SIR HERBERT SAMUEL *0. 53. Zaterdag 3 'Maart 1923 middel 166® .Jaargang he courant, Dit nummer bestaat uit TWEE EEIOTE BLAD. Abonnementsprijs per kwar taal; op de buitenwegen om Middelburg, er, voor de andere gemeenten p. post 1 2.50; voor Middelburg en agentschap Vlis- tingen f 2.30; weekabonnementen in Middelburg 18 cent per week. Adverlentiën: 30 cent p, regel Ingezonden Mededeelingen: 50 cent p regel. Bij abonnement veel lager. Familieberichten en dankbetuigingen v^n 17 regels 12.10, elke regel meer 30 cent. Kleine adverlentiën niet grooter dan vijf regels druks en waarbi] Is aangegeven dat zij in deze rubriek moeten geplaatst worden, 85 cent bij vooruitbetaling, Advertentiên onder brieven of bevragen bureau dezer cou rant 10 cent extra. Bewijsnummer 5 cent plus 2 cent voor port per stuk. Adverlentiën moeten, willen ze nog in ons blad van dienzelfden dag worden opgenomen, uiterlijk 12 UUR en des ZATERDAGS uiterlijk HALF ELF aan ons Bureau bezorgd zijn. Aangesloten bij den Post-, Cheque- en Girodienst onder no. 43255. BINNENLAND. IN EN OM DE HOOFDSTAD. (Nadruk verboden). XVI. De verlichting. Dferer dagen las ik, dat bewoners van sommige buitenwijken der hoofdstad er zich over beklaagd hebben, dat de straat- \erli«4iling in hmi buurt maar zóó zóó is en niet in overeenstemming met hetgeen waarop zij recht meenen te hebben in verhouding van de hoeveelheid belasting die de gemeente van hen vergt. [fc kan mij" die klacht levendig voor stellen, wanneer ik zelfs in de drukst Aezochlc gedeelten der hoofdlbtad de openbare verlichting ook maar po vertjes kan noemen Als ik zoo bij avond zie hoe hel Stationsplein en het als afó hopMplein „doorgaande" Damplein ver'ieht worden, dan moet ik mij steeds over Amsterdam schamen tegenover vreemdelingen, die hier komen Ik heb' al meer dan eens in deze Amsterdamsche) beschouwingen mijn ergernis gelucht over de bestrating van beide genoemde plei nen, omdat die voor dc eerste stad van een rijk eenvoudig beneden kritiek zijn en dat geldt daar feitelijk van de verlich ting ook. Jawel, ik weet heel goed, dat men weer met de oude argumenten zal komen aandragen „geen geld genoeg" at „de geheele Dam wordt later onder, handen genomen" we kennen dat; dat is nu al jaren lang beweerd, maar wan neer men een groole stad aantrekkelijk wil maken voor vreemdelingen, die toch hun goede geld hier komen brengen, dm mag men waarempel wel zorgen, dat hun eerste indrukken van een groote ■tad goed kunnen zijn en zoolang1 oen gemeentebestuur daartoe niet medewerkt wl men door een „frappez toujours" op dergelijke tekortkomingen dienen te wijzen. In verband met die klachten omtrent straatverlichting is het niet oneigenaardig oven aan te teekenen, dat het in den loop van dit jaar - een kwarteéuw leden zal wezen, dat de gemeente de gasfabrieken van de Imperial Continen tal Gas-Association, van de I C G A., dc administratie daarvan, overnam Dat was in hel voor Amsterdam zoo belang wekkende tijdperk toen de groole „an nexatie-woede" over de hoofdstad wad gekomen; toen het radicalisme hoogtij vierde en mannen als Treub, Gerritsen, Keuveld. Nolting enz door hun krachtig optreden de exploitatie van grooto bedrij ven die tot dusverre in handen van par ticuliere lichamen waren geweest, in ban der. der gemeente wisten te brengen Dat was in de dagen toen de gas-exploi talie aan de I CG.A., dc telefoon aan dc Belt-Maatschappij-; do tram aan de Ara- sterdamsche Omnibusmaat schappij het electrisch bedrijf aön Hleclra worden ontnomen en aan de gemeentezorg wer den toevertrouwd. Er heervchte toen - zoowel voor- als tegenstanders van geraeenlc-exploilat'e zullen het moeten erkennen een op gewekt gemeen Iele ven; ieder stelde be lang in heigeen de gemeenteraad deed en Ler.isdslaagdehel was de tijd van twee de lijnen en aanpakken van groole din gen een gemeenteraadszitting te Am sterdam in die dagen trok aandacht, wekte belangstelling vrage hoeveel malen dal in onzen huidigen tijd wer kelijk het geval is*. Op de vraag in hoeverre al die ge meente exploitatie van groole bedrijven voor Amsterdam inderdaad een zegen is geworden, val ik op dit oogenblik niet dieper ingaan, er zou genoeg over te zeg gen zijn, maar dit mag toch zeker vvel ge constateerd, in dezen tijd, nu Amsterdam sedert een kwarteeuw het groote gasbe drijf in eigen handen heeft, dat dc hoofd stad véél te danken beeft gehad aan de- genen, die destijds onder moeilijke en ze ker vaak riskante omstandigheden, die groote bedrijven begonnen zijn de mannon van durf, die er de grondslagen van gelegd hebben ,'/aF Amsterdam zeker nooit mogen vergeten. Maar keer ik terug tol het punt van uitgang1 van dit schrijven, de verlichting de»- stad Die verlichting IieéTl een ge heele geschiedenis achter zich, eene die men in al haar bijzonderheden kan lo zen in het interessante bock dal eenige jaren geleden de heer G P Zahu Jr er aan gewijd heeft Hij vertelt daarin over 4e verlichting van Amsterdam van den tijd af, (oen er zelfs nog geen lan taarns bestonden, en de burgers, als rij na zon- endergang uitgingen, een {/ran dende handlanlaarn moesten mededra gon, hij vermeldt uitvoerig' hetgeen Jan van der Heyden, dezelfde die de eer ste brandspuiten aan Amsterdam gaf, voor -Je verlichting der stad met olielam pen op houten lantaarnpalen deed, totdat hij dan eindelijk komt tol de oprichting der „Naaml. Venn Arasterdamsclie Pijp- gas Compagnie" in 1825, die haar fa in ick had op den Schans voor dc Eland straat en hoe allengs de aandeelen dien maatscnappij in handen kwamen van een builenlandsch lichaam, de I C.G.A., die later zulk een invloed ui Amsterdam kreeg ,Jnl men uit die vier letters las „Ik commandeer geheel Amsterdam" in latere jaren ,toen de gemeenteraad op II November 1897 besloten had lot naasting der Engelsche maatschappij, las ZEVENGESTERNTE Roman door Margarellia Bólimf. Naar bel Duitscli door C M. de W. (Geautoriseerde vertaling). men uit die vier letters wat anders, t.wr. „Ic gal" Het begin der gasverlichting maakte :i Amsterdam een einde aan de primitieve verlichting met olielaraplantaarns, een uiteraard omslachtige en dure geschiede nis, die het zelfs noodig maakte een in structie te maken voor de sladslantaarns- vuidors. welke bovendien bij het aanvaar den van hun ambt een eed moesten afleg gen, waarbij zij»beloofden eerlijk le zul len zijn inzake de stad-olie en de stads- gereedschappen A^De komrl der gasfabrieken veroorzaak te natuurlijk langzamerhand een necle omwenteling en beert zelfs in 1836 ik itoer hel werk des heeren ^Zahn vaar gektopen doordat le Amsterdam ernstige ziekte in de slads-iepenboo men ontstond welke de tegenstanders I C G A gaarne toeschreven aan de gaspijpen in den grond De maatschappij heeft /.ich tegen die beschuldiging krach tig verdedigd >>p gezag van deskundigen," konden aanloonen ,da( niet het gas doch een insect de bp omen aantastte De IC G.A heeft later concurrentie gekregen van de Hollandsplie gasfabriek op initiatief van dan suikerraffinadeur C. de Bruvn tol stand gekomen aan do Weteringschans, en er zullen nog genoeg terdammers zijn, die zich den strijd herinneren, die in die dagen over de gaslevering ontstond en welke er mede endigde, dal de machtige Engelsche maat- harpij het won en de gemeenteraad haar in 1883 do uitsluitende gas-con en eveneens denkt, men dan te rug aan dien 1 November van 1885, toen de gemeente de gasbuizen der dc Bruyn- fahriek moest laten afsnijden opdat de I C G A uitsluitend gas zou kunnen leve- n zenuwachtige Amsterdammers dien dag minstens dachten dat bij die afsnijding heel Amsterdam in de lucht u vliegen Neen, dan heeft men in de ■g-stc tijden der gas verlichting' wel groo- r gevaren beleefd ,tocn een Fransch- raan Felix Droinet, op het Roeterseiiand een fabriek had opgericht van draag baar gas, dat hij leverde voor „0 cents den hectoliter" die gevaarlijke aardig- hedi heeft niet lang geduurd, nadab er -een paar ongelukken door ontstaan waren Nu die machtige en vaalt lastige I C GA. heeft het na dien „angstige»' No-, •ember van 1885 nog vrij lang kunnen uithouden, vóór de gemeente lot naasting hesldot - als men reeds in 1883 de ge mccnle exploitatie had aangedurfd, zou hel met de verlichliug van Amsterdam vooi de gemeente heel anders geloopeir zijn Die verlichting is natuurlijk weder in een gansc.lt ander sladium gekomen toen hei electrisch licht zich baan begon te breken, en deze ontegenzeggelijk mét reuzenschreden is vooruit gegaan teiv olge van den oorlog^ die door hel gehvek nan steenkolen de geraeente-auto rileilen er toe noodzaakte het gebruity van elet Irhch licht in de woningen zoo veel mogelijk aan te moedigen en die ver lichting ook in de straten zoo ruim moge lijk te paan toepassen Wel reuzenschreden is die elcclrische verlichting van Amsterdam gevorderd,, veel spoediger is dat gegaan dan met dc aanwending van gas voor verlichting ooit hel geval is geweest Hoe korl schijnt hel nog .maar geleden, in iiel laatst der vorige eeuw, toen dc nienschen vol verbazing bleven slaan i«ji;en naar de eerste eïeclrische boojj- ïp te Amsterdam als ik me niet ver 31) „Houd je toch bedaard I" riep Agnes verstoord uit. „Je zult hier niemand be. leedigen Onze broeder ligt nog nauwe. in Zijn graf en nu vaar je zoo ui! Dat vind ik heel ongepast. Onge hoord vind ik dat." „Ja zeker, jij bent niet tot onzen ▼oogd aangesteld," voegde Tom er bij. Hi( stond niet op een bijzonderen goeden voet met den overste en de gelegenheid den pedanten Braimberg de les te lezen, "was hem zeer welkom. „Wij, mijn vrouw en ik, hebben niets tegen het testament in te brengen. Ik vind het een door én door rechtvaardig testament." „Daarenboven kon ieder over zijn eigen bezitting beschikken zooals hij wil," voegde Lena er verontwaardigd bij. De oversle hapte blijkbaar naar lucht, sloeg weer op de tafel en ging krijschond voort; „Wat jullie er van denkt, is mij onverschillig Als je je met een fooitje gis brandde zulk een lamp voor hel eerst aan den ingang van het bekende restaif- rant „Dc Poort van Cleve", zoo'n kool- spitsenlamp ,die toch maar een onregel matig en ongestadig licht gaf Gelijk ik boven reeds zeide, is ook een particuliere onderneming de baanbrcek- ster vwor electrisdhe verlichting geweest. ,,Ciertra" is er mede begonnen, de ge meente durfde er niet aan, of wilde er misschien niet aan, tegeu baar eigen eindelijk verkregen gasfabrieken te - aan concurrec-ren mei het nieuwe licht t Js zeker dc vraag of de gemeente tegen Imperial zou gezegd hebben, dat zij „gaan kon", als zij in die dagen ceiugs- had kannen vermoedenv.elke belcekenis deelcclrische verlichting kon krijgen en zeker zou zij niet die derde grooto». ga fabriek aan den Amslel hebben ge bouwd, terwijl weer sedert eenigen lijd ae tweede fabriek, die door dc I C.G.A gebouwd was, gesloten is Maar men vraagt zich af hoe dan toch, «ieltegen- sl.iarde de gemeente de geheele verlich liug door middel van gas en door middel van electricileit in handen heeft, thans nog, nu er geen sleenkolengebrek be shal, nog over povere verlichting moet worden geklaagd, niet alleen door be woners van buitenwijken, doch zelfs door bewoners van oudere stadsgedeelten, 'k Zou 'oo zeggen dat het niet heel erg) pleit ten voordeele van gemeente-exploi tatie SIN! SANA KWAUTEITSSIG/tREH 8-lO-12-15 CEST. BUITENLAND. UIT IIET NIEUW BEZETTE LAND. Uil de hoofdstad van hel B ij n I a n d Koblenz, 22 Februari Vier dagen ben ik in de stad geweest die op de plaats gelegen is, waar .Moezel en Bijn samenstroomen, vier dagen lang heb ik in Koblenz, de hoofdstad van hel Rijnland, waar de in Ier geal 11 eerde lijooge Rijnland-commissie zetelt, waar Eftgcl- ?n, l'ranschen en Belgen, tot voor drie dagen ook nog Amerikanen, samen zijn, vertoeft Ik heb daar gesproken met tegenwoordigers van de Dn.'tsche re geering, van dc Engelsche en Fransche Rijnlandcomuiissie met enkele Amcri- kaansciie militairen, met enkele dagblad-; nienschen uit Koblenz zelve en men zal dus wel denken, dal ik in deze stad, die nog meer dan Dusseldorp of Keulen of Mainz één punt is, waar' dra den i(ft Parijs, Londen, Washington en i andere wereldsteden samenkomen, over hetgeen er .op het oogenblik in Wesl- Puilsdhland gebeurt, eenige belangrijke dingen heb kunnen vernemen Ik had het zelf ook eenigszins ver moed, doch het tegendeel is waar ge bleken, hioe meer men naar het mid delpunt doordringt, van waai uit schijf- baar do zaak bestuurd wordt, hoe minder hel mogelijk is een overzicht te krij gen van wat er op het oogenblik in dit land eigenlijk gaande is. Alles jijkl hier un verwarring, eiken dag nog veran dert de toestand, ieder verkondigt zijn eigen meening en zou ik hier neer wil len schrijven wat ik daags beleefde en boorde, dan zou hel slechts een aan eenrijging zijn van losse gebeurtenissen en gegevens, dikwijls met elkaar in strijd. Ik héb hel al eens eerder geschreven, een overzicht over den stand van za ken is hier p hel oogenblik niet te krijgen, zelfs niet in een stad als Ko blenz, van waaruit zoo nauw voeling wordt gehouden met de verschillende regeorin zenin het onzijdig buitenland ziet men zonder eenigen twijfel nu reeds veel juister hoe de verhoudingen eigen lijk zijn, d an men het hier ziet, men heelt daar de berichten van bqide zijden, hier wordt men door de gebeurtenissen over vallen Wil men een schilderij goed be kijken, dan gaat men er jok niet vlak voor staan, maar stelt zich op «enigen afstand; zco zal oolc pas over eenigen lijd dc ware loedracht .an hetgeen nu in West-Furopa gebeurt z.ijn in te zien De mcnschen hier twijfelen of er rog een recht bestaat, of er in het overige Europa wel bekend is, wat er in het Rijnland gebeurt, menigmaal hoort met hier dc opmerking, dal over hetgeen de Duilschers m den vorlog gedaan heb ben, de geheele wereld schande heeft geroepen, over hetgeen nu door de l'ranschen wordt uitgehaald, wordt >n hel buitenland gezwegen, ten minste men bespeurt hier niets van eenig pro- lest In het Duitschc leger, z.oo beweert men, was den fsoldaal niet geoorloofd te doen wat nu den Franschen oldanl en d!en Fransche» kleurling wel toe gestaan is en dc geheele wereld Icijkl loc, zonder dal ook maar een van Tie staten lusschenbeidc tracht te komen 't Is te begrijpen, ÖaT de menschc» daar door in een vertwijfeling geraken, flit het buitenland hoort men mets, op I'rank- rijk's medelijden is niet te rekenen, dus zelf viol houden, nogmaals Mol hel bil tere einde. Ik sprak ui Koblenz de redacteur van een der alAaar verschijnende dag bladen, nu verboden Hij had eenige Fransche berichten niet m rijn blad willen opnemen, dal daardoor voer een paar weken niet mocht verschijnen De in an was met een geldboete ge .trail en verwachtte dal hij. bij het nog eens niel opnemen van l'ransche mededeelin gen of "het verbreiden van een foericlit, da! voor dc Franwhen niet gunstig luid de. wel uitgewezen zou worden, evenals het reeds met een redacteur van een Trierer dagblad geschied is Maar Well, al nou hij zijn woning moeien verlaten, al zou hel bestaan van zijn vrouw en tin- deren or «toor in gevaar komen, "vol- houUen zou hij, lol op hel laatste oogen blik toe Zoo zijn ér hier niet enkelen, maar reeds honderden inenschen. "die j alles in den steek hebben moeten fa- ten, omdat ze zich voor do Fransche 'overmacht niet hebben willen bnigeo Hoe staan de Engelschcn, niet alleen in Keulen, maar ook zij die in Itoblena aan dc Rijnland-commissie verkonden zijn, tegenover den l'ranschen inval ea wat zullen ze doen als het werkelijk eens lot een hotsing in het groot Icvvam tussclien hel l'ranvóhe porlogsleger en dc Yiuil-sche bevolking? Dat is een vraag, die zoowel in Londen als aan den Bijn de Brilschc gemoederen bezig houdt Een EngelSfchmau van de Rijnland- commissie verklaarde me, dat voor hea zend mark toch veel geld. Ieder kreeg zulle een som Wat kon je daar een massa voor koopen' „En daar voor lee- ren", dacht Maria Braunberg In de kamer hielden de heeren en Cato zich bezig met den bewusteloozen Braunberg Herman Zevengesternte gaf hem een inspuiting met kamfer Maar alle moeite was vergeefs Hel hooger beroep had een beslissing genomen te gen het verlangen van den overste "in. Zijn hart stond stil Catharine Braun- wegzenden laat en nog „dank je wel" zegt, dal is jullie zaak Ge hebt de bepa lingen van dit prachtige testament wafir schijnlijk nog niet eens begrepen Drie jaar de rente van vier millioen, die ge deeltelijk in hooge rente gevende papie ren belegd zijn, opstrijken ,beleckent oen som van zeshonderd duizend mark Hebt ge dat begrepen? En gij, de eigen zusters en zusterskinderen worden met een paar mark afgescheept' Ik verklaar dit testa ment ongeldig Ik ga in hooger be roep Ik betwijfel bovendien de echt- i berg was weduwe heidIk wil weten, of wij deze belee- diging ja in hooger beroept I.odewijk kwam dc kamer binnen waar De overste slolterde eensklaps alsof de j de béide dames nog met zijn moeder tong in zijn mond was gezwollen en - bezig waren. „Toe tante Lena, gQ naar werd doodsbleek. Hel vermiljoenrood.de andere kamer én bemoei u wat met van zijn wangen veranderde in een vale tante Cato. Zij heeft het veel meer noo bleekheid Zwaar ademhalende boog bjij 1 dig dan Mamaen zich tot zijn voorover, met beide handen aan de tafel moeder wendende „Denk toch eens geklemmd. Toen geDeurde er plotseling j even na' En kalmeer u wal! Ze heeft iéts verrassends. Met dc handen omhoog geen reden u zoo overstuur te maken draaide de overste, als door een draai-Ons is hoegenaamd geen onrecht ge ziekte 'bevangen, een paar maal in de schied Schrei toch niet zoo, mama' rondte zonk toen zonder geluid te geven ineen en bleef onbeweeglijk li, sen Lena en Wilhelmine brachten de schreiende Virgine de kamer uit De drie jonge meisjes zaten in hel voor huis cp een bank bij elkaar als vogels op een stokje Wat beteekende dat alles dan toch? Had oom Peter hen allen onterfdMaai* eigenlijk is twintig dui- moest leven Rente legaten' Had aat niet eer. i'oukje \«m hofjesju' .'rouw an een aalmoes Wat zou mevrouw Oldenbuvg /e gen Dc vrouw, zoo trolsch op haar geld, zou zeker nooit om de riendscliap van het ^choolraeestersw-- duwtje gpvraagd hebben, als zij in Vir ginc niel de mede-erfgen/Pne gezien had van Peter Zevengesternte Ach zij voelde zich zoo hitier ellendig Eens moest zq stilstaan, üazr zij oen duizeling kreeg,em zich aan het bpk vnn een villa vasthou den Toen haar oog loevallig op hel naambordje viel bemerkte zij dat ze yoor het huis van mijnheer Schwammele A fijn heer .Schwammele zat in de serre 'de courant le lezen maar zijn gedachten waren ver verwijderd van het hoofdarti kel cn de gemengde borichlen Hel wo-s een moeilijke dag voor hem, want hij had een werkelijk diepe genegenheid opgé- Verduiveldis u dan .geheel door God verlaten9" Wal de vertroostende woord"n der beide vrouwen niet ver mochten, bewerkte de harde toespraak van haar zoon Virgine's snikken ver minderde, de zenuwachtige kreten hiel den op, zij richtte zich op en stak voor den spiegel* haar verwarde liaren "Vast „Oom Braum'borg heeft een beroerte gehad' Wilhelmine rilde. ,Ook dat nog'1 Virgine wierp een woedende blik op de jonge vrouw. ,Geen wonder bij zulk een opgewon denheid! O, hel is een 'sdtfmde, een ■ergalooze gemeenheid Weder legde een stevige handdruk van haar zoon Virgine hel zwijgen op ,,U moet naar huis gaan mama Ik zal u brengen." Virgine schudde het hfoofd. Zij wilde wel naar huïs gaan, maar had geen ge leide noodig In de gang nam zij haar mantel, trok den krippen sluier vast om het gezicht en verliet l«let huis door oen achlei'deur. De omvang der grenzen looze teleurstelling die zij zoo even on dervonden had, had nog geen recMen ingang in haar bewustzijn gevonden Slechts twee gedachten woelden nis bij een krankzinuige maar steeds in haar 0_... beperkte hersenen rond .(Wie betaalt i val voor de blonde, bekoorlijke weduwe, mijn schulden?" en „Wal zullen doien hij was verstandig en had menschenkea menschen zeggen9" De schuldeischers j nir genoeg om tc begrijpen, dat door de ■varen den "kaatsten tijd lastig gewor-groole erfenis die dc geliefde vnn zijn den. Als zii alle rekeningen bij clkanr lelde, kwam zij ongeveer tot een som van tien duizend mark Maar nog "kwel lender dan de gedachte, waar het gehl vandaan te balen om le betlalen was het besef dal zij voortaan den stralenkrans van erfgename van millioenen moest af leggen en een gewone onderwijzerswe duwe was die van 'n jaariijksche rente hart heden ontving, zijn vooruitzichten bij baar te slagen tot het vriespunt .gedaald waren De heer Schwammele had een werkzaam leven achter zich. Van een voudig bakkersknecht had hij rich door werkzaamheid, verstand on geluk opgje- werkl tot directeur van een broodfabriek en dat hij nu het aangename leveu van een rentenier kon genieten, had bij groo-

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1923 | | pagina 1