakkelijker te maken. Wel wijzen in
het jongst verschenen „Onderwijsverslag
19291930", zoowel de inspecteur in de
inspectie Brielle, als die in de inspectie
Middelburg beide heeren zijn
voortgekomen uit hei bijzonder onder
wijs er op, dat de schoolsplitsing al
veel te ver gaat en dat vele gemeenten
zich die luxe niet kunnen veroorloven,
maar.het wetsontwerp-Terpstra gaat
in een richting, die voert tot zoo goed
Ivens heeft bij de vervaardiging van
„Philips-Radio" niet den conventioneelen
weg gevolgd. Dat moet ook niet; die weg
is goed voor den ingenieur, die de lei
ding van de vervaardiging des products
in handen heeft, of die er een efficiency-
rapport over moet schrijven. Maar hij
die, als belangstellende leek, eens in
een bedrijf rond mag neuzen, die zal,
zoo men hem stiekum z'n gang laat gaan,
al heel anders kijken dan de vakman,
zijn bewondering wordt wellicht opge
wekt door wat deze gewoon vindt, ter
wijl een misschien ingenieuse vinding
hem nauwelijks vermag te interesseeren.
Ze kijken immers uit verschillenden ge
zichtshoek?
Hoeveel te sterker zal dit onderscheid
nu aan den dag treden, wanneer een be
roeps-kijker en een bewegende-beelden
componist, die precies weet wat hij wil,
en welke ervaringen hij bij hen, die
straks zijn werk zullen aanschouwen, wil
opwekken, met zijn camera in volle vrij
heid door de bedrijven van Philips rond
doolt?
Zoo kwam Ivens tot een min of meer
psychologischen opzet van zijn film: b e-
g r i p p e n wilde hij bij zijn toeschou
wers wekken. Door de opeenvolging van
filmbeelden wilde hij ons zoo bijvoor
beeld doen beseffen de orde en de
zorgvuldigheid, de weten
schappelijke voorbereiding
en de idee der technisch-wetenschappe-
lijke bewaking van het product tij
dens z'n vervaardiging,
Hóe Ivens dat heeft willen verwerke
lijken binnen de hem gestelde grenzen
(het hek van de fabriek was materieele
afpaling van zijn werkveld), dat zal men
Vrijdagavond kunnen zien.
Er is een plaats in de fabricage van het
product, en ook in de film, waar men
voor welhaast onoverkomelijke moei
als ongebreidelden voortgang van de
stichting van bijzondere scholen en
schooltjes.
Geslaagd voor het Machinislendi-
ploma A de heer W. P. de Bie, leehKinjg
van. de „de Ruijterschool" te V l i s s i nh
gen.
Geslaagd aan de universiteit te
Amsterdam voor het doctoraal examen in
de geneeskunde de heer R. F. Wijffels,
APOTHEKEN.
Zondag en de nachten der Volgende
week is te Middelburg geopend de Apo
theek van M. J. van Pienbroefc Rótten-
markt).
lijkheden gestaan zou hebben: de ge-
luidscontrólekamer, 'waar de aan-den-
loopenden-band ineengezette luidspreker
op 't geluid gecontroleerd wordt. Daar
móest de geluidsdocumentaire wel ont
staan.
Maar er is méér van geworden, dan
enkel wat realistische geluidjes er bij
maken; zooals een kunstenaar bij t
schoone vers een schoone muziek com
poneert, zoo is op het met bekwaam
en kunstzinnig oog opgenomen beelden
gedicht der film de muziek gecompo
neerd, die ook innerlijk daarmede har
monieeren moet op dezelfde wijze als
zulks vroeger met wijs en woorden het
geval diende te zijn.
Een internationaal bedrijf waarop Ne
derland al mogen z'n aandeelen mo
menteel nog zoo laag noteeren als
technische prestatie nóg trotsch mag
zijn, heeft enkele jonge en knappe kun
stenaars in de gelegenheid gesteld, naar
hunne inzichten 'n modern kunstwerk te
scheppen; door Nederlandsch-Fransch-
Duitsche samenwerking is deze docu
mentaire film gesonoriseerd; dat zij in
Middelburg vertoond wordt, danken wij
der vereeniging Handelsbelang.
Eén vraag:
Zou er bij wijze van schoon gebaar
niet iets op te vinden wezen, dat zij, die
blijk gaven van hun belangstelling in de
ontwikkeling van de moderne filmkunst
door in te teekenen op de komende be
sloten kunstfilmavonden, in de gelegen
heid werden gesteld deze Nederlandsche
avantgardefilm óók te zien? Zou men b.v.
voor hen niet, na afloop der drie voor
stellingen voor de leden der vereeni
ging, nog een nachtvoorstelling van half
twaalf tot half één kunnen geven?
Het is maar een vraag!