LANDBOUW
DR AlSftl A-v AM-V4LK£riBURGS-
V -iLEV^RTRAAI
RECHTZAKEN.
FEITEN EN CIJFERS OVER
SCHOOL EN ONDERWIJS.
in.
na»,r i iTriifrimnnTPTni ill" i Hïfn ""iI I lIIiCl')—
BtSWttWÜiirWiM tfftffiacwama VMIkM
mmaemim
(log. (Med.)
ittf^c^/ïvwiwiSRVTo^vwaaoa
behandeld en voorloopig vastgesteld
voor gewone werken op een bedrag van
3384 en voor buitengewone werken op
een bedrag van 11.766, samen 15,150.
Verder werd besloten onder nadere
goedkeuring van Ged, Staten aan de ge
meente Scherpenisse te verkoopen een
hoeveelheid van 230 scheepston oude
Vilvoortsche steen.
ZEEUWSCH-VLAANDEREN O. D.
CLINGE. De Raad besloot tot vast
stelling der begrooting op circa f 66000
met een totale belastingopbrengst van
f 25000.
Overeenkomstig een advies der daar
toe ingestelde Commissie van onderzoek
wordt besloten een nieuw bonnenstel
sel voor te schrijven voor de bedeeling
door het Burgerlijk Armbestuur, dat be
stuur met twee 'eden uit te breiden en
een huishoudelijk reglement vast te
stellen.
GEMEENTERAAD VAN VLISSINGEN
In de gisteren gehouden vergadering
waren de heeren Wesseling met en Hu-
sou zonder kennisgeving, afwezig. Bij de
ingekomen mededeeling', dat de heer C.
A. van Woelderen met ingang van 1
October j.l. tot burgemeester van Vlis-
singen is benoemd, zeide de heer VAN
WESTEN als oudste lid in jaren een
kort woord le willen spreken om den
heer Van Woelderen geluk te wenschen.
Spr. wees er op, dat in de afgeloopen
12 jaar reeds heel wat gloeds is tot
stand gekomen en de lievelingsdroom
van den burgemeester, een nieuwe; ha
ven voor Vlissingen, zal weldra realiteit
zijn geworden.
De volgende 6 jaren zullen heel wat
moeilijker zijn en spr. hoopte, dat in die
jaren de normale verhoudingen geleide
lijk zullen terugkeeren. Spr. twijfelde niet
of de burgemeester zal, gesteund door
den raad en B. en W. middelen en we
gen vinden om dèn nood van velen te
helpen verzachten. Spr. hoopt dat na een
,.,luctor"' „lik worstel';' met de golven
van tegenspoed, er een „Emergo" en
„ik kom er boven uit'" zal volgen. (Tee
kenen van instemming;'',;/,
De VOORZITTER bracht dank voor
deze woorden en de daarmede betoonde
instemming' en verzekerde dal het hem
nimmer gespeten heeft burgemeester van
Vlissingen te zijn en dat hij dan ook
nimmer een poging heeft gedaan om
Vlissingen te verlaten. Spr. heeft altijd
prettig met de colleges van B. en W.
samen gewerkt en ook met den raad en
is vast overtuigd, dat voor Vlissingen-
badplaats en voor Wissingen-haven de
kansen veel heter zijn dan velen ver
onderstellen.
Een verzoek van de afdeeling Vlissin
gen van den Niedwen Bond van Koffie-
■huishouders en slijters om het heffen
van belasting; op biljarten achterwege
te laten, werd in handen van B. en W.
gesteld om advies.
Naar aanleiding van door den heer v.
Oorschol geuite klachten zond hel col
lege van regenten van het gasthuis een
brief, en nu wees de heer "VAN OOR
SCHOT er op, dat de feiten door hem
genoemd niet worden ontkend. Spr. blijfl
er bij, dat het college en niet vader
en moeder ontslag1 moeten geven.
De heer LAERNOES zeide, dal als
regenten niet antwoorden, de heer v.
Oorschot hij B. en W. had moeten komen
maar niet direct in den raad, spr. weet
dat de vader en moeder hun plicht
doen en zelfs meer dan hun plicht.
De heer VAN OORSCHOT meende
dat juist openbare crltiek verkeerde za
ken in de toekomst voorkomt. Spr. zal
zelf heoordeelen waar "hij klagen wilt.
De raad verleende eervol ontslag aan
ds. A. de Voogd als lid van de commissie
van beheer van hel Vlissingsch studie
fonds en aan d enheer J. A. van Dieren-
donck als leeraar aan de Avondschool
voor Nij ver he id són der w ij s
Na twee vrije stemmingen, benoemde
de raad tot regent van het gasthuis uit
de raadsleden den heer Van der Beke
Callenfels met 9 stemmen tegen 7 op
den heer Van Hal en één blanco, z. h. st.
tot onbezoldigd ambtenaar van den bur
gerlijken stand den heer W. P. Edelman
en tol lid der commissie voor het Vlis
singsch studiefonds den heer ds. H.
Wiersinga met 9 stemmen, tegen 3 op
ds. J. S. Hartjes en 5 blanco.
De verschillende reeds gepubliceerde
voorstellen werden alle zonder hoofde
lijke stemming aangenomen. Bij dat in
zake vergoeding voor het (bijwonen van
commissievergaderingen ;n den middag
zegde de VOORZITTER op een opmer
king van den heer PAAP toe, dat er zoo
weinig mogelijk des middags zal worden
vergaderd.
Bij hel voorstel inzake subsidie voor
een school voor den binnenscheepvaart
heeft de heer PAAP er opgewezen, dat
dit de eerste stap is op een weg, die
veel geld zal kosten, en namens den heer
Wesseling deelde spr. mede, dat dit on
derwijs ook op de Zeevaartschool kan
worden gegeven. De VOORZITTER
zegde nadere overweging daarvan toe.
Naar aanleiding van vragen van den
heer Van der Beke Callenfels in de vo
rige vergadering deelden B. en W. mede,
dat aan het Kerkhof „Vredehof" goed
verzorgd wordt.
Voor het antwoord op de vraag over
den Spuiboezem verwijst het antwoord
naar hetgeen B. en W. op het algemeen
verslag over de begrooting hébben op
gemerkt
Begrooting 1932.
Hierna kwamen de algemeene be
schouwingen over de beigrooting aan de
orde.
De heer VAN HAL heeft in een rede,,
■voering van 1 uur en 10 minuten het
standpunt der S.D.A.P.-fractie uiteengezet
en eerst den verkiezingsstrijd behan
deld. Daarbij merkte hij op, dat de R. K.
niet naar buiten mededeelden en blijk
baar andere middelen hébben, dat de
V.-B ook niets publiceerden, maar al
leen met de namen der candidaten voor
den dag kwam, dat de C.-H. wel een
beroep deden op alle eerlijke menschen
maar de brandende kwesties niet aan
roerden, de A.-R. noemt spr. de clou
der tegenstanders en ontkent eenige van
hun bestrijdingsmiddelen.
O.a. betoogde spr. dat de S.D.A.P.
den godsdienst niet aantast, het gezag
niet wilt ondermijnen, en dat zij geen
revolutionnair karakter heeft
De waarde van de kapatalistische
maatschappij blijkt wel uit de wanorde
dezer dagen. Sedert 12 jaar is de S.D.A.
P. niet achteruitgegaan te Vlissingen,
doch met sprongen vooruit. De S. P.
kreeg minder stemmen dan in 1927.
Inzake de wethoudersverkiezing zei
de spr. dat rechts nu de V. B, niet meer
noodig had. Wijzende op de pogingen
d ie rechtschc wethouders te krijgen,
zeide spr. dat de C. H. en de A. R. niet
vragen of men links onrecht zou aan-
doan; een der R. K. dacht' er anders
over, de heer Sorel beriep zich alleen
op het belang der gemeente en de heer
Huson verklaarde aan het besluit zijner
fractie te zijn gebonden.
Men meende dat juist in dezen tijd
de S.D.A.P. achter de groene tafel
moest plaats nemen. Nagaande wat in
de afgeloopen 4 jaar is bereikt, zeide
spr. o a. dat in de abattoirkwestie de S,
D.A.P. door hoogere autoriteiten in het
gelijk is gesteld.
Inzake de waterleiding hoopte spr, dat
ait cen direct gemeentebedrijf zal wor
den en vroeg hij hoever men reeds mét
de plannen gevorderd is. Spr. is in
zake de werkloosheidsbestrijding zeer
voor werkverschaffing en wijst o.a. op
verfraaiing der plaats, o.a,. door het ver-
breeden van het nog niet*breedc gedeelte
van den BoiTeverd' en het maken van
een eilandje in den Spuiboezem. Ver
fraaiing der plantsoenen is rok in het
belang van het vreemdelingenverkeer.
Spr. vroeg hoe het staat met de plannen
voor een badinrichting en deelde ten
slotte mede, dat zijn fractie tegen ophef
fing der kermis en ook tegen sluiting des
Zaterdags te 12 uör zal stemmen.
De heer A ND/31ESSEN geeft toe, dat
de R.K. niet veei aan propaganda héb
hen gedaan, maar toch behoorlijk uit
de bus zijn gekomen, al is het aantal
zetels welllicht een gelukje. Spr. stem
de op den heer de Meij, omdat hij het
recht voelde van een soc.-deim. wethou
der. Ook stemde hij op den heer Laer-
noes, al keurde hij dieps handelingen' niet
altijd goed, o.a. toen ook door het wer
ken van 'den heer Laerlnoes .Ged'. Sta
ten schreven, dat f 15 voor een werk-
looze voldoende is. Inzake de kermis is
de houding van de R.K. veranderd, zij
besloten reeds direct na de vorige; maal
niel meer mede te helpen aap afschaffing
wel willen zij sluiting te 12 u. steunen.
De heer VAN OORSCEIOT 'betreurt het
dat hij niet aan het vooronderzoek heeft
kunnen medewerken. Rechts stippelde
niet voldoende uit, wat het wil en kwam
maar toevallig tot een zetelmeenderheid,
maar feitelijk hoort V. Bi. meer bij rechts
dan bij links. Spr. stemde op den heer de
Meij, doch acht het principieel, verkeerd'
dat een socialist met anderen in een ooi
lege van Burg. en Weth. plaats neemt,
omdat hij toch géén socialistische ge
meentepolitiek kan voeren, zooals ook
linksche soc.-dem. als Van der Goes mee-
nen. Spr. vraagt of de heer dé Meij zal
streven naar het geven van grond in
erfpacht. En eveneens om werken in ei
gen beheer uit te voeren. Men mag niets
doen dat de verfraaiing van de stad zou
schaden. Spr. bepleit verder het voorbe
reidend onderwijs van gemeentewege en
bestrijdt den post van f 500 voor de
Burgerwacht. Spr. eindigde met den
wensch, dat regelen wojrden getroLen
voor ondersteuning' van de menschen, die
de huidige maatschappij in Uithoeken,
worden gezonden en daar honger en
gebrek lijden.
De heer HARTS vraagt of Burg. en
Weth. reeds hebben nagedacht over het
nieuwe wetsvoorstel, inzake de 3 pet.
aftrek voor provincie en gemeente. Spr.
vraagt hoe men reents is gekomen tob hel
p'lan drie wethouders te willen hebben
en verklaarde zich tegen opheffing der
kermis en tegen 12 uur sluiting op Za
terdag.
De heer PAAP brengt hulde aan den
heer van Hal voor de keurige, sotbera
wijze waarop hij zijn betoog hield. /De
V. Bi. is niet rechts al gaat hij wel een$
met de rechtscche fracties mede in het
nelang van een goede gemeen.bpolitiek
De fractie heeft 'reeds spoedig geGcllra-
ven de billijkheid van de verkiezing van
een S.E.A.P. wethouder te gevoelen.. Men
moet in deze tijden denken 'hoe men
elkaar kan vinden en spr. vergelijkt het
college met een zaken,kjabinet. Spr. vraagt
of het geen tijd wordt pensioenaftrek toe
te passen en acht het beter dit zelf nu
te doen, dan later gedwongen.
Op de kosten van het gasthuis is z.i.
belangrijk te bezuinigen en spr. vraagt
of men de patiënten niet beter kan ver-
deelen en zoo komen tot vrije artsen
keuze.
De heer SOREL zegt, dat de anti-rev,
zich in den strijd hebben geworpen en
niet gedacht hadden er zoo goed uit te
voorschijn te komen. De rechtsche groe
pen waren vooruitgegaan en meenden
recht te hebben op 3 zetels.
Ieder profiteert op zijn tijd van de
wettelijke bepalingen. Er zijn zeker ook
goede soc. dem., maar men moet de ge
heele partij en haar principe in oogen-
schouw nemen. Spr. ontkent, dat men
den V. B. op stal wilde zetten, zooals
gezegd is. Inzake het abattoir zal men
moeten afwachten wie gelijk krijgt op
den duur. Voor afschaffing van de ker
mis had spreker meer steun verwacht,
want een vacantieweek is moreel veel
beter voor de arbeiders. Men kan he
laas nu niet rekenen op de R. K., dit be
treurt spr. zeer, maar er is nooit een
werkelijk compromis gesloten. De bur
gerwacht kan z.i. nog niet gemist wor
den.
De VOORZITTER zegt over het
abattoir niet meer te zullen spreken. De
waterleiding is ook in het nieuwe colle
ge reeds besproken en berichten komen
binnen, die er op wijzen, dat binnenkort
de commissie bijeen kan komen, maar
de onderhandeling met de Zuid Beve-
landsche waterleiding vordert langzaam
De verbreeding van den Boulevard is
reeds met den Polder en met Domeinen
besproken en die hebben steun toege
zegd. Verfraaiing van den Spuiboezem
door een eilandje en langs de binnen-
bermen is zeker te overwegen en z.i.
mag men niet aan de plantsoenen ra
ken. De badinrichting dient jn dezen
malaisetijd te worden uitgesteld.
De kermis opheffen beteekent min
der geld voor de gemeente en ook ver
korting zal dit ten gevolge hebben. In
zake het nieuwe wetsontwerp hebben
B. en W. nog niet kunnen onderhande
len maar wel is spr. reeds opgeroepen
naar een spoedvergadering van het be
stuur der Vereeniging van Nederland-
sche gemeenten.
De heer EDELMAN heeft niet veel
te zeggen, daar hij niet aan de samen
stelling der begrooting mede werkte.
Spr. hoopt de belangen der gemeente
naar zijn beste krachten te behartigen,
De heer DE MEIJ zal van zijn nieu
we plaats niet aan het politieke steek
spel deelnemen. Met de waterleiding
zal zeker spoed worden gemaakt. Spr.
vreest nog groote toename der werk
loosheid en is ook voor verbreeding van
den boulevard en dergelijke werken, die
nimmer uit de gewone middelen zouden
kunnen geschieden. Spr. is een groote
voorstander van goede plantsoenen in
het belang ook van het vreemdelingen
verkeer, Wat betreft het bezetten der
wethouderszetels is er zeker verschil
van meening. In tegenstelling met den
heer Van Oorschot, meent spr. dat men
sterker staat zonder een bepaalden af
spraak., Spr. is principieel voor uitgifte
van grond in erfpacht en zou bij begin
dit zeker inviteren, maar nu moet men
vooral goed nagaan of het voor Vlissin
gen wel voordeliger zal zijn. Zoo eenigs-
zins mogelijk is spr. voor uitvoering van
werken in eigen beheer. Spr. hoopt, dat
de V. B. zijn principe inzake de wethou
ders ook in daden zal omzetten als spr.
het onverhoopt niet eens mocht zijn met
zijn medeleden van het college.
De slechtste oplossing van de financi-
eele moeilijkheden vindt spr. salarisver
mindering, en zeker mag dit niet indi
rect door pensioenaftrek.
De heer LAERNOES zegt, dat als men
zegt dat hij niet slecht werkt, maar wel
stroef, dat dit niet anders kan. Als men
iets wil bevorderen, dan moet men er
het geld ook voor aanwijzen. In deze
moeilijke omstandigheden moeten allen
medewerken Vooral de ontvangsten
zijn moeilijk te begrooten. Zeker zal op
heffing van de kermis de ontvangsten
drukken, maar dat komt z.i. wel op an-
deze wijze terecht. Voor het publiek is
het veel beter geen kermis te houden.
Nieuwe dingen als een badinrichting en
voorbereidingsscholen zijn nu niet aan
neembaar.
Hiermede waren de discussie in eerste
instantie geëindigd en werden de re- en
duplieken uitgesteld tot hedenmiddag.
Vijf en twintig jaar zuivelconsulent.
Zondag zal het voor een in Zeeland
en dat vooral in de kringen van land
bouw en veeteelt, bekend en hoogge
acht ambtenaar een dag van vreugde
zijn. Wij bedoelen den heer C, Zwager
man, Rijkszuivelconsulent voor Zeeland,
die op 1 November 1906 als consulent
van de Z. L. M, naar Zeeland kwam en
dus 25 jaar onafgebroken op zijn post
is als raadsman en voorlichter van onze
landbouwers en veetelers.
De heer Zwagerman, die 21 April 1884
te Hauwert, gemeente Nibbixwoud (N.-
Holland) geboren is, genoot tot zijn 13de
jaar gewoon lager onderwijs en bezocht
toen een der eerste landbouwcursussen
te Hoorn om daarna zijn studie te ver
volgen aan de landbouwschool te Wage-
ningen en daar als eerste zijner klasse
den sloetprijs te behalen.
Na de studie te Wageningen kwam
de jubilaris vrij spoedig als assistent bij
den zuivelconsulent te 's-Gravenhage.
Zooals boven reeds gemeld, op 1 No
vember 1906 kwam de heer Zwagerman
naar Zeeland en moest zich daar tot 1
Januari 1911 behelpen met een vrij pri
mitief kantoor in de Kuiperspoort,
maar kon toen verhuizen naar het ruime
gebouw in de Wagenaarstraat, thans ge
naamd ,,De Twee Krissen". Tijdens zijn
werkzaamheid aldaar volgde op 1 April
1913 zijn optreden als Rijkszuivelconsu
lent voor Zeeland en in die functie ver
huisde zijn kantoor op 1 Mei 1924 naar
een deel van het Oost-Indisch huis.
Al hield dus in 1913 zijn functie bij
de Z. L. M. op, de band met die maat
schappij bleef tot op heden groot, maar
ook de andere landbouworganisaties
konden nu ook ten volle 'profiteeren
van de groote en practische kennis van
den heer Zwagerman en het aantal le
zingen door hem in Zeeland, doch ook
daar buiten gehouden, zijn legio, maar
allen kenmerkten zich door een duide
lijke uiteenzetting van de gekozen stof
en gaven blijk van een diepgaande stu
die op velerlei gebied.
Een tak van de veeteelt, die grooten
steun van den heer Zwagerman had en
heeft, is wel het zuivelbedrijf en krach
tige coöperatieve fabrieken op dit ter
rein als die te Middelburg en te IJzen-
dijke zijn er een bewijs voor.
Het is te verwachten, dat Maandag
a.s., als het jubileum zal worden her
dacht, het den heer Zwagerman, die dien
dag des middags receptie te zijnen huize
houdt, niet aan belangstelling zal ont
breken.
De jubilaris moge van geboorte geen
Zeeuw zijn, hij heeft zich geheel in Zee
land ingeleefd en de belangen van den
Zeeuwschen landbouw steeds hoog ge
houden, iedere landbouwer beschouwt
hem als „onze Zwagerman".
(Het is ons principe jubilea vooraf niet
te vermelden. Daar het ons bekend is,
dat verschillende bladen hedenavond ar
tikelen over het jubileum zullen hebben,
willen wij ook niet achterblijven.]
Suikerbietenproefvelden.
Men meldt ons uit N.- en St. J o o s-
1 a n d.
Dit jaar zijn in Zeeland verschillende
suikerbietenproefvelden aangelegd door
de Nederlandsche Elitezaad Maatschap
pij te Hillegom,
De suikerbieten van deze proefvel
den worden aldaar voorloopig onder
zocht. Hiervoor wordt gebruik gemaakt
van een electrische zaagmachine, welke
een zeer aparte constructie heeft, waar
door het mogelijk is om van elke biet 'n
monster te nemen.
Dit monster wordt genomen in de ge-
heele lengte der biet z.g.n. sectors. Zoo
worden ongeveer 300 nummers van ver
schillende variëteiten onderzocht. Alle
bieten worden geteld en gewogen,
waarna de z.g. Sectoren genomen wor
den, welke eiken dag verzonden worden
naar Hillegom, waar het verder onder
zoek plaats vindt, op gehalte, suikerop
brengst, aschgehalte, en schadelijke stik
stof.
LEEUWARDEN
(Ingez. Med.)
Kantongerecht te Goes,
De Kantonrechter te Goes veroor
deelde wegens overtreding:
leerplichtwet: A. H, L., Krabbendijke
f 3 of 3 dgn.;
leerplichtig kind gedurende den
schooltijd arbeid laten verrichten: J. K.
Kortgene, f 15 of 15 dgn.;
verwekken van nachtrumoer: W. J.
B., J. W, B., J. K., J. K„ 's-Gravenpol-
der f 15 of 15 dgn.;
zonder vergunning rund laten loopen
over anders beplanten grond: A. R.,
Wolphaartsdijk f 10 of 10 dgn,;
zonder vergunning loopen over grond,
waarvan de toegang verboden is: J. W„
P. Z., Kapelle f 10 of 2 wtsch.;
met schietgeweer in het veld bevin
den zonder jachtakte of vergunning: I.
A. J. 's Heer Arendskerke f 10 of 10
dgn., met uitlevering van het geweer of
f 10 of 10 dgn.;
te Wissenkerke op den openbaren
weg tegen hekwerk staan: M. P. K., A.
K., P. A. W., P. J., A. C„ J. C. d. B.,
Wissenkerke f 3 of 3 dgn.;
vuur branden op minder dan 45 m
van den openbaren weg: H. V., Nieuw-
dorp f 5 of 5 dgn,;
ijkwet: J. D,, Nieuwdorp, C. P. V.,
Krabbendijke f 2 of 2 dgn., B. D. 's H,
Arendskerke 2 m. f 1 of 2 m. 1 dag, ge
wichten verbeurd verklaard;
met auto rijden zonder remmen: J,
d. W„ Goes f 30 of 30 dgn.;
met motorrijtuig vrijheid van het ver
keer belemmeren: L. P. d. R., Kats f 15
of 15 dgn., H. G., Yerseke f 10 of 10 dgn.;
met rijwiel: P. J. D., Amsterdam f 10
of 10 dgn.;
's avonds fietsen zonder licht: P, H,,
Nisse f 2 of 2 dgn,;
met auto rijden zonder rijbewijs: A. J.
v. d. B. 's Heerenhoek 1 maand tucht
school met een proeftijd van 2 jaar;
met auto rijden zonder achterlicht: G,
J. d. G., Goes, vrijgesproken;
met rijwiel in bocht niet de rechter
zijde van den weg houden: C. A. v. W.,
Kloetinge, f 3 of 1 w. tuchtsch.;
met motorrijtuig bij kruispunt van we
gen rechts niet voor laten gaan: A. v,
d. D., Ovezande f 5 of 5 dgn.
Het aantal scholen.
Het is nog niet zoo heel lang gele
den, dat het in ons land een belangrijke
v.raag was of er voldoende scholen wa
ren om de bevolking, ook die in afgele
gen oorden, van het noodzakelijk on
derwijs te voorzien. En thans zijn er nog
tal van landen, waar de zorg voor een
genoegzaam aantal scholen behoort tot
de ernstige beslommeringen van den on-
derwijsorganisator.
Tegenwoordig is het in ons land ech
ter geheel anders. Een van de meest
klemmende vragen, waarvoor ieder, die
zich bezig houdt met de organisatie van
ons lager onderwijs, wordt gesteld, is
niet of er wel voldoende scholen zijn,
maar of wij er niet te veel hebben. Er
zijn thans velen, die meenen, dat het ge
tal scholen ver uitgaat boven hetgeen
noodig en daarom boven hetgeen in de
ze zorgvolle tijden financieel toelaatbaar
is.
Wat leert de statistiek van het ge
ween en uitgebreid lager onderwijs (uit
gave van het Centraal Bureau voor de
Statistiek te 's-Gravenhage) ons dien
aangaande?
Wij merken aan de hand van de daar
in voorkomende cijfers vooreerst op, dat
de Lageronderwijswet van 1920 een be
langrijke vergrooting van het aantal la
gere scholen heeft veroorzaakt of al
thans mogelijk gemaakt.
Stellen wij het aantal scholen van
einde 1929 tegenover dat op ultimo 1919
dan blijkt, dat in deze tien jaren niet
minder dan 2115 scholen werden ge
opend. Voorzeker een enorm aantal
voor een land als het onze. Te veel?
Het is niet mogelijk dit met wiskun
dige zekerheid vast te stellen.
Vooreerst hierom niet wijl volgens het
stelsel van onze wet rekening moet wor
den gehouden met de godsdienstige en
paedagogische richtingen welke zich op
schoolgebied openbaren. Voor uiterst
geringe aantallen leerlingen worden nog
openbare scholen in stand gehouden,
voor een 40-tal kinderen kan (in onze
kleinste gemeenten) een bijzondere
school worden gesticht. Aan een objec
tieven maatstaf kan de juistheid van de
ze minima niet worden getoetst. Of zij
goed gekozen zijn kan wetenschappelijk
niet worden vastgesteld.
Maar dat is de eenige moeilijkheid
niet. Zelfs indien in onze onderwijsorga
nisatie eens geen rekening werd gehou
den met den voorkeur der ouders voor
scholen van een bepaalde richting, zou
het nog niet doenlijk zijn om een vas
ten norm aan te géven, volgens wel
ken het juiste aantal scholen voor het
geheele Rijk of een bepaalde gemeente
statistisch kon worden bepaald. Immers
daarvoor zou vast moeten staan welke
schoolgrootte paedagogisch en econo
misch als ideaal moet worden be
schouwd. Men zou voorts precies moe
ten weten niet alleen hoe groot de be
volkingsdichtheid is dat is voor el
ke gemeente bekend maar ook op
welke wijze de bevolking over het land
is verspreid. Wonen de menschen ver
spreid over de geheele oppervlakte der
gemeente of zijn zij geconcentreerd ge
huisvest.
Genoeg om le doen zien hoe moeilijk
de vraag is. Toch kunnen wij wel een
indruk krijgen door het maken van verge
lijkingen. Wij ontJeenen aan de statistiek
twee voorbeelden.
Vergelijken wij de toename van het
aantal scholen tusschen 1910 en 1920
met die tusschen 1919 en 1929 dan zien
wij, 'dat er in het eerste tijdvak 800 en
in het tweede, gelijk gezegd1, "2115 zijn
bijgekomen. De groei is dus na 1919
wel zeer versneld. Dat is voor een dteel
te rechtvaardigen doordat de groei der
schoolbevolking in het tweede tijdvak
ook grooter was dan die in het eerste.
