No. 37.
Dinsdag 13 Februari 1923
166° Jaargang,
MIDDELBURGSCHE COURANT.
BINNENLAND.
Mr. II. M. SCHIM VAN DlER LOEFF t
In Zwitserland waar hij voor gezond-
hedksreöenen vertoefde ,is overleden mirt
\f M. Schim vtm der Loeff, oud lid van
de Tweede Kamer
In 19°3 werd hij als unj liberaal door
Dordrecht in de Tweede Kamer geko
zen. Hij maakte deel uit van het hoofd
bestuur der Liberale Unie.
Einde Augustus 1Ï116 opgetreden als
lid der commissie van bijstand in zake
d« Distributie-wet 1916, nam hij in ver
band daarmede ontslag als lid van de
Tweede Kamer Na de ontslag-aanvrage
van deze commissie met ingang van 1
Apcfl 1918 werd hij benoemd lot direc
teur-generaal, chef der hfdeeling drisis-
zoken van hél departement van landbouw
nijverheid en handel ,en had als zoodanig
de leiding v-in de crisisaangelegenheden.
Npdat hij ook uit deze functie ontslag
had aangevraagd, is de heer Schim van
der Loeff nog korten tijd secretjaJfts-
'generaal der Rolterdamsche Bankvefeenii-
ging geweest
TIJDELIJKE AMBTENAREN.
De r_ad van ministers heeft bepaald
dat ingaande 1 April de belooningen van
de op dien datum in dienst zijnde gehuw
de mannelijke tijdelijke ambtenaren moe
ten worden teruggebrtacht tot de bed
dingen .welke hun zouden zijn toegekend,
indiend zij niet gehuwd waren (N.R.Crt.)
Uit Stad en Provineie.
Door de in Zeeland wonende Duit-
schers h. aan het Duitsche consulaat te
Middelburg ter doorzending1 afgedragen
een som van ruim 4 millioen mark, voor
ondersteuning van de noodlijdenden in
het Roergebied Alleen werd 2 millioen
mark ontvangen van de D-uitschers, werk
zaam aan de vliegtuigenfabriek te Veere.
Uit Middelbur g.
Gisterenavond hebben wij een kijk
je genomen op het secretariaat van dc
verleden week door ons aangekondigde
tentoonstelling van Handel en Industrie,
te houden in het Schuttershof vah 7 tot
12 Mei a.s. Konden wij verleden week
alleen nog maar spreken van plannen
voor die tentoonstelling, thans kunnen
wij melden, dat het zeker is dat zij zal
doorgaan Niettegenstaande de circulai
res nog maar enkele dagen uil zijn en
de inschrijving open is tot 18 Maart,
i£ de aanvrage reeds zoo gjroot, dat de
commissie het boven bedoelde besluit
kon nomen. De reeds binnengekomen
inschrijvingen zijn van zeer uiteenloo
penden aard en wijzen er op, dat de
tentoonstelling er een zal worden, die
heel wat verscheidenheid zal bieden.
De commissie kon tevens besluiten on
middellijk over te gaan tot het doen
veranderen van de kolfbaan in een flinke,
geheel met hout afgesloten tentoonstel
lingszaal, met daar voor plaats voor een
zestal stands in een te maken veranda,
de ingang komt dan aan de zijde van de
middenlaan, evenals 'bedoelde veranda
Wij hoorden ook nadere plannen voor
de attractie, die men aan de tentoonstel
ling wil verbinden, maar zulks noj.1 onder
geheimhouding. Voor nu dan voldoende
te melden, dat als ook dit plan kan
door gaan. het iets wordt, dal te Mid
delburg nog niet is gezien.
Uit Vlissingen
De nieuwe politie verordening te
Vlissingc-n is in werking getreden
Volgens de bepalingen van deze ver
ordening zhl voorlaan niet meer in do
gemeente mogen worden gevent dan met
bijzondere vergunning. Hierdoor zal de
bedel-leurderij, waarover reeds zoo her
haaldelijk is geklaagd, kunnen worden
tegengegaan
Het kleedjeskloppen mag alleen plaats
hebben tusschen des morgens 8—
en des avonds 16—11 uur
Door de beambten van de passen-
controle te Vlissingen is aan de
politie overgegeven een man, die naar
Engeland was overgestoken, maar daar
niet was toegelaten, omdat men in hem
een Duilsch. onderdaan zag, hoewel hij
m het bezit was van Engelsche papie
ren. Bij de politie is gebleken, dat de
man m Engeland is geboren, maar dal
hij in den oorlog aan de zijde van
Duitschland heeft gestreden, daar hij'' ge
naturaliseerd whs. De man had zijn Duit
sche papieren te Arnhem achtergelaten
Te Vlissingen is gisteren defini
tief opgericht een afdeel ing vande
„English Association", ten doel hebben
de de bevordering van de Engelsche cul-
luur, in den uitgebreidsten zin des
wioords. Tot voorzitter" werd gekozen de
heer J. G. van Niftrik, terwijl de burge
meester bereid gevonden werd het eei'e
voorzitterschap te aanvaarden
Uit Z u id-B e ve 1 a n d
Op de weegbrug „de Eendracht" te
Wolfaartsdijk werden in het afge
loopen jaar gewogen
6 590.972 KG suikerbieten; 119.910
KG. pulp; 3.993 276 K.G aardappelen,
301 978 K.G. vlas; 516.356 KG mart--
gelworlelen; 147 308 K.G diversen; totaal
120 00000 K.G.
Als bestuurslid werd bij Acclamatie her
kozen S. J Klomp Vz en gekozen, in de
plaats van wijlen J. M. Mol, die 21 jaar
de functie van penningmeester heeft waar
jenomen en in al dien tijd geen enkele
vergadering heeft verzuimd, zijn zoon
M. J. Mql.
Besloten werd- het volgende jaar hel
25-jarig bestaan der genoemde weeg
brug feestelijk te herdenken.
Aan de leden werd 30 pet. dividend
(Uitgekeerd: hel loon voor den weger
werd opnie-uw vastgesteld op 50 pel. van
de ontvangsten.
De heer L. M. Itaamsdonk, die d.d.
10 de^er werd benoemd lot wethouder
der gemeente Baarland heeft bericht
ingezonden .die benoemding ftan te lie-
In dc Vrijdag gehouden jaargadering
an de afdeeling van het Groene Kruis
te Waarde deelde de voorzitter de
heei W. E. de Jager, o. m. mede, dat de
wijkverpleging, samen met Krabbendijke
nu een jaar met vrucht heeft gewerkt.
Door dö wijkverpleegster werden in de
genieepte Waarde over 1922 met Ga we,*6
samen 479 bezoeken gebracht
Hel jjeriodiek aftredend bestuurslid W.
F' de Jager werd herkozen.
Op voorstel van het bestuur der at'
deeling werd aan de vergadering machti
ging gevraagd om samen met Krabben
dijke een afzonderlijke vereeniging op
tc mojen richten ,die beoogt dc bestrij
ding van de tuberculose on wat daar--
mede verband houdt
Na bespreking werd zulks met alge-
mecne stemmen goedgekeurd
Het aantal leden bedraagt 175
Dc werkman L. was gisterenmiddag
in de kunslmestfabrielc te S chore aan
het werk, loeu opeens een massa amo
t» .k naar beneden slorUe, waaronder
als 't ware werd bedolven. .Met groote
moeite en niet zonder gevaar werd hij
uit zijn netelige positie bevrijd. Naar ver
luidt zou een dijheenbreuk geconstateerd
zijn Nog dcnzelfden avond is de >ngc
lokkige naar liet ziekenhuis tc Middel
burg overgebracht
Met de Staatscourant van 12 Febr.
rijn verzonden afdrukken van de akten
betreffende het vrachtschip „Hecópile",
Hans w eert
jaren aan de vereeniging bewezen pn
overhandigde hem als dankbhre erken
telijkheid namens bestuur en leden een
gouden vulpenhouder Dc heer Jonk
dankte in hartelijke bewoording voor
dit huldcDlijk
Hierna werd de agenda afgewerkt van
het beheer over lipt afgoloopen jaar
waaruit bleek dat was ontvangen
f 1521.88 en uitgegeven i 1179.63, aldus
een batig saldo van f 312 25 gevoegd bij
de reserve van vorige jaren een bedrag
vormende van 852.50
De regeling der uilkeering werd be
paald op 15 weken 5 f 1 per werkdag
De peridiek af Ir. bestuursleden, de
heeren A. Maas en L. W van Halst, bene
vens de commissaris de heer W Keste-
loo, worden met bijna algemcene stem
men herkozen. Nadat door dc secretaris
verslag was uitgebracht van de verga
dering van den P. Z. B. v Ziekenkassen,
gehouden te Goes op 29 April 1922,
en na de gebruikelijke rondvraag sloot
de voorzitter mei dank aan allen de
vergadering-
Uit Zeeuwse h-V laanderen W D.
Ook te Nieuwvliet heeft de
heer L. van Ddjk (inplaals van den lieer
Zwagerman ,die verhinderd was) in "de
SLtdsnerberg Vrijdag' een voordracht ge
houden over de vv,aterlc|iding. Voor een
groot aantal toehojorders gaf hij een in
zicht in bel nut voor mcnsch en vee,
oan een waterleiding verbonden, liet ge
sprokene verduidelijkend door lichtbeel
den.
Uil Noor d-B eveland
Vrijdag I I hield de Werkliedenver
eniging „Onderlinge Hulp" te Kort-
gene haar jaarvergadering, en lierdacbt
tevens haar 25-jarig bestaan, waarbij als
bijzonderheid mag worden gemeld, dat
de lieer A. Maas, medeoprichter der
vereeniging, gedurende deze 25 jaar als
voorzitter heeft gefungeerd, wat een
eenigszins feestelijke stemming bracht
onder de aanwezigen.
Toen de voorzitter binnen kwam werd
hij door hot bestuur hartelijke gefelici
teerd, wat door de leden met een ap
plaus werd bevestigd Dc voorzitter
wenschle in zijn openingswoord de ver
eeniging van harte g(eluk, en gaf in bree-
de trekken een overzicht van wat de
vereeniging heeft verricht en wees erop
welk een zegenrijke steun zij is geweest
voor hare leden De vereeniging is be
gonnen met 21 leden en telt thans 115
leden; in die 25 jaren hebben de fn
komsten bedragen f 17286.75, de uitga
van f 16431,25, zoodat pl m. aan zie
kengeld is uitgekeerd f 15 000,
Alsnu bracht de vice-voorziltcr, dc
heer L W. van Halst, namens bestuur en
leden hulde aan den voorzitter voor liet
vele en goed dat bij aan de vereeniging
bewezen heeft
Daarna overhandigde spr den voor
zitter als stoffelijk bewijs van dank
baarheid en hoogachting een gouden bril
in fluweelen etui, waarop een gouden
plaatje met inscriptie.
J Dc voorzitter, blijkbaar aangedaan.
nam het geschenk dankbaar aan, en
sprak zijn innigen dank uit aan allen
voor hel prachtig geschpnk, dat hij niet
1 alleen beschouwde als een stoffelijke
gave, maar levens als Ivevvijs van hoog-
achting, vertrouwen en vriendschap. Dal
de hulde hem zoo ondubbelzinnig werd
gebracht, meende spr. niet geheel en al
voor zich te mogen bestemmen, want
zonder de medewerking van bestuur en
leden zou spr. zeker niet het thans
verkregen resultaat hebben bereikt.
Vooral betreft dit den heer D II. Jonk,
vvien spr. ook in het bijzonder namens
het bestuur dank zegt voor dc vele
goede wenken en steun gedurende velé
KERKNIEUWS.
Maandag, den 19den Febr. zal in
de «alons van de Abdij, daartoe afgestaan
derr den lieer en mevr. Qularies van
Ufforri on meeting plaats hebben, waar
zendeling Bout mededeelingen zal doen,
over zijn arbeid onder tie Papoeas op
Nieuw Guinea Uitnoodigingen zijn rond-
gezonden door ds H Jonker, alliaer
Ds H. van Esseij te Oudelan-
d e heeft Zondag in de namiddaglgod-s-
dieusloefeiiing zijn -25-jarfoe ambtsbedie
ning herdacht met een leerrede naar
Handelingen 26 22a Van alle kanten
waren, naar de Zeeuw meldt, belangstel
lenden aanwezig, onder anderen dc bur-
jenieeslcr, en kerkeraden van Hocde-
kenskerke en Baarland, benevens de pre
dikanten -De Vries van Goes, Elenbaas,
Kalshoven, Van Lindonk en Van Leeu
wen Laatstgenoemde, van Ellewoulsdijk,
richtte een hartelijke toespraak tol den
jubileerenden leeraar, waarop de venieeai-
le op zijn verzoek haren predikant staan
de toezong Gezang 91 3
Een half uur na den kerkdienst kwa
men de kinderen van de Zondagschool
in de kerk tc zamen onder leiding van
het bestuur, en bood een der leerlingen
met een hartelijke toespraak den "pre
dikant een huldeblijk aan, die daarvoor
ontroering dankzegde.
De leerlingen van do gboote-meises-
calechisatic vereerden hun vereerden
leeraar een paar schilderijen in olieverf;
de gemeente Hoedekenskcrke haar vooj"
maligen leeraar een keurig karpet met
toebehooren, en de kerkeraad van Baar
land met den Ontvanger der Diaconie
een fraai inklstel
KUNST EN WETENSCHAPPEN.
Het Natuurk Gezelschap.
Gisterenavond hield voor het Natuur
kundig (Gezelschap de heer dr. I).
Scfhoule alhier eene lezing over het
ontslaan en de geschiedenis van het Ge
zelschap.
Spreker begon met een korte inleiding
waarin bij verleide van de personen, die
in Middelburg hel eerst den sloot hadden
gegeven tol hel samenkomen der beoefe-
u.ars van de natuurkunde en hun be
wonderaars-
In de geschlicdenis van hel natmirk-
Gezelschap alhier, weerspiegeld zich in
°i klein ,die van dc gang van zaken op
natuurkundig gebied over heel beschaafd
Europa.
De komsl in 1729 van Desagulicrs,
reeds jong uit. zijn geboorteland, Frank
rijk naar Engeland overgestoken aldaar
tot een bertoemd natuurkundige opgc
grooid in ons land cn in onze slad, „af
don eersten stoot
Fenüge jaren later richtte dc genees
heer Leonardus Stockc hier hel eerste
Genootschap in de natuurkunde op. Van
dezen nicrkwiaardigen arts gal* dr J. C.
de Man een lcvensbeschrij\(ing, on'gje
twijfeld de mooiste ooit door don eenen
Zeeuwschen geneesheer 'den anderen ge
wijd.
Sloeke gaf hier 12 jaren lang lessen
Na zijn verirek naar Rotterdam waar hij
weer een natuurkundig genootschap op-
jich t let, werden de lossen ondier da
bewonderaars voortgezet onder leiding!
van t.eendert Boramc In den loop der ja
ren kregen deze bijeenkomsten vasteren
vorm onder den naam van „Natuurt
kundig Collegie" en hieruit groeide in
1780 ons Natuurkundig Gezelschap. Dit
was mogelijk door con verschijnsel, dal
iiic.li eveneens overal vertoonde de aan
zienlijken en vormógeuden waren u h
vooi de natuurkunde gaan interesseeren,
mot hen de predikanten Aldus werd
Nov 1780 het Natuurkundig Gezelschap
opgericht
Voorzitter werd inr Johan Adrjaun
de Perre
Spreker schelsl nu de inrichting van
bet Gezelschap,, liet zeer deftige bestuur,
alle hoeren uit de magistraat, en dc „do
ceerende" leden, allen op één na predi
kanten
De besturende leden betaalden con
tributie acht Zeeuwsche rijksdaalders':
do doceercnde leden niet.
Deze laatste gaven him lessen volgens
ie wetenschap van Van Musschenbroek,
sGravesendc Desagulicrs en vooral vol
gens hel werk van den abbé Noliet, dal
zelf in lessen was onderverdeeld
Onder 'de artikelen in het reglement
ord gewezen op dat omtrent de beta-
Ijjhg cener „dood-schuld; door ieder
lo betalen bij hel verlaten van bel Ge
zelscbap, om welke reden dit ook ge
schiedde
atuurlijk gaf dat later veel moeilijk
beden De naam „Natuurkundig Gezel
schap" wordt van zelf door deze eerste
geschiedenis verklaard.
Spreker verhaalt nu hoe het Gezel
schap eerst vergaderde in „de Schutters
hof op de Balans", dc Joris dus, daar
m'iar éép jaar bleef, vervolgens ka
mers huurde, een groote tuinkamer en
een „voor salet", in het huis van Henry
Rabinel in de Noordslraat, om in 1787
een eigen huis te krijgen.
De vergaderingen waren die eerste
jaren zeer deflig; dc heeren kwamen in
hun koetsen aangereden, brachten' in
fiet voorsalel de statige kleedij en ^le
pruik fehcel in orde, en waren dan be
reid in dc groote hiinUmiei; the met
kaar en was vcrlii ft$:iynder het gebruik
van thee en lange pijpen te bcsongrtpe-
ren ov'er de z.aken van 'het gezelschap,
waarna hc! doceercnde lid, meest een
predik, nt, zijn les kon aanvangen.
Hel verdere lot van het Gezelschap
werd voor een groot deel behcerscht
door dc denkbeelden van den voorzitter,
nir Johan Adria tii van jde I'er<"e, Heer
van Nieuw erve. Welzinge en Everswaerl,
plaatsvervanger van den Prins van Oran
je als eerste Edele van Zeeland, genoot'
den tile! van Excellentie en voerde als
bewoner van zijn paleis te Middelburg
en ais bezitter van Westliove en Duin
vliet een vorstelijken staat.
Toch waren hel zijn denkbeelden die
den grooten invloed oefenden
Deze worden samengevat aldus ver
meerdering van de kennis der burgerij
den brcedsl'en zin, en verheffing van
de positie van de vrouw-
Hel eerste uitvloeisel dier denkbeel
den was de stichting van een Natuur
kundig Genootschap der Dames in 1785.
Ook dil Genootschap was zeel" deftig, me
vrouw Van de Perre Van den Brando
was directrice.
Maar vervolgens slichtte Van de Perre
hel Museum Mediohurgense, liet een
grool huis daartoe koopen door het Na-
tuurgezelschap en de Tcekenacademie,
en schoot zeil' de koopsom tol zeer lage
rente voor Hel was het huis „Hel Guide
Vlies", eigendom van den Heer Veth van
Perre, destijds geleucn naast het Gym
nasium
Weldra kwam ook het Zeeuwsch Ge-
noolschap der Wetenschappen in dit huis
Aan het hoofd stelde Van de Perre, na
lang zoeken, Van der Palm, den lateren
hoogleeraar en kanselredenaar, loon no(3
een zeer jonge en weinig' bekende pre
dikant
Weldra was het heele huis in gebruik
zelfs de groote tuin ook. voor de kruid
kundigen
Wal Van de Perre nastreefde was
Volksontwikkeling, door, wat wij nu zou
den noemen, een Volksuniversiteit. Maar
in 1790, juist toen alles zou beginnen,
werd Van de Perre ziek en sliei'L 51
jaar oud.
Mei Van de Perre .'il'ierf de gedachte
die aan de stichting ten grondslag lag
en er bleef niets van aver dan een sa-
menknoopsel van verschillende vcreeni-
gingten in één huis.
Toch verdween de stichting niet, (laai
de opheffing van hel Zeeuwsch Genoot
schap in Vlissingen in 1801 voorgeno
men, werd voorkomenMet al zijn ver
zamelingen trok |liet fénootschap in het
Museum binnen, waar hel kamers huur
de
Na den dood van Van de Perre bood
de weduwe de schepen-schuldbrief op
i het museum rustende aan dc Teelgenaca-
jdemie en hel Natuurkundig Gezelschap
'aan, ter opheffing (lier schuld. Door
'een wrijving tusschen beide vereenijiin-
Igeu word liet Nat Gezelschap alléén
i bezitter; de Teekenacademic ginjg voort
J liet doel der kleine rente te betalen, nu
laan het Nat Gezelschap
1 Deze geschiedenis, veroorzaakt door
Qr/ep. hoofd-en fe/esp/jnA
eueno/s neura/gfe en Vertioud
ne/d Verdwijnen dtrectdoor
nefgebru/te Van
de 50
de or/g/nee/e üerpafei?/ng
met de oranje band
(Ingez. Med
overhaasting tan hel bestuur van het
Gezelschap, zou een eeuw lang druk
kende zorgen bren.cn Weldra treedt de
Geest der Tjjden ook t Gezelschap bin
nen De deflige heeren en de dominéé s
gaan weg; de burgerij treedt binnen Hen
volgen de geldzorgen
Het onderwijl werd in 1797 opge
dragen aan Johan de Kanier, Is e enige
docent, met den titel le< lor Tot aan
rijn dood in 1841 diende .Vader de
Kan terzooals men hem noemde, met
onbezweken ijver en bekwaamheid hei
Gezelschap
Steeds moeilijker worden de tijden, la
1810 verlrok de Tcekenacademie n;u»r
•en c igen gebouw Wel kwamen andere
•erefenigini/eh binnen, maar rij1 heHaldeö.
■venals I Zeeuwsch GenootMhap. s'echts
huur
f ömnris ies benoemd „tegen de kwij-
ning" hadden geen succes
Bijna had het Rijk in 1863 l»el museum
gekocht voor Burgerschool, maar h<el
gebouw werd nigekcit«1'Maar wel kwam
een overeenkomst met liet Rijk lot stand
aarbij de instrumenten van hel (leze!-
hap m bruikleen gingen naar do nieu
we Burgerschool Dil s>af verlichting van
Iruk, want dc instrumenten gaven veel
onkosten, maar tegelijk onl tond --eu
rijd die ja ren lrate duurde en «loer den
teren voorzitter, don beer .1 11 Suij
dors jnel ongeloofelijke taaiheid werd
voerd
Hij slaagde er ten slotte nog iti I88&
in liet Rijk tc bewegen de wegrirnkoude
"est der instrumenten tegen een hoor
lijken prijs te koojien
Hel herdenkingsfeest op 2'» Nov l8è->.
werd in intiemen kring gevierd. Voor
■en grooter feest ontbraken geld e«
'uimte.
Hel souper, dal het l'ee-tje ite.slooL
werd als gast bijgewoond dorr dr II-
Japiksc, nu ons eerelid en gelukkig m
volte gezondheid! Hij hield in 1879 zijn
eerste lezing vo- r het gezelschap
De laatste 43 jaren brachten de op
heffing van het Genootsebfip der dame*
1887 dal al jaren bng schijndood was
geweest
lu 1888 ging hel Zeeuwsch GeuooL
schap het museum veriaten.«en nu werd
de last al ie zwaar voor t gezelschap
In 1S89 werd hel museum verkocht
aan den lieer van Kinschoten voor zijn
kostschool Het gezelschap b'iii rde nu
nog eenige kamers in hel vroegere eigen
huis En in 1899 veriiet hel gezelschap
het museum Med io burgen-e dal eenige
jaren later zelf ook werd afgobrokea.
Het einde van zooveel verwachting
Maar bewijs van den linantieelen last
van gclioiivv en instrumenten kon hel
gezelschap nu al zijn inkomsten wijden
aan de lezingen, die de lessen gingen ver
vangen De dames vvcTden toegelaten,
het ledenaantal steeg, de contributie daal-
het ledenaantal steeg, de vonlvihutie
daalde
Aldus kwam hel gezelschap lot zijn
huidigen staat
Spreker besloot met een beM-liouwiiig
omtrent hel werk van Van te Perre,
waarin hij zag een poging' een volksuni
versiteit te stichten bij welke poging
van de Perre zijn lijd z'-ó ver vooruit
was dat de kans op slagen z.llijd klem
moest zijn Zijn vroegen dood en 'ie re-
volulie (leden de rest
Maar (och hoeft dit voor de toekomst
niet al' te schrikken voor samenwerking
luss'ehcn Nat. Gezelschap en Zceuvvsrir'
Genootschap waar het gaal om do bevor
dering der wetenschappen.
Ten slotte vraagt spreker- wat is er
over van liet Gezelschap van 1780/
Ilij antwoordt niets Althans uiterlijk.
In waarheid bleet' de ziel, de beslaa»t-
grond van bet gezelschap de vvensch' om
1c naderen de ondoorgrondelijke en ver.
heven macht die in de natuur alles be-
heerschl. en l<el verlangen have welle»
te leeren kennen.
