TWEEDE BLAD
NIEMEIJEIK
RIESCHE HEERENBAA!
Rood
pep half ons
VOOR FIJNPROEVERS
m
VAN DE
VAN
Dinsdag 15 Oct. 1929 No. 243
OPENING COÖPERATIEVE ZUIVEL
FABRIEK „EENSGEZINDHEID"
TE IJZENDIJKE.
FEUILLETON
HET VONNIS
ZEELAND
Gisteren (Maandag)middag is weder 'n
bewijs geleverd dat men niet mag spre
ken van een achterblijven van Zeeuwsch-
Vlaanderen als het betreft den landbou
wenden stand vooruit te brengen. Wij
doelen op de officieele opening van de
Coöperatieve Zuivelfabriek „Eensgezind
heid" te IJzendijke.
Men heeft ook hier gevoeld den drang
naar betere boterprijzen, den wensch om
het werk der boerinnen te verlichten,
Juist het boter maken neemt zeer veel
tijd in beslag en daarbij wijst de statis
tiek aan, dat de prijs der boerenboter
verre achterblijft bij dien der fabrieks-
boter. Men heeft, ook begrepen, dat goe
de boterprijzen, het makkelijker en voor-
deeliger verwerken van de melk de rund
veehouderij in haar geheel ten goede
komt. De overproductie aan boerenboter
is niet voor uitvoer geschikt en het ge
volg is dan ook, dat alleen in Zeeland
nog boter op de boerderijen wordt ge-
Maar ook hier gaat het veran-
TElddixL» f, jij 'i
deren en nu is au de derde, C°°P- zulveI-
iabriek reeds in Zeeuwsen- Vlaanderen,
eerst Kloosterzande in 1927, Aardenburg
in 1928 en nu IJzendijke in 1929, terwijl
'ernstig over een fabriek in Nieuwvliet
wordt gedacht, die met de beide laatst
genoemde zal küfiiien samenwèrken.
Evenals té Aardenburg zal ook aan de
nu geopende fabriek alleen de room wor
den in ontvangst genomen en tot boter
verwerkt. Ondanks de kosten van ver
voer van de melk en het vervaardigen
van de boter in de fabriek zijn de finan-
cieele uitkomsten voor de boerinnen nog
beter en het is dan ook wel te begrij
pen men in deze streken tot boterfabrie
ken besloot.
Tegen twee uur hadden de vele ge-
noodigden zich in de fabriek verzameld
en het was de voorzitter der fabriek, de
heer van W a e s, die allen het welkom
toeriep en dat in het bijzonder den Com
missaris der Koningin, den burgemeester
van IJzendijke, de Commissie ter bevor
dering van de belangen van Zeeuwsch-
Vlaanderen, den pastoor van IJzendijke,
de vertegenwoordigers van de landbouw
organisaties in het IVe district, en van
Ceres, de vereeniging van vrouwen uit
den landbouwersstand, den voorzitter
van den Brabantschen Zuivelbond en de
vertegenwoordigers der zusterorganisa
ties in Z. Vlaanderen, en ten slotte de
spil waarom alles draait, de leden met
hun vrouwen,
Spr. ging vervolgens de totstandko
ming der fabriek na en herinnerde er aan
dat op 12 April de statuten werden ver
leden en thans 101 leden zijn aangeslo
ten. Een geschikt terrein werd gevonden
op grond van den heer van Tiggelen, die
zeer veel aan het welslagen van den
bouw heeft bijgedragen. De watervoor
ziening werd duurder dan verwacht was
en ook voor deze fabriek zal een water
leiding in de toekomst van zeer groote
waarde kunnen zijn.
De plannen voor den bouw en de in
stallatie werden in overleg met den heer
Zwagerman vastgesteld en een goede ad
ministrateur werd gevonden in den heer
Brevet. De boerenleenbanken te IJzen
dijke, Biervliet en Oostburg waren be
reid tegen zeer billijke rente geld te lee-
nen. Onder opzicht van den heer An-
driesse werd de heer Clays uit IJzendijke
aannemer.
Spr, brengt dank aan den aannemer en
uitvoerders en hun arbeiders om dein
speciaal te vernoemen den veearts, den
heer Willems, die was propagandist, op
zichter en steeds de hulpvaardige advi
seur. Maar niet minder dank brengt spr,
aan den commissaris van Tiggelen, die
steeds gereed stond te helpen, bergruim
te afstond, werkkrachten ter beschikking
stelde. Als de leden naar dit voorbeelc
werken, moet de zaak schitterend slagen
Ten slotte brengt spr. dank aan den ad
viseur, den heer Zwagerman.
Maar ook aan medebestuursleden en
leden brengt spr. dank voor hun samen
werking en medewerking. De zaak zal
Dinsdag beginnen te werken. Het is een
coöperatie en daarbij is samenwerking
van allen vereischte. Het bestuur zal de
room met de geringste kosten verwerken
tot de hoogste opbrengst, de leden moe
ten zorgen veel en goede room te leve
ren en de vereeniging beschouwen als
hun eigen zaak. Zij moeten trouw aan de
controle medewerken. Voor het werk
moet men vertrouwen op het personeel
en op den reeds een paar maanden in
dienst zijnden directeur in de eerste
plaats, Spr. verzekert dat men de inwo
ners van het district billijk zal bedienen
van prima boter en karnemelk en hoopt,
dat men de producten der fabriek zal
leeren waardeeren.
Zich nogmaals tot den Commissaris der
Koningin richtende, wijst spr. er op, dat
de fabriek al met de Prov. overheid in
contact staat, doordat de drijfkracht ont
leend wordt aan het Prov, net, en hij
stelt het op prijs, dat men na een vlotte
onderhandeling tot een overeenkomst
over stroomafname kon komen. Het is
niet onwaarschijnlijk dat men zich later
nog eens tot het Prov. bestuur zal wen
den. Voor de transporten over de Schel
de toch hebben de boterfabrieken te
Kloosterzande, Aardenburg en IJzendij
ke belang bij billijke transportkosten op
de Provincial? vervoermiddelen. Men
waardeert hef, dikwijls te mogen eon-
stateeren, dat de Commissaris levendig
belang stelt in alles, wat den bloei van
Zeeland aangaat en dat die belangstelling
zeker niet het minst uitgaat naar het lanc
over de Schelde, dat toch ook een deel
van Nederland is en van het schoone ge
west Zeeland, De stichting en inrichting
der Z. VI. zuivelfabrieken versterkt we
der het karakteristiek Nederlandsche van
dit gewest.
Spr. verzoekt thans den Commissaris
de fabriek te willen openen.
door mevrouw {Belloc Lowndes.
3).
Toch beantwoordde zij ide vraag van
den beroemden advocaat Sni-et terstond,
en Ii'ij vroeg opnieuw:
„Fn wal gebeurde toen?"
Op zachten, doch duidelijken toon en
haar lippen met de tong bevochtigend,
zei mevrouw Strain:
„Plotseling hoorde ik Voetstappen pp
het grintpad, dat Van het hek aan den
weg, naar Mill House voert. Toen liep
iemand ik kon niet zien, wie het .was
door de open deur de hal binnen,
stond een oogenblik (stil,, dichtbij de tafel
met het (blad er op, ey ging toen ffeft
zij naar de kamers van het person eel,
door een draaideur links,, of rechts', de
tuinkamer in,, waarvan ide deur in de hal
open stond."
„Waarom veronderstelt u leen van deze
twee mogelijkheden?"
„Omdat, als de persoon die de hal
binnenkwam, teruggekeerd en de voor
deur was uitgegaan, ik zijn voetstappen
iwéér op het grintpad had moeten hoo-
ren."
„Kwam het niet bij u op, te onder
De Commissarisder Koningin
de lieer jhr. mr. J. W. Qua-rles van Uf-
ford, het woord nemende, zeide het hem
zeer aangenaam was aan de uitnoodiging
te voldoen en dankte hartelijk voor het
vriendelijk welkomswoord van den voor
zitter.
De uitnoodiginig stelt spr. daarom zoo
pp prijs omdat het thans de eerste
maal is, dat hij in de gelegenheid is uit
drukking te geven aan zijne belangstel
ling voor een der oudste bronnen van in
komen voor velen in deze provincie,
voor de veehouderij en de zuivelberei
ding. Spr. heeft reeds meermalen vol
ledige instemming betuigd met het oor
deel, dat op Zeelanid's rijken bodem' de
eigenlijke landbouw wel steeds het hoofd
middel van bestaan zal blijven, en ook
verschillende malen zich een voorstander
betoond 'v an de ontwikkeling van den
tuinbouw en de ooftteelt, mits de ontwik
keling daarvan ongedwongen plaats vindt
en p.m. gepaard gaat met een goed inge
richt veilingswezen en met de noodige
vakkennis, opgedaan door degelijk tuin
bouw onderwijs en zoo mogelijk practi-
tische opleiding. Ook de veehouderij zal
isteeds een ruime plaats moeten inne
men onder de middelen van bestaan der
fZee'uwsche bevolking en speciaal inW.
Zeeuwsch-Vlaanderen zullen de gemeng
de bedrijven wel de meeste toekomst
hebben. Nergens in Zeeland staat de
zoeken, wie die persoon was?"
„Neen, want het geval maakte blelel
weinig indruk op me. De achterdeur
van The Mill HouSe moest eiken avond
om tien uur gesloten worden door de
keukenmeid, en dus dacht ik, dat wie
in de 'hal was gekomen, zeker een van
de meiden was,, die was buitengelsloten
en, daar zij mijnheer en mevrouw Birt-
ley Raydon in den tuin hoorde praten,
meende dat het terrein veilig was, om
door de buitendeur bet huis in te glip
pen. Maai* ik heb' dezer dagen de zeker
heid gekregen, dat op den vierden Sep
niemand van de meiden s avonds uit
was."
„Hoe lang stond de vreemde, aange
nomen dat het feen vreeinde was, stil of
te drentelen op zijn of haar weg door
de hal?"
,„Fenige oogjenblikken, ik meen nog
geen halve minuut."
,„L ang' genoeg zeker (om wat poeder te
laten vallen in een van de vloeistoffen,
noodig voor het (klaarmaken van bet
glas gemberllimonade?"
;1Ja tenminste dat (geloof ik' wel."
„Mijnheer Raydon was een man van
een opvliegend, onevenwichtig, [karakter,
nietwaar? Wiat de meuschen dikwijls te
gen hem innam, ïs 't niet zoo?"
Mevrouw Strain weifelde. Toen was
het, alsof zij met inspanning van all haar
krachten, de schrijnende waarheid wilde
rundveefokkerij op zoo"n hoog peil als in
West Zeeuwsch-Vlaanderen. In dit deel
der provincie worden als regeil de beste
stieren aangetroffen en aldaar wordt het
meest aan de controle van- melkvee ge
daan. De fokcenlrale in Oostburg telt on
geveer 125 leden en 7 aangesloten ver-
Pfóniginigen voor veeverbetering. 'I. IWi.
Z.-Vl. wonen ruim 1000 veehouders met
ongeveer 14000 stuks rundvee, waaron
der ongeveer 4000 melkkoeien. Tot voor
1928 werd de .boter hier uitsluitend op
de boerderijen bereid en ongeveer
400.000 K.G. o-f 14 K.G. per hoofd der
bevolking geproduceerd. Do-cih ook hier
gaat men meer en meer de bezwaren-
voelen en spr. wijst allereerst op de
groote zorgen waaronder de Zeeu-w-
sche boerinnen in figuurlijken zin gebukt
gaan, al is het dan ook gelukkig niet
ten koste van hare blijmoedigheid- en
opgewektheid van geest. Op- de boerin-
nep rust o.m. de zorg voor het melk
vee, voor het melken, voor de hoterbe-
reiding, voor de kalveren, de varken-s, de
(kippen en ander pluimvee. Maar de
Zeeuwsche boerin wil en nioet allereerst
zijn de trouwe gade van haren echtge
noot, de zorgzame moeder barer kinde
ren de huisvrouw, die over voldoenden
tijd kan beschikken om haar huishou
den net en proper te bestieren. Zij' mag
niet worden de slavin van haar werk.
Vooral in den tegenwoordiigen tijd, waar.
in -ook ten platten lande vrouwelijk per
soneel veelal zoo moeilijk is te krijgen,
;ziet de boerin.- hare taak nog toene
men, indien zij van een gedeelte daarvan
Ikan worden bevrijd, zal zulks niet al
leen haar, maai* ook haar huisgezin in
hooige mate ten goede komen.
In de tweede plaats rijst de vraag, of
uit. hygiënisch oogpunt beschouwd de
hoerenwonin-ngen met vaak minder goe
de kel-ders wel in alle opzichten geschikt
zijn voor de boterbereiding, terwijl ook
Igemis aan -goed water een oorzaak is,
dat -de boerenboter in kwaliteit ach-
staat hij fabrieksboter.
Er is bovendien steeds eenige over
productie ,de boter is minder geschikt
voor uitvoer en mist het Rijksmerk. De
prijs van boerenboter is lager dan- Van-
fa brieksboter. Als gemiddelde prijs per
K.G. gold in 1928 f 1.64,, 1927 f 1..681/2
en 1828 f 1.81 en voor1 fabrieksboter
resp. f 1.97; f 2.03i/2 en f 2.12i/2. Dit
alles heeft geleid tot opkomst der fa
briekmatige zuivelihereidinig, en in 40
jaar zijn ongeveer 900 fabrieken- in ons
land opgericht. Het stemt tot groote vreug
de dat voor eenige jaren de eerste Zuivel
fabriek in Z. I. werd opgericht. Aan
Kloosterzande komt daarvoor de eer toe.
De Coöp. fabriek aldaar* in 1927 opge
richt, telt nu 99 leden en de jaarlijksche
boterproductie bedraagt 50.000 K.G. In
Juni 1928 volgde Aardenburg met 63,
nu 148 leden -en een productie van plus
minus 80.000 K.G. Spr. juicht het toe,
dat ook de landbouwers in deze omge
ving hebben ingezien, dat op het gebied
van de zuivelbereiding, een eendrachti
ge samenwerking hun voordeel zal kun
nen zijn. Spr. brengt alle hulde aan hen,
die daartoe den stoot gaven. Naast de
bestuursleden was dit zeker den heer
Zwagerman en spr. weet in den geest
van allen te spreken, wanneer hij hem
alle 'lof en warmen dank brengt voor
zijn ijver en toewijding, voor de moeite,
die hij zich heeft willen getroosten en
voor |de overtuigende wijze, waarop hij
het nut en de. voordeelen der oprichting
eener fabriek heeft uiteengezet. Hem
brengt spr. daarom naast het bestuur al
lereerst zijne gelukwenschen met het
welslagen zijner bemoeiingen. Spr. wijst
er dan op, dat er in Zeeland en mis
schien ook elders in den laatsten tijd
een zeker depressie op coöperatief ge
bied heerscht. Misschien vindt -dit zijn
oorzaak in de ongunstige resultaten, met
den bietenverbouw, maar juist daarom
mag het te meer op prijs worjden ge
steld, dat men thans voor deze fabriek
den coöperatieven grondslag heeft aan
gedurfd. Van harte lioopt spr. dat deze
vorm van samenwerkinng den leden der
vereeniging ook lot financieel voordeel
zal mogen strekken. De 100 leden zullen
zeker door vele andere worden gevolgd.
(Ingez. Med;)
zeggen.
„Ja, zeker, dat "was hij. Nog geen week'
vóór zijn dood, was ik getuide van een
pijnlijk' tooneel tusschen hem en Amos
PurceR, den tuinjongen. Hij beschukligf-
de dien jongen, in ruwe, harde woor
den, van diefstal en PurceR zei toen,
dat hij hem Izou aanklagen."
De rechter boog zich voorover.
,D,at was immers -de jongen die on
geveer zes weken na de gebeurtenis,
w-elke wij nu fcehandeleln is omgekomen
door een motorongeluk?"
Fn de advocaat !zei met nadruk: „Ja,
Mylord",
Nu nam de procureur-generaal de ge
tuige een kort, [streng kruisverhoor ,af.
Hierin werd een hardnekkige poging' ge
daan, om haar (een verklaring af te dwin-
i.gen bfetneffende de geheirnzinniige per
soon man of yr-ouw, die zij nu verzekerde
le hebben geboord pp het grintpad en
daarna in de hal,, juist vóórdat Birtley
Raydon en zijn vrouw pit den tuin wa
ren 'binnengekomen, op den avond voor
afgaand aan Raydon's plotselinge 11 dood.
Doch de procureur-gene!raal faalde vol
komen in zijn toeleg,, om mevrouw Strain
haar woorden te doen herroepen, of zelfs
de minste wijziging te brengen in hetgeen
zij had gezegd.
„In uw eerste verklaring aan de po
litie, sprak' u niet van mijnheer Raydon's
twist met den jongen Purcell. Als ik het
Met genoegen vernam spr. dat er ook
plannen bestaan voor eenl fabriek te
Nieuwvliet en dat de 3 fabrieken zullen
werken elk in een afzonderlijk gebied,
zoodat onderlinge concurrentie uilgeslo
ten zal zijn. Spr. wijst dan op het eigen
aardige dat hier de room nalar de fa
brieken gaat en hoopt dat men inzake
het ontroomen der melk mét zijn tijd
zal medegaan en binnenkort dat ont
roomen algemeen electrisch zal geschie
den. Het afgeleverde proiduct zal mis
schien op den duur nog in waarde kun
nen stijgen zoodra in Zeeuwsch-Vlaan
deren de zoo dringend noodzakelijk
drinkwatervoorziening tot stand komt.
Het zal vanzelf spreken, dat de landbou
wers ten volle inzien en erkennen dat
die drinkwatervoorziening ook voor hun
nen veestapel van uitnemend belang z',al
zijn, zoodat zij wel niet zullen aarzelen
hunne volle medewerking aan eene
spoedige invoering dier drinkwatervoor
ziening te verleenen.
Den wensch uitsprekende, dat deze
zuivelfabriek onder God's zegen zal ruo;
gen strekken tot meerderen bloei van
deze landstreken aldus spreker en
tot geluk en voorspoed der landbouwers
verklaar ik de fabriek voor geopend.
Na deze met groote aandacht gevolg
de rede van den eersten burger van Zee
land, inam de heer Zwagerman het
woord voor het houden van een uitvoe
rige rede, waarin hij wees op de voor
bereiding in samenwerking met de hee-
len van Waes en Brevet en dan op het
feit, dat het bedrijf heden zou beginnen,
waardoor de room in plaats van in 100
bussen in 100 kelders te staan verzuren,
nu in ééne bak met behulp van warm of
koud water en zuursel binnen 20 uur
verzuurd zal worden. Een karn, die per
week 6 tot 7 uur draait, maakt in 8 uur
2400 K.G. boter, wat beteekent op de
boerderij 100 X 3 uur karnen en was-
schen en 100 X 3 of 300 maal 1% uur
bewerken en zouten. Er zal dan per jaar
in het begin 50.000 K.G. boter worden
gemaakt, gelijkmatig van kleur, zoutge
halte en kwaliteit en duurzamer dan de
boter, die de boerinnen kunnen maken
en die geschikt zal zijn ook voor den ver
koop buiten de streek. Bovendien aan
vankelijk per jaar 150.000 K.G. prima, ge
goed begrijp, hebt u al deze nieuwe bij
zonderheden, zoowel wat den persoon
betreft dien u Nerze'k'ert in de hal te heb
ben gjehoord als de woord en wiststeftin g
van mijnheer Raydon omèt dien jonge
Amos PurceR,, bij juw verklaring gevoegd,
ten voordeele van de beklaagde, in de
{wee of drie afgeloopen dagen 1 dus
sedert den aanvang van dit openhaar
verhoor?"
„Ik heb die bijzonderheden alleen nog
meegedeeld" en ditmaal verscheen
een rood blosje Op de valle wangen der
getuige „omdat mevrouw Raydon's
advocaat, toen hij "met mij op den eersten
dag van het onderzoek oVer bet geval
sprak, me vroeg, (of ik meende, dat ie
mand de hal kon zijn -binnengekomen
zonder dat ik hem in den salon had ige-
thoord. Fn hierop herinnerde fk' mij plot
seling, zoo als ik toen dacht, een van
de meisjes in huis was gekomen, door
de voordeur. Ook (drong hij er op aan,
dat ik zeggfen (zou, of, zOoVer ik wist,
iemand een hekel bad aan mijnbeer
Raydon o-f hem 'kwaad gezind was. Ik
zocht in mijn herinnering en noemde
verscheidene personen, bijna (aRen be
dienden, die, naar ik dacht, reden konden
hebben, een hevige haat liegen hem te
koesteren, en toen schoot mij ineens
de scène te binnen, die in mijn tegen
woordigheid had plaats (gehad tustschey
mijnheer Raydon en den jongen Purcell.
pasteuriseerde en haast watervrije room-
karnemelk, die verkocht kan worden tot
heil van de volksvoeding, voornamelijk
voor die van kinderen, zieken en zwak
ken, Dan zal de boerin elke 14 dagen
een welkome zending van haar fabriek
ontvangen in den vorm van een keurig
gesloten, papieren zakje met geld, waar
mede, zooals spr. hoopt, ze haar huis
houding doet en nog wat op zij legt om
den baas wat ruggesteun te geven, als
hij pacht moet betalen.
Als ambtenaar juicht spr. het toe, dat
de derde coöp. boterfabriek in Zeeuwch-
Vlaanderen wordt geopend. Reeds 30 ja
ren geleden werden fabrieken opgericht,
doch die verdwenen o.a. omdat de afzet
moeilijk ging en er gebrek was aan ge
schikt personeel. De behoefte er aan bleef
bestaan en werd mogelijk toen een voor
Z. Vlaanderen geschikte vorm werd ge
vonden, dat was de fabriek, die allee»
room ophaalt en deze tot boter verwerkt,,
men goed personeel kan krijgen en de af
zet geen moeilijkheden meer opleverde.
Men kan nu spreken van het klaverblad
der drie Z. Vlaamsche boterfabrieken,
die bevestigd zijn en/of zullen worden
aan één steel, den vader der Coöp. Zui
velfabrieken, den Brabantschen Zuivel
bond.
Spr, verwacht van de fabriek minder
werk voor de boerinen, die daardoor
heusch geen dames zullen worden, die
aan het bedrijf ontgroeien, zij zullen met
hun bekende zorg hun plichten nog be
ter uitvoeren, dan het tot heden moge
lijk was. Het hoofdproduct van het rund
vee zal meer geld opbrengen en daardoor
blijft er meer belangstelling voor rund
veeverbetering.
Voor het goed gaan der fabriek moet
de noodige zonneschijn van veel kanten
komen. Ten eerste moet het personeel
zijn uiterste best doen, spr. heeft bij dat
personeel reeds vele goede eigenschap
pen aangetroffen. Het bestuur moet zich
met hart en ziel aan de coöperatie wij
den, niet alles aan het personeel overla
ten en voor goede controle zorgen. De
leden moeten voelen dat het hun perso
neel is, dat in huil eigen fabriek hunne
belangen moet behartigen. Zij moeten
veel en goeden room leveren, veel room
helpt de kosten verlichten en van goe-
Tk' was vorige week in de gelegenheid
naar Swanmere te gaan en daar hoo|rde
ik', -dat de jongen onlangs ia' omgekomen
door een ongeluk' met .-een motorfiets.
Ik' vermoed, dat jdit mij weer aan die
twist herinnerde. Ik' (geloofde, dat Purcell
zeer onheusch werd behandeld door
mijnheer Raydon, en....*,"
„Wat u -geloofde is voor ons van geen
belang, mevrouw."
Sir James Manders was algemeen he
kend om zijn welwillendheid, zelf jegens
de meest weerspannige vrouwelijke getui
gen en zij die tegenwoordig waren bij
het kruisverhoor ,dat hij Adelaide Strain
afnam, kwamen tot de slotsom, dat deze
dame er verreweg het beste was afge
komen.
Op mevrouw Strain volgde in de ge
tuigenbank een jonge vrouw, Jane "Sher
lock. Zij verzekerde, op den voerden
September, 'terwijl zij met een "jongen
man stond te praten aja'n de apetere zijde
van den muuur van Thé 'Mill House,
even nadat de kerkklok in Swanmere tien
uur had geslagen, duidelijk voetstappen
te hebben gehoord, die knarsten op het
grintpad van de poort naiar de voor
deur van het huis. Zij en haar vriend
hadden plotseling opgehouden met pra
ten, tot zij den bewusten persoon hoor
den doórfoopen, -naar zij geloofden, in de
hal.
(WoPdt vervolgd).
