lÉlbiplie Conraat
FEIIlLETIIi
DE UHD MEI IET LITIEEIEI.
CIGARETTEN.
BIGGELAAR's
MOBIAAN-BAy.
TWEEDE BLAD
Zaterdag 2 Oct. 1926 No. 232.
Abonnementsprijs per kwar
taal:
op de buitenwegen om Middelburg, en
▼oor de andere gemeenten p. post f 2.50;
voor Middelburg en agentschap Vlis-
cingen f2.30;
weekabonnementen in Middelburg 18
cent per week.
Advertentiën worden berekend
per regel plaatsruimte, met inbegrip van
omranding.
Gewone advertentiën; 30
cent per regel.
Ingezonden Mededeelin-
J e n: 50 cent per regel.
Bij abonnement vcor beide veel lager.
Familieberichten en dankbetuigingen:
van 17 regels f2.10, elke regel meer
30 cent.
Kleine advertentiën niet
grooter dan vijf regels druks en waarbij
is aangegeven dat zij in deze rubriek
moeten geplaatst worden, 85 cent bij
vooruitbetaling.
Advertentiën onder brieven of bevra
gen bureau dezer courant 10 cent extra.
Bewijsnummer 5 cent per stuk.
Advertentiën moeten, willen ze nog in
ons blad van dienzelfden dag worden
opgenomen, uiterlijk 12 UUR en des
ZATERDAGS uiterlijk HALF ELF aan
ons Bureau bezorgd zijn.
Postcheque en Gironummer 43255
VARIA.
IETS OVER HET VOORMALIG UUR
WERK EN DE KLOKKEN IN DEN
GROOTEN TOREN TE VEERE.
Wanneer er een oude kerk is aan te
wijzen in ons land, waarin rijkdom is
geweest, is dat In de eerste plaats in
bovengenoemde kerk, en wanneer er een
dito kerk is aan te wijzen, waar alles is
ontroofd en vernietigd, dan is het ook
deze kerk.
Om evenwel slechts datgene te ver
melden, wat aan het hoofd dezes staat,
diene het volgende:
In de stadsrekening van 1458 leest men
de volgende post:
„Aembetaald Jan Matthijs t' Antwer
pen van der huerclocke te maken die
op ten toren staet, wegende 550 pond
tot Vla rijnsche gulden thonderd, die ma
ken 41 rijnsche gulden en een groten,
ende daertoe noch den zeiven Jan be-
taeld van den anderen weke, te weten
op thof ende opt stedehuus 11 rijnsche
gulden, maken tzamen 52 gulden en 1
groten, facit 8 pond, 14 schel., 2 gr.
vlms."
In de stadsrekening van 1481, 6e
maand, 2e week, staat:
„Betaeld aen Jacob de Slotemaker
van thuijswerck van den kerktoren te
halen, en opten toorn opt stedehuijs te
stellen, mitten schijven ende poleijen en
andere haken, rollen en ijzerwerck daer
toe dienende, alles te zamen in een som
gerekent 32 schellingen."
En in een kopie kerkrekening van deze
kerk van 1484 staat:
„Beth. den oirgelist van 5T/a maanden
tot Meije toe anno 1484; ende van Meije
sal men beijeren tot alderheilighen a-vent
toe, soo ïst inste J/-' jaer (v.m. eerste
halfjaar) facit 27 schel., 6 gr."
En in een volgende post staat:
„Betaeld Jannis die Coster van beije-
Uit het Engelsch van Baronesse Orczy.
(Geautoriseerde vertaling van A. T.)
66)
Weldra waren, wal er van hellebaar
den en musketten heel gebleven was,
in handen der jongens van Oxfordshire,
die vooraan in hel geveclil geweest wa
ren. De soldalen waren ontwapend en
hulpeloos, en misschien vonden zij dat
nog zoo kwaad niet. Hadden zij hun
eigen zin gevolgd, dan zouden de rnees-
teu van het begin af geroepen hebben:
„Een Fiennesf Een Ffennest" te zamen
met den troep boeren, en zich verzameld
hebben om die drie broeders daar, die
alles vertegenwoordigden voor hen, wat
zij in het verleden vereerd en geëer
biedigd hadden. Krijgstucht was slechts
een dun vernisje, waaronder (rouw aan
Lord Saye and Sele en eerbied voor
mylords gezin onverwoestbaar sterk lag.
In het handgemeen was liet vernis er
•af gegaan, zelfs terwijl zij lol hun plicht
opgeroepen werden, en de stem van
'hun kolonel in liet tumult onderging. Zij
keken niet achter zich, waar kolonel1
ren l1/» gr.", alsmede: „betaeld tot Pr.
Heijnricxen van 1 ornkijn ant cleijn prijm
clockscen weghende 7 pond, elck pond
1 gr., 6 mijten, is 9 groten, 10 mijeten."
Dat in dezen toren reeds in de vroeg
ste tijden een uurwerk en klokkenspel
is geweest, meen ik door het vorenstaan
de te hebben bewezen.
Wijlen Ermerins van Veere schrijft
daarover in 1792 in zijn 2e stukje, waar
we op bladz. 75 lezen:
„Nog staat van deze kerk aan te mer
ken, dat die van een zeer zware klok
voorzien was, 't welk men daaruit kan
afnemen, dat haar galm tot Zierikzce toe
konde gehoord worden."
Of deze klok reeds in de eerste tijden
aanwezig was, moet ik betwijfelen, want
op 13 December 1479 werd een voor
waarde gemaakt tusschen Wolfart van
Borselen, Heer van Veere, en Mr. Jacob
Jansz., ende Rombout Hanneman als
kerkmeesters der Kerke van Veere ter
eene zijde, en Mr. Anthonis Kelderman,
steenhouwer van Mechelen, ter andere
zijde, in den maniere hierna beschreven.
Te weten, dat die zelve meester An
thonis angenomen heeft voirt te ordi
neren die nijene kereke ende meester
dair af te zijn, enz., waarvoor hij 2 schel,
daags zoude ontvangen.
Wanneer men bovenvermeld leest, dat
in 1481 het uurwerk uit den toren is ver
wijderd en op het stadhuis is gesteld,
moet hier vermoedelijk verbouw van den
toren hebben plapts gehad, wat m.i. blijkt
in verband met het zooeven vermelde
uit 1484.
Waar evenwel de kerkrekeningen tus
schen 1484 en 1519 ontbreken, wil ik
nog op een post wijzen in de stadsreke
ning van 1515:
„Betaelt de clockstekers tot 9 perso
nen toe, omdat zijlieden staken alle de
clocken in de comstc van onzen gena-
dighen Heere Hertoge Kaerle van de
6 uren tot 9 uren toe in den avent, facit
IIII schel, gr."
Terwijl we in de niet afgehoorde kerk
rekeningen van 1519, 1520 en 1521 de
volgende posten vinden:
„Betaelt meester Pieter Wagenens,
clockgieter te Mechelen, van 1 jaar ren
ten gevallen alderheilighe, 12 pond 18
schel., 6 gr. vlms."
Hierin vinden we dus de meester klok
gieter van de klokken uit deze kerk, want
gaan we het contract na van den in 1809
verdwenen toren te Zandijk bij Veere;
dan zijn door dezen klokgieter in 1504
voor dezen toren ook drie klokken ge
goten, respectievelijk 1400, 1000 en 800
pond wegende, ter vervanging van de 2
oude klokken, die 1674 pond wogen.
Daar in de zooeven genoemde post van
betaling aan P. Wagenens alleen van ren
te gewag gemaakt wordt, moet dit een
zeer belangrijk klokkenspel geweest zijn
en kan de vermelding van den Zeeuw-
schen rijmkroniekschrijver A. Uitter-
schout, blz. 43, juist zijn, over den schoo-
nen galm van de zooeven genoemde
zware klok, waarop wijlen Ermerins
doelt, en wat ook eenigszins uit het vol
gende blijkt.
In de kerkrekening van 1559 vindt
men zekeren Jacob Wagenens vermeld,
eveneens klokgieter van Mechelen, en
vermoedelijk de zoon van Pieter Wage
nens.
Aan dezen werd betaald omdat hij
hier gekomen was om te visiteren de
groote klokke die gescheurd was, ende
voor zijn conste van uutgenomen te heb
ben het stuk dat er gescheurd was, waar
deur de klok zoowel luiden zal, als die
te voren deed, volgens accoord met hem
gemaakt, 2 pond 10 schellingen, terwijl
aan zekeren smit Plans Wijland voor ge
leverd ijzerwerk voor het verhangen der
klok toen ze hermaakt was, 6 pond 4
schel. 1 gr. en 12 miten werd betaald,
en aan zekeren Clais de Wille, mr. tim
merman, ook volgens accoord met hem
gemaakt 12 pond vlms; fol. 48, 52 en 55
van evengenoemde rekening.
Eigenaardig is een bepaling voor de
klokluiders in een ordonnantie van 19
Januari 1547, waar in het laatste ar
tikel staat, dat men eerst consent moest
hebben van den Heer van Veere, om
met de groole klok te luiden over doo-
den.
Tot dusver vindt men de volgende
Scrape en kapitein Lovell waren, hun
sergeant cn vier hunner kameraden
trachtten tevergeefs zich een weg door
de menigte te banen, terwijl zij beurte
lings scholden, vermaanden, vloekten en
dreigden. Ze keken slechts naar die grim
mige verhevenheid, waar de arm van
den galg nog aan den muur van ihet
kasteel wees en de oude lantaarn ceu
dofgeien kring van licht om' zich wierp.
Daar konden zij de drie mannen Tien:
kolonel Nathaniel en jonker Jelui die
er nog zeer streng en vastberaden uil-
|zagen met pistolen ins hun hand, en als
bolwerken voor hun broedr stonden, dien
zij zoo listig en dapper van den dood
gered hadden,, en jonker Jim, als de
eenvoudige jongen, die hij was, met een
zonderlingen glimlach om zijn lippen,
cn die daar heel stil en kahn stond, alsof
hij wachtte wachtte.
„Red u zelf, Jim", zei kolonel) Nalha-
<niël een paar malen en jonker John her
haalde hetzelfde: „Red u zelf; Dearlove
of Mudge zullen voor u zorgen, en ge
zult uw paard in de smidse vinden."
Maar jonker Jim ging niet. Ilij hield
slechts zijn zwaard in de hand en wacht
te. Wachtte, waarop?
3.
Kolonel Scrape en kapitein Lovell wat-
ren lang, nadat zij klaar waren met hun
klokken vermeld, als het priemklokje om
een sein te geven, Bastiaen, Anna, Adolf
en Jan. De naam van de groote klok
wordt niet genoemd.
Leest men de post op fol. 78 in de
stadsrekening van 1578, waarin ook de
rekening der kerk voorkomt, n.l.:
„Thijs ende Cornelis Jacobszoon, clock
luijders van de groote clocke, betaelt de
somme van vier ponden 10 schellingen
gr. vlms. over een half jair gaidgen van
dat zij luijden des sondaechs ende op de
biddagen de groote clocke totte predi
cate geluijt hebben, met haerlieden hel
pers verschenen 15 Meije dezer reke-
ningc."
Deze groote klok schijnt door de stad
gekocht tc zijn, wat wederom bewezen
wordt uit de opvolgende rekening van
1579, fol. 17, waar staat:
„Ontvangen van den Burgemeester
Andries Marinniszoon, de somme van
thien ponden groten vlms. over reste
ende volle betalinge van eene groote
metalen clocke bij hem van die der stadt
gecocht in den jare 1572.
Daar in de rekeningen van de voor
gaande jaren de betaalde sommen niet
voorkomen, is het juiste bedrag der be
taling daarvoor gedaan niet te vermel
den, doch was bedoelde klok in 1578
nog in den toren aanwezig.
Na 1579 vindt men geen posten van
uitgaaf daarvoor gedaan, doch eerst in
1593 is in die rekening op fol. 62 een
post vermeld:
„Betaald aan Mr. Pieter van Giene,
clockgieter tot Mechelen, 5 pond 4 schel,
gr. vlms. voor het leveren van een nieu
wen clepcl ten behoeve van de nieuwe
clokke op den toren van de kerke dezen
jare gehangen."
Doch leest men de post op fol. 98 van
de rekening van 1594, dan vindt men
daar:
„Betaelt aan Pieter van den Gheijn,
clockgeijter van Mechelen, ende aan Pie
ter van de Putte, de somme van vijf hon
derd zes en vijftig ponden vijf schel. 7 gr.
vlms. ende dat over vergeijtgelt van een
groote clocke dije wooch 7257 ponden;
midsgaders van een nijeuwe cimbale ge-
levert te hebben tot een uurklocke, dije
gehangen zal worden op den nieuwen
thoren die te maeken staat aan het stad
huis dezer stede hierinne begrepen, de
leveringhe van een nieuw accoord, we-
zende ter nombre van twintig klokken,
gegoten om op de voorn, toren gehangen
te worden ende weecht de cimbaele met
het accoord 10704 pond."
De klok van 7257 pond in deze post
begrepen, zal wel de bedoelde uit den
kerktoren zijn.
(Slot volgt).
KUNST EN WETENSCHAPPEN.
Wc ontvingen oen Flip- en Flapspel,
een variatie op hel ganzenbord, door de
N.V. Douwe Egberts Tabaksfabrieken,
Koffiebranderijen en Theehandel uitge
geven als een reclame Maar een goede,
want ze liet liet ontwerpen door Daan
Iloeksenia. De welbekende reisgeschie-
deuis van het hondenpaar leverde er
<le gegevens voor.
In dc Slcenrotsc, D w ars kaai,
Middelburg.
Wij vernemen, dat de tentoonstelling
van de schilderijen, door den heer R.
de Constant—Rebecque iele bez-oekers
trekt en verscheidene werken door par
ticulieren werden aangekocht. De ex
positie is geopend lot en met 15 Oct
Huldiging mevr. Theo M a n n
Bouwmeester.
Thans is ook hier een comité opge
richt, dat tol doel heeft het huldigen
van mevrouw Theo ManiiBouwmeesten
bij haar op Woensdag 27 October alhier
tc geven afscheidsvoorslelling.
In het comité hebben zitting de hee-
ren dr. L. A. J. Burgersdijk voor de Ned.
Ver. van Letterkundigen; C. W. D'huij,
voor dc directie van den Schouwburg;
W. Hioolen voor de Neder!. Tooneelver-
eeniging; dr. C. F. Koch, voor de Mid-
delburgsche Concertvereeniging; P. W.
Menalda van Schouwenburg, voor de ver
eeniging „Voor de Kunst": L. A. Schenk
voor de Middelburgsche Diletlanlentoo-
neelvereeniging en mr. II Schouten Moor
de Kunstclub.
Door middel* van circulaires zal ge
tracht worden gelden bijeen te brengen.
Leerboek voor Kant
klossen.
Bij Van Ilolkema en Warendorf's Li tg.
Mij. verscheen een Leerboek voor het
klossen van Kantwerk, door L. P. J.
<Ic Jager Mcezembroek—Van Beverwijk.
1-Iel is rijk aan zeer duidelijke leekenin-
gen en fotobladen met patronen. De
methode is ingedeeld in drie groepen:
het tcekeuen en werken van geometri
sche patronen, het gebruiken dier pa
tronen voor indeeliug der vlakken; en
liet teekenen en werken van modern ge-
slvlcerde dier- en inseclmotieveu
Donderdag 28 October, 18 November,1
16 December, 13 Januari, 10 Februari
en 10 Maart. De onderwerpen in volg
orde van de sprekers); I. Gods woord in
het licht der nieuwere opgravingen; II.
Het Godsbesef in den mensch 'liet b©sl£i
bewijs^voor het Godsbestaan; III. Een
nieuwe Messias"'; IV. De vrouw in het
sociale leven; V. Albert Schweitser zijn
levenswerk en levensbeschouwing; VI.
Zoroasler.
Seizoenskaarten a f 1.50 en afzondei\-
derlijke kaarten 5 f0.40 zijn verkrijgbaarl
op plaatsen, nader bij advertentie in ons
blad bekend te maken.
KERKNIEUWS.
De beroepen predikant ds. A. Keers
van Sitswcrd zal 14 Nov. a s. zijn intrede
bij de Ned. Ilerv. Gem. te Breskens doen,,
na bevestigd te zijn door <Ir. R. Bruins
te Oostnieïand.
;De W i u le r 1 e z i n ge n in de
B o g a a r d z a a 1.
Omtrent de winterlezingeii in de Bor
gaard/aal, op initiatief van ds. Bieger te!
houden, kunnen we het volgende nW
dedeelen. De sprekers zijn in volgorde
ds. Bieger, ds. Wc ster ma pp vaii Amsleiy
dani; dr. Joh. de Groot van VGraven-
Jiage; ds. de Voogd van Ylissingen; ds.
van Empel van Middelburg cn ds Nefcr
lenbos van lleinkenszand.
De lezingen worden gehouden op
ALLÉÉN VERKRIJGBAAR IN EERSTE KLAS SIGARENZAKEN.
avondeten, in de liajl blijven zitten. De
kolonel wilde zelfs zichzelf niet beken,-
nen, hoe gespannen zijn zenuwen ged
weest waren sedert hij het uitdrukkelijk
bevel gegeven had, dat Jim Fiennes te
middernacht moest worden opgehangen.
Uit het stilzwijgen van kapitein Lovell
las de oudere officier zoowel verwijt a]s
onmiskenbare afkeuring, maai*, zeker in
zijn eigen opvatting van plicht, dacht hij
zelfs niet aan uitstel van straf voor den
man, die Zijne Majesteit den Koning zoo
diep beleedigd had.
De uren gingen als met looden schre
den voorhij, Zelfs niet na de nederlaag
van Naseby had kolonel Scrape zich zoo
terneergeslagen gevoeld, en zelfs dc ge
dachte aan de verpletterende nederlaag
der Rondkoppen, waarvan het gerucht
hem 'vroeger in den-dag zoo opgevroolijkl
had, was nu niet meer in staat hem
uit zijn neerslachtigheid op te wekken.
Spoedig na elf uur kwam Tubal Long-
shankes op het kasteel. Kapilein Lovell
was er voor, hom in de gracht te gooien,
maar kolonel Scrape, die zijn eigen ge
dachten moede was.,zou op dit uur een
bezoek van den duivel zelf welkom zijn
geweest.
Longshankes werd dus in de hall ge
laten. Hij was in vroolijke. stemming zoo
als hij dat in den. IfraCs'fen tijd meestal1
was. De honderd pond in zijn zak hadden
hem in een bijzonder goed humeur ge
bracht en hem paar meer geld doen ver
langen. Zijn geest was vindingrijk, en
begrijpend, dal het gerucht van de ne
derlaag der Rondkoppen zijn troefkaart
was, maakte hij liet verhaal er van steeds
uitvoeriger en was hij trotsch op zijnj
eigen snoeverijen. Evenals een kiinste-
1 naar. die aan zijn schilderij werkt, hier
cn daar kleinigheden er aan toevoegt,
i totdat hel voltooide stuk goed is in zijn
oogen, zoo verzon Tubal steeds meer bij
zonderheden bij zijn verhaal, en zonk
daardoor dieper en dieper in een poel'
van leugens, totdat kolonel Scrape zelf
zich verbaasd ging afvragen, of zooveel
geluk inderdaad wel waai" kon zijn. Iïij
luisterde met gefronst voorhoofd, reeds
vaag verbaasd, terwijl Tubal sprak van
de volkomen vernietiging van hei Parle-
incntsleger, van Ireton, die -in den slag
gedood was. Cromwell op de vluchl, om
zijn leven te redden, Fairfax gewond en
bescherming zoekend in een naburige
[boerderij. .Ta! zoo ver hadden Long-
shankes' vindingrijkheid en hebzucht
hem gedreven, dat hij nu aanbood een
of meer van de groole bevelhebbers van
liet Parlementslcger in kolonel Scrape's
handen uil te leveren voor de bescheiden
som van vijftig pond hel stuk.
Een prima
tabak-die
weinig Kosl
Élllilt
(Ing. Med.)
ONDERWIJS.
Geslaagd tc Wageningcu voor het
examen landmeter N.l de heer Q J. H.
Muddc, gcJ). tc G o e s.
Benoemd tol onderwijzer aan dc Dr.
de Visserschool tc Amsterdam, de heer
A. J. Lavooij, thans tijdelijk te Sliedrëcllt.
Wegens zijn vertrek naar Klaas
waal gaf Donderdagmiddag de Tjeer J.
Witte zijn laatsteschoolles als hoofd
der openbare lagere school te X o r <1-
welle. Deze les werd Jujgewoond door
hel gemecnlebestuur .de onderwijzerés'
cn hel waarnemend hoofd mcjulTrvuw
van der Heijcle Nadat alle zeven klassen
in een lokaal vereenigd waren sprak
de heer Witte cenjge hartelijke iafschei,ds-
woorden lol de kinderen De' onderwij
zeres mej'. I'erduijn. liet daarop na ee'ni.-
ge hartelijke woorden een der meisjes'
een schilderijtje van Zicrijkzee aanbie
den, vergezeld van een oorkonde, wa n
na alle kindereu hun meester ecu door
haar gemaakt toepasselijk afscheidslied
toegezongen. Nadat de héér Willeden kin
deren allen nog een reep chocolade had
uitgereikt namen ze met een Hinken
handdruk afscheid van hungeliefden
meeser.
Hel hoofd, njethet gemeentebestuur cn
de onderwijzeressen achtergebleven,
werd door den burgemeester toegespro
ken, die memoreerde, dat nu 5 jaren ge
leden de lieer Witte de achterhoede van
de voordracht voor hoofd der school
vormde ,en toch met groole meerder
heid van stemmen werd benoemd Spr.
zegt dal liet hoofd steeds lic;t volle ver
trouwen van liet gemeentebestuur heeft
genoten en algemeen hoog geacht werd
zoowel in zijn persoon als in zijn work,
Iiij meent wel de tolk tc zijn van de
ingezetenen die ouders van schoolgaan
de kinderen zijn als van ingezetenen, die
op andere wijze met hem in aanraking
kwamen als hij den lieer Witte wel zeer
Hier ging de kolonel dadelijk op in, en
de koop werd onmiddellijk gesloten tot
tevredenheid der beide partijen, zelfs of
schoon Scrape er met zekeren grimmi-
geu nadruk aan toevoegde:
„Maar denk er aan, kerel, dat als ik
ik nu of later ontdek, dal ge mij ver
keerde inlichtingen hebt gegeven, ik u
als een hond met mijn eigen hand neer
schiet."
Tubal's beweringen van trouw werden
niet gehoord door liet rumoer van bui
len, dal eindelijk lot binnen de kasteel-
muren doordrong. De kolonel sprong op.
Longshankes met zooveel kansen legen
zich, werd doodsbleek van vrees. Juist
op dal oogenblik kwam kapitein Lovell
de trappen afloopen; uil dc ramen van
zijn vertrek had hij .het toemeet op iiejt
voorplein gadegeslagen, zonder in het
begin dc volle beleekeni,s er van te be
grijpen. Maar zoodra hel ware gevecht
begon, en hij die twee mannen, die hij)
niet leende, het plateau van den galg
zag beklimmen* onder hot zwaaien van
hun pistolen, was zijn eenïge gedachte
aan zijn pliclijK, die in dit geval daarin
bestond, dal hij trachtte die mannen te
verzamelen, wier trouw onaanvechtbaar
was. Helaas! het waren er maar weini
gen. Zelfs, terwijl hel tumuli om de
galg luidruchtiger werd, begreep kapitein
