KWATTA^
im-Rizp
Donderdag 16 December 1926
XX
Mo. 296
169' Jaargang)
MIDDELBURGSCHE COURANT.
POTOLKIN, CENSUUR,
VEREENIGING, ENZ.
We doelen natuurlijk op het gebeurd©
te Vlissingen.
Hier in Middelburg wordt nu sedert
een week de Potexnkinfilm eenige malen
per dag afgedraaid. Van een daardoor
gewekten oproerigen geest hebben we
niets kunnen merken. Integendeel. We
weten dat er personen waren die erheen
gingen in de verwachting iets bijzonders
in die richting te zullen vinden, en die
teleurgesteld terugkwamen. Ze vonden
„er niet veel aan". De inenschen komen
even rustig uit de bioscoop a'ls bij andere
filmen. Alleen met verschil van meening
over de waarde van de film.
Waj voor ons vinden de Potemkinfihn
een der allergrootste kunstwerken van
den laatsten tijd, waarin met middelen,
die ook op filmgebied baanbrekend zijn,
een warm-leveno beeld wordt gesug
gereerd van de beroeringen die in een
menschenmenigte leven.
Maar revolutionnair? Opruiend?
Zeker er komt een muiterij in voor.
Maar er komt ook de uiteenjaging van
een menschenmenigte in voor. En men
kan met evenveel recht zeggen, dat er in
jaren, zoo ooit, niet een zoo sterke waar
schuwing is vertoond tegen het "deelne
men aan volksoploopen. Het beeld' van de
gevolgen daarvan dat den toeschouwer
vertoond wordt, is zóó verschrikkelijk,
dat de nawerking wellicht nog b 1 ij ve n -
der is, dan die van de muiterij.
We zijn er van overtuigd, dat als zich
geen enkele burgemeester met die film
had bemoeid, de toeloop ten eerste veel
geringer zou zijn geweest, maar dat bo
vendien wel niemand eenig gevaar zou
hebben geducht van deze verfilming van
een enkel geval van oproer in het Tsaris
tische Rusland, lang voor de revolutie,
ni. uit 1905.
Lieve hemel! Er zijn van de vreeslijke
dingen uit die periode in Rusland al zoo
veel tot opstandigheid wekkende dingen
in de bioscoop vertoond. Maar nog ster
ker- het is een welbekend feit, dat de
vertooning van de opera „La Muelte de
Portici" een eeuw geleden in Napels de
inleiding was van een revolutie, en iin
1830 ook in Brusssel meehielpi de gemoe
deren te beroeren:1 Maar denkt er nu, in
een rustig levende natie, ook maar één
overheid aan om die "opéra te verbieden0
Ze wordt nog herhaaldelijk opgevoerd.
Zonder eenig kwaad gevolg. Hoewel ze
zéér opwindend is.
Maar al die verbodsroclame heeft som
mige burgemeesters ongerust gemaakt. En
zoo zijn we gekoimeu tot toepassing ook
op dezen film tot van de burgemeesterlijke
censuur, die do Gemeentewet heeft moge
lijk gemaakt, door het betaamde artikel,
waarin gezegd wordt, dat de burgemeester
„waakt tegen het doen van met de open
bare orde "strijdige vertooningen."
Naar de meening van groote geleerden
op gebied van slaalsrecht is deze bepaling
in strijd met de ons door de Grondwet
verzekerde vrijheid van drukpers, waar
van het tooneel cn nu ook do bioscoop
zusjes zijn. Ruim een eeuw geleden, in
1811, werd do censuur afgeschaft. Maar
deze bepaling in de Gemeentewet voerde
haar langs een achterdeur weer in. En
zelfs zonder de zwakke waarborgen tegen
misbruiken, die de vroegere censuur dan
toch altijd nog had door de aanwyzing
van censors die tenminste nog ©enigs
zins deskundig waren. Daarvoor is nu
géén waarborg. Do burgemeesters oefenen
hun verbodsrecht uit volkomen zelfstan
dig, naar hun persoonlijke subjectieve
meening. En ook zonder dat eenig beroep
mogelijk is. Wat een burgemeester in dat
opzicht gelieft te doen, kan zelfs de re
geering niet ongedaan maken. Ze kan al
leen waarschuwen om voorzichtig met dat
verbodsrecht om te gaan. Zooals ze ook
meermalen deed.
De Potemkinhistorie bewijst dat die
raadgeving tot voorzichtigheid door ver
scheidene burgemeesters niet is behartigd.
Ze hebben in den, film spoken geziem. Met
een door en door ongezonde reclame als
gevolg.
En in Vlissingen mot nog erger gevol
gen.
Wat daar door sommigen geda;
n.L, een vereeniging oprichten om in be
sloten kling de film voor de leden te kun
nen vertoonen ,is niets anders dan wat in
verschillende andere plaatsen is geschied,
zonder eenige kwade gevolgen.
Met groote verbazing hebben we dan
ook het bericht gelezen dat er proces
verbaal tegen <le oprichters isi opgemaakt,
omdat het een verboden vereeniging zou
zijn Onze wet op het vereenigingsrecht
(ook al weer een bij de Grondwet verze
kerd recht) verbiedt alleen vereenigingen
die slrijdig zijn met de oepnbare orde. En
voor zulk een strijdigheid noemt zij drie
redenen
le ongehoorzaamheid aan of overtre
ding van de wet of een wettelijke veror
dening, wat hier niet toepasselijk is,
want er is geen wel of verordening mee
gemoeid, behalve nog dat liet een ver
tooning in besloten kring geen openbare
verloouing is
2e. aanranding of bederf der goede
zeden, waarvan hier toch zeker geen
sprake kan zijn;
3e. stoornis in de rechten van wiie het
ook zij, waarvan we ons hier ook
moeilijk een geval aanwezig kunnen den
ken, ook zelfs niet wat het verbodsrecht
van den burgemeester -betreft, want dat
reikt o. i. {ppiet tot vertooningen; in beslo
ten kring. Men stelle zich maar eens
goed voor oogen, dat zulk een verbods
recht tot vertooningen In besloten kring
van den burgemeester, óók zou rciken-4«t
bijv. tooneel vertooningen op bruiloften
om maar iets te noemen, dat' je dwaas is
om verder over te spreken, en dat toch
vallen zou onder dat principe.
We zijn dus zeer benieuwd wat er vol
gen zal op dit proces verbaal.
Maar ook al JvOint het nieti tot een ver
oordeeling, dan is deze vervolging zeer
je betreuren. Want ze prikkelt de men-
schen tot een ontstemming, die zeker niet
gewenscht is voor de openbare orde, en
die zich {we hebben dat al kunnen óon-
stateeren zich vér uitbreidt buiten den
kring van de direct getroffenen. Ons
volk is nu eenmaal zoo, dat het zich aan
zulk een dwang, op wien dan ook, zeer
spoedig ergert. En hier komt èr nog bij,
dat naar onze overtuiging, en zelfs ook
naar de overtuiging van de burgemeesters
van onze 'grootste steden, de Potemkin
fihn geen enkele reden geeft tol zulke
maatregelen.
BINNENLAND.
HET VERDRAG MET BELGIË-
In een 10 Dec. gedateerde schriftelijk©
mededeeling aan de Staten der provincie
Zeeland, deelen Ged. Staten mee;
In antwoord op de door den heer mr.
Adriaanse in do vergadering van 30 No
vember 1926 gestelde waag deelen Ged.
Staten mede, dat zij steeds hebben gestaan
en nog staan op het standpunt, dat aan
neming van het verdrag met België in den
vorm, waarin het aan de Staten-Goneraal
is aangeboden, in strijd zou zijn met de
belangen dei- provincie Zeeland_, in het bjj-
zonder niet het oog op de waterstaatson-
derwerpen, en daarom zeer te betreuren
zoude zijn.
K. v. Kooph. Hör
Zeeuwsche eilanden.
De Kamer van Koophandel en Fa
brieken voor de Zeeuwsche Eilanden be
sloot met algemeene stemmen de destijds
tot de Tweede Kamer gerichte motie
houdende verzoek aan het verdrag Ne
derlandBelgië hare goedkeuring le ont
houden ter kennis te brengen van de
Eerste Kamer onder mededeeling dat de
Kamer van Koophandel hare in die mo
tie tegen het verdrag uitgesproken be
zwaren onverzwakt handhaaft en derhal
ve aan de Eerste Kamer verzoekt hare
goedkeuring aan het verdrag niet te ver-
leenen.
Geenmaritieme toerus
ting van België.
Op een vraag van hot Tweede Kamerlid
Staalman
Kan do minister iets mededeelen om
trent de al of niet juistheid van persbe
richten, dat België na het sluiten van
hot kortelings door do Tweede Kamer
der Staten-Geueraal goedgekeurde trac-
taat mot Nederland zich maritiem gaat
toerusten en dat de plannon hiirfpe voor
den bouw van breede monitors met zeer
zware kanonnen reeds in 1924 gemaakt
zouden zijn?
heeft do minister van bnilonlandsche
zaken geantwoord
Het persbericht, volgens hetwelk België
hot voornemen zou bobben zich maritiem
to gaan toerusten, met gebruikmaking
van in 1924 opgeana,akto plannen voor
den bouw van breede monitors met zeer
zware kanonnen, is reeds van officieele
Belgische zijde op de meest stellige wijze
tegengesproken.
Uit Stad an Provincie.
Uit Middelburg.
- De Commissaris der Koningin en
Mevrouw Quarles van Ufford—Barcsse.
Mulert tot de Leemcule zullen gaarne
bezoeken ontvangen Donderdag 6 Januari
a.s. des avonds na 81/2 uur.
Daar ons heden uil een1 leleplioon-
gesprek is gebleken, dat sommige lezers
ons bericht over het buiten werking zijn-
do winkolsluitingsverordening alhier
in het nummer van gisteren niet geheel
begrepen hebben, wat betreft den Eer
sten Kerstdag, zij hier nog nader onze
bedoeling uiteengezet. Natuurlijk zijn op
Eersten Kerstdag slechts enkele winkels
open, maar juist voor die winkels g
onze opmerking, dat zij tot half tien ge
opend mogen blijven, omdat de Eerste
Kerstdag toevallig op Zaterdag valt
Heden herdenkt de heer L. H. H.
Barren, commies bij den P. T. T. dienst
alhier, den dag waarop hij voor 25
jaar in dienst trad. Namens hen, die
met hem samenwerken, werd den jubi
laris een vulpenhouder als souvenir
aangeboden.
Een extra vrije dag maakte dat de heer
Parren zijn jubileum in familiekring kon
doorbrengen.
Uit Vlissingen,
Hedennacht omstreeks 12 uur, is te
Vlissingen een brand uilgebroken,
die zich van het begin af zeer ernstig liet
aanzien, en die dan ook twee percee-
len aan de Bouwen Ewoulstraat, de
bakkerij van den heer J. de Vlieger en
den timmermanswinkel van den heer
L. Boone geheel in vlammen deed op
gaan, terwijl verschillende aangrenzende
perceelen waterschade opliepen. De oor
zaak is onbekend en zelfs was niet vast
te stellen In welk van de twee |per-
ceelen de brand is begonnen.
De brandweer heeft met stoom- en mot-
torspuiilen tot half vier moeten werken
eer men den brand meester was.
Onder de zeer vele personen die naar
het terrein van den brand kwamen, be
vonden zich verschillend© autoriteiten.
Gisteren is te Vlissingen een
vergadering gehouden van slagers uit
Vlissingen, Middelburg en Souburg, om le
komen tot samenwerking. Over het al of
niet wenschelijke van een abattoir werd
geen uitspraak gedaan. Maar wel werd
naar voren gebracht de hooge som, d,i,e
daarin als kapitaal zal moeien worden
gestoken. Getracht zal worden te Middel
burg en te Vlissingen de keurloohen
verlaagd le krijgen, die nu een belang
rijke winst op den keuringsdienst moge
lijk makem. De wensch werd uitgespro
ken, dat de colleges van B. en WL advies
zullen vragen aan eene commissie uit
de samenwerkende slagers.
Uit Walcheren.
In do Dinsdagmiddag gehouden ver
gadering van den gemeenteraad van A a g-
t e k 0 r k 0 werd lot lid van de schattings-
commissie voor uo' rijksinkomstenbolas-
ting in de vacature ontstaan door het
overlijden van den heer Joh. de Visser,
benoemd de heer J. Corré. Besloten werd
niet onmiddellijk benoodigd, kasgeld) van
de gemeente bij de coöperatieve Boeren
leenbank to beleggen.
De lieer Moens brengt daarna ter sprake
do voorgenomen verbreeding van den
Kloosterweg "bij de liefstede van den heer
Kodde, waarvoor naar zijne meening te
veel grond zal worden aangekocht. De
voorzitter loont uitvoerig aan dalt wan
neer minder grond wotrdt aangekocht geen
doelmatige verbetering" wordt verkregen,
terwijl bovendien in de vorige vergade
ring reods in principe is beslist dal do
verbetering goed moet geschieden. Ook
do hoeren de Visser, Corré en Peper ge
ven als hunno meening to kennen dat
wanneer de weg niet behoorlijk verbreed
wordt de kosten tevergeefs zijn gomaakt.
Besloten wordt daarna lot onderhand,schen
aankoop van ongeveer 150 M3 grond en
tot liet verbroeden van den Kloosterweg
op do aangegeven plaats.
De heer Verhage vraagt of op een
deelto straat aan do Westzijde der
nieeiitö goten kunnen worden gemaakt ter
afvoering van water. B. en W. zullen een
onderzoek instellen.
Besloten wordt een gedeelte tuingrond
weel" in kleine perceelen te verhuren,
Deze zulten voorzoover ze thans nog in
gebruik zijn met ingang van 15 Januari
1927 moeten worden ontruimd.
Besloten .wordt voor 1927 monsters
steen te doen toekomen, waarbij de heer
Corré wijst op den slechten toestand van
don weg bij het station. De heer Corré
cjankt daarna voor liet goede schoon
maken van den weg bij het tramstation,
waarna de vergadering wordt gesloten.
Uit Zuid-Beveland.
Woensdagvoorniiddag vergaderde de
voltallige gemeenteraad van 's-G
ve 11 polder.
Uit de voordracht voor een lid van het
burgerlijk armbestuur, beslaande uit de
heeren A. Nijsse en J. van Damme, werd
de eerste met 6 stemmen herkozen. Uit
7 sollicitanten werd lot kachcl-aanmaak-
ster in de openbare school benoemd Ca
van Liere. Het voorstel van B en W.
lot verbetering der privaten in de Oud-
Ger. School werd met ajgem. stemmen
aangenomen; evenzoo dat' om' ontheffing
te vragen tot het geven van onderwijs
in lichamelijke oefening. In verband met
de plaatselijk hooge woninghuren stel
len B. en W. voor, den veldwachter met
ingang van 1 Uan. a.s. een gratificatie toe
te kennen van f 50. Dit werd 'goedge
keurd. De heer Lokerse wees bij de
rondvraag op den slechten toestand van
den Molendijk bij den Kadam. Hierin
zal worden voorzien.
Zaterdagmiddag kwam P. dje Wi. met
3 jongens op een met oen paard bespan
nen driewielskar uit de Poel te 'siloe-
renhoek gereden. Doordat hel paard
schrok, sloeg het op hol met het gevolg
dat alles in de sloot terecht kwam. Een
der kinderen raakte daarbij zoodianig
tusschen slootkant en kar bekneld, dat
het in bewustoloozen toestand werd op
genomen. Daar het kind niet vervoerd
mag worden, ligt het nog "bij' den dokter;
zijn toestand is thans iets vooruitgaande
De knecht liep een versplinterden arm
op en ligt thans in het ziekenhuis van
Vlissingen. De oudste jongen kreeg een
hoofdwonde en de kleinste kwam er
zpnder eenig letsel af.
Men schrijft ons uit E 11e wout s-
d ij k:
Als een bizonderheid kan vermeld wor
den, dat in de gemeente Ellewouts-
dijk in 1926 slechts 3 kinderen werden
geboren, yan welk aintal nog 2 behooren
tot gezinnen die builen de dorpskom,
vlak aan de grens eener naburige ge
meente wonen. Opvallend is het, dat er
zoovele (26) gezinnen, zijn, waarin slechts
1 kind aangetroffen wordt. Gezinnen met
2 kinderen is daaraan evenredig. Groote
huisgezinnen zijn in de gemeente niet,
behalve dan een bijzonder, dat als geen
groote aanwinst voor de Armbesturen
is te achten en er zicli vóór kort vestig
de. Het aantal sterfgevallen van betrek
kelijk jonge menschen was in 1926 het
dubbele van de geboorten. Waar het
ge'ringe geboortecijfer ook in vorige jaren
geconstateerd is, gaat de bevolking wat
aantal betreft steeds achteruit, ook omdüft
het vertrek van ingezetenen, door vesti
ging lang niet gedekt is in de laatste ja
ren. De schooi, die tijden gekend heeft
van een leerplichtige bevolking van 120
tot 130, telt thans slechts even boven 50
leerlingen en de vrees is niet ongegrond,
dat de tijd niet ver af is, dat we hier zul
len krijgen een éénmansschool, hetgeen,
zelfs al is üe (wil' en de kracht er bij hem,
die daarvan aan het hoofd staat, nu niet
een ideaal toestand is.
Maar ook op ander gebied staan de
zaken voor ons dorpje er niet al te roos
kleurig voor. De aangelegde spoorlijn zal
voor ons druk haventje een geduchte
concurrent blijken.
Uit Schouwen en Duivcland.
In de Dinsdag gehouden raadsver
gadering van Z i erïk z e e is in be
handeling gekomen het beeds te voren
vertrouwelijk aan de leden toegezonden,
maar nu openbaar geworden rapportover
de gasfabriek, uitgebracht door den heer
K. Blokhuis, directeur der gemeentegas
fabriek te Middelharnis.
We hebben heden geen plaats voor uit
voerige vermelding daarvan. We komen
er nog op terug, cn beperken ons heden
tot de meedeeling, dat het een uitvoe
rige kritiek uitoefent op de resultaten
van de in 1923 ingevoerde kleinkamer-
oven. die voor Zierikzce een ongeschikte
bedrijfseenheid zou zijn. Dat de direc
teur nu een tweede kaïneroven wil bou
wen, noemt de rapporteur onlogisch en
verwerpelijk.
Nadat het rapport door den voorziller
aan de orde was gesteld, werd bij monde
van wethouder Koopman, de vraag ge
steld of ook het verweerschrift van den
directeur, den heer Prakke in behan
deling kwam. De voorzitter antwoordde
hierop dat er voor hem geen verweer
schrift estbond, om dc eenvoudige reden,
hij dit niet haa ontvangen en liet dus niet
in behandeling kon komen.
Trots deze mededeeling voerden ver
schillende leden over dc beide rappor
ten tiet woord, de'een bet voor, de ander
het tegen bepleitende, waarbij vaak de
grens der wellevendheid werd overschre
den.
Na een scherpe en heftige discussie
werd een voorstel-Panny, lot benoeming
van een derden deskundige, die spoedig
uitspraak zou moeten doen over do twee
rapporten, verworpen met 8 legen 5
stemmen. Met dezelfde stemmenverhou
ding werd aangenomen liet voorstel der
meerderheid van B en W., nl. om
principe Le besluiten, de- door den rap
porteur voorgestelde voorzieningen
te brengen.
De heeren Doeleman en Lunenberg
bedankten daarop als leden der gascom-
missic en wenschten dit onmiddellijk le
doen ingaan.
Dil ontslag werd hun door den voor
zitter verleend, onder dankbetuiging voor
hetgeen de heeren voor de1 gemeente hatl-
don gedaan gedurende hunne lange zit
tingsperiode in dc gascominssie
Overgaande lot stemming werden in
hunne plaats gekozen de heeren A. den
Boer en P. Guinee.
Uit Zeeuwseh-Vlaanderen W. D.
Do gemeenteraad van W a t e r 1 a n d-
kerkje, waarbij allo leden tegenwoordig
waren besloot in zijne vergadering van
Woensdag f 50 gratificatie jaarlijks te
geven aan den oud-kantonnier A. de Die
Do heer M. L. Vet'bruggo werd benoemd
tot lid van de commissie volgens art 184
L. O. Tot ambtenaar van den burgerl.
stand werd benoemd de heer A. Hu-
Ise met 4 stemmen. D© "heer J. Ver
meulen-v. d. Vijver verkreeg "2 stemmen
en 1 blanco. Tot lid van het college van
zetters werd benoemd de heer E. J. Her
mans en tot plaatsvervanger de heer A.
Faas.
Ten slotte werd hot muziekgezelschap
N. en G. voor 1926 f 25 subsidie toegezegd
en ook voor volgende jaren.
Besmettelijk© ziekten.
Het aantal gevallen van besmettelijke
ziekten over de week van 5 tot en met
11 Dec. in de provincie Zeeland bedroeg;
Roodvonk: Baarland 2, Ierseke 2.
Diphtherilis: 's-Gravenpolder 1.
beter d an Goed: DE BESTE
(Ingez Med.)
HET PETITIONNEMENT UIT
ZEELAND.
Bij het comité voor het petitionnement
van Zeeuwsche kiezers en kiezeresscn aan
de Eerste Kamer, vragend verwerping
van het Verdrag met België, als. zijnde
niet in het landsbelang, zijn de lijsten
terug ontvangen uit de volgende ge
meenten. De andere komen nog later.
Het eerste cijfer geeft aan het aantal
onderteekenaars Hel tweede het aantal
kiezers.
Aantal
h andlee- kiezers
ningen
N. en St. Joosland 158 538
Schoondijke 708 953
t Zand Koudekerke) 379 606
Rittliem 239 313
Niouwvliet 233 282
Haamstede 218 635
Duivendijke 77 287
Oostburg 967 1355
O. en W. Souburg 1048 2035
Veëre 253 493
Hoek 332 1349
Wissenkerke 1253 1792
Renesse 251 359
Arnemuiden 116 980
Poortvliet 640 831
EUemeet 139 272
Eikerzee 188 323
Noovdwelle 196 213
Serooskerke (Scli.) 36 144
Scherpenisse 651 756
Meliskerke 323 341
Baarland 43 397
Kruiningen 435 1910
Gravenpolder 194 554
Grocdc 809 1325
St. Aim aland 1055 1308
KERKNIEUWS.
- Door het kiescollege (e Biggc-
korke is tot ouderling der Nod ïIotv.
kerk mplaats van den heer W. A. de Wit
te, die niet meer als zoodanig in aanmer
king wenschte te komen, benoemd de heer
J. Moens en tot diakon in diens plaats de
heer J. Marijs.
Door do kerkvoogdij is benoemd tot
orgauist der Ned Herv. kerk do heer Joh.
Wijkhijs aldaar inplaats van den t\eer
G. W. Verhage, die op zijn verzoek eer
vol ontslag werd verleend.
Door het kiescollege in de Ned.
Herv. kerk to K a p o 11 e werden als
ouderling gekozen 1*. op *t Hof en als dia
ken W. Glas.
ONDERWIJS.
- Geslaagd voor het mach inistendi-
ploma C (theoretisch gedeelte) de heer
B van Liere, leerling van de ,,Pe Ruijter-
school" te Vlissingen
-- Geslaagd te Delft voor liet inge-
nieuTsexamen voor civiel-ingenieurde
heer H. L. G. Carpreau te IJ zend ij ke.
Bisschop pel ij ke inspectie b ij
het R. K. L. O'.
Naar De Grondwet" meldt, is de heer
H. v. d. Brock, rector van liet Zusters-
kloosler te Roosendaal, door den Bis
schop van Breda benoemd tot Bisschop
pelijk inspecteur van het bijzonder R. K.
Lager Onderwijs in de inspectie Roosen
daal.
Naar Vaz Dias verneemt is Ie Am
sterdam in voorbereiding een termijn-
markt voor lijnzaad. Een voorloiopige
