HEERENBAAI
Wk BOEKENSCHOUW'
verschaft Uwolkm van genot.
DERDE BLAD VAN DE PROVINCIALE ZEEUWSCHE MIDDELBURGSCHE COURANT VAN ZATERDAG 28 NOVEMBER 1931. No. 281.
-1
FEITEN EN CIJFERS OVER
SCHOOL EN ONDERWIJS.
VOOR KLEINE TUINEN.
LANDBOUW
LEGER EN VLOOT.
Ook voor U*.
h deze fraaie Imit. Oud-zilveren
Tabakstrommel gratis beschikbaar!
ECHTE FRIESCHE
V 20*50 CT. PER ONS
Het Ziekenhuis in verband
met de ontwikkeling der geneeskunde
en de volksgezondheid in Zeeland,
door Medicus.
VII.
Wij vervolgen onze opmerkingen over
het interne schoolbedrijf met eenige me-
dedeelingen over de leerstof.
Voor en belangrijk gedeelte staat
deze vast. In alle scholen voor gewoon
lager onderwijs worden de vak
ken lezen, schrijven, rekenen, Neder-
landsche taal, vaderlandsche geschie
denis, aardrijkskunde, kennis der na
tuur, zingen, teekenen en nuttige hand
werken voor meisjes onderwezen. Het
is echter van belang even op een paar
andere vakken te letten. Vooreerst op
het vak lichamelijke oefening. Eerst over
eenige jaren zal, volgens de Lageronder-
wijswet 1920, dit vak aan alle scholen
ingevoerd moeten zijn. Thans geldt dien
aangaande een overgangsbepaling. De
Statisiek van het Gewoon en
Uitgtgebreid Lager Onder-
w ij s1) vermeldt, dat er aan 65 pet van
de scholen voor gewoon lager onderwijs
reeds onderwijs in lichamelijke oefening
wordt gegeven. Handenarbeid vindt
men slechts in een gering aantal scho
len n.l. 5 pet. van het totaal. Zwemon
derwijs genieten de kinderen van 3 pet.
der scholen.
Fransche, Duitsche en Engelsche taal
mag, gelijk bekend, in de eerste zes
leerjaren eener school voor gewoon la
ger onderwijs niet onderwezen worden.
Vele ouders laten daarom hun kinderen
een cursus in een vreemde taal volgen
buiten de gewone schooluren.
Vooral Fransche cursussen verheu
gen zich in groote belangstelling. Yoor-
zoover aan het Centraal Bureau voor de
Statistiek bekend, volgen ongeveer 10
pet. van de leerlingen van het 5e en
12 pet. van de leerlingen van het 6e
leerjaar zulk een cursus. In de groote
steden is het percentage veel hooger
dan op het platteland. Het is bekend,
dat in het wetsontwerp tot wijziging der
Lageronderwijswet wordt voorgesteld
het onderwijs in een der drie moderne
talen in de genoemde leerjaren weer
mogelijk te maken. Ten hoogste 3 uren
per week zouden dan aan dit onderwijs
mogen worden besteed.
In vrijwel alle confessioneele bijzon
dere scholen worden vakken onderwe
zen, verband houdende met de richting
der school, zooals bijbelsche geschiede
nis, kerkgeschiedenis, enz, In de open
bare scholen wordt geen godsdienston
derwijs gegeven. Althans niet binnen 't
gewone leerplan. ,,Het geven van gods
dienstonderwijs blijft", zoo bepaalt de
wet „aan de godsdienstleeraren overge
laten". Bij de ïegeling van de schooltij
den der openbare scholen moet even
wel door het vrij geven van uitdrukke
lijk in die regeling genoemde uren wor
den gezorgd, dat de schoolgaande kin
deren in de schoollokalen die daar
voor kosteloos beschikbaar worden ge
steld of elders godsdienstonderwijs
van die godsdienstleeraren kunnen ge
nieten. Van deze gelegenheid wordt nu
aan 60 pet.van de openbare scholen voor
g.l.o, en aan 37 pet. van de openbare
u.l.o. scholen gebruik gemaakt. De sta
tistiek, waaruit wij deze gegevens put
ten, vermeldt, dat 17 pet. van de leer
lingen der openbare scholen voor g.l.o.
en 12 pet. van die van de openbare u.l.c
scholen op deze wijze godsdienstonder
wijs genieten. Wanneer men de uitgave
zelf raadpleegt waartoe wij alle le
zers van harte opwekken vindt men
deze gegevens afzonderlijk voor de pro
vinciën, de grootste gemeenten en en
kele groepen van kleinere gemeenten
terwijl daarin bovendien nog is ver
meld, welke kerken en organisaties op
dit gebied werkzaam zijn en hoeveel
scholen en leerlingen zij bereiken.
i). Uitgegeven ter Alg. Landsdrukkerij,
's-Gravenhage.
Het aanplanten van klein fruit
in den tuin.
Behalve appels en peren kunnen we
in tuiruen van beperkte' omvang1 ver
schillende soorten klein fruit aanplan
ten. Eerstens denlcleo we dan aan bes
sen waarvan roode en witte aalbessen
het 'meest beklemd zijn. We planten deze
op li/a iM. afstand. Goede soorten 'zijn.
roode Hoornsche, Fays new prolific, en
Ho'llandsche dikkop. Kruisbessen plan
ten we op denzelfden afstand; voor zwad-
te bessen moet de afstand iets ruimer
zijn, nul. 2 M. Kruisbessen en vooral
zwarte bessen groeien en dragen ook
nog goed op een schaduwrijke standi
plaats. Van Kruisbessen zijn de soorten
Whinham Industrie, Engle'l'seh gele en
vroege ruige gele, en van zwarte bes
sen: Goliath en Lee's prolific zeer goed.
Tusschetn de bessen kunnfen we nog
eenige rijen aardbeien planten, welke
we een afstand van 40 cM. geven. Vooral
bij' laten najaarsaanplant is het wenscbe-
lijk om de jonge plantjes licht onder te
strooien met ruigen mest, evenwel ver
dient dit ook aanbeveling voor oudere
planten. Ook deze groeien en dragen
nog goed in de schaduw, maar de zon
beeft toch een zeer igunstigen invloed
vooral op den smaak.' der vruchten.
Op een schaduwrijke standplaats kan
men ook Met succes een moreHenboom
planten.
Vooral als leiboom tegen 'n op het
Noorden liggenden muur of schutting ge
bruiken we deze vruchtsoorten gaarne.
Tijdens den bloei zijn ze eren mooi slis
welke klimplant ook, en wanneer de
vruchten gaan 'kleuren, zijn ze 'n mooie
sieraad van onzen tuin.
Wel is hel lastig dat we ze zoo be
schermen moeten tegen de vogels, welkle
aangetrokken door de helderrood© kleur,
er al spoedig bij zijn. Maar ook aardbei
en en aalbessen versmaden ze niet, zoo
dat we tegen 't rijpen der vruchten onze
maatregelen moeten nemen opdat we
ook ons portie krijgen. Ook frambozen
'klomen in aanmerking voor aanplant in
kleine tuinen. In het algemeen planten
we ze op 'nr ij, zoodat de slappe stengels
aan 'n draadleiding of latten kunnen
worden a angenonden. We kunnen ze ook
planten op een afstand va|n 1 M,'- en de
stengels aan 'n stevige stok of paal vast
binden.
De afgedragen stengels sterven af en
worden in den nazomer bij den grond
afgesneden.
Hieraan na verwant is de Japansche
Wijnbes. De stengels dezer plant worden
3 tot 5 iM. lang en kunnen dienen voor
bbkleeding van muren, schuttingen, boeg
jes of pergola's.
De in trossen gezeten oranjtetroode
vruchtjes zijn zeer decoratief.
Uitvoering tarwewet.
Het secretariaat der gewestelijke tar-
weorganisatie deelt ons het navolgende
mede. i
Herhaaldelijk komen ej vragen over
de nabetaling van den oogst 1930, weikei
thans voor de kringen achteretepvoLgens
plaats vindt. Noord- en Zuid-Blevteland,
Schouwen en Duiveland zijn reeds uit
betaald, Tholen, West- en Ooat-Zwschj-
Vlaanderen en Walcheren volgen daar
na.
Hoewel op de gehouden vergaderingen
deze aangelegenheid is toegelicht kan
het navolgende worden mledegedeeld
Er is aanvankelijk f 2.50 per 100 kg.
ingehouden. Hiervan moet op aanschrij
ving van hoogerhand f 1.worden gere
serveerd als algeimJeene reserve, om' daar
uit voor deivduur der tarwewet buiten
gewone uitgaven voortvloeiende uit on
voorziene voorvallen te bestrijden, als
bijv. de extra bewaarpreimie die vpor
de oude oogst is betaald. Waar lang niet
alle landbouwers van den oogst 1930
nog geprofiteerd hebben is deze regeling
te billijken. Er kan dus f 1.50 per 100
kg. uitbetaald worden.
De G. T. Z. kan slitechts daalders be
talen over de hoeveelheden die aan
de V. I. T. A. zijn geleverd.
Daarna is de regeling getroffen dat
voor geschoonde partijen f 1.50 per 100
kg. wordt betaald, terwijl op de oai-
geschoonde ingeleverde partijen een
schooningspercentage in retaining wordt
gebracht, daft op 3 °/o isi bepaald. Op de
ingeleverde hoevteelheden wordt dus 'n
korting van 3 toegepast en ovfer de
resteerende hoeveelheid de uitbetaling
gedaan.
Bijv. A heeft geleverd 1000 kg. ge
schoond, ontvangt dus 10 X f 1-50
f 15.B heeft 1000 kg. ongieschoond
ge'everd en ontvangt dus 1000 3 °/o
=- 970 X f 1.50 f 14.55.
Bij Kon. besluit zijn bevorderd:
tot luit. t. z. Ie kl. de luit. t. z. 2e
kl. J. G. A. Veerman en A. H. I. Kra
mers; tot luit ,t. z. de luit. t. z. 3e kl.
L. J. van der Veen ,A. van Miert en J.
p„ A Dekker; tot officier-vlieger le kl.
de off.-vlieger 2e kl. M. F. Eikerbout.
De majoor-machinist A. Lubsen,
is bevorderd tot adjudant-onderofficier,,
de majoor-telegrafist W. van Ee tot op-
per-telegrafist.
De adjudant-onderofficier der mari
niers Ch. J. Nijbacher is overgeplaatst
van de afdeeling mariniers te Rotterdam
naar de kazerne te Amsterdam.
*|r. a
U ontvangt fiaar bij aankoop van eSn Halfrond
DE Echte Friesche Heeren-Baa» vanaf 65 ct
per Yz pond.
Vraag nog fieden Uw Winkelier een half-pond
DE Echte Friesche Heeren-Baaï in deze fraaie
trommel f -Sis.*
i X f.
B53
ËfGSS
(Ingez. Med.)
ONTVANGEN BOEKEN.
„Gustaaf Landauer", zijn levens
gang en levenswerk. Landauer's betee-
kenis voor het socialisme als strijdbewe-
ging en als kuituurverschijnsel door Hen-
riëtte Roland Holst. (Van Loghum Sla
terus U. M., A r n h e m.)
Van denzelfden uitgever „Zoeklicht"
Nederlandsche encyclopaedie voor allen
onder leiding van dr. T. P. Sevensma.
Supplement; medewerkers J.
Branbergen, ir. jhr. W. M. de Brauw,
Just Havelaar, dr. I. van Os, dr. K. F.
Proost e.a.
„Het industrieel uitgevoerde meu
bel", gewijzigde tweede druk, door Ar
nold H. Jansen, met verschillende af
beeldingen. (W, L. J. Brusse, Rot-
t e r d a m).
i Nellie van Kol. Richtingslijnen;
beschouwingen, verzameld door Lili
Schaank-van Kol en Ida Heyermans, met
een inleiding van prof. dr. J. H. Gun
ning Wzn. (N.V. Em. Querido's U. M.
Amsterda m.)
„Medische Pasmunt", verzameld
door Medicus. Dit boek bevat verschil
lende artikelen over de geneeskunde,
volgens den inhoud o.a. vivisectie, de
kunst van genezen, opium, koorts en tu
berculose, doofheid enz. (C. A. Mees,
Santpoort.)
„Geboeide Vrijheid", door Mary
Grace Ashton, schrijfster van „Ras", ge
autoriseerde vertaling van Eva Raedt
de Canter. In dit boek behandelt Mary
Grace Ashton op haar eigen zuivere, ge
voelvolle wijze in hoeverre ieder mensch
persoonlijk vrij is van geestelijke ban
den, hetzij deze door een Godsdienst,
een milieu of eigen persoonlijkheid ge
legd werden. (Van Holkema Waren -
dorf's U. M., N.V., Amsterda m.)
„Eenvoudige Warenkennis", keu
keninrichting en levensmiddelen, deel I,
door J. P, Roessingh, leerares koken
en voedingsleer te Middelburg In
dit boekje worden verschillende waren-
kennisonderwerpen op eenvoudige wijze
behandeld, eenigszins aanpassende aan
de practijk. (J. Noorduyn Zoon, G o-
r i n c h e m.)
Het eerste nummer van „Succu-
lentenkunde", maandblad gewijd aan de
studie, het verzamelen en kweeken van
succulente planten, met enkele afbeel
dingen, onder redactie van J. J. Ver
beek Wolthuys te Voorburg.
Van de serie „De toekomst van ons
volksonderwijs". No. 3. Rapport en bij
lagen inzake het Vervolgonderwijs, uit-
3.)
Met de bescheiden hulpmiddelen van vroeger
kwam het voortdurend anders uit als voorspeld
was. Er werden herhaaldelijk patiënten te goeder
trouw naar sanatoria gezonden, die er eigenlijk
niet thuis hoorden, soms zelfs geen eens t.b.c. had
den. Ter wille van een zuivere beoordeeling en het
vplgen van den goeden weg kan hiermede niet
meer worden volstaan. Een uitgebreid en veelzijdig
onderzoek is in vele gevallen noodig ter beoor
deeling en beantwoording van de vragen: Is tuber
culose in het spel? Is de patiënt gevaarlijk voor
zijne omgeving? Hoe ver is de ziekte gevorderd?
Hoe zal het ziekteverloop vermoedelijk verder
gaan? Hoe moet de behandeling zijn? Zoowel het
Röntgenonderzoek als het laboratorium onderzoek
en zoo noodig ook een observatie in een zieken
huis zijn daarbij onmisbare hulpmiddelen. Dit is een
volksbelang van groote beteekenis. Daarom heeft
het Rijk, met behulp van het particulier initiatief
een uitgebreiden tuberculosedienst ingericht, welke
welhaast uitsluitend met Rijksgelden werkt. Daar
voor is ons land in een aantal districtsdiensten ver
deeld. Zeeland heeft sinds 1923 zulk een district-
dienst. In Middelburg op de terreinen der Gods
huizen staat het districtsconsultatiebureau, in ver
schillende andere plaatsen staan kringbureaux. Het
geheel functionneert onder leiding van een districts
arts. De hulp t.o.z, van alle onderdeelen van onder
zoek wordt als regel gratis verstrekt. Het Rijk
ontlast hiermede menig Burgerlijk Armbestuur, hoe
wel voor den verderen gang van zaken ook andere
finantieele steun niet kan worden gemist. In de
meeste andere provincies worden dan ook door
provinciale en gemeentelijke subsidies verpleeg-
fondsen in stand gehouden.
Zeeland slaat hierbij nog een uiterst poover
figuur. De provincie steunt dezen districtsdienst
®ict, al ontvangt de Provinciale Zeeuwsche Ver-
eeniging tot bestrijding der Tuberculose wel voor
andere doeleinden provinciale subsidie. Het
districtsconsultatiebureau in Middelburg ontvangt
geen gemeentesteun. Desondanks werkt deze dienst
op volle kracht. Het volledig onderzoek, o.a. het
Röntgenonderzoek, heeft in samenwerking met de
daarvoor in aanmerking komende afdeelingen in
het Gasthuis plaats. Het spreekt vanzelf, dat ook
de longpatiënt, die buiten dezen districtsdienst om
hulp zoekt, op dezelfde onderzoekingsmethoden
aanspraak kan doen gelden.
Bij den maaglijder werd vroeger op inderdaad
hoogst primitieve wijze de ziekte bestudeerd. Het
onderzoek van de ontlasting op bloed en het onder
zoek van uitgehevelde maaginhoud bracht wel
reeds verbetering, maar doordat onvoldoende in
zicht in het geheel werd verkregen was de be
handeling vaak verre van doelmatig. In uitersten
nood, onder de slechtst denkbare omstandigheden
werd dan in den aanvang van deze eeuw de chirurg
te hulp geroepen, maar natuurlijk liep dit maar al
te vaak op bittere teleurstelling uit. De behandeling
was vrijwel uitsluitend gericht tegen bepaalde
hinderlijke symptomen. Het tegenwoordige vol
ledige onderzoek vermag veel dieper in het wezen
der zaak door te dringen, al zijn niet alle factoren
tot in fijnste bijzonderheden na te pluizen. Menige
zoogenaamde maaglijder blijkt dan een andere
kwaal te hebben. Het omgekeerde komt al even
zeer voor! Bij menigen patiënt met vage buik
klachten kan precies worden nagespeurd waar het
proces zetelt, van welken aard het proces is, hoever
het is voortgeschreden, welke gevaren er door
dreigen en welke speciale behandeling de beste
kansen van min of meer volledig herstel biedt.
Dit alles kost tijd, geduld en geld, maar het resul
taat is de instelling van de meest doelmatige be
handeling voor elk geval op zich zelf. Dit doel is
tijd, geduld en geld toch wel waard?
Een Rijksorganisatie hiervoor ontbreekt. Het Rijk
beweegt zich meer op de terreinen der voorbehoe
dende geneeskunde, behoudens de mogelijkheden
via Ziektewet, Raden van Arbeid en Rijksverzeke
ringsbank.
Zoo zouden wij welhaast op elk onderdeel der
geneeskunde het enorme verschil tusschen het ver
leden en het heden kunnen toelichten. We zullen
dit nalaten, het vraagt te veel plaatsruimte, is over
bodig en zou tot eentonigheid voeren. Doel was
slechts u te doen inzien, dat, gezien de samenhang
tusschen oorzaak, gevolg en behandeling, het van
het allergrootste belang is zich vóór iedere ge
neeskundige behandeling eerst zoo zuiver mogelijk
de ziekte-oorzaak en den stand zan zaken te rea-
liseeren. Alleen dan is het mogelijk de meest aan
gewezen behandelingsmethode aan te geven en de
kans op nuttig effect is dan ook het grootst.
De middelen van onderzoek moeten daarvoor
ruim voorhanden zijn.
Daarbij moeten we goed in het oog houden dat
deze middelen toepassing behooren te vinden bij
eiken daarvoor krachtens zijn ziekteverschijnselen
in aanmerking komenden patiënt. De niet kapitaal
krachtige mag onder geen enkele voorwaarde de
dupe worden van zijn tekort aan kapitaal.
Een verstandige gemeentelijke geneeskundige
dienst (want deze vragen behooren feitelijk niet
bij een Armbestuur thuis, doch bij een geneeskun
digen dienst, van waaruit medische controle kan
worden uitgeoefend) zal hier de steungrenzen ruim
trekken.
Het spreekt evenzeer vanzelf dat ook de inwo
ners van omliggende gemeenten op dezelfde wijze
van deze methoden van onderzoek moeten kunnen
profiteeren.
Een ziekenhuis alleen en uitsluitend willen ge
bruiken voor de inwoners van de plaats zelve is
een monsterachtigheid tegenover de omgeving.
Bovendien zouden de eischen van outillage er ab
soluut niet door kunnen worden verminderd.
Deze eischen van outillage worden uit den aard
der zaak aangegeven door de in het ziekenhuis
werkzame medici. Het is de eenige groep van
menschen die hiertoe in staat zijn. Een Bestuur
moet op het advies der medici afgaan. Hierop wordt
wel eens critiek geoefend, maar men diene er wel
van doordrongen te zijn, dat de medici, al vinden
zij er natuurlijk tevens hunne broodwinning in, deze
eischen stellen in het waarachtige belang van de
aan hun zorg toevertrouwde patiënten.
Wanneer dan volledig onderzoek heeft plaats
gevonden, volgt de behandeling. Ook hiervoor ver
langt men terecht van de ziekenhuizen aanpassing
Jaan den nieuwen tijd en de nieuwe inzichten. Ook
hierbij speelt het laboratorium vaak een groote rol
[en voor geval een chirurgische behandeling is aan
gewezen spreekt het vanzelf, dat alleen 100
veiligheid en 100 inrichting toelaatbaar zijn.
Nergens anders wellicht kan een klein tekort of
yerzuim zich zoo wreken t.o.z. van het resultaat.
Dat dit ondanks alle voorzorg toch wel eens bene
den de verwachting blijft, kan nooit aan de ge
volgde methode worden gewezen. Elk menschen-
werk is onvolmaakt. Maar juist daarom moet dan
ook elke daadwerkelijke vooruitgang der weten
schap, welke het ideaal der volmaakte genezing
dichterbij brengt, zoo spoedig mogelijk praktisch
worden toegepast en ingevoerd.
Ook in de niet chirurgische afdeelingen kunnen
kleine verzuimen de meest ernstige gevolgen heb
ben en ook hier moet het ideaal met behulp van
de vooruitgang der toegepaste wetenschap zooveel
mogelijk worden nagestreefd. Hier ligt zonder
twijfel een subjectief element in. Daarom is er ver
trouwen noodig in het verantwoordelijkheidsgevoel
der aan een ziekenhuis verbonden medici. Ver
meden moet evenzeer worden, dat instrumenten
waarvan het nut nog geenszins vaststaat worden
aangeschaft, als dat noodzakelijke aanvullingen met
hulpmiddelen, waarvan het nut wèl reeds vaststaat,
zouden worden geweigerd.
Er kan niet genoeg op worden gewezen, dat
hierbij allerlei factoren tegenover elkander dienen
te worden afgewogen. Ten onrechte echter hoort
men hierbij door outsiders nog al eens de meening.
verkondigen, dat de medici geneigd zijn iets aan
te vragen van uitsluitend academisch belang, uit
een soort ijdelheid. De ingewijden weten gelukkig
beter en zij zijn er wel van overtuigd, dat het
doel van het ziekenhuis: „Goede verzorging en be
handeling der zieken in het belang van den zieke
zelf ook bij de medici de. werkelijke drijfveer is.
(Wordt vervolgd).-
