8o. 137,
Maandag 14 Juni 1926
169" Jaargang
ïljj dit nummer behoort een Bijvoegsel-
BINNENLAND,
HET VERDRAG MET BELGIE-
1 In de Zaterdag gehouden vergadering
van de vertegenwoordigers der af"
deelingen van het Nationaal Comité van
actie tegen het verdrag met België is
eenstemmig tot het besluif gekomen dat
het verdrag ook na de aangebrachte wij
zigingen volstrekt onaannemelijk is ge
bleven. Een geschrift waarin deze
meening wordt toegelicht en de memorie
van antwoord uitvoerig weerlegd^ zal eer
lang verschijnen.
De beide eerste hoofdstukkeu, dip op
zichzelf een afgerond geneel vormen, zijn
aan de leden der Tweede Kamér toege
zonden.
De slotsom daarvan is:
dat noch de Schelde-regeling, noch
de eenzijdige verbintenis in zake de
scheepvaart-kanalen voor Nederland te
aanvaarden zijn, dat van aanvaarding
ook geenerlei politieke, builen deu in
houd van het verdrag om gaande voor
deden te verwachten zijn en met name
geen verbetering in de algeméene gezind
heid van het Belgische volk jegens het
Nederlandsche, en dat derhalve ver
werping van het verdrag geboden is.
BARON WITTERT VAN HOOGLAND.
Mr. baron "Witiert van Hoogland, die
wegens gezondheidsredenen een herbe
noeming tot voorzitter van de Vereani-
ging van Raden van. Arbeid niet heeft
aanvaard, is ook voornemens zich uit
het politieke leven terug te trekken.
Hij stelt zich niet meer herkiesbaar
voor de Eerste Kamer en is ook van
plan te bedanken als lid van den ge
meenteraad van 's-Gravenhage.
HET NIEUWE VADERLANDSCHE
VERBOND.
In een druk bezochte vergadering
is Zaterdag te Amsterdam gesticht Het
Vaderlandsch Verbond..Na een inleiding
van mr. J. G. Schürmana en dr. K .11. E.
de Jong werden de concept-statuten en
een enkele redactioneel© wijziging bij
acclamatie goedgekeurd. Het bestuur
werd samengesteld als volgt: uitvoe
rende raad; mr. J. G. Schürmann, voor
zitter, R. W. Dahme von Buchholz, se
cretaris, dr. K. H. E. de Jong, P, M.
N. do Kuyper, jhr. J. H. von Schmidt
auf Altenstadt, en S. A. Maas, vice-voor-
zitter; en algemeene raad: J. C. Bon
dam, mr. D. A. Fontein, mr. J.
W. Frohwein, G. A. Frohwein, mr.
G. J. A. Haskamp, G. B, J.' Ilel-
termann, G. Jöbsis Sr., A. J. Korthals
'Altes, mr. J. van Löben Seis, Mirandolle,
ir. J. W. Nierslrasz, 'W. G. Nieuwen-
kamp, jbr. W. C. van Panhuys, L. A.
Ruys, mej. L. Schneller, J. H. Sehuur-
karnp, J. Tersteeg, jhr. mr. Quarlesvan
Ufford, F. H. Umbgrove en B. Wilton.
men, al deze huldigingen gingen gepaard
met enveloppes met inhoud
Ook het Vrijz. Godsdienstig Zangkoor
en verschillende particulieren zonden
bloemen, en tal van gelukwenschen,
mondeling en schriftelijk bereikten het
gouden paar.
Uit Vlassingen.
Zaterdag geraa te V1 i s s i n g c n
een 5-jarig jongetje al spelende in de
Engelsche Kade. Zijn kameraadjes wisten
hem bij de haren te grijpen en zoo op
het droge te brengen.
Te Vlissingen is een man aan
gehouden die een winkelier voor sigaren
heeft opgelicht. Proces-verbaal werd op
gemaakt.
van ingelanden afzonderlijk beoordeeld
worden
Door de verbetering van den onder
berm van den Noorddijk zullen de vele
pachters van de Ver. Klein Grondbezit"
zeer gebaat zijn, aangezien in het najaar
de bestaande toestand onhoudbaar was.
Tot agent van den Provincialen
Stoombootdienst op dc Wester-Schelde
te Eanswcert is benoemt! de heer
P. Stoffels, thans goederenklerk te
Teftieuzen.
STRENGHOLT'S BIOSCOOP
Markt.
Uw aller Vriend
MN-TIN-TIN, de speurhond,'
vervult de hoofdrol in:
DE HELDEN VAN DEN VUURTOREN.
Wij vertoonen deze film tot en met
Donderdag.
(Ing. Med.)
Uit Stad en Provincie..
Uit Middelburg.
Heden is de St. Piieterstraat in fcesj-
dos, van vele gebouwef? wappert
driekleur en di|t ter eere van den heer
A. J. van Riél, koster in het Gebouw der
Vrijzinnig Hervormden en zijn echtge-
noote, mefjuffroiMW H. J. Baale, die heden
hun 50.jarig huwelijksfeest herdenken.
Maar het bleef niet bij de vlaggen.
De leden van den V. Cl. J. B'. hadden' een
der zalen keurig versierd en daar werd
het gouden paar hedenmorgen gehul
digd. Gisteren had reeds ds. van Wijn
gaarden van de Vrije Gemeente te "Rot
terdam, die dien dag in het gebouw op
trad, het gouden feest herdacht en deu
heer en mejuffrouw van "Riel, die se
dert de oprichting van liet gebouw in
1912 met groolen ijver en toewijding
daar werkzaam zijn, gelukgewenscht.
Hedenmorgen kwamen verschillende
deputaties gelukwenschen aanbieden. De
Vereeniging van Vrijz. Herv., eigenares
van het gebouw, bood bloemen aan, de
straatbewoners een "mand met vruchten
en bloemen, de Protestanten Bond bl'oe-
Uit Walcheren.
De gemeenteraad van R i 11 h e ïiB
hield Vrijdagnamiddag een openbare
vergaderiug, waarbij alle leden tegen
woordig waren. Met betrekking tot de
conceplregeling van Ged. Staten inzake
herziening der jaarwedden van do bur
gemeesters, secretarissen, ontvangers en
wethouders, wordt m. a. st. besloten
daarmede accoord te gaan.
Vervolgens wordt vastgesteld de jaar
wedde en de pensioensgrondslag van den
secretaris wegens periodieke verhooging
op 1 Mei j.l.
Daarna wordt m. a. st. vastgesteld een
verordening op de heffing, alsmede die
op de invordering van gelden voor het
innemen van een standplaats met een
woonwagen binnen de gemeente.
Een wijziging in de begrootingen voor
1925 en 1926 wordt goedgekeurd
Uit Z ui d-Bev eland.
Vrijaag vergaderde de raad van
Waarde. Ingekomen was de nieuwe
regeling voor de bezoldiging van bur
gemeester, secretaris, gemeente-ontvan
ger en van de wethouders. De heele raad
ging hiermede accoord.
Het schrijven betreffende verplichte
aansluiting bij de waterleiding, werd
voor kennisgeving aangenomen.
Mede was ingekomen het uitgebreide
rapport betreffende de voorziening van
electriciteit.
Besloten werd om wijzigingen aan Je
brengen in de Gemeentebcgrooling van
1925 tot een bedrag van f712.70
Het kohier voor schoolgeld 1926 werd
vastgesteld lot een bedrag van f608 92.
Vrijdag vergaderde de gemeenteraad
van 's-Gravenpolder. B. en W. stel
len voor den Rijksveldwachter Drever
voor zijn diensten, bewezen van 1 lol
17 April (toen de nieuwbenoemde ge
meenteveldwachter nog niet in functie
was) een gratificatie van f 25 toe te
kennen. De heer Verhulst vindt f25
te veel. Het voorstel van B. en W wordt
met zijn stem tegen aangenomen. Den
nieuwen gemeenteveldwachter wordt
voor verhuiskosten f 26 94 toegestaan,
n.l. de rest van wat anders aan den
veldwachter zou zijn betaald na aftrek
der bovenvermelde f 25.
Vastgesteld wordt de verordening in
verband met art. 178 der Gemeentewet.
Wijzigingen in de gemeente- en arm-
bestunrsbegrooting over 1925 worden
aangenomen.
De pensioensgrondslag van den heer
Prumers, ex-secretaris, wordt vastgesteld
op f1500; die van het hoofd van het
voormalig vervolgonderwijs, den heer
Poldermans, op f 490
Een verzoek van A. dc Vos en 3
Vermue om vergoeding van reiskosten
voor schoolgaande kinderen te Kwaden-
damme, wordt voor den eerste toege
staan, voor den tweede indien blijkt, dat
de afstand meer dan 4 K M. bedraagt.
Waar de telefoonlijnen in 't vervolg
langs de nieuwe spoorbaan komen, zou
de aparte lijn naar den gemeentegeneés-
heer te Hoedekenskerke aan werkzaam
heden f 140 moeten kosten. De meerder
heid van den raad, hoewel de verbinding
hoogst wenschelijk achtende, vindt dit
bedrag toch te hoog. Besloten wordt
van die telefonische verbinding af te
zien.
Uit Schouwen-Duiveland.
- Bij de belastingen zijn verplaatst
de kommiezen 2e kl. L. v. d. Vale van
Brouwershaven naar T h o 1 n en P. van
Kleunen van Hulst naar Brouwers
haven.
Uit Zeeuwsch-Vlaanderen O. D.
Een 5-jarig zoontje van den schip
per W. is Zaterdagmiddag van boord
van helt scheepje „Vertrouwen" dat te
Sas van Gent thuis behoort, in de
Spoorweghaven te Rotterdam le water
geraakt en verdronken- Het lijkje werd
na een half uur dreggen door de rivifer-
pdlitiie opgehaald.
De gemeenteraad van Hulst stelde
voor de restauratie van den binnen
bouw van het raadhuis een plan vast,
waarvan de kosten op f3745 worden
geraamd.
HET KAN AAI- VAN TERNEUZEN.
Op deu 6en Juni 1826 werd de eerste
teen gelegd van de kapitale sluis van
het Kanaal van Terneuzen door den
lieer mr. H. J. baron van Doorn van
WcsLkapelle, gouveiyieur van Zeeland,
meldt de N. R. Crt. o. a.:
Deze steen, 2Va M. lang 1>,'2 M. breed!
en 1 M. hoog, woog 10.200 K.G- Onder
dezen steen ligt in een loodeu kist
een koperen plaat, waarop de navolgen
de inscriptie is gegraveerd Willem,
Koning der Nederlanden, Prins van
Oranje-Nassau, Groot Hertog van
Luxemburg, enz. enz. beval, in hel jaar
1825, de verbetering van het Kanaal van
Gent naar Sas van Gent, de verlenging
van hetzelve lot in de Wester-Schelde,
Neuzen, en de herstelling van de
vaarten van Hulst en Axel, en zulks
tot het geven van een voldoende uit
watering aan een groot© uitgestrektheid
lands cn tot openen eener nieuwe ge
legenheid voor zeevaart en binneuland-
sche scheepvaart. Dit werk werd in dat
zelfde - jaar met de dichting Van het
Axelsche gat, het uitvoeren der aarde
werken en de fundeer ing der sluizen
aan de uitmonding wederzijds .Terneu
zen aangevangen. Op den 6 Juni 1826
is, in naam des Konings, dc eerste
steen aan de grootste dier sluizen ge
legd door Mr. Hendrik Jacob van
Doorn, Ridder dei* orde van deu Ne-
derlandschen Leeuw, Kommandeur van
de orde van den Witten Valk, Gouver
neur van de Provincie Zeeland. Verder-
liggen in een afzonderlijk looden kistje,
in de andere kist besloten, een goudstuk
van 10 gulden cn van 5 gulden, een zil
verstuk van 3 en van 1 gulden, een
van 50, 25, 10 en 5 centen, zoomede
een koperen cent en een halve cent.
Vrijdag werd een buitengewone
vergadering gehouden van den polder
N i e u w-K r a b b e u d ij k e.
In behandeling lcwam het voorstel van
het bestuur om den Parallelweg over
een lengte van 1375 M. en den onder
berm van den Noorddijk aan weerszij
den over een lengte van ruim 300 M_
le verharden. De kosten werden geraamd
op f 6000. De subsidie van de gemeente
cn havengelden benevens het goed slot
1925—'26 bedragen f2000.zoodat een
leening zal worden aangegaan van
f 4000. Rente, aflossing en onderhoud
zullen zijn f 700. Dit voorstel werd m. a.
st. aangenomen.
Tevens werd beSlóten aan de inge
landen te vergoeden 10" cent per M.
voor onderhoud van een particulieren
verharden weg oï te verharden weg.
KUNST EN WETENSCHAPPEN.
Zomerbijcenkomst van de Ver
eeniging voor Geschiedenis
der Genees-, Natuur- en
Wiskunde le Leiden.
(Vervolg van het bijvoegsel.)
In de middagvergadering sprak het
eerst de heer dr. A. F. 0. van Sche-
vensteen uit Antwerpen over: „De
hygiënische maatregelen van den Magi
straat van Antwerpen in de 15de eeuw."
Spr. begon met er op te wijzen, dat
het handhaven der openbare gezondheid
altoos een der gewetensplichten der
overheid van het algemeene best is ge
weest. De Antwerpsche magistraat is er
nooil in ten achter gebleven.
Reeds in het „Cuerboeck metten dop
pen", het oudste" samenstel der verorde
ningen der stadj treft men onderschei
dene artikelen aan, die de algemeene hy
giëne aanbelangen o.a. betreffende het
uitdragen en vervoeren van asschen, mest
en vuilnissen, alsook over het reinigen
der straten. Ook het boek „Olementyn-
boeck", loopende van 1288 tot 1414, beval
ordonnanties deze zaken aangaande en
ook in het „Oudt register niette berde
ren", dat bestond .lusschem 1336 en 1439,
zijn 6 verordeningen opgenomen Het
Tweede oudt register in 't Parkement
gebonden", de jaren 1438—1459 behel
zende, bevat zeer weinig over publieke
hygiëne. Hel meest van belang echter
zjjn de Gebodboeken van het Magistraal.
§pr. wil het in het bijzonder hebben over
het oudste deel van die geboden, die van
1438 tot 1496, waarvan hij nergens bij de
Elke aanvraag zal door de vergadering I geschiedschrijvers en in het bijzonder
bij de medici-historici gewag gemaakt
zag. Spr. wijst er dan eerst op, hoe Ant
werpen in 1380 ruim 2000 huizen lelde
met 20.000 inwoners, in 1496 was dit tot
ongeveer 68:900 opgeklommen. De toen-
maal beslaande vesten strekten zich niet
zoo verre uit als de tegenwoordig be
staande leien die ia 1862 na afbraak der
Spaansche vestingen van 1542, aangelegd
werden. In de 15de eeuw werd dc be
strating al meer en meer uitgebreid, men
was daarmede in 1324 begonnen en wel
met de Meir. Men kende echter nog
geen rioleering en ruien en vlieten door
kruisten de stad en het vraagstuk der
openbare reiniging bleef een der belang
rijkste vraagstukken en het is te begrij
pen, dat dan ook de meeste verordenin
gen daarop slaan. De eerste verordening
in het boek bepaalt reeds, dat men des
morgens vóór 8 uur zijn vuilnis moet
brengen op een bepaalde plaats, waar het
door den „slycmeijer" wordt weggehaald
en dat men des Zaterdagsavonds de straat
voof zijn huis of erf moet schoonmaken.
Dan komen er verordeningen tegen het
laten loopen van dieren gedurende den
nacht, tegen het op bepaalde plaatsen
werpen van afval van bouwmaterialeij.
een verbod om doode paarden, koeien
of varkens op de openbare straat te laten
liggen verrotten, doch plicht om ze te
begraven.
En zoó zijn er gedurende dit gansche
tijdperk verordeningen gemaakt op het
schoonhouden van straten en pleinen,
doch ook van de vlieten, ruien en wate
ringen. Ook in verband met de in die
eeuw heerschende epidemiën werden
verordeningen uitgevaardigd, waarbij o.a.
bepalingen worden gemaakt ter bescher
ming van de Bornputten en drenkwedden,
maar ook de controle op voedingsmidde
len en specerijen werd geregeld, Ook
tegen ongehoord winstbejag bij deu
groothandel in specerijen werd gewaakt
door verordeningen ook al hadden die
evenmin als de eerder genoemde steeds
het gewenschte succes. Zoo werd ook op
13 Augustus 1485 en 14 Augustus 1489 een
verordening afgekondigd, omvattende al
les reeels eerder verspreid gegeven ver
spreid gegeven verordeningen.
Na nog enkele ordonnantiën, o.a. een
tegen het gebruik van doodkisten van
zeer dun bout vervaardigd, zoodat de
doode lichamen daar uit vielen, eindigde
spr. zijn belangrijke mededeelingen.
Nadat de heer van Schevensteen nog
de groolo ordonnantie betreffende maat
regelen tegen besmettelijke ziekten in
extenso had voorgelezen naar aanleiding
van een vraag uit de vergadering, werd
hem dank gebracht voor zijn belangrijke
mededeelingen, die een bewijs zijn van
groote studie.
Vervolgens was hel woord aan den
heer mr. J. A. Yo 11 gr a ff uit Middel
burg, die sprak oyer Paulus van Middel
burg, bonarum artiiun oh medicinae doc
tor, die leefde van 1445 tot 1533. Deze
Paulus van Middelburg, het meest be
kend door zijn werk „Paulino de recta
Paschae celebrations, et de die passionis
Domiai nostri Jesu Christi" (Fossom-
brone 1513) waarin hij kalenderhervor
ming bepleit, werd te Middelburg ge
boren uit onvermogende ouders, die
evenwel toch, naar de Italiaansche bis-
graaf verzekert, „de nóbili'ssima slirpe",
waren. Hieromtrent is echter te Middel
burg niets bekend. Na eerst te Brugge
en daarna le Leuven te hebben gestu
deerd in philisophie, theologie en me
dicijnen, werd hij te Middelburg kanun
nik. Als bekend beoefenaar der astrolo
gie, werd hij na den dood van Regionan-
lanus door de republiek Veiietië naar
Padua geroepen om aldaar astronomie
en astrologie te docccrcn. Later werd
hij benoemd tot abt van Oasteldurante
en vervolgens tot bisschop van Fossom-
brone, wat hij tot aan zijn dood bleef.
Hij -Sjierf in 1533 te Rome, waar hij
ontboden was om tot Kardinaal te wor
den benoemd, en werd begraven in de
kerk St. Maria Anina, niet ver van dejn
Nederlandschen Paus Adriaan VI, die
eenige jaren vroeger w.as gestorven, de
grafzerk van Paulusv die omstreeks 1900
nog aanwezig was, is thans verdwenen
Paulus heeft veel astrologische voorspel
lingen gedaan, naar aanleiding waarvan
spr. een beeld op het doek doet projec
teeren, voorstellende het samentreffen
van Jupiter, Saturnus en Mars in hot
sterrebeeld de Schorpioen (Nov. 1484)
wat Paulus hoogst ongunstig noemde, en
daarop kwam binnen den door Paulus
aangegeven tijd een vreeselijke ziekte
over Europa, namelijk de syphilisepïde-
mie, die volgens sommigen een gevolg
„was van de ontdekking van Amerika.
Thans stelt rpen geen belang meer in
dézen kring in astrologie, maar wel in
de vraag of Paulus astroloog was in
zijn kwaliteit van priester of veelger in
die van medicus. Spr. meent dit laatste.
De kerk had juist lang de astrologie be
streden, terwijl juist de medici uit dien
tijd astrologen waren. Het stadje Fos-
sombrone werd in den tijd van Paulus
i herhaaldelijk belegerd en geplunderd. Hij
'had in het nog bestaande bisschoppelijk
Grzyn wel DUURDERE Xwh—-v
sw BETERE
PRUS fl. 10.50 rïaBfr
(Ingez. Med.)
paleis een verzameling van antiquiteiten
kunstvoorwerpen, waarvan echter
geen bijzonderheden hekend zijn, alleen
bijzondere vazen worden genoemd. Hij
was het waarschijnlijk ook, die de wijn
stok invoerde en tweemaal per dag deel
de hij aan het paleis aalmoezen uit. Ver
der vertelt spr. hoe Paulus kenner was
van de toen bekende klassieke schrijvers
en hoe hij ook Hebreeuwsch kende. Ook
stelde hij evenals de hertogelijke familie
van Urbino groot belang in de banken
van leening. Hoofdzaak in liet weten
schappelijk denken is echter geweest bij
Paulus hel vraagstuk der kalenderher
vorming, in verband met de viering van
het Paaschfeest, daar de kerkelijke ka
lender geen gelijken tred hield met den
stand van de maan. Vooral omdat hij
tegenover de Joden moest erkennen, dat
de R. kerk het niet bij het rechte eind
had, spande hij alle krachten in om
daaraan een einde te maken. Paulus was
intusschen geen bestrijder met harde
middelen van andersdenkenden en wilde
den invloed der Katli. kerk alleen door
geestelijke middelen uilbreiden.
De groote glorie van Paulus blijft (be
halve dat hij deu stoot tot de Cr ego-
riaansche kalenderhervorming heeft ge
geven) dat hij een persoonlijken invloed
heeft gehad op Copernicus, die, naar
Italië geroepen in verband met 't vraag
stuk der kalenderhervorming, door Pau
lus werd aangespoord om de lengte van
het jaar nauwkeurig te bepalen, eu die
dtyi ook in de Voorrede van zijn werk
van 1543 dezen invloed herdenkt.
Ook aan den hoer Vollgraff werd har
telijk dank gebracht voor zijn belangwek
kende mededeelingen.
Nog sprak d rD. J. Struik uit Delft
over: Guillelmus Aegidius van Wisse-
kerke en zijn boekje over een planeta
rium, verschenen Ln 1494.
Daar een stelselmatige bestudcering
van de geschiedenis der §xacte weten
schappen in Nederland tot nog toe ont
broken heeft, is het niet te verwonderen,
dat in de kennis der voorgeschiedenis
groote gapingen voorkomen. Spr. WÏI,
aansluitend aan de rede van dr. Voll
graff, zulk een gaping aanvullen door de
bespreking van Willem Gillesz van Wis-
sekerke. Hierover zijn er eigenlijk slechts
drie bronnen. Ten eerste een beschrijving
van hel geslacht der Wissekerke's Nagt-
glas „Levensbeschrijving van Zeeuwen".
Dit geslacht bezat van 1441 kjt 1193 liet
Rentmeesterschap van Zeeland Bewesler
Schelde in erfelijk bezit. In 1493 werd het
beheer van het Noord-Bevelandsche Wis-
sekerke naar Middelburg overgebracht.
Waarschijnlijk is Willem Gillesz een lid
dezer familie.
Ten tweede Aegidius boekje Liber
desideratus super cclcstrum motuum in-
dagotione (1494) een zeldzame winged ruk
die o.a. te Götlingen is te vinden. Hierin
leeren wij Willem Gillisz als astroloog en
instrumentmaker kennen, die groote zorg
besteedt aan het maken van een plane-
tarium.Verder ervaren wij, dat hij in 1488
te Milaan, in 1492 te Tours en Lyon een
planetarium demonstreerde en achterliet,
en in 1494 een boek schreef als burger
van Carpentras bij Avignon l'n Zuid-
Frankrijk. Hij heeft dus zijn geluk buiten
zijn geboorteland gezocht, evenals zijn
tijdgenoot Paulus van Middelburg en na
hem Gemma Frisius.
Ten derde een plaats in de tweede
en latere uitgaven „de Sublililale" van
Cardanus (1554 en later). Hier bericht
Cardanus, dal een der planetaria (volgens
Nagtglas een exemplaar in Pavia) dat
erg verwaarloosd was, door den heken
den instrumentmaker van Karei V Tor-
riani uit Cremona, weer herstek! is.
Daarna heeft Torriani nog een exemplaar
voor Karei V gemaakt.
Ook deze spreker had enkele vragen
te "beantwoorden en had den dank van
voorzitter en vergadering in ontvangst
te nemen.
Hel late uur was oorzaak, dal de laat
ste inleiding, die .van dr. H. J. Lulofs
uit Gorinchem over „Aristotelcs over
Eugenese", tot een volgende bijeenkomst
werd uitgesteld.
Hierop sloot de voorzitter de verga
dering.
De zomerbijeenkomst werd besloten
met een gemeenschappelijken maaltijd in
het Grand Hotel Yerseput.
Het Sarah Beruhardt-Monu-
ment te Parijs.
Zaterdagochtend heeft op de Place
Malesherbes te Parijs dc onthulling plaats
gehad van het Sarali Bernhardt-monu
ment dat door Francois Sifcard vervaar
digd is Het kunstwerk werd door Jean
Richepiln officieel aan de stad Parijs