fEttlLUTQL Se onzichtbare hand. BIJVOEGSEL IVAN Vrijdag 28 Maart 1924, No. 75. DF KATHOLIEKEN EN DE HER DENKING VAN MIDDELBURGS OVER GANG IN 1574. Voor de leden van den Katholieken Kring en den St. Pclruskring le M i d- d e 1 b u r g heeft Donderdagavond de weleerwaarde lieer Pastoor J. Brügge- mann, eene lezing gehouden ter beant woording van de vraag of de Katholieken dezen zomer mede kunnen doen aan heli feest ter eere van de herdenking, dat het 350 jaar geleden is, dat Middelburg vanj het Spaanschc juk is bevrijd. Na eene inleiding door den voorzitter van eerstgenoemden kring, den heer E.1 H. P. Peek, verkreeg de pastoor het woord en gaf hij een uitvoerig historisch overzicht van het geeni in de tweede helft der 16e eeuw zich in ons land heeft af gespeeld. Spr. schelste hoe Philips de tweede in 1559 le Vlissingen zee koos voor Spanje en niet meer in Nederland is teruggekeerd, hoe de vorst door velen! ïs beoordeeld en ook veroordeeld. Men telde in dien tijd geen menschenlevens en ook Philips dulde niemand, die heruj weerstreefde. Hij was zeker van zijn absolute macht, alleen verantwoording! schuldig aan God. Hij was innig ver-' knocht aan den Katholieken godsdienst, maar gebruikte den Godsdienst meer- i malen voor politieke doeleinden. Spr. schetste Willem den Zwijger;, den! tweeden hoofdpersoon uit het drama, dat j zich in ons land voltrok in dien lijd, als eer- en heerzuchtig. Hij gebruikte den I godsdienst als middel om vooruit te ko-1 men als de andere edelen uit dien lijd, die zedelijk zeer laag stonden. De be volking was niet bepaald protestant maar stond veelal onverschillig tegenover den Godsdienst. Door het stoken der cal vinisten stond Nederland in het midden van den hevigen Godsdienststrijd. Philips nam verschillende maatregelen, namelijk het aanstellen van meer bis schoppen o. a. te Middelburg, waar deze Abt zich in de Abdij vestigde. Maar ook voerde hij de Spaansche inquisitie in. Spr. herinnert nu aan het compromis der Edelen en hel ontstaan der naam Geuzen en aan den beeldenstorm, die niet de schuld was van het straatvolk, maar van de calvinisten, die «begrepen dat Philips wraak zou nemen, wat de Edelen er toe zou brengen naar de wa penen te grijpen. In. 3 dagen tijds werden in Middelburg de kerken verwoest en toen eerst greep de stadsregeering in, en verbood den Calvinislischen gods dienst te prediken. Philips kreeg toen een goede kans den strijd te winnen maar hij heeft een groote fout begaan door Alva te zenden in plaats van zelf te komen en door goede maatregelen de rust te herstellen. Duizenden vluchtten reeds bij de komst van Alva en diens eerste groote fout was de onthoofding van de graven van Hoorn en Fgmond, vooral van den laatste, die juist den beeldenstorm bestreden had. De bloed raad en het invoeren der Tiende penning brachten de bevolking tot volledigen op stand. Een kentering kwam met de in neming van den Briel op I April 1572 en toen volgde de eene stad na de an deren en koos de zijde van den Prins. Na de pauze ging spr. in het bij zonder de geschiedenis van Middelburg in dien tijd na en wees er o. a. op, hoe een groote koopstad het toen was. Door DOUGLAS .VALENTINE. (Schrijver van De man met den Klompvoet). Geautoriseerde vertaling van W. E. P. (Nadruk verboden). 39 „Moet ik daaruit opmaken, dat u wei gert verder onder mij te dienen zei Mortimer tot Behrend, die van de cana pé was opgestaan en tegenover hem stond. „Zoolang als u Voortgaat u le gedragen zooals u tegenwoordig doet", antwoordde de andere, „dan moogt u er dat uit op maken, ja!" Mortimer greep snel in zijn zak. In één sprong was Max bij hem en had zijn arm vast. „Wees geen dwaas!" riep hij uit, „in 's hemelsnaam doe dat ding weg. U wilt toch niet ons de politie op den hals halen?" „'Ik wil 'geen ongehoorzaamheid", brul de Mortimer, met den ander worstelend. In zijn vuist had hij een grooteu automa- tischen revolver. Het was een merk waardig wapen, de grootste revolver dien terwijl Veere tevergeefs had getracht het te overvleugelen, Vlissingen nog 'slechts een groot visschersdorp was en Arnemuiden slechts een voorstad van Middelburg was. Walcheren was bezaaid met buitens en daartusschen do wel varende dorpen, gekoesterd door de in het midden gebouwde kerken. De geu zen waren voornamelijk Zeeuwen, die met hun kaperschepen zelfs de Ne- derlaudsche schepen niet mot rust lie ten. Na de inname door hen van den Briel begreep Willem van Oranje hen te kunnen gebruiken voor zijn plannen en gaf hun vrijbrieven, waardoor zij niet langer vrijbuiters waren. Spr. be handelt nu het beleg van Middelburg en de ellende in die jaren door de bevolking en de bezetting geleden. In hvee maanden stierven 1560 van de 9000 (inwoners. De overgave der stad gaf Oranje hel bezit van de schatten van kerken en kloosters, die op een waar de van D/g. millioen gulden zijn ge raamd. Op 21 Februari, den dag vóór de overgave der stad, heeft in de kerken de laatste godsdienstoefening der Ka tholieken plaats gehad. Toen de Prins door de Dampoort de stad binnentrok, knielden alle burgers op den Dam voor hem neer. Spr. begrijpt niet best, waar hij dit een groote vernedering acht, dat men feest viert, maar dit kan voor de Ka tholieken geen redjm zijn er niet aan mede te doen. In enkele dagen was het werk van eeuwen, het vestigen van den Katholieken godsdienst te niet gedaan 'Men beroofde de burgers van hun vrij heid van godsdienst. De ketterij zege vierde en de katholieken konden alleen in het geheim bijeenkomsten houden. Eerst in 1618 kwam er weer een pas toor en sindsdien is er altijd een ge weest. De klooslereigendommen en gebou wen werden gekocht door fortuinzoe kers, die zich van buiten af in de stad kwamen vestigen. Nu komt spr. tot de eigenlijke vraag, of de Katholieken mede kunnen feest vieren. De vonken, die Nederland in brand zetten, waren de drang naar vrij heden en privilegiën en ten tweede het drijven der Calvinisten. De burgerij was er onverschillig onder en de Calvinis ten werden de ziel van den opstand- De oprechte Katholieken waren in moei lijken toestand; zij moesten den eed van trouw gestand doen. Maar toen Al va kwam was hij het die Philips zijn eed deed breken. De Calvinisten hebben hun feest reeds gevierd. En het feest, dat men gaal vieren, is dat der verkregen politieke vrijheid, waardoor Nederland voorbereid werd om tc worden een vrije slaat, waar ieders vrijheid geëerbiedigd wordt, ook die der Katholieken, zulks door de hand der Voorzienigheid Aan dit feest kunnen, al ware het maar om iden vrede wille, de Katholieken ook mede doen, dankbaar dat wij in vrede leven onder de gezegende regeering van de geëerbiedigde Koningin Willielmina. De heer Peek bracht als tolk der vergadering dank aan den spreker voor de uiteenzetting van de belangrijke kwestie. Nadat de talrijke aanwezigen staande het Zeeuwscli Volkslied hadden gezon gen, ging de vergadering uiteen. KUNST EN WETENSCHAPPEN. Het tweede concert van de „In strumentale" alhier is gesteld op Vrij dag 9 Mei, met generale repetitie op 8 Mei. Als soliste zal optreden mej. Rosa Spier, harpiste te Den Haag. Concert Z. Bevelandsch a 0ape 11 a-koor. Toen we eenigen tijd geleden dit koor enkele nummers hoorden zingen op den Spoel-avond, hadden we volle vertrou wen dat het gerust een heelen avond voor zijn rekening kon nemen. En .aan Desmond ooit had gezien. „Hij heeft hem gedreigd, hij heeft hem gedreigd!" schreeuwde no. 13, rond springend in zijn stoel. ,Neem het hem af, Max, in 's hemels naam!" riep mevrouw Malplaquet. Alles sprak door elkaar. Er was zoo'n spektakel, dat Desmond zich afvroeg of de oude Martha het lawaai niet zou hooren. Hij zat op zijn stoel bij de deur, als zwijgende getuige van dit tooneel. Toen hoorde hij plotseling, terwijl het lawaai op zijn hoogtepunt was, op een afstand het snorrend geluid van een auto. Het duurde misschien een dertig secon den, toen stierf het geluid weg. „Wat kon dat zijn?" vroeg hij bij zich zelf af. Het eenïge levende wezen buiten was voor zoover hij wist John Ilill, de oude gek, wiens gezicht hij zoo even ge zien had; de eenige auto was die van Mortimer. Was de oude dwaas in Mor timer's auto weggereden' Hij was clan- baar, dat door al het lawaai van de stem men niemand de auto gehoord scheen te hebben. Mortimer had nu zijn revolver in den zak gestoken en mevrouw Malplaquet was nu aan het woord. Haar op merkingen waren heel raak en misten hun uitwerking niet,, Ze verweet Mor timer zijn geheimzinnig langdurig afwe zig-zijn dat zij toeschreef aan zijn nei gingen voor Nur-el-Din en zij beklaagde zich zeer over de onvoorzichtigheid van dat vertrouwen heeft de uitvoering gis terenavond in de Concertzaal alhier ten volle beantwoord. Het was een bijzonder mooie avond. Een gemengd koor dat tol zoo'n vol maakte zuiverheid wordt opgevoerd, met zoo'n doorzichtigheid in de nuanceering der partijen, is het mooiste geluid dat we ons denken kunnen. Dit koortje - slechts zes in iedere partij heeft het in die opzichten lol een bijzonder hoog peil gebracht, dank zij de <Ioor-en-door inusicale leiding van den directeur S. J Tamminga, maar dank zij ook de toe wijding van de leden En dat resultaat is te merkwaardiger omdat men liier niet te doen heeft met beroepszangers, zelfs ten deele met ongeschoolde krachten. Maar een koor van beroepszangers zou de glasheldere voordracht van de tech nisch zoo moeilijke „serenade van een landsknecht"' van Orlando Lasso niet ver beterd hebben. En indrukwekkend mooi waren ook de drie Oud-Nederlandsclie Kerstliederen, die trouwens al even zui ver in stijl gezongen werden als bet „Venite el Yidete" van Paleslrina, later 't Domine, salvam fac Reginani nos- tram" van A. Giesen. Reeds alleen het luisteren naar de mooie klankovergangen, en naar de mu zikale krachtwisselingen, was een genot. En bovendien spreekt het koor uit muntend uil, iets wal in het bijzonder te pas kwam bij de reeks liedjes in Z Bevelandsch dialect van D. A. Polder mans, op muziek gezet door A. Lysen „Op ons waepen staet 'n Leeuw Flienk en ferm z'n kop nae boven' Dat liedje van den Zeeuwschen Deeuw, waaraan door den componist een frissche melodie werd gegeven, heeft alle factoren om populair te worden. Trouwens ook „Groatje" en vooral „Kloas mil z'n Ammonika" voor solo stem. Want het koor bleek ook over solo stemmen te beschikken. Een van de bas sen kwam naar voren, en zong met een mooi geluid en ongedwongen voordracht die beide liederen, door den componist op de piano begeleid Beiden hadden luide ovaties van 'l publiek in ontvangst te nemen. En na de zes composities van den heer Lysen( twee nog uit een vroegere periode, het bekende „Oogstlied" en het zeer mooie „Lente") moesten hij en de heer Poldermans uit de zaal op het po dium komen, om voor het hartelijk ap plaus te danken. Er was nóg een soliste, onder de so pranen; met begeleiding van bromstem men door hel koor zong zij „Slape zacht" en „Moederken alleen", beiden van Hullebroeck. En ook hier was het, naast de ongedwongen voordracht, het frissche van het geluid, dat bijzonder trof; het luide applaus was ook hier be grijpelijk. Tot slot van het programma twee gees tige liedjes voor koor „Liedeken van de Schelde" van Zijderlaau, en „Papegaaien deuntje" van Wierts. Ze werden zoo leutig en karakteris tiek gezongen, dat het publiek een her haling van het Papegaaiendeuntje af dwong. Het koor maakte zich gisterenavond reeds klaar voor den t ocht naar Amster dam, waar het hedenmiddag en heden avond zal optreden op de festiviteiten ter gelegenheid van de tentoonstelling van de „Dameskroniek". Als het daar zingt, zooals het gisteren hier zong, is het succes verzekerd. Het was jammer dat de zaal gisteren niet geheel vol was. Ieder die zelf aan koorzang doen, had daar gisteren moeien zijn. Provinciale Zeeuwsche Schoonheids- en Archaeologi- sche Yereeniging. Volgens het verslag van bovengenoem de commissie over 1923 kwam in de sa menstelling der commissie geen verande ring, alleen nam de heer mr. R. M. van Dusseldorp ontslag als correspondent te Wcslkapelle wegens verandering van de danseres, die openlijk in gezelschap verkeerde van zulke beruchte personen als Lazarro en Bryan Mowlbury. „Ik ben zelf naar het meisje toege gaan", zei ze, „en heb haar gevraagd wat meer voorzichtig te zijn. Maar ma dame wou niet naar raad luisteren; ma dame was waarschijnlijk heel zeker van haar positie met onzen geêerbiedigden leider, en dacht, dat zij den vriendelijken raad van iemand, die oud genoeg is om haar moeder te kunnen zijn, wel in den wind kon slaan. Behrend en Max en no. 13 daar wij allemaal wij zijn het er absoluut over eens, dat we niet op deze manier verder kunnen gaan. Wan neer u aan 't hoofd van onze organisatie wilt blijven, mijnheer Mortimer, moeten wij weten, waar u te vinden is en hoe u uw tijd doorbrengt. Om kort te gaan, wij willen zekerheid hebben, dat u niet met ons een spel speelt, dat de meesten van ons wel nil en dan met onderge schikte agenten gespeeld hebben... Ik bedoel, dat wanneer het critieke moment konit, wij in den val loopen en u er netjes voorbij wandelt. U deed beter eens en voor altijd te bedenken, dat wij te lang menschen van 't vak zijn geweest om dergelijke trucs met ons te laten uithalen." Hier nam Max het gesprek weer op. Mevrouw Malplaquet had het heel goed gezegd, dat had ze, en nu wou hij wel eens weten, wat mijnheer Mortimer daar woonplaats. Aan Ged. Stalen' werd rapport uitge bracht over de vraag in hoever ten be hoeve van het hoogspanningsnet nood zakelijk gebleken velling van boomen in de gemeente Groede schadelijk was te achten voor het landschapsschoon ter plaatse. Aan het Nederlandsch Instituut voor Volkshuisvesting werd op verzoek inlichting verschaft over de vraag, welke gemeenten in Zeeland een z.g wel standsbepaling in de bouwverordening hebben opgenomen. Inzake de oudheidkundige belangen in het algemeen werd de door de afdecling A der Rijkscommissie voor de monumen tenzorg uitgegeven voorloopige iijst der monumenten van geschiedenis en kunst voor een aantal gemeenten op Walcheren en Zuid-Beveland aangevuld en werden alle ter kennis der commissie gekomen veranderingen in het hand-exemplaar aangeteekend. Ook de lijst der grafzerken van mr. Bloijs van Treslong Prins kou worden uitgebreid met de beschrijving van een verminkten zerk le Kapelle, met die van een paar zerken le Middelburg, en West-Souburg, terwijl de opgave be treffende Wissenkerke na een bezoek ter plaatse geheel omgewerkt bleek le moe ten worden. Te Breskens werd besloten de Herv. kerk af te breken en een nieuwe te bouwen, op hel behoud van de eerste werd geen prijs gesteld, voor den bouw van de nieuwe werd hel advies der c missie gevraagd. De kerk te Cadzand vraagt dringend om herstel en wordt te meer bedreigd nu in hel aangrenzend perceel een tor van 8 paardekracht werkt. Bij Domburg werd een aanwijzing vonden dat ook op een andere plaats builcnduins, dan vroeger werd gevonden, bewoning heeft plaats gehad, terwijl op het reeds in het vorig jaar genoemde kerkhof, dat weer bloot kwam, enkele bijzondere aanwijzingen werden gevon den. Door het gemeentebestuur van Goes werden 35 verzoeken om bouwvergun ning in handen gesteld der commissie, tegen 35 in 1922. Van de 33 waren ei 13 voor verbouwing en 20 voor nieuw bouw. Deze laatsten voldeden in den regel aan redelijke eischen van wel stand, zoodat geen project behoefde te worden afgekeurd Met de verbouwingen het anders; 3 moesten beslist wor den afgekeurd en 2 konden slechts, voor waardelijk worden goedgekeurd. Door de welwillendheid van den eige naar, den heer P. W> M. Hoegen van Iloogelande kon de imposante ruïne van Hoogelande onder Grijpskerke voor ver der verval worden behouden en kon na der worden vastgesteld, dat de ruïne is van de in 1189 gestichte kapel, die blijk baar later le klein werd, zoodat er een schip tegen werd aangebouwd en de ka pel zelf het koor werd. Betreurd wordt dat door de bezuini ging de regeering haar plan om steun te verleenen voor het herstel van de kerk te Kapelle weer moest intrekken. Redding van een aardig poortje van het voormalige Gasthuis te Sluis, dat uit 1644 dateert en van een trapgevel- tje in de Stoofstraat te Tholen, bleek onmogelijk en moest volstaan worden met er afbeeldingen van te maken. Met groote waardeering wordt ge waagd van hetgeen de gemeente Vlis singen deed door het doen behouden van het voormalige beursgebouw en het in het leven roepen van een monumen tenverordening, en de hoop uilgesproken dat men in de Scheldestad ook een z.g. welstandsbepaling in de bouwverordening zal willen opnemen. VERKEERSWEZEN, POST EN TELEGRAFIE. De nieuwe voorstellen van de direc tie der Ned. Spoorwegen zijn door de Ned. Ver en door den Prot. Christ. Bond. van Spoorwegpersoneel aanvaard. op le zeggen had. Mortimer was heel zoetsappig in zijn antwoord een slecht teeken, dacht Des- mond, want het gaf te kennen, dat hij niet zeker van zichzelf was. Hjj deed nogal vaag, sprak van een buitengewoon belangrijke opdracht, die hij had moe ten vervullen, maar die hij nu tot een goed einde gebracht had, zoodat hij nu eindelijk vrij was zijn heele aandacht te wijden aan de groote taak, die hen wachtte. Behrend sloeg met zijn vuist op de leuning van de canapé. „Woorden", riep hij, „niets dan woor den ,claar neem ik geen genoegen mee. Is er (dan geen man in de kamer behalve ik? Jij. Bellward, of jij, Max, of jij no 13? Hebben jullie dan geen hart in je lijf' Blijven jullie dan maar zitten luisteren naar die sabbelige kletspraatjes van een kerel, die waarschijnlijk menschen, die heel wat beter waren dan hijzelf, den dood heeft ingejaagd met dergelijke siroop? Nemen jullie dal dan maar zoete voor koek aan, ik bedank er voor en stichtelijk ook!" Mortimer schraapte zijn keel, alsof hij niet op zijn gemak was. „Onze gastheer zegt niets", zei mevr. jMalplaquet, „wat denkt mijnheer Bell ward ervan?" Desmond had dadelijk zijn antwoord klaar. ,Ik denk, dat het heel belangwekkend De postcheque- en girodienst. Naar de N. R. Crt. verneemt helt de de commissie-König ten sterkste over tot aanvaarding van het stelsel der centrali satie. Tevens kwam 't blad ter oore. dat 't nog wel drie maanden kan duren, voor dal de dienst op normale wijze herval wordt. De leiding van P T. en T. De Haagsche redacteur van „Het Volk" meldt Naar lxkcnd is, komt aan het hoofd van de P. T. T. een directorium dat, naar wij uit goede bron vernemen'; als volgt zal zijn samengesteld Voor den administraticven dienst mr. J. F. van Roven, algemeen secretaris bij dc posterijen en telegrafie; voor den buitendienst A P. F. Duinstee, inspec teur te Maastricht, en voor den tcchni- schen dienst I J. J. II. van Embden, hoofd-ingenieur bij de telegrafie te 's-Hertogenbosch. De Zeeuw sche Concours 11 ïp- pique vereeniging opgeheven. Gisteren vergaderde de Zeeuw sche con cours hippique vereeniging in de so ciëteit „dc Vergenoeging" ter behandeling van het voorstel van het bestuur om tot ontbinding over le gaan, nu de kans op het slagen van een concours gering is geworden. De heer Ve r 1 a r c vraagt of er van de vereeniging niet een organisatie is te maken, die een centrale keuring van paarden organiseert. Zeker zou ook de Landbouw-Maatschappij het kunnen doen maar twee samenwerkende organisaties doen meer dan een. De voorz, de heer mr. J, Adriaan- se zegt, dal hel idee wel aardig is, maar niet in overeenstemming met liet doel tot oprichting der vereeniging. Het was hier bevordering van paardensport met bet lichte paard. De landbouw is er la ter bijgekomen. De heer V e r 1 a r e zou dan bet zware paard hoofddoel willen doen worden De heer Hooft Graafland meent dat er dan beter een nieuwe vereeniging kan komen. Ook de voorz. blijft er bij dat het zou worden, Le roi est mort, vive le roi". niet op den weg der vereeniging ligt. Spr. zou daaraan niet medewerken. De heer V e r 1 a r e meent dat de ver eeniging toch het iniatief voor iets nieuws zou kunnen nemen door te overleggen met de bekende fokkers. De heer U r c h a r d zegt dat de land bouwers in Groningen zelf premiekeu ringen in het leven roepen nu de rijks keuringen vervallen zijn, maar de Zeeuw- sche boeren zijn daartoe in meerder heid toch niet te krijgen. Met een stem tegen, die van den heer Verlare, werd tot ontbinding der ver eeniging besloten. Hel bestuur is volgens de statuten met de liquidatie belast. De kas bedraagt f 237.37, terwijl de vereeniging nqg eenige bezittingen heeft n.l. allerlei hout voor de baan enz. De heeren Verlare, Urchard en Meer- tens zullen dit op de meest voordeelige wijze trachten te gelde te maken. Van de gelden zullen ten eerste uit- keeringen plaats hébben aan de heeren die de kosten der tribune voor hunne rekening hadden genomen en bij verkoop schade hebben geleden. Dank zal worden gebracht aan de be stuursleden buiten de stad, die mede werkten speciaal aan den heer Von Frank te Bergen op Zoom. De heer U r c h ar d wees er op, dat toen voor 7 jaar hij en de heer Meer- tens het idee kregen een vereniging op te richten de heer Adriaanse direct be reid werd gevonden voorzitter te wor den. Voor wat hij gedurende dien tijd voor de vereeniging heeft gedaan brengt spr. hem hartelijk dank. De heer Adriaanse bracht dank zou zijn, iets meer van Mortimer's op dracht te hooren", merkte hij op Mortimer wierp hem een kwaadaar- digen blik toe. „Wel", zei hij na een pauze, „jullie forceeren mij. Dan zal ik jullie vertellen van die opdracht, die ik had en ik zal jullie het bewijs laten zien. omdat het in 't belang van onze organisatie schijnt te wezen. Maar ik verzeker jullie, dat ik dit bewijs van wantrouwen, dat jul lie mij hebt gegeven, niet zal vergeten, en ik zal er mijn best voor doen, dat jul lie het ook niet vergeet!" Terwijl hij sprak,, gluurde hij toornig door zijn brilleglazen naar Desmond. „Laat dan hooren die gewichtige op dracht", schimpte Behrend, „laat dat be wijs dan maar eens zien. Die be dreigingen kunnen wel achterwege blij ven." Toen vertelde Mortimer hem hoe de Ster van Polen in Nur-el-Din's bezit was gekomen, en van de verlegenheid van den kroonprins toen de Duitsche re geering die had opgeëischt voor de krQonjuweelen van 't nieuwe koninkrijk Polen. „De kroonprins", zei hij, „liet mij per soonlijk bij zich komen en gaf mij bevel onmiddellijk naar Engeland te gaan en het juweel tot eljcen prqs en door welk middel dan ook terug te halen. Heb ïfe gejammerd of gegriend, dat ik den dood werd ingejaagd, zooals een paar van jnl-

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1924 | | pagina 5