No. 123
Woensdag 27 Mel 1925
HIDDEL
168° Jaargang.
OURANT.
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel.
BINNENLAND.
IIET NIEUW. VERDRAG .HET BELGIË
In het verschenen afdeelingsverslag
der Tweede Kamer over liet nieuwe ver
drag met België ter herziening van het
Verdrag van 1839 wordt algemeen hulde
gebracht aan den Minister van Buiten-
landsche Zaken voor het beleid en de
volharding bij de moeilijke onderhan
delingen, die aan het sluiten van dit trak
taat zijn voorafgegaan. Dank zij diens
beleidvol optreden zijn do moeilijke om
standigheden, waarin Nederland zich in
1919 bevond, overwonnen.
Eenige leden wenschten echter met
nadruk te verklaren, dat zij een rustige
behandeling zeer gewensclit achtten. Obk
in België zal voorloopig in verband met
de hangende ministerieele crisis wel niet
van een behandeling van het tractaat in
het parlement sprake zijn.
De inhoud van het trac
taat.
.Verscheidene leden .verklaarden door
den inhoud van het tractaat zeer teleur
gesteld te zijn. Naar hun meening beslaat
er voor ons land weinig reden tot inge
nomenheid met een regeling, welke tal
van belangrijke concessies van Neder
land aan België bevat terwijl daartegen
over nauwelijks tegemoetkomingen van
de andere zijde staan. Hierbij komt nog,
dat twee zaken ,die voor Nederland, van
groote beteekenis zijn ,in dit tractaat biet
tot oplossing zijn gebracht. Nu de onder
handelingen over de Wielingen eenmaal
afgebroken waren, had na de hervatting
daarvan een oplossing mogen zijn ver
wacht waarhij de historische rechten, van
Nederland op de Wielingen erkend, wer
den. In de tweed,e plaats wordt tevergeefs
gezocht naar eenige bepaling welke de
medewerking van Belgische zijde ten be
hoeve van de economische belangen van
Zee uwsch-Vlaanderen in voldoen
de mate verzekert.
Andere leden waren van oordeel, dat
do aangevoerde 'bezwaren te breed zijn
uitgemeten. De Wielingenlcweslie blijft
door het tractaat geheel onveranderd.
Deze leden konden niet toegeven, dat de
belangen van Zeeuwscli-Vlaanderen in,
economisch oogpunt in het gedrang ko
men. Dit tractaat moet uit een historisch
oogpunt worden beschouwd in verband
met dc moeilijke omstandigheden, waar
in Nederland zich in 2919 bevond.
Daarenboven zou het een slechte po
litiek zijn om dezerzijds medewerking te
weigeren tot maatregelen, welke den eco-
nomischen bloei van België kunnen "be
vorderen,.
Infusschen verklaarden ook deze leden,
dat zij hel gewenscht achten, dat bij de
nadere onderhandelingen, die op onder
scheidene punten alsnog moeten volgen,
in meerdere mate met de economische
belangen van Nederland rekening zal
worden gehouden. Tegenover de voor
deden, bij het onderhavig tractaat aan
België toegekend, heeft' Nederland er
aanspraak op, ook van Belgische zijde
eenige tegemoetkoming te ontvangen.
Het politiek gedeelte.
Verscheidene leden achtten hel een
groote leemte dat niet is bepaald, welke
regelen zullen gelden voor het bevaren
der Schelde door Belgische oorlogssche
pen in vredestijd en in oorlogstijd. Hier
tegen weïxt opgemerkt, dat deze aangele
genheid geheel wordt beheerschL door
de regelen van het internationaal recht.
Algemeen verheugde men er zich over,
dat de oplossing van de politieke moei
lijkheden is lot stand gekomen zonder
een militair accoord.
Intusschen werd cf door eenige leden
bezwaar tegen geopperd, dat de verkla
ring is afgelegd, dat de Nederlandsche
regeering, voor zooveel de bepalingen
van het Handvest van den volkenbond
zulks toelieten, een opzettelijke schennis
van het grondgebied van Nederland, waar
zij ook zou plaats hebben, als een casin
belli zou beschouwen. Niet dat men tegen
den inhoud op zich zelf dezer verklaring
bezwaar had. Men achtte het daarin ge
huldigde standpunt voor -Nederland van
zelfsprekend, maar het is en blijft een
zaak, die ter beoordeeling van Neder
land zelf is en ten aanzien waarvan liet
zich niet kan binden zonder souvereini-
tcitsrechlen prijs te geven.
Een aantal leden had ook tegen den
inhoud dezer verklaring bezwaar, om
dat Nederland zich daardoor internatio
naal bindt om niet eenzijdig te ontwa
penen. Zij achtten die verklaring boven
dien in strijd met de Grondwet, .omdat in
art. 57 het verklaren van oorlog afhan
kelijk is gesteld van voorafgaande toe
stemming der Staten-Generaal. Op dit'
punt "had althans hij die verklaring een
voorbelaud moeten worden gemaakt
Vele andere leden merkten hiertegen
op, dat in deze verklaring niet moet
worden gezien een bijzondere belofte aan
of een overeenkomst met België, doch
wel een mededeeling van den grondslag
der Nederlandsche regeering. Van strijd
met de Grondwet is nier geen sprake
Het S ch e 1 d e re giem.
Vele leden hadden ernstige bezwa
ren; zij meenden, dat onze positie ten
aanzien van de Schelde door dit tractaat
aanmerkelijk zal worden verzwakt. De
regeling der bevoegdheid vün de gemeng
de commissie van beheer is naar hun*
oordeel een betreurenswaardige inbreuk
op de Nederlandsche souvereiniteit. Bel
gië krijgt daardoor een groote medezeg
genschap in het beheer van de Schelde
die allicht den wensch van gemeenschap
pelijk bezit zal voeden en in ieder ge
val gevaren schept voor nieuwe conflic
ten.
Voorts rijst de vraag, of de be
palingen voldoende ruimte laten voor
liet onbelemmerd fungeeren van de Ne
derlandsche politie en justitie. Men
meende, dat politie en justitie werkeloos
zullen moetpn blijven toezien ten aan
zien van alles wat op schepen, die dc
Schelde passeeren, geschiedt.
Algemeen werd als bezwaar ge
voeld, dat de financiecle verplichtingen
van Nederland ten aanzien van het on-'
derhouden de bediening van dc Schelde
door het tractaat aanmerkelijk worden
verzwaard. Er wordt een zware druk
gelegd op onze Staatsbegrooling, waar
tegen Regeering en Staten-Generaal bij
het vaststellen der begrooting niets zul
len kunnen doen.
Ook achtte men het een bezwaar dat
als hoofdbeginsel is aangenomen, dat de
Wester-Schelde met haar toegangen van
uil volle zee wat de bevaarbaarheid be
treft te allen tijde moet beantwoorden
aan de eischen, welke zoowel door den
vooruitgang van den scheepsbouw als
door de toenemende behoeften van de
scheepvaart worden gesteld Van. een
dergelijk beginsel is de draagwijdte niet
te overzien en het kan aanleiding geven
lot nieuwe conflicten.
Verscheidene leden, die ook bevreesd
waren, dat- het nieuwe Schelderegiem lol
uilgaven voor ons land zal kunnen lei
den, welke thans nog niet 'zijn te over
zien, spraken de hoop uit, dat de Re
geering bij de toepassing dezer be
palingen in de toekomst deze aangelegen
heid zoo goéd mogelijk zal regelen.
Vervolgens werd opgemerkt, dat -do
bevoegdheid der gemengde commissie
zeer ver reikt en zich zelfs uitstrekt
over het al of niet toelaten van eventu-
eelc inpolderingen. Gevraagd werd, wat
moet worden verstaan onder de uitdruk
king „verleggingen en doorsnijdingen
zelfs landwaarts van de bandijken" in
4 van artikel IV. Volgens de toelichten
de Memorie zal dc commissie kunnen be
slissen dat een doorsnijding zal worden
gemaakt door het oevergebied van den
waterweg, maar alleen dan wanneer zij
zoodanig werk onmisbaar zou oordeelen
om de verbetering van den waterweg te
verzekeren. Zou daaronder ook kunnen
vallen een kanaal van Antwerpen
naar Wal soorden, waarvan al eens
sprake is geweest?
Gewezen werd ook op de laatste ali
nea van 9 van artikel IV dat de
loodsgelden welke worden geheven
van de reis van uit volle zee naar Ant
werpen en omgekeerd behoudens over
éénkomst tusschen beide regeeringen,
niet meer zullen mogen bedragen dan
die, welke worden geheven voor de reis
van uit volle zee naar Rotterdam en om
gekeerd. Men achtte dit eeu vreemde be
paling, aangezien Antwerpen toch verder
landwaarts in ligt dan Rotterdam. Ge
vraagd werd of deze bepaling voor den
Néderlandschen Staat financieel nadeelig
zal zijn en zoo jia,, in welke mate? Vooral
had men bezwaar tegen deze limiteering
omdat daarin een ongemotiveerde pro
tectie van Antwerpen gelegen is. Daar
tegenover is niet bepaald, dat de loods
gelden voor Antwerpen niet lager mogen
zijn dan die voor Rotterdam. In dit ver
band werd er ook op gewezen, dat geen
bepaling is opgenomen, die waarborgt,
dat de loodsgelden voor Gent niet min
der zullen bedragen dan die voor T e r-
neuzen, terwijl dit laatste tengevolge
van de waardedaling*van den Belgischen
franc nu reeds ten nadeele van Terneu-
zen hel geval is.
Bij hetgeen hierboven werd opgemerkt
werd niet voorbijgezien, dat de bevaar
baarheid van de Schelde voor Antwer
pen een levensbelang is. Men wenschte
dan ook geenszins dat Nederland zich
zou onttrekken aan de moreele verpheh
ting, om aan hel orftlerhoud en de ver
betering van dit vaarwater mede tc wer
ken. Doch men kon niet inzien dal zoo-
veer moet worden gegaan, dal aan Ant
werpen een zekerheid wordt gegeven die
do Nederlandsche havensteden missen
en onder voor Nederland bezwerende
voorwaarden.
De belangen van
Terneuzen.
Tegenover de regeling betreffende
liet Schelderegiem waarbij België ten be
hoeve van Antwerpen bepalingen heeft
welen te bedingen, die op Nederland
zwaar zullen kunnen drukken, treft het
des te meer dat met de belangen van
Zeeuwsch Vlaanderen inzonderheid met
die van Terneuzen, zoo weinig rbkening
is gehouden. Geen enkele bepaling is op
genomen die voor de haven van Terneu
zen, de derde zeehaven van Nederjand,
eenig perspectief biedt.
Gedurende 40 jaren waren de spoor
wegtarieven, met name de speciale tarie
ven, naar Terneuzen in den regel slechts
zooveel hooger als met den grboteren af
stand in overeenstemming was.'Na den
oorlog zijn in België aanvankelijk alle
speciale tarieven huiten werking geble
ven. Di 1921 zijn deze speciale tarieven,
die een reductie van ongeveer 50 pet.
beteekenen, weer ingevoerd, doch onder
de havens waarheen de exportgoedereu
verzonden moeten worden, om voor die
reductie in aanmerking te komen, wordt
Terneuzen niet meer genoemd. Men
meende tc weten, dat België thans bereid
is deze speciale tarieven ook voor hel
vervoer naar Terneuzen te laten gelden,
doch met een verhooging van 110 pet
hetgeen juist voldoende is om "concurren
tie van deze haven uit te sluiten. Men
achtte het onbegrijpelijk, dat terwijl Bel
gië ten behoeve van de haven van Ant
werpen lal van voordeelen- heeft weten
te bedingen ten nadeele van onze ha
vens, van onze zijde niets is bereikt om
voor de haven van Terneuzen de con-
currenlie-voorwaarden met Belgische ha
vens althans gelijk te maken. Evenals de
Belgische havens waterwegen over Ne
der la ndsclv gebied noodig hebben, "zoo
kan Terneuzen de spoorwegen, over Bel
gisch gebied niet ontberen. Teu aanzien
van hel eerste punt wordt de medewer
king van Nederland contractueel vast
gelegd.
Zoo had ook t.a.v. het tweede punt de
medewerking van België in hot tractaat
moeten worden verzekerd. Wanneer dit
niet alsnog kan worden bereikt, dan is
Terneuzen als zeehaven ten doode op
geschreven.
In verband met het bovenstaande werd
door enkele leden gewezen op het groote
Nederlandsche belang van een directe
onbelemmerde spoorwegverbinding van
Zeeuwsch "Vlaanderen mebhet Overige ge
deelte van Nederland. Een dergelijke ver
binding is niet anders mogelijk dan over
Belgisch territoir; met de mogelijkheid
daarvan had toch ernstig rekening moe
ten worden gehouden.
Terwijl ten behoeve van Terneuzen
niets is verkregen, worden in het tractaat
wel gunstige bepalingen gevonden ten be
hoeve van Gent met betrekicing tot het
kanaal Gent—Terneuzen. Mocht België 'n
grootere sluis te Terneuzen wcnschen,
dan zou Nederland één zesde van de
koslen dharvan moeten betalen
Deze bepaling zal Nederland veel geld
kunnen kosten- Terwijl t. a. v. de verbc-
(eringwerken aan de Schelde Is bepaald,
dat de beide Staten zich omtrent ieders"
aandeel in de koslen daarvan nader zul
len verstaan, is hier reeds aanstonds een
gedeelte ten laste van Nederland vastge
steld.
Eenige leden stelden de vraag of niet
alsnog bij een nadere overeenkomst iets
ten bèhoeve van Terneuzen kan worden
bedongen alvorens dit wetsontwerp wordt
goedgekeurd.
.Wordt vervolgd).
DE OLYMPISCHE SPELEN.
Men seint uit Praag aan de N. R. Crt.
dat het Internationaal Olympisch Comité
gisteren besloten heeft, dat de Olym
pische Spelen van 1928 te Amsterdam
gehoudfen zullen worden.
Uit Stad en Provincie.
- Hedenmorgen hebben wij een kijkje
genomen in de zaak van den heer J. 't
Gilde in de St. Janstraat, die dpor aan
koop van de naast zijn garage liggende
woning, achter die woning een veel be-«
tere ruimte heeft verkregen voor het
plaatsen van auto's. Een andere ver-i
betering is, dal op de achterplaats eeu
groote draaischijf is gemaakt, waarop
de grootste particuliere auto's kunnen
worden geplaatst, waardoor het voor vele
lastige achteruitrijden wordt voorkomen.
- In de gisteren gehouden vergadering
van het hoofdstembureau voor de ver
kiezing van leden der Tweede Kamer in
den kieskring Middelburg is van de
lijst der communistische partij geschrapt
de naam van H. Misbach, wonende te
Meraulce, daar van dezen candidaat de
vereischle verklaring niet aanwezig is.
Uit Walcheren.
In de Vrijdag a.s. te houden ge
meenteraadsvergadering van O. en W.
Souburg komt onder de ingekomen
stukken voor een afschrift van het ko
ninklijk besluit, waarbij goedkeuring is
onthouden aan het raadsbesluit tol liet
aangaan van een geldleening ten belioe-
van de algemeene woningbouwvoree-
niging.
Van de te behandelen punten ver
melden wij
De benoeming van een gemeente-ont
vanger (aangehouden in de vorige ver
gadering wegens het niet vooraf toezen
den van de voordracht aan den raad)
B. en W. stellen voor op het verzoek
van de Zwemvereeniging om alsnog f 50
subsidie te willen verleenen, en dat van
do afd. Souburg van den Jeugdbond om
in het gemeentehuis te mogen vergade
ren, afwijzend le beschikken.
Voorts een verzoek om eervol ontslag
van den heer S. S. Buteux als ambtenaar
van den Burgerlijken Stand.
B. en W. stellen voor, na pen confe
rentie met den heer Schoonackers te
Middelburg over dc mogelijkheid om een
gcregclden autobusdiensl te krijgen over
den Ouden Vlissingschen Weg, genoem
den heer hiertoe een jaarlijksche sub
sidie van f1000 te verleenen. Voor dal
bedrag zouden 3 ritten woixlcn gedaan
tegen den prijs van Middelburg- Abeele
fO.10; Middelburg—Souburg f0.15 en
evenzoo de richling Vlissingen.
B. en Wi. stellen nog voor om aan D.
Pie terse f50 subsidie te verleenen voor
het gebruik van zijn slachtplaats voor
noodslacli tingen
- Met de Staatscrt. van 26 Mei zijn
verzonden afdrukken van de statuten be
treffende de Poslduivenverceniging „De
Luchtbode" te O. en Wi Souburg.
Uit Noor d-B e v e 1 a n d.
Te C o 1 ij n s p 1 a a t is de brood
prijs' met 2 cent per 8 H.G. verlaagd.
Dc prijs bedraagt thans 20 cent.
Uit Zeeuwse h-V laanderen W. D.
Binnenkort zal de oude houten mo
len, welke de omgeving van Bresken s
zoo prachtig sierl, naar de „VI. Ürt."
meldt, verdwijnen. Door het aanschaffen
van een motor-installatie heeft de eige
naar het voornemen opgevat den molen
le sloopen. De oude molen, welke een
standaardmodel - is, is gebouwd ongeveer
1600, het daarbij staande woonhuis onge
veer 1653. Tu den molen zijn vele namen
uitgesneden van molenaarsknechts en an
deren. Vele namen zijn onleesbaar, maar
enkele anderen kan uien nog ontcijfe
ren. Zoo leest men q a. Jonckman van
Kaneyem 1657, Ian Hoste 1647, Gillis de
Meve 1773, Izaak Vienne 1828, enz.
(Voor verder Stad en Provincie zie
men het Bijvoegsel.)
KUNST EN WETENSCHAPPEN
Uit Middelburg.
- Daar ons gezegd werd, dat het bc
richt onder Laatste Berichten van gister
betreffende de door de gemeente le slui
ten geldleening van 1350.000 nog lot mis
verstand aanleiding zou kunnen geven,
zij hier weergegeven, wat ons als een
juistere aanduiding van den stand van
zaken werd medegedeeld:
De bedoelde leening wordt afgesloten
tegen een koers van 98 pet., maar daarbij
is medegerekend Vi pet. voor de firma
Staal en Co., zoodat dc gemeente in wer
kelijkheid maar 973/4 krijgt, en daarom
was in den raad dit percentage genoemd.
Met een enkel woord willen wij
herinneren aan de vergadering, uitgaande
van de Vrijzinnig Christelijke Kampcen
trale, welke hedenavond in het gebouw
der Ver. van Vrijz. Hervormden wordj
gehouden, en waarin de heer A. J. Barto
zal spreken over- Vrijz. Godsdienstige
kampen". Deze lezing zal worden toege
licht door lichtbeelden.
De vergadering is gratis toegankelijk.
ïn gelaat en hals komt veel
vuldig voor bij wielrijden en
andere openlucht sport. On
middelijk is dit te verzachten
en spoedig te genezen door
PUROL
Doos 30 ets.
(Ing. Med.)
KERKNIEUWS.
Ned. IIerv. Kerk.
Bedankt voor het beroep naar Klaas
waal, door ds. P. N. Gijsman, te Oost-
kapelle. (N. R. Crt.)
G e r e f. Kerk.
Beroepen te Brouwershaven, W. II.
Gispen, cand. te Seheveningen.
Uitvoering van
de „Elias".
In ons voorwoord schreven we o. a.
dat enkele aria's uit .Mendelssohn's „Elias"
zullen blijven leven, zoolang er nog aan
muziek gedaan wordt. We dachten toen
aan de twee prachtige tenor aria's in het
begin en aan het slot, glanzend van me
lodie use expressie; aan de indrukwek-i
kende sopraan-aria bij hel begin van liet
tweede deel; a3n de diepi gevoelde aria
van Elias „Es ist genug", en dc in
nige kleine all-sria „Sei stille deuillerr"
We hadden er ook nog enkele djer solo-
kwartetten en het trio voor drie vrou
wenstemmen bij kunnen voegen, die pak
ken door de welluidendheid.
Maar voor het overige kan lang niet id
les in de ,„Elias" ons boeien. We zijn
thans door de opvoeding die de „Mat-
thaus-Passion" ons gaf, zóó verwend aan
kernachtige recitatieven, dat die van Men
delssohn slap klinken. En de koren, hoe
massaal van klank ze ook zijn, hebben
zoo'n breedsprakigheid, dat de ^temming
die nog gewekt kan worden door den eer
sten inzet, spoedig verdwijnt. Dalzelfde
geldt trouwens voor het orkest. Slechts
zelden treft een scherp-karakteriseerende
instrumentatie. IIcl geeft een begeleiding
die niet verder de aand-acht trekt. En
wanneer bij de aria „Es ist genug" aan
de cello's een mooie melodie is gegeven
dan is dat dezelfde als die van den zang.
In sommige deelen zit stellig een dra
matische la-acht, zooals in den kamp met
de Raalpriesters, de komst van den regen
en de ophitsing der Koningin. Maar we
gelooven dat Bacil, en ook anderen een
krachtiger suggereerde teekening zouden
hebben gegeven van het tafereel waarin
God tol Elias komt, en van de hemel
vaart in den vurigen wagen.
I11 hel algemeen kan gezegd worden
dat de waardeering voor Mendelssohn's
werk meer uitgaat naar het ljrische dan
naar hel epische.
Voor zulk een werk is het succes af
hankelijk van de solisten waarover men
beschikt. Immers hel meest treffende is
aan hen toevertrouwd. En in dat op
zicht was de zangvereeniging „Tot Oefe
ning en Uitspanning" gister bijzonder
gelukkig, voor ieder der vier solopartijen.
De heer Thom Denijs te hooren in
de partij van Elias is een genot, door de
levendige karakterteekening die hij aan
die figuur wist te geven door zijn voor
dracht. Ja, dat was de man van hooger
niveau, de strenge boetprediker "vol
Godsvertrouwen, die in zich de stem van
God voelt, en die toch genoeg mensche-»
lijk is gebleven aan zijn o ogenblikken
van diepe ontmoediging te hebben bij
den blijvenden tegenstand van zijn vij
anden.
Het zijn vooral deze beide eigenschap
pen welke in dit muziekwerk uaar voren
worden gebracht als hooghartige hoon
in den wedkamp met de Baaipriesters
on als smartelijk verzet bij de afzondering
in de woestijn,
Thom Denijs heeft ons dat bijzonder
sterk doen voelen Hij gaf zich geheel.
In hel tweed© gedeelte echter klonk
zijn stem vrijer dan in eerste deel het
geval was geweest.
Naast licm stond Louis van Tulder,
die op het laatste oogenblilc geroepen was
omdat de eerst aangenomen tenor Tjak-
lco Kuiper zich niet gedisponeerd ge
voelde.
Naast enkele recitatieven heeft de
tenor in dat werk slechts twee korte
aria's. Maar die zijn prachtig ingelascht
op het juiste moment, vooral de tweede,
die na het zware koor van dc hemel
vaart een hcmelsche stemming welct:
dann werden die Gerechten leuchten. En
van Tulder hoeft die beide gezongen met
de sterke geluidsspanning, die de tekst
eischt.
De sopraan, mevr. J. v. Ijzer—Vincent,
zingt buitengewoon makkelijk,- cn die
frissche heldere stem gaf straling aan de
zeer muzikaal voorgedragen partij.
Heel anders, en ook zeer mooi was de
alt, mej. Frida Boot; een rustig sympa
thiek geluid, beschaafd en indrukwek
kend door de mooie dictie.
Dat met zoo'n stel solisjen ook de
duetten, trio's en kwartetten een lust
voor de ooren waren, spreekt van zelf.
Alleen was in hel dubbelkwartel de door
dringende stem van den heer v. Tulder
voortdurend te sterk.
Wal we hierboven opmerkten van de
koren, doet niets af van de expressie
waarmee 't koor der zangvereeniging ze
onder leiding van den lieer Caro ge
zongen heeft. De koren van Mendelssohn
geven niet veel aanleiding tol fijne
nuanceering. Ze zijn bovenal sterk-ryth-
miscli. En dat kwam goed tot zijn recht,
evenals het massale van hel klankkarak
ter. Hel Baai-koor klonk zeer mooi.
Noch op de generale repetitie, noch
bij de uitvoering was de zaal vol. Een
concert in het eind van Mei ondervindt
licht den nadeeligen invloed van het
zomerseizoen.