in
Donderdag 17 Januari 1924
BSNNEKLAftD.
No. 14
167° Jaargang
kameroverzicht.
Tweede Kamer.
Zitting van Woensdag.
Achter de aansporing van rar, Troel
stra tot Kamerontbinding, hebben we
ran den beginne af zijn veriangen gevoeld
om voor zijn partij te profiteeren van
den bestaanden tegenzin legen het gedoe
der rechterzijde, zooals zijn partij ook
geprofiteerd heeft van de actie tegen de
Vlootwet. liet argument dat hij er gis
teren voor aanvoerde, heeft dien indruk
niet weggenomen. Dat argument was al
leen dit: de Kamer biedt geen krachligen
grondslag voor een ministerie, en daar
om moet zij ontbonden worden.
Door het tot een farce maken van de
oplossing der crisis, worden de actu-
alislische denkbeelden versterkt. Daarom
wil hij een Kamer-ontbinding, die zui-
rerder verhoudingen zou scheppen.
De heer Dresselhuys: Wanneer
wilt u Kamerontbinding?
De heer Troelstra: Het kan zijn,
dat een bepaald conflict komt, dat daar
toe aanleiding geeft. Spr. erkent echter,
dat eerst de begrooting in behandeling
zal moeten worden genomen. Hij blijft
er echter op aandringen, dat de regeering
Kamerontbinding op haar program zal
plaatsen en deze bij de eerste gelegen
heid zal loepassen.
Of die behandeling der begrooting dan
zoo spoedig zal zijn afgeloopen? En of
bij die behandeling dan niet levens een
beslissing zal vallen over de dingen die
het dringendst aanhangig zijn, zoodat de
Kamerontbinding achter de feiten aan
zou loopen?
Van burgerlijk-links was het advies
dan ook geheel anders.
De heer Dresselhuys, die op den
voorgrond stelde dat er aan de linker
zijde geen enkele partij is, die van een
Kamerontbinding iets te vreezen heeft,
betoogde ddt de aanleiding daartoe ver
vallen is, nu mei de regeeringsverklaring
is gebleken dat er geen strijd meer be
staat in zienswijze tusschen rggeering
en Kamer. Hoogst ongewenscht zou het
zijn door een ontbinding de reconstructie
te vertragen.
Ook de heer Marchant sprak als
zijn meeuing uit, dat, alleen als er een
conflict is tusschen regeering en Kamer,
er grond bestaat voor Kamerontbinding.
Een Kamerontbinding onder andere om
standigheden zou slechts verwarring
stichten en waarschijnlijk een nagenoeg
ongewijzigde samenstelling der Kamer
brengen.
En van deze beide sprekers was van
belang de verklaring aan het slot van
hun rede: dat zij namens hun fractie
medewerking tot herstel van hel even
wicht toezegden, waarbij de heer Mar
chant nog de beperking maakte: mits
de bezuinigingsmaatregelen zich ook tot
de militaire departementen zullen uit
strekken.
De heer Troelstra stelde zich voor
zulk een medewerking echter niet ter
beschikking.
Maar eenstemmig keurden alle drie
dezer sprekers de wijze van oplossing
der kabinetscrisis af; speciaal wat be
treft hel niet raadplegen der linkerzijde.
De heer Dresselhuys zei dat de
vele coalitie-kwesties hem onverschillig
laten, maar constateerde dat de coalitie
de schuld draagt van het gebeurde Reeds
in het ontstaan der crisis weerspiegelt
zich de [out der coalitie. Het getroffen
accoord leidde voorts door zijn aard tot
absolute verwaarloozing van de minder
heid. Dit heeft zich tijdens deze crisis
herhaaldelijk in den meest ruwen vorm
geopenbaard. Het is natuurlijk moeilijk
na te gaan wie de Koningin hebben ge
adviseerd tot hel hooren van politieke
persoonlijkheden. Maar vast staat, dat pe
een aantal vooraanstaande mannen van j j
links niet zijn gehoord. De rechterzijde j Dj! T
heeft klaarblijkelijk gedacht: de Koningin v
behoort lot ons territoir. In dat verband
wijst sj>r. op de opdracht aan de rechter- UI ter
zijde verleend, die door „De Nederlan-
eigen overtuiging, oin te zwijgen van de
corruptie in hel politieke leven en hel
neerhalen van hel parlement. Spr. vraagt
zich af of de oplossing van deze crisis
nog onder den invloed staat van het epis
copaal verbod, dat de verkiezingen vac
1922 heeft vervalscht? Het is echter on
denkbaar, dat door een dergelijk gebod
de normale politieke ontwikkeling zou
kunnen worden gesaboteerd.
De heer Marchant kon d»^vorm
waarin het aanblijven van de Ministers
is geschied, niet zoo zonderling vinden,
daar dil Kabinet toch ook verantwoorde
lijk is voor het blijveu zitten. Het is een
noodkabinel, en zal ook een nationaal
kabinet zijn, met een zekere voorkeur
voor rechts. En de regeeringsverklaring
over de Vlootwet vatte spr. aldus op,
dat men een vlootwet in eenigen vorm
niet zal terug zien vóór de herkiezingen
van 1925.
Maar niet scherp genoeg kon spr.
het beleid laken, dat tol deze oplossing
noopte. De crisis in de rechterzijde is
nog niet geëindigd. De rechterzijde heeft
staatkundige obstructie gevoerd, zoo geep
sabotage gepleegd. De opdracht tot kabi
netsformatie aan de rechterzijde had hel
bezwaar, dat de ministers nu eenmaal
niet door de Staten-Generaal, doch door
de Kroon worden benoemd. Wat hier
gedaan werd was in lijnrechten strijd
met Öe Grondwet. Hoe beeft men het
in zijn hersens kunnen krijgen die op
dracht te aanvaarden? Spr. steil de hou
ding der Ohristelijk-Historischen, die dit
plan verhinderden, hijzonder op prijs.
Een affront voor de Kroon lag hierin
geenszins.
Vermeld zij nog dat de heeren Troel
stra en Marchant zich met zeer
scherpe woorden richten tot den heer
Colijn.
Laatstgenoemde zei o.a. dat men van
dezen leider terecht niet gediend, is. Zijn
kracht is schijn. De reclame, die gemaakt
is met de Millioenennota, was blague.
Daarbij komt ,dat de heer Colijn gebrek
aan psyychologisch inzicht toont. Hier
in Nederland past hij Indische regeer-
methoden toe, die het Nederlandsche
volk zich niet liet welgevallen. Zoolang
men de medewerking van anderen noodig
heeft, moet men niet doen alsof men
de meester is,
Als vierde spreker kwam nog aan het
woord de heer v. R a v e s t e ij n, die o.a.
betoogde dat nu duidelijk geworden
afbraak van het parlementairisme, reeds
lang aan den gang is. Aan het parlemen
tair stelsel is een onherstelbare wonde
toegebracht toen in 1923 de S. D. A. P.
weigerde de regeer-verantwoordelijkheid
mee te dragen. Den aandrang tot Kamer
ontbinding heeft spr's partij reeds eerder
geuit. Maar zij heeft niet de illusie dat
er verandering in den toestand door
komen zal. In dien toestand zal geen ver
betering komen, zoolang de arbeiders
niet het inzicht van de noodzakelijkheid
van het eenheidsfront hebben verworven.
De lieer Duys. Ja, vriendje, dat zal
je toch niet lukken
Vandaag voortzetting van het debat.
ningsfouds 1914 gaven over Dec. '23
een opbrengst van f 8.435.978. tegen
f 9.928.105 in Dcc. '22.
Over de twaalf maanden brachten deze
opcenten op f 106 milliocn, tegen f 132
millioen in de twaalf maanden van 1922.
Dus in het jaar '23 bleef die totale
opbrengst der rijksmiddelen 10 millioen
ten achter hij '22, bleven de opcenten
voor hel leeningsl'onds 26 millioen ten
achteren de oorlogswinst 18 millioen,
samen 84 millioen I
Dal is waarlijk geen kleinigheid, ook
al letten we er op, dat de raming van
rijksmiddelen voor '23 nog lager was
dan de opbrengst (n.l 105 millioen
Want we weten o. a. wel dat ander
zijds de raming dor uitgaven ver over
troffen is door de werkelijke uitgaven.
De grootste deuk vertoont de inkom
stenbelasting. Die was in '22 op het hoog
sle punt gekomen n.l 132 millioen le
gen 107 millioen in '21 Thans daalde zij
tot 102 millioen. De voorzichtige raming
was 70 millioen. I)e vermogensbelasting
daalde van 16' op 11 millioen, legen
14 millioen in '21; en de div en tan
tièmebelasting die in '21 nog 30 millioen
opbracht, en 't vorig jaar op 18 millioen
kwam bleef daar nu nog een millioen
onder.
Dat de accijns op gedistilleerd in weer
wil van de verhooging, van 59 millioen op
50 millioen zakte, zal wellicht mede aan
de hoogere accijns te wijlen zijn, wat
zeker niet de verwachting was bij den
opzet dier verhoogiug En de tabaksac
cijns die door vollediger invoering van
7 millioen op 16 millioen steeg, heeft
dat verlies slechts juist kunnen goed
maken.
Dat er 26 millioen minder opgebracht
werd voor het leeningsfonds, beteekent
natuurlijk dat er zooveel minder kon
worden afgelost; en dat de jaarlijksche
rente van de schuld ongeveer nog an
derhalf millioen hooger blijft, dan anders
het geval zou zijn geweest. En van de
18 millioen achterstand van den oorlogs
winst, kan hetzelfde gezegd worden: het
scheelt een millioen aan rente.
Verrassend zijn al deze dingen niet.
Ze geven echter een dringende verma
ning om spoed te maken met het her
stel van onze rijksfinanciën.
jiir. mr. dr. E. A. v. BERESTF.YN.
Naar het „Vad." verneemt, is het ge
wezen vrijz.-dem. Kamerlid jhr. air dr.
E. A. v. Beresteyn toegetreden als lid van
den Vrijheidsbond.
der" w$rd afgewezen als zijnde in strijd
met onze constitutioneele gebruiken. Men 1
heeft alles willen vermijden wat niet
zou leiden tot een zuiver coalitie
kabinet. Al weder werd het landsbelang
ondergeschikt gemaakt aan hel partijbe
lang.
De heer Troelstra meende dat bij
de groote bezuinigingsneigingen van den
Vrijheidsbond, een combinatie van rechts qOU{j zp
en links voor de hand had gelegen. Ook (Essaaj]
was er nog mogelijk een democratische stal
combinatie. Maar de linkerzijde is geheel r)ornpin
behandeld als een quantilé négliable Men staatslot
is maar blijven rondsnuffelen rondom het iari,t visch
lijk der coalitie en heeft zoodoende veel
kostelijken tijd verknoeid Spr brengt
hulde aan den ouden staatsman de Sa-
vornin Lohman, voor diens scherpe cri-
lick op het gebrek aan openbaarheid, dat
de coalitie in den laatsten tijd kenmerk
te- Bij gebrek aan een werkelijk gemeen
schappelijke gedachte heeft men zijn toe
vlucht genomen tot allerlei accoorden
DE RIJKSMIDDELEN- IN DEC. 1923.
De opbrengst der Rijksmiddelen
(hoofdsom en opcenten) over de maand
Dec. 1923 bedroeg f 34.000.307, tegen
f 37,348.922 over de maand Dec. 1922.
Het een twaalfde gedeelte der raming
over 't geheele jaar bedraagt f 33.787.916
We laten hieronder volgen dc op
brengst over de twaalf maanden van
1923, vergeleken met die over de twaalf
maanden van 1922.
Grondbel. f 16.631.212 f 17.359.26S
12.S0S.213 - 19.636.772
102.036.819 - 132.967.767
17.521.120 - 18.413.073
11.725.805 - 16.407.365
40.327.358 - 40.479.152
2.031.387 - 2.462.263
50.981.911 - 59.461.327
1.423.256 - 1.494.041
5.142.847 - 4.759.881
Geslacht - 10.286 905 - 9.92S.063
Tabak - 16.220.980 - 7.851.040
Speelk. - 88.632 - 76.019
Zegelr. - 17.328.259 - 17.256.652
Reg-Recht. - 18.6S6.957 - 18.810.698
Successier. - 49.338.135 - 51.249.10!
Invoerr. - 35.198.863 - 3S.554.1S6
918.969 - 948.342
1.138 - 1.256
3.449.897 - 3.348.119
3.112 104 - 2.751.568
666.131 - 6 ,1.574
251.089 *- 276.173
2 9 0582 - 2.995.528
660.273 - 583.851
Wijn
Gedist.
Zout
Loodsgeld
LMynrecht
üit Stad er» Provincie.
Tolaal f 42S.865.783 f 16S.769.121
De opbrengst der oorlogswinstbelas-
ling over de maand December '23 was
f 240935; in de twaalf maanden van
1923 was de opbrengst 13 millioen tegen
31 millioen in die periode van 1922.
Daarbij kwam nog het stemmen tegen De opeenten ten bate van het Lce-
Uit Middelburg.
- Door een betreurden samenloop
van omstandigheden werd nog niet op
genomen het verslag van de Maand.ig-
avond door de plaatselijke afdeeling van
de Nederlandsche Midciernachtzending-
Vereeniging in hel Schuttershof alhier
gehouden openbare vergadering, welke
door een talrijk publiek werd bijgewoond
a een kort inleidend woord door
ds. Dc Visser, waarin deze de belcelcenis
van elk woord in de combinatie
„Nederlandsche Middernachtzending-Yer-
eeniging" uileenzette en hel doel der
Ycreeniging „getuigen en reddeu" mee
deelde, verkreeg de heer Ilarlcndorf van
Haarlem hel woord, om in te leiden het
onderwerp „De tijd is daar dat zwijgen
zonde is."
Ds. Telkamp sprak hel slotwoord.
Gisterenmiddag werd in de boven-
voorzaal van dc sociëteit St. Joris eene
druk bezochte vergadering gehouden, uit
gaande van de afdeeling Middelburg van
dc Nederlandsche Yerecniging van II
vrouwen.
De presidente, mejuffrouw L. G. C.
Bakker, heette de talrijke aanwezigen
welkom en uitte haar vreugde, dat ook
vele meisjes aanwezig waren, voor wie
het te behandelen onderwerp zeker ook
van belang is.
Hierna gaf de presidente het woord
aan den heer van Lorre, vertege
woordiger van dc firma C. J van Hout.
en Zoon te Veesp, die zou spreken over
„Cacao en Chocolade". Spr. begon met
er op te wijzen, dat het goed is als men
wal belang stelt in de voedingsartikelen,
waarvan men tot nu toe te weinig weet
hoe zjj ontstaan.
De cacao neemt een apaiie plaats in.
Niet alleen omdat zij smakelijk en voed
zaam is maar omdat zij veel bewerking
moet ondergaan, in tegenstelling mei kof
fie en thee. Het vaderland van de cacao
is tropisch Amerika
Reeds bij de ontdekking van Mexico
werd een bruine volksdrank aangetrof
fen, die cacao bleek te zijn. Dc cacao
stond in hoog aanzien en daar zij ook ais
belastingbelalingsuiiddel werd opgevor
derd, werd ze een algemeen ruilmiddel.
Hierna zette spr. zijn lezing voorl aan
de hand van een aantal fraaie lichtbeel
den, beginnende met plaatjes over de
wijze waarop de inlanders de cacao be-
rcideu uit rie boen.
Spanje, dat de cacao naar Europa
bracht, hield de wijze van bereiding
voorloopig geheim, maar in de 17de
eeuw werd hel geheim gestolen en ver
spreidde de kennis der bereiding zich
er geheel Europa, ook in Nederland
werd spoedig er mede aangevangen.
Na eenige in het museum te Amster
dam nog aanwezige zeer typische model
len van chocoladeketels te hebben ge
projecteerd, bracht s pr op het doek hel
eliquet van de vroeger zoo algemeen be
kende Zeeuwsche chocolade. ZooaJs vele
zich nog zullen herinneren, was dit geen
poeder, doch koekjes. Spr. meent, dat
de naam zeker is ontstaan, door dat
vooral - kooplieden uit Middelburg en
Veere het product aanvoerden.
De koekjes bevallen echter te veel
vel en dit was oorzaak, dat meerdere
personen na hel gebruik last van hoofd
pijn hadden.
In 1828 werd aan C. J. van Houten,
wiens portret ook werd getoond, octrooi
verleend voor de door hem gevonden be
reiding tot poeder. Spr. wijst op de
groote voedingswaarde van de cacao, na
melijk 4167 caloriën op 1 K.G.; voor
chocolade is dil 4760; voor brood 2528;
voor erwten 2710; voor eieren 1678;
voor melk 672; voor vet rundvleesch
3057 en voor mager 1214.
Vervolgens werden op het doek ge
bracht kieken van een moderne plantage,
waarby gewezen werd op de schaduw-
boomen, die boven de cacaoboomen
staan en deze vruchtbaarder doen zijn.
Spr. toont enkele gedroogde vruchten
natura en doet dan op plaatjes weer
zien hoe vroeger de vruchten in Amerika
gedroogd werden op matten, thans echter
in bakken ,die bij regenweer, door dat zij
op rails staan, vlug in schuuren kunnen
worden gereden. Thans wordt hel pro
duct ook verbouwd in Afrika, op Ceijlon
en op Java. Het laatste deel van de serie
lichtbeelden, gaf de aanwezigen een
kijkje in de fabriek der firma van
Houten Ie Weesp. Achtereenvolgens
zagen wij het schoonen en het branden
der boomen; het uitpersen en verzamelen
van den cacaoboter, de molens voor hel
fijnmalen van de cacao tot poeder, waar
bij ook een ouderwetsche molen; verder
liet vermengen van chocolade cn het
vervaardigen van andere artikelen van
chocolade o.a. fondants
Spr. wees op de groote hygiëne bij het
bewerken toegepast cn toonde verschil
lende foto's van de fabrieks- en kan
toorgebouwen in- en uitwendig.
Mejuffrouw Backer bracht dank aan
den inleider voor zijn belangrijke rede,
waarna de aanwezigen nog in de gelegen
heid werden gesteld enkele zaken in na
tura te zien Bij het verlaten der zaal
ontvingen allen een doosje met enkele
monsters der van Iloulen's producten.
Hel was voor de ardceling weer een
goed geslaagde middag.
Uit W»lck«r»a.
De minister van Arbeid heeft goed
gevonden dal een vroeger toegekende
bijdrage voor woningbouw zal worden
uitgekeerd aan de gcmeenlc O. e n \V
Souburg, ten behoeve van'C. Holt-
huijzen (gedeeltelijk) f 600.
Door de ijverige nasporing van den
gemeenteveldwachter Boekhout, is de te
en St. Joosland door I. de K
(niet de R.) gestolen fiets opgespoord
bij een ingezetene van Yrouwepoldcr, aan
wien de K. hem had verkocht voor f 20.
Verder is bekend geworden dat de
K. de drie konijnen, welke op 24 Dec. 1,1.
bij J. waren ontvreemd, ook heeft ge
stolen.
Uit Sohoniran «nDiiT«Dsd.
Op 1 Januari 1923 bestond de be
volking van Bruinisse, uit 2665 per-
sonen Er werden geboren 50 personen
en er vestigden zich 65 personen. Er zijn
overleden 32 pers. terwijl 81 vertrokken.
De bevolking nam dus met 2 personen
loe en bedroeg 1 Jan. 1921, 2667 pers.
In de spoedeischende raadsverga
dering te Bruinisse op 14 Jan, wa
ren -afwezig de heeren van den Berg en
de Waal.
Ingekomen is een mededeeling
mej, <le wed, M. Jumlet, dal op 11 Jan.
is overleden, haar echtgenoot, in leven
gemeente-ontvanger. De voorz. wijdt eeni
ge waardeerende woorden aan de na
gedachtenis vim den overledene. Spr.
zegt dat de gemeente in hem een trouw
ambtenaar verliest, die zijn ambt gedu
rende 12ty£ jaar met de meeste nauw
gezetheid heeft verricht. Spreker her
dacht hem ook als raadslid, hoe hij
ook in deze functie de belangen dei-
gemeente heeft behartigd, De voorz deelt
mede dat B. en W. hebben besloten om
voor den overledene een eigen graf be
schikbaar te stellen Hieraan hecht de
raad zijn goedkeuring.
Een besluit van Ged. Staten, inhou
dende, dat de beslissing op dc bogroo-
ling 1924 is verdaagd lot 1 April.
Op een verzoek van het bestuur der
Christelijke school om een voorschot
van f 650, ingevolge art 60 der L. O.
wet, wordt goedgunstig beschikt.
Afwijzend wordt beschikt op hel ver
zoek van P. Bossers te Nieuw-Vosmeer
om een subside van f 100 voor een auto
busdienst Anna Jacoba Polder—Rozen-
daal.
Tot lid van dc commissie van toezicht
op het L. O. wordt herbenoemd de heer
L W. M. Elenbaas; lol lijdelijk gemeente
ontvanger wordt benoemd de gemeente
secretaris.
Uit ZtuTMh-TUtiider«D O. D.
Tc S t o p p e 1 d ij k vierde een echt
paar zijn 50-jarig bruiloft, waarbij vreug
de schoten werden gelost. Bij het tweede
schot, werden enkele omstanders door
hagel in hel gelaat getroffen, een hunner
werd zoo ernstig verwond, dat hij naar
het St. Jozefzickeuhuis te Ylissingen
moest worden overgebracht.
Bij de verkiezing voor 3 notabelen
der Ned. Herv. Kerk te Aarden burg
werden 97 stemmen uitgebracht. De af
tredende notabele P. Kouwe werd met
77 stemmen herkozen. In de vacature
J. A. Bogaard en P Schippers, die bei
den niet meer in aanmerking wenschten
te komen, kon nog niet voorzien wor
den, daar er op niet minder dan 32
personen stemmen waren uitgebracht.
In herstemming komen de heeren 0,
if. van de Broecke, J. CL C. Henry, Hé
Korthals en J. P. Verhage.
G e r e fKerk.
Drietal te Heinkenszand: de candida-
ten J. W. Eggiuk te Kampen, 0. W. Keur
te Driebergen en O. Mak, te Schiedam.
Geref. Gem.
Bedankt voor het beroep naar Aalst,
door ds. A. Verhagen, te Middelburg.
KUNST EN WETENSCHAPPEN,
Er is sprake van geweest, dat de
villa Carlotta aan het Como-meer van
hare kunstschatten zou worden ontdaan
en verkocht zou worden. De villa zal
echter met hare tuinen en kostbare inte
rieurs behouden blijven.
KERKNIEUWS.
ONDERWIJS.
Op de aanbeveling voor leeraar in
de Hoogduilsche taal en letterkunde
en Handelscorrespondentie aan de le
Gemeentelijke Handelsschool te Rotter
dam, komt als no. 2 voor de heer K. E.
Freitag te Oostburg
RECHTZAKEN.
- In de gemeente Oostkapelle
is de standplaats van den brigade-com
mandant dor rijksveldwöcht opgeheven
en is die bewakingskring ondergebracht
bij de brigade te Middelurg.
- Voor de rechtbank le Maastricht
hebben Dinsdag terecht gestaan J. J. cn
J R. J., le Waubach .beiden gedeti
neerd, ter zake van hel afleggen van een
alsche verklaring voor den rechter-com-
missaris in hel faillissement van him
vader.
Het O. M. eischte tegen elk der be
klaagden 1 Vi jaar gevangenisstraf.
LANDBOUW.
Door Ged. Staten zijn met ingang
van 1 Dpcember j 1. benoemd tot leden
van de Provinciale Regelingscommissie
voor de paardenfokkerij in Zeeland, de
heeren V. M. Krepel te Nicuwcrkerk
en H. J. Aernaudts, te Sluis.
- Dinsdagavond j.l. hield de heer H.
Sietema van Middelburg in het cafë Gil-
jam te Anna Jacobapolder een
lezing voor dc leden der geitenfokver-
eeniging. De spreker had lot onderwerp
gekozen, het melken en de inclkbelian-
deling. Op zeer duidelijke wijze zette
de lieer Sietema uiteen, waarop men
bij liet melken heeft le letten en hoe de
melk moet behandeld worden, zal ze een
duurzaam product leveren.
Behalve dc leden der vereeniging, was
nog een menigte belangstellenden tegen
woordig, waaronder ook een drietal
vrouwen. Wenschelijk ware het geweest,
