KOPER
TWEEDE BLAD VAN DE PROVINCIALE ZEEUWSCHE MIDDELBURGSCHE COURANT VAN DONDERDAG 10 SEPTEMBER 1931. No. 213.
HEIDETOCHT.
MORKE GERARD
PERSKRONIEK.
De winkelsluitingswet.
Steunt bij gelijken prijs en kwaliteit
De NEDERLANDSCHE INDUSTRIE 1
Gij dient daarmede Uw land
En ge bestrijdt de werkloosheid.
DE „NAUTILUS" GEEFT ZIJN
ZELFMOORD-POGING OP.
ZEELAND.
MIDDELBURG.
MIDDELBURGSCH INDUSTRIEËN.
J. S.
(Wordt vervolgd.)
«Voor wie uit de streek van weiden en
bouw velden komt ligt een bijzondere be
koring in een tocht naar tl^pt land van
de heide. Die heide is er gelukkig nog in
verschillende van onze provincies, al ver
mindert dit landschap steeds meer en
meer en al moet een waaiend oogl ge
houden worden op wat er nog is, oipdat
dit unieke en edele landschap niet nog
meer wordt ingekrompen.
Het meest algemeen bekend is waar
schijnlijk wel de Veluwsche heide. Daar
immers liggen belangrijke plaatsen als
Apeldoorn en Arnhem in de buurt, die
door zeer velen worden bezocht. Daar
zijn ook treinen langs, die wel mee tot
de meest bezette in ons land behooren,
omdat zij de verbinding van het Noorden
en het Oosten met de hoofdsteden van
ons land vormen. Toch moet, wie een
goeden indruk van de heide wil krijgen,
zich natuurlijk niet tot een blik uiit den
trein beperken. Het beste vervoermid
del blijft de fiets of het voertuig |der eigen
voeten, want ook met de auto dringt men
gelukkig in menig opzichtnogf niet
voldoende tot het hart van dit landschap
door.
Zoo stapte ik dan pp dien prachtijgen
laatsten Zaterdag van Augustus, een strpi-
lende zonnedag met toch de weldadig©
frischheid van wat koele wind, te Apel
doorn/uit den trein om met de fiets, niet
langs de hoofdwegen, maar in een wijde
bocht langs stille paden naar Arnhem; te
gaan. Want wie de bekoring van de heidie
wil vinden en de weldadige aanraking
met haar ongerepte pracht wil ondergaan,
moet de stilte en de eenzaamheid zoet
ken, waar de heide zelf spreekt en waar
de bijen zoemen om het paarse kruid.
Zoodra ge de rustige paden verlaat en
de auloclaxons zich laten hooren en de
straten weer vet en glimmend naar ben
zine ruiken is de ban verbroken en de
glorie van het heideland, ook al zijn de
wijde velden nog rondom, toch voor het
grootste en beste deel, voor mijn gevpiel
althans verstoord.
Het is daar tusschen Apeldoorn en
Arnhem, zoowel rechts als links van den
gXooten hoofdweg, een prachtig oord met
nog volop ongerepte schoonheid. Wel zijn
er hier en daar de sporen van menschel-
lij ke techniek juist midden in de woeste
natuur der zandverstuivingen bij! Koot
wijk bijvoorbeeld, waar de radiomasten
©n -gebouwen zijn geplaatst. Wel zal
niet de vurige antiHmililari-st alleen op
zijn stille dwaaltocht weinig vreugde be
leven aan al wat om en bij de Harskamp
aan kruitdamp en al Wat daiarmee an
nex is herinnert, maar daarnaast en des
ondanks zijn er dichtbij of verder van
radiostation en legerplaats de heerlijke
ivrije en wijde contreien, waar de paarse
velden zich uitstrekken vol geurige cial-
lunaoloei, waar de berken eenzaam of
in groepjes aan den rand van de heide-
;heuvels staan, waar de beuken ruischen
om den zandkuil of waar in een vredig
gehucht het gedruisch der wereld vei
ls en de stilte duizendvoudig en indruk
wekkend spreekt. Ja wat zijn ze nog
heerlijk ongerept, die kleine Veluwsche
gehuchten van maar enkele boerenhui
zen met een beetje cultuurland, moei
zaam op de heide veroverd, met de oude
schapenstallen en nog "hier en daar een
herder met hond en kudde schapen, met
'de bijenstallen der iemkers en met on
der den hoogen hemel wijd en schoon
de paarse en bruine velden in het rond.
Soms zijn zij heuvelig en de tocht is
zwaar langs het mulle, zandige pad, maar
het uitzicht loont rijkelijk de moeite want
hoe wondermooi is de wereld, voor wie
hoog op zoo'n heideneuvel staat, midden
in de omvanging der paarse struiken,
met niets te zien wijd in het rond dan
in de verte hier en daar een mensch en
overal in het rond de blauwe contouren
der bosschen.
Zelfs nu, nu de heide stond in haar
gloriegewaad was het hier niet druk.
.Terwijl toch vélen nu en alleen nu de
heidevelden zoeken, in den nabloei der
eerste SeptemberwekCn nog, maar dan
niet meer, omdat zij niet weten dat ook
«ia den bloei, in haar bruine, sobere tint
ten de beide prachtig is, straks in den
herfst als in het rond de beuken en ber
ken prijken in najaarskleuren en dan
weer in het voorjaar, als op en om de
heide het jonge groen weer komt. In
alle seizoenen is dit landschap mooi,
bron van edel genot in Gods wondere
wereld. Daarom tot slot een dankbare
groet uit het land van wei en zee en
akker (waar het ook mooi is) aan de on
volprezen Velusche heidel A. L. B.
DQOH
In „De Vrijheid'' (lib.) wijdt F. L.
van der Leeuw een beschouwing aan het
vraagstuk der den gemeenteraden op te
leggen verplichte middagsluiting van win
kels. Zijn vertoog dekjt in vele gévallen
het onze van. gisteren. Wij ontleenen er
nog het volgende aan:
„In de adressen van de middenstand-
organisaties welker advies, gezien 's-
Ministera interpretatie van art. 6 voor
een gemeenteraad practisch bindend is
wordt de vraag', of het bedrijf behoef
te heeft aan dezen middagsluitingsdwang,
volstrekt ontk/enneud beantwoord. En te
recht.
Noch de praktijk, van het winkelbe
drijf, noch de wettelijke regeling van den
arbeidsduur van het personeel, noch de
komende Winkelsluitingswet leveren vol
doenden redelijken grond op om tot
deze ingrijpende vrijheidsbeperking van
den zelfstandigen winkelier over te gaan.
Ook het door de personeels-organi-
saties aangevoerde argument, dat een
uniforme sluitingsregeling voor de win
kels de contöle zou vergemakkélijklen,
heeft slechts schijnbaar waarde. Oonse-
quent doorredene.erend, zou men er dan
toe moeten komen, omf ook fabriekjen,
werkplaatsen, straks, kantoren, koffie
huizen, Tiotels e.d. kractens overigheids-
regeling te igaan sluiten of» dé uren, dat
daarin door bepaalde groepen arbeiders
geen arbeid mag worden verricht. De ab-
slurditeil hiervan springt in het oog!
Daarbij mag worden aangenomen, dat
de Regeering deze sociale maatregelen
niet heeft ingevoerd, dan nadat de hand
having daarvan uitvoerbaar wordt ge-
acfit. Verder wil het ons voorkomen, a af
ftex met op 'den weg ligt van de plaa t-
serïjk e overnelü" om, zonder wette
lijke verplichtingen voorschriften te ma
ken ter betere uitvoering van een R ij k, s-
w e t.
Uit van bevoegde zijde verkregen in
lichtingen is den (Middenstands-) Ron
den echter gebleken, dat de beschuldi
ging aan het adres van de Arbeidsinspec
tie geheel misplaatst is, en dat het
toezicht op winkels aan dezelfde rede
lijke eischen voldoet als gesteld zijn ten
aanzien van industrieele en andere on
dernemingen.
Het relatief belangrijkste argument van
de bediendenorganisaties kan dus gerust
ter zijde worden gelegd en zoo blijft
er vrijwel niet anders' over dan de ("overi
gens begrijpelijke) wensch o,m den
voor de bedienden persoonlijk aangena
mer wij en middag verzekerd te krijgen.
Maar men zal toch niet willen bewe
ren, dat dit zuiver g r 01 e p s1 b e 1 a n g,
dat trouwens nog niet eens door de
groote meerderheid der betrokkenen als
zoodanig erkend wordt, identiek, is met
het algemeen belang en van zoo
groote beteekenis, dat daaraan andere
gewichtiger belangen (die van het pu
bliek. de winkeliers en van de gemeentet)
mogen worden opgeofferd?
Overigens gelooven wij, dat men zelfs
niet mag beweren, dat een verplichte
middagsluiting een algemeen bedien-
denbelang is. Wij herinneren in dit ver
band o.a. aan de bezwaren van Christe
Dit zeggend sloeg hij zijn regenjas
open, haalde een pakje uit den binnen
zak van zijn jas te voorschijn en over
handigde het aan Myddleton.
Maak het als 't U blieft voorzichtig
open, mijnheer, vroeg hij, er is niet veel
van, maar genoeg, denk ik, om voor zich
zelf te spreken.
Squire Jack ging aan een vierkante
tafel in het midden van de kamer zitten.
Ze was met papieren bedekt, doch hij
maakte spoedig een plaatsje vrij *en
slaagde er in het kostbare pakje voor
zichtig te openen. Daartoe moest hij
verscheidene papieren er af wikkelen,
totdat hij aan een zacht wit vloeitje
kwam, Intusschen keek Wenlove in ge
spannen verwachting naar het gelaat
van den Squire.
In het fijne papier lagen eenïg|e geföl-
roode korreltjes, die glinsterden, toen
Myddleton opstond mm1 dichter bij de
lamp te zijn, die boven zijn hoofd hing,
en ze met de punt van zijn vinger heen
en weer rolde.
De Squire keek Wenlove aan.
Koper, zeide hij kortaf, ik dacht al
zooiets. Er bestaat oen oude overlevering',
dat op dit landgoed vele jaren geleden
zoowel rood koper als köperides zooi-
als dit. vo-egde hij er 'bij!, op het papier
wijzend werd gevonden, ofschoon de
voorraad reeds lang was uitgeput. Het
zou een, buitenkansje voor !mij z'ij!n, merkt-
te hij nadenkend op.
Niemand wist beter dan hjj, dat het
landgoed nauwelijks genoeg opbracht om
de onkosten met de uitgaven voor het
huis en den tuin te deklklen.
Het is ook een buitenkansje voor
den dief, voegde hij er na een poosje
grimmig aan toe, hij dacht de ontdekking
voor zich zelf te kunnen houden en mijn
eigendom te kunnen ontginnen om zich
zelf te verrijken. Als h'ij' 'eerlijk bij mij
was gekomen, en mij de waarheid had
verteld, zou hij in miij' een billijk' en mis
schien. edelmoedig man hebben gevon
den. Hij heeft een anderen weg; gekozen
en zal nu de gevolgen moeten onderVint-
den, die waarschijnlijk hoogst onaange
naam zullen zijn.
Ja, mijnheer, antwordde de detec
tive, zich de handen wrijvend, de wel
moedigt zulke dingen niet aan. Adam Dui-
cros vindt zichzelf een heel slim' man,
maar hij zal ondervinden dat hij in Mark
Wenlove zijn partij heeft gevonden.
Squire Jacks gezicht betrok. Iets in
de zekerheid, waarm'ee dé detective Sprak
kwetste zijn fijnere gevoelens.
lijke zijde tegen het uitsluiten van de
mogelijkheid om den Maandagochtend
vrij te geven, waardoor aansluiting a,an
den Zondag verkregen zou worden.
Sferder mag het personeel wel beden
ken ,dat bij doorvoering van een unifor
me middagsluiting practisch geen afwij
king van den vrijen halven dag meer
mogelijk zal zijn. Aam individueel© wen-
schen om wegens familie-omstandigheden
als anderszins op een ander tijdstip vrij
te mogen hebben waaraan in de mid
denstandszaken de patroons zooveel mo
gelijk tegemoet komen kan dan niet
meer worden toegegeven.
De personeelsorganisaties! trachten ver
der den indruk te wékjken, alsof zij van
de instemming van alle winkelbedienden
verzekerd zijn, doch de ervaring leert,
dat de groote meerderheid met den be-
staanden toestand tevreden is en weinig
of geen belangstelling toont voor het drij
ven van de leiders der bediendenbomden.
Deze organisaties bestaan trouwens voor
een belangrijk gedeelte uit kjantoor-
bedienden, en men matigt zich dus wel
groote rechten aan, om namens de win
kelbedienden te willen sprek|©n. Uit de
door de Haarlemsche Middenstandscen
trale indertijd ingestelde enquête, welke,
met groote zorg en onpartijdigheid
is uitgevoerd, is bv. komen "vast te staan,
dat te Haarlem slechts 4 2 van id e
1 2 2 6 winkel bediennden in de drie
werknemersorganisaties georganiseerd
zijn, dat is dus ongeveer 3 pCt.
Het is nu al weer eenigén tijd geleden,
dat wij het voornemen opvatten eens en
kele artikelen te wijden aan de Mid-
delburgsche industrieën.
Aanleiding daartoe was, en is nog,
het feit dat er dikwijl in onze stad, over
de mogelijkheden en wenschelijkheden
der industrie, gesproken wordt. Wij heb
ben een industrieterrein, waarin! het mee-
rendeei onzer nu wél' geen bijzondeir
groot vertrouwen mag hebben, maar in
elk geval: het ligt er, en wie er een in
dustrie vestigen wil, die kan zich aan
melden. Wij hebben ons werkloosheids
probleem, dat reeds veel hoofdbrekens
kostte en misschien nog veel meer zal
kosten. En tenslottewij hébben toch
ook onze indstrieën!
Dit laatste nu is misschien niet van
voldoende algemeene bekendheid. Men
weet, nu ja, dat de Vitrite, ofwel („de
Fitting" hier is. Wat men daar fabriceert,
weet menigeen maar half, of heelemaal
niet. En voor de rest?
Ons doel was nu, zoo wij de instem
ming en medewerking van de directies
dier bedrijven daartoe mochten verwer
ven, den. belangstellenden lezer eens te
voeren langs en door de verschillende
industrieën ,die er in onze stad te vin
den zijn.
Teneinde zelfs maar den ichijn van
partijdigheid in de keuze te vermijden,
hebben wij ons gewend tot het secreta
riaat van de Kamer van Koophandel en
Fabrieken alhier, met verzoek ons wel
een lijstje te willen verschaffen van de
hier ter stede gevestigde industrieën. Dat
werd ons welwillend verstrekt en het
zag' er als volgt uit
N.V. Houthandel v/h G. Alberts I znl.
Co, Houttuinen;
Boddaert Co., Kousteensche dijk;
N.V. The Vitrite Works (en Pletterij),
Maisbaai
- U hebt mij iniet verteld, waar U het
koper hebt gevonden. Het Ikan, ziooals bet
daar ligt, iniet uit een ader zijn gekomen.
Ik weet zéker, dat het iin zijn tegénwooft-
digen vorm' is gebracht met een blaaspijp
Ja, mijnheer, dat is;, gieloof ik1, om
kort te gaa:n, de igeheele zaak'. Vanayond
zag ik Manson's hoot met Ducros aan
boord 'binnenloopen. Ze kwamen niet uit
dezelfde richting als de andere vissirilijérs
veel meer uit het zuidwesten.
Dat weet ik'! Uit de richting van
de Hammels. Ik heb vernomen, dat zij
steeds dien kant uitgaan, viel de Squire
hem in de rede.
Wat zijn de Hammetts, mijnheer 1
Ik heb er nog nooit van gehipprd!
Neen, natuurlijk niet! Dat zlijln eeni,-
ge kleine eilandjes, die bij hoqg water
bïjina geheel overstroomd worden, maar
waarop zich eendge groote uitstekende
rotsen bevinden, die zie tot elein schrik
voor de schepen 'maken. In vroeger© tij
den dienden ze tot schuilplaats voor bjpl
smbkkélaarsgilde, heeft mee. mij verteld,
en, ik' geloof, dat er eenige 'kleine holen
in, zjjn uitgehouwen, waarin de gesmokt
kelde goederen werdén verborgen. Maar
natuurlijk gebeurde dat alles in vroeger
klagen. De kustwachters en de douanebe
ambten zijn te zeer op hun lipede om
het smokkelen tegenwoordig een winst
gevend baantje te doen zijn.
Ze zijn toch niet bij! de hand genoeg
geweest om Ducros en zijn medeplichtige
Heel de wereld keek vol spanning
Daaglijks uit naar ieder sein
Van de waaghals-onderzeeër,
Midden in de ijswoestijn.
Velen hebben reeds van meet af
Weifelend het hoofd geschud
Om die roekelooze poging,
Zonder eenig practisch nut.
De „Nautilus" was een wonder
Dat wil zeggen: in het dok.
Want daarbuiten kreeg ie 't spoedig
Met de golven aan den stok.
Heel de brug werd weggeslagen
En de motor gaf het op.
Hulpeloos dreef de „Nautilus"
Dagenlang op 't ruime sop.
Toen ie weer wat opgelapt was
Ging men hoopvol weer op reis.
Maar al spoedig kwam de boodschap:
De „Nautilus" zit in 't ijs.
Men zou denken: wel, nu duikt hij
En ontspringt alzoo den dans,
Maar helaas, dat stoute pakijs
Gaf hem daarvoor zelfs geen kans.
Nu heeft men ten langen leste
Maar geseind: kom gauw terug.
Het seizoen schijnt te ongunstig
En de Pool is veel te stug.
Ook de boot was wel wat zwakjes,
Daardoor liep het zaakje mis.
Nu zal men waarschijnlijk wachten.
Tot de IJszee.ijsvrij is
Suikerwerkfabriek „De Vlijt", Lange
Geere;
Fa. Gebr. Kaan, Langedelft;
N.V. Meelfabrieken der Nederl. Bak
kerij, Westenjke Havendijk;
Olieslagerij „Luijk'', Fa. Jeronimus
Van den Bfergh, Korendijk;
Melkinrichting' „Walcheren", Poeleada-
len;
Melkinrichting „Samenwerking", Hof
plein;
N.V. Zeeuwsche Confectiefabriek, Mo
lenwater;
Schoorsteenmantelfabriek „De Vlijt",
Fa. De Plaa en Zn., Veerscheweg;
Fa. Goedbloed en Zonen, Kistenfabriek
Dampoortsingel
Fa. Bosman Van Goozen, Spliterw-
tenfabriek, Werfstraat;
N.V. Puddingpoederfabriek v. d. Kleijn
Co., Koor kerkhof
Adr. C. van de Kamer, Limonadefa-
briek, Poltenmarkt;
Fa. J. A.. Pieters, Limonadefabriek,
Vlasmarkt;
J. J. de Vlieger, Limonadefabriek,
Rotterdamsche Kade;
J. A. Meulmeester, Cartonnagefabriek,
W agenaar straat
Met een rondschrijven wendden wij
ons toen tot de airecties dezer bedrijven
met verzoek ons van huniie instemming
en bereidheid tot medewerking te doen
blijken, aangezien zulk een 'beschrijving
immers slechts dan zin zoude hebben,
indien het meerendeel der bedrijven;
waaronder de grootste niet mochten ont
breken, daarin opgenomen zoude zijn.
Met erkentelijkheid mag hier vastge
steld worden, dat de gevraagde en ge
hoopte steun, boven verwachting zelfs,
te snappen, mijnheer! merkte Wenlove op.
Neen, ik veronderstel, dat zelfs iedlet-
¥e verdenking den laatsten tijd verdwenen
is, hoewel ik weet, dat men Manson's
uitstapjes naar de Hammetts heeft opt-
gemerkt. Men dadit, dat ze voor Duiciros
werden ondernomen, die zeevogeledé
ren verzamelde, of voor zijn gezondheid
zeetoc.i.tjes maakte. Onze visschers ge
bruiken hun booten in den zomer voor
pleziertochtjes, als er bezoekers lang de
kust zijn, zoodat zooiets de aandacht
niet zoozeer trekt, als anders het geval
zou zijn.
Nu, mijnheer Manson bracht van
daag geen visch, thuis, hoewel de andere
booten:, die vóór hem! binnenliepen, vol
waren. Toen Ducros de boot hpd vastgje-
rnaakt en uit het gezicht was verdwenen,
onderzocht ik ze heel voorzichtig en was
zoo gelukkig te vinden, wat U daar ziet
Ik weet zéker, dat ik Ducros iets zwaars;
in zijn zak zag stekten, hoewel hij met
den rug: naar mij toestond. Ik! 'kan U
vertellen, dat Wij! een gladde vogel is1; het
is niet voor het eerst, dat hij! een sltreek
uithaalt!
U weet dus niet, waar zij! hpt koper
vandaan hebben? Waarschijnlijk halen, ze
het uit de Hammetts! Uit de stem van
den Squire klonk' teleurstelling.
Neen, mijnheer, maar dat zal ik
gauw genoeg uitvinden. Ik heb1 eesnig ver
moeden van de richting, en ben van
plan, Ducros over de hjeide te loklkten.
toegezegd werd, zoodat binnenkort de
serie een aanvang kan nemen.
Het is misschien wel goed, ter voor
koming van te hoog of te laag gespannen
verwacfhtingen, met een paar woorden
nog op het journalistieke doel onzer
schetsen te wijzen.
Dit is niet, tegen de feiten in, te
trachten aan te toonen dat Middelburg
wèl een industriestad is ,of worden kan,
zal of moet
Het is evenmin, in mis- of lofprijzen-
den zin te schrijven over inrichting, pro
ductiemethode, product, financieele en
sociale verhoudingen.
En ook is het niet de bedoeling „recla
me te maken>' voor de bedrijven dat
zou voor onderscheidene hunner, die
hun afzetgebied nauwelijks of gansch
niet in Middelburg hebben, vrijwel zon
der zin zijn trouwens.
Het is uitsluitend: den lezer zoo eens
kern.is te laten maken met het industri
eele leventje onzer hoofdstad.
Naar wij vernemen heeft het be
stuur van de vereeniiging „Handelsbe
lang" zich géwend tot de besturen van de
afdeelingen der Chr. Middenstandsbond'
en R.K. Hanze hier ter stede, teneinde
gezamenlijk overleg te plegen over het
standpuntdoor den Middelburgschen ge-
organiseerden middenstand in te nemen
ten aanzien van de door den rijkswetgé-
ver open gelaten mogelijkheid om door
den gemeenteraad een verplichte, voor
alle of» bepaalde categorieën geldende',,
ochtend- of middagsluiting 'dier winkels
vast te stellen.
Ik geloof wel, dat (hïjNtnij in. het geheim
zou nemen, als ik het de moeite waard
zou vinden, maar ik zou liever ©en aan
tal punten met mijn eigen 'bat halen
Vergeef mSj de. figuurlijke uitdruk
king; ik ben altijd dol op cricketten ge
weest!
Pas maar op uw eigen huid, mijn
heer Weniove. Ik kan me voorstellen, dat
Ducros, als hij in het nauw wordt gedre
ven, een gevaarlijke en niet al te kies
keurige 'klant is.
Als eenjg antwoord toonde de detecti
ve den kolf van een revolver, dien hij
uit een kunstig verborgen heupzaik trok.
Ik draag dit ding altijd bij mij', mijn
heer Myddleton, en als ik er toe genood
zaakt werd, zou ik' niet aarzelen er gjei-
bruik van te maken.
Op dit oogenblik hoorde de Squire
het geratel van wielen. Er kwam een
uitdrukking op Zijn gelaat, die Wenlove,
hoe schrander hij ook was, niet 'kon ver
klaren,"* want ze maakte deel uit van ©esn
taal, die hij niet kende en nooit had ge
sproken.
Vaarwel, zei de Squire, bel maar
even, dan zal de knecht u uitlaten.
Dit zeggend, haastte hij zich de ka
mer uit. Mrs. Keigwm en Mildred ston
den voor de deur.
