FEUILLETON.
ifflte
8 IJ VOEGSEL
ifiën*
iste
BioneoiancL
IEII' .ujm
3TAM
0.-
0.-
0.-
:it en fri|ire
|r ons.
bakkeci
)SKIW.
reree:
I en
tgenootJigG
Vrijdag n
de Mjelk-
de Malrkt
PlaateeMjk
llburg
Id, Oatd,
-5 regtós,
ïoogei
dzaal.
>nd 8 au»-,
tker: Zen-
Guinea.
>or kinde
|er gelelde.
I
men ttfema
dag ver-
IDUSCMA,
>17.
lercuUi
elendg
FEU.
Ir. BOUW-
|g bij Kou-
hunr e@n
bnberjJ,
K 207.
)PPE,
Lauiteap,
ii oi ie~
sir, 180.
lain, in de
bureau
t Monster,
(udekesfe
IGEN
ele K 206.
den Boer,
VAN
Woensdag 8 N°v- ^22, No. 264.
I>B BEGROOTING VAN
HlfjOHELBüRG.
We-hebben vroeger al eenigp der
voornaamste cijfersi gienoemd, en daaruit
weet men reeds de gunstige factoren in
de gemeeutebeg^ooting! v(oor '23:
een batig slot over 1921 van meer dan
f 68.000, terwijl in de beide voorafgaande
jaren telkens een nadeelig) saldo wjas te
boeken;
een daling van den sluitpost der ib^rotor
tinlg, n.l. het bedrag dat opgebracht mjoetj
worden dotor den Hopfd. Omslag, van
f 540.000 in het loopende jaar tjoit
f 430.00 voor '23, een vermindering dus
niet f 110.000.
Toch moet men niet uit die twee pos
ten de conclusie trekken, dat het ver
schil tusschen die f 110.000 minder H. O,
en dat batig saldo van f 68.000 ^nu ver
klaard zou worden dloor een vèrlagjing
van de gewone uitgaven.
Integendeel. Als mten blij de beoordee-
lingj van het eindcijfer der hoofdstukken
buiten beschouwing laat het verschil in
opgenomen kasleeningen, die in 1922 hóo-
ger waren dan in 1921, dan is er op de
gewone uitgaven niet veel van verminde
ring te bespeuren, althans geen in ver-
inüudering tot groote bedragen, Waarte
genover verscheidene posten van gewone
uitgaven staan die verhoogd werden.
Wel wijst het hoofdstuk XII der uit
gaven (.eldbelegging .en andere buiten
gewone uitgaven) vo|or 1922 een bedrag'
aan van f 146.108.82 en voor 1923 v,an
slechts f 3000 (deelname in het kapi
taal der Bank voor Ned. gemeenten,)
taaar we vreezen dat op de rekening
voor 1923 voor dat hoofdstuk een veel
hooger bedrag zal blijken te zijn be
steed.
Immers daarop komt vpor 1922 vpor
een post van f 16.608.02 volar kosten van
werkverschaffing ter bestrijding yan werk
loosheid, en van f 11.500 vloor steunver-
leening' aan uitgetrokken werknemlers Van
de „Vitrite Works". Voor 1923 staat niets'
geen cent uitgetrokken volar uitgaven van
dien aard. Is er iemand zoo optimistisch
om te verwachten, dat de malaise zoj-o
spoedig zal zijn verdwenen, dat de ge
meente zal kunnen volstaan met de vpr-
hoosing van de subsidié aan het Bung.
Armbestuur van f 76.000 op f 87.500'?
Op datzelfde hoofdstuk staat vfaor
1922 uitgetrokken een bedrag van
f 96.300 vodr delging van kasten van
verschillende uitgaven waarvoor tijdelij
ke geldleeningen waren aangegaan, en op
't voorafgaande hoofdstuk' der aflossin
gen staat'nog een 'bedrag vian f 38.341
voor gedeeltelijke afljogsinigj van de tijde
lijke leening van 1' 73.500 voor den dienst
van 1920.
Dat is santen f 134.641, en de dienst
'22 kim die exlra-aflossing dragen olndat
het oen faveurtje had van f 183.941 als
uitkeerin™ door hel Rijk van een gedeelte
van de opbrengst der oprloigjswinsthtelas-
ting.
Dat faveurtje heeft 1923 niet. En toch
heeft die begrootinig de eerst®! betalin
gen te dragen van 1' 20.585 aim rente, en
f 14,320 aan aflossing der in het 1 oppen
de jaar opgenomen leening i\ 5s/t pCt.
van f 358.000.
En eindelijk heeft dat hoofdstuk nog
een piest v.an f 22.000 voor veTbeteri tig
der singels. Is er in 1923 geen enkel
werk van depgplijken aard te verwachten?
Die dingen tesamen geven aanleiding
tot de vraag, of de uitkomst van 1923
wel zoo gunstig zal zijn alsl mien uit de
ze begrooting zou opmaken.
En er zijn bij de inkomsten eenige pos
ten die dat nog sterker doen betwijfelen,
nl'. de raming der opcenten op sómmige
Rijks directe 'belastingen.
Dat de veertig opcenten op gebouwd bij'
grondbelasting gelijk geraamld werden als
in de voorgaande jaren, is zeker gerecht
vaardigd. En ook dat de nieuwe schat
ting voor Personeel de raming der 50
opcenten deed stijgen van f 31.682 in
1922 tot f 35.000 over het vólgende jaar.
Maar we hebben mtet verbazing gele
zen dat B. en Ws. de 48 opcenten
op de dividend- en tantième-btelasting
die voor 1922 staan geraamld op f 9597,
voor 't yplgend jaar hebben geraamld op
nog méér, n.l. op f 11.011. Als eenige
toelichting leest men er bij „Geraamd
naar hetgeen over het dienstjaar 1921
vermoedelijk zal worden ontvangen",
precies dezelfde term1 die ook 'bij1 vtPr
rige begrootinigen bij dien poist stond,
miet een Ander jaartal. Die opbrengst over
1921 staat nu genoteerd als' f 11.859.
Maar.... hebben B. en Wj dan nog nooit
iets gehoord van ingezetenen die aan di
vidend en tantième thans véél minder
ontvangen hebben dan in vorige jaren?
En hebben ze niet gelezen in de bekep-
kónde maandstaten der Rijksmiddelen dat
de opbrengst dier belasting in negen
maanden reeds met 9 millioen daal
de, nl. van 20.7 millioen in het vorig
jaar tot 11.5 in de eerste drie kwartalen
van dit jaar'? Dat is bijna de helft. Toch
ramen B. en Wi. de opbrengst nog
f 1600 hóógter dan in de vorige 'begropr
ting.
En hebben ze ook npg niets gehoord
van de verklaringen van den Minister
van Financiën over daling van het cij>-
fer der vermtogens?
Toch staat votor honderd opcenten op
de vermbgensbelas'ting, als „geraamd, naai
de vermoedelijke opbrengst", uitgetrok
ken f 29.000, hoewel de opbrengst over
1921 was f 23.532.
Er zijn nog geen gegevens van de rijks
belastingen beschikbaar die een antwoord
kunnen geven op de vraag hóe het met (dó
opbrengst dier 'belastingen en dus mtet de
gemteentelijke opcenten in h®t volgend
jaar zal slaan.
Maar de werkelijkheid die we omi ons
heen zien, en de verklaringen van den
Minister van Financiën, doen toch sterk
betwijfelen of de werkelijke opbrtengst
gedekt zal worden door deze optimis
tische ramingen, die trouwens lijnrecht
in tegenstelling zijn mtet wat in andere
gemeenten, Amsterdam voortop, gedaan is.
Men heeft daar die ramingen aanmerke
lijk lager gesteld.
Misschien vinden sonimigien, dat de
bedragen dier daling gering zijn verge
leken 'bij 't eindcijfer. Het belang zit
hier echter in den geest van de opstellers,
die de slechte kansen niet mteetelden.
En als die slechte verwachting ook
voor Middelburg mjocht uitkomen, dan
krijgt deze mooi-kloppende [begroeting een
gat, dat pog vergrojot zal jworden, Wanneer
dezelfde malaise hier uitgaven voor 'Werk
verschaffing en steun verleening vordert,
waarvoor niets is ui (getrokken
Behalve dan nog dat moet worden af
gewacht of het reeds vastgestelde hef-
fingspercentage over 1922—1923 werke
lijk opbrengt wat ervan verwacht weid.
VAN RENÉ BAZIN,
Lid van de Fransche Academie.
UIT DE PERS.
Lichia|miell5jke oefe
ningen.
Onder het opschrift: „Is er noodzaak'?"
schreef de Standaard in een driester.:
Enkele dagen geleden verscheen in
de bladen een publicatie van het Ko
ninklijk besluit omtrent de lichamelijke
oefeningen. Wie dit besluit las, kreeg
den indr.uk alsof men aan het ministeriel
van Onderwijs denkt, dat het Rijk en de
Gemeenten nog zwemmen in het geld.
Terreinen moeten worden ingericht
cursussen gehouden, subsidie^ worden
in grooten getale toegezegd. Het is een
regeling', zooals men die enkele jaren
geleden mteer zag, maar waarvoor de tijd
thans toch 'wél voortij mag worden ge
acht.
Wij vragen, of er noodzaak is, omi den
opzet voor de lichamelijke oefening als
nog door te zetten. Het nutige möet voor
het noodige wijken.
Het zou ons niet verwonderen als de
publicatie van deze regeling met al haar
verplichte uitgaven en subsidies ïn breer
den kring pijnlijke verbazing wekte.
En o.i. zou het verstandig zijn, als men
al dat moois ging opbergen tot later.
KUNST EN WETENSCHAPPEN.
NatuurkiUF Mjg Gezelschap te
M. Jdelbu'rg.
Maandagavond hield' vopr het Natuur
kundig gezelschap de heer J. K. Budde
uit Utrecht een lezing] over zijh reis naar
Brazilië. De lezer iieeft zijh gehoor ver
gast op een jg]enoegelijfc verhaal van zijn
reis naar Brazilië met het Schoone zeer
kasteel de Brabantia van den Koninklij'-
ken Hollandschen Lloyd, welk' schip
thans in Du^tsidhe handen is overgegaan.
In Plymouth trof hem1 het groote aan
tal (700) postzakken van Duitschland votor
Zuid-Amierika. In Vigo, Lissablon en Las
Palmas werden uitstapjes g|ediaan. Behal
ve merkwaardigheden op plantkundig ge
bied werden door spreker jook aardigje
bizonderheden over land en vpflc mee
gedeeld.
De (beschrijving van de boot met ide
luxe waarvan de reizigers konden ge
nieten, maar vooral die vhn den weel-
derigen tropischen plantengroei in Bra
zilië, speciaal in Rïo de Janeiro, dat dpior
spreker met het Paradijs werd vergeld-,
ken, zal bij vele aanwezigen den lust
hebben doen ontstaan deze reis eens te
ntaken, maar de prijs vpn f 3000 voor
een enkele reis zal voor de móesten wél
een 'beletsel zijh om' aan djt verlangen
te voldöen.
De plantengroei in Brazilië ïs zoo weel
derig, dat met een minimum' van mbeite
groote (oogsten worden geleverd. De be
volking is er achterlijk; misbruik van kof
fie en sigaretten ondermijnt de gezond
heid.
Behalve rijke plantengroei is de vlin
der- en vogelschat schitterend'. Een
exemplaar van een kolibri en een vlinder-
verzameling kon de aanwezigen een flauw'
denkbeeld geven van de in dat land he8rp
schende kleurenpracht
Aardige bijzonderheden van enkele plam
ten en dieren, als van het diamgntplantje,
het schietende kanonniertje, de mieren
die de cecropda verdedigen tegpn een
andere mierensoort, die de blaren van
deze plant gebruikt voor het aanleggen
van sehimmeltuinen, die voedsel 'bieden
voor de jjongten, konden dienen iOm de
belangstelling van het gehoor vjoor de
kennis van de wondere planten- en die
renwereld te wekken, waartoe ook niet
weinig het enthousiasme van dezen 'be
kwamten plantkundige meewerkte.
Wie eenmaal de tropische plantengroei
gezien heeft, wil ze weer ziteu, maar toch
doet daarna het natuurschoi»n van ons'
eigen land ook weer aangenaam aiap. Dit
was het slot van sprekers bbèiendte voor
dracht, die werd opgeluisterd dotor vele
lantaarnplaatjes, w.aiarvan een der laat
ste was een 'kijkje in het spoedig vojor
weiland plaats makend suiisterveen met
bloeiend wolgras.
Een langdurig hartelijk applaus was de
dank vóór de leerzame (onderhoudende
voordracht.
0
11).
o
Drie dagen gingen voorbij en Quéverne
kon veronderstellen dat Marie die lee
hjKe woorden die zij had gezegd zou ver-
gieten zijn nfcar den vierden dag no*
vroeg in den morgen zeide zijt
- Gij hebt tijd gehad om la Buissoa-
ue haver te voeren, span dus na den raid-
•teg in, dan kan ik met mijn dochter en
taSjn goed langs, den weg van Mousterliu
•aai mtoeder 'terugkeeren
Ik heb het overwogen, zeide de va-
der mi gij kimt uw eigen wil doen zoo-
gewoon zijl te doen.
h.j ging hoen en droeg den knecht
*p tegen twee uur den char a banc's, san
te spannen en er (maar een bank in te
IcgScn oindat er bagage mee te nemen
i V3!' Le uur "i den wagen op-
Eden alles wat aan Maric behoorde in
derdaad zeer weinig: w.at linnengoed,
tauten m een doos wat vaatwerk, een
rhat Meederen de wieg en Jeanne Marie
«portretten cn schelpen. Zij had ook
-d" paneelen van hun ledikant willen
inteenemen, maar Quéverne verzette zich
daar tegen;
Dat behoud ik. Ik wenseh dat mijn
kind al'> Wij terugkomt, tenminste iets
van U in tniijn huis weer vindt!
Zij gaf toe. Was zij misschien heime
lijk bewogen door dezen wil 'die mpl
den hare in tweestrijd was m|aar om een
reden van teederen aard? Quéverne
mocht dit gelooven, want zij zeide, met
de hand op het blinkende hout:
Ach ik wie zal hier in dit huïs
nog aan linij denken tenzij om het te be-
toe-uren dut ik er ooit ben binnengetre
den?
Zij ging het eersvl in het rijtuig'. Zij'
wist niet wie haar naar Kerjan zou bren
gen. Tot haar groote verbazing wasj liet
de Vader. Hij had zijn werkkleeren aan-
gehouden, hij die zoo tiwtsclh was als hij
naar anderen ging. Vóórdat hij op de bok
kloön, keek hij om. Hij wilde zien, of
Marie ook gehechtheid toionde aan al
die dingen die zij achterliet en of zij het
geluk van de eerste tijden vaarwel zeide.
Zoo even scheen hel of zij in tranen zou
uitbarsten. Hij zao nu niets meer dan een
jonge moeder gebogen over het kind dat
zij op haar knieën hield en in Waar ar
men sloot.
Maria
Verwonde!d richtte zij liet hoofd op
Zie daftr staat in de staldeur de
knecht, dis u zoo dikwijls heeft gediend.
Het vitte mutsje boog iels voorover
Lij wijze van groet.
-- Zie nog eens olm naar de meid die
verdrieL heeft olm het kind.,. Kijk nog
een's nsar het huis dat gij niet weer zult
zien. J
Zij was vernederd en zij groette niet
uiteer.
De Loer greep met één hand den rand
van de kast van den char a bancs vast en
voordat hij nog was gaan zitten, keerde
is. Buivsonne, die wist dat hij het was
olm en reed in draf weg.
Hij hield haar wjat in tooim] vanwege de
diepe sporen reed onder de takken déir
kastaajebooim|en door, langs de nïeulwe
hofstede van Kerjouah, volgde den onef
fen inet gras btegiroeiden kronkelenden
weg, die tusjschen de akkers loopt en
naar den weg vgn Mons;tei'lin afdaalt.
De :zfs|a'nd naar de boerderij van Ker
jan is niet ver. De konijnenvangers al
leen kunnen den weg in rechte lijn over-
Ktimmen. Men moet tot Fpuësnan stijgen,
dan een anderen groenen wtejgl helmen en
op de hofstede .aankomen aan de zijde
waar hét huis, geen enkel r&atan had waai
de boomgaard en de stookoven stonden
en de !met riet btedekte paardenstal. Ma
rio kon tusschen de bootmten door nu
het hakhout niet al te hoog stond, de
verschillende dingen van haar ouderlijk
huis zien, Imlaar geen een ervan m!et vreug
de. Zij zag er tegen op daar weer 1e ko
men ,te midden van het personeel dat er
niet verwittigd wgs. en onder elkaar fluis
teren zoude Achter de stroomlij ten over
hel uiterlijk van de erfgename van Ker
jan Marie Lanio de vrouw van een ver
oordeelde na drie jaren en vier maanden!
Gedenkschriften van
Keizer Wilhelm.
Feiten en personen 1878—1918, met
portret en handteekening van den schrij
ver. Geautoriseerde vertaling van Dr. Ch.
F. Hage. -Amsterdam v. Holkema en Wa-
rendorf.
„Men mag tegenover den keizer staan
zooals men wil, de persoonlijke weder
gave en zelffcteleefde geschiedenis miag
niemand voorbijgaanOp veel wat ge
béurd is, wordt een nieuw licht ge
worpen, en dit zal een volk duidelijk
maken, met welke ontzaggelijke moei
lijkheden de werkzaamheden van een
regeeringspersoon gepaard gaan. Tege
lijkertijd zal echter dit door den keizer
persoonlijk geschreven werk, waardoor
hij! vrij en open, zonder eenigten tus&chen-
persoon tot zijn lezers spreekt, ervan
getuigen wat de keizer voor zijn volk
gedaan en gewild heeft. Het welzijn van
zijh volk en zijh rijk was het doel zijner
handelingen."
Ziehier de woorden waarop: dit in
elk! geval interessante boek op de voor
pagina wordt ingeleid.
En hiermee wordt tevens de aard van
den ihhoud aangegeven, een greep van
het vele uit dit bewogen leven,- een „ik
heb gedaan wat ik kon, wat ik juist
achtte, hier en daar ook een „es ist
nicht wahr", veel een „ik heb 't niet
geweten". Maar daartegenover ook ner
gens een „Pecteavi", nergens een erken
ning van begane fouten, ook niet van het
putliceeren van het bewuste interview
in de „Daily Telegraph" in 1908, juist
10 jaar op den dag af voor de groote
catastrophe. Maar wel wordt daarbij op
de fout van den kanselier von B ulow
gewezen. Ook het Krügertelegram, na
de Jameson-raid heeft de keizer niet zelf
gewild, tn'aar is hem' opgedragen.
Dit wat twee groote feiten, waarbij
de naam van keizer (Wilhelm in het ge
drang kfwlam, betreft, Vóór den oorlog.
De hoofdopzet tot dit hoek is natuurlijk
geweest een „Oratio pro domo", een zelf
verdediging tegen de vele aantijgingen
van den man, die toch zeker de onpo
pulairste van de wereld in de vier oor
logsjaren genoemd kan worden.
Niet alleen van keizer van Duitschland,
als symbool van Pruisisch militaïrïsme,
maar ook als mensch. Geen, van wie zoo
talrijke, en zoo laag ,en dikwijls ook
lai'-beleedigende carricaturen zijh verscher
nen. De algemeen© woede in de Entente-
landen en in een groot deel van het
neutrale buitenland Was tot hem ge
keerd, en niemand misschien die besefte
dat daardoor de Duitsche keizer in elk
geval als een persoon, een figuur werd
gequalificeerd.
Juist omdat hij iemand was (wijl ge
bruiken den verleden tijd over Wilhelm
van Hohenzollern als keizer), móest het
lusstehen hem en zijn eersten kanselier V,
Bismarck misloopen. „Ikzag1 meer en
meer in, dat ik eigenlijk geen staatsmi
nisterie ter mijner beschikking had, maar
dat de heeren uit langdurige oude ge
woonte zich beschouwden als de ambte
naren van Prins Bisün'arcfc", dat wtas voor
iemand die zich zelf eëh richting hed ge
schapen, die regeeren Wildé, en niet
geregeerd 'Wilde worden, ondoenlijk- En
daarnaast moest hij toch pok, zooals al
dadelijk op pagina 6 te lezen staat: „(be
wandelen den weg der schikking en ver
effening^ die in het algemleen mijn weg
geweest is, zoo in de binnen!andsehe als'
in de buitenlandsche politiek."
De volgende hoofdstukken behandelen
's keizers samenwerking mtet de opvol
gers van Prins Bismarck: Caprivi, Hohen-
loke, Bülow, Vpu Bethmann Hollweg',
waarvan de 'beide eerste nog uit de
„Bismarck-school", en de eerste vooral
veel van diens tegenwerking te leiden
had. Daarop volgen zijh verhouding tot
zijh biedeWedkens aan het Bewind, wat hij
gedaan heeft voor wetenschap en kunst,
zijh verhouding tot 'de kerk, tot leger
en vloot, olm1 dan te komen tot de oor
logshoofdstukken. het uitbreken van den
alleen teruggekeerd. t
Queverne met rechte houding de oogen
gericht op den wetg die voor hem lag,
sprak niet. Hij hield .eensklaps het paard
in, op de plaats waar een karreweg', die
recht op de hofstede uitloopt en een
deel van het goed uitmiaakt, zich in den
g'rooten weg oplost.
Ik zal nu niet verder mJeegaau zeide
hij, gij zijt nu toch 'bijna terugbezorgd en
als gij uw spullen djaargmds lieb't afgela
den hebt gij mftiar te zeggen: „Hu la
Buissonne! Terug ngar je baas'" en zij
zal nsar mij terugkomen.
Zij bedankte. -Toen hij van de bok was
geklomtmen reikte zij hem zelfs de hand
die hij een oogenblik' vasthield.
Diat wisp het afscheid. Marie trok aan
het linker leidsel en zij die hlaar de plaats
zagen oprijden, dachten dat zij gek was,
omdat haar gelaat doodsjbleek zag, haar
oogen strak voor zich uitstaarden en
omdat zij niet antwoordde.
'Onbewegelijk stond Quéverne verbor
gen achter het kreupelhout op den weg
te wachten. Een gpruisch van stemimen,
waarin slechts Weinig woorden te -on
derscheiden waren, ging in de zwoele
luchL langs hem heen. Hij hoorde iemand
vlcekeu. Voetstappen klonken op de stee-
nen van de binnenplaats. Toen volgde
een stilte alsof alle levende wezens van
de boerderij in het huis, waren gegaan en
een kring vormden om Marie en Jeanne
Marie. Vervolgens, kwam de merrie miet
het leege voertuig achter zich aan, naar
den Kruisweg teriig.
oorlog.
De stelling, die de keizer daarin ver
dedigd is natuurlijk: Duitschla-nd heef?
geen schuld aan den oorlog. Immers
om een der argumenten te noemen: 11a
(de keizer) was in de kritieke dagen
in de Noorsehe wateren, dat doet toch
geen monarch als hij op oorlog bedacht
is. „Men zag den opdoemenden oorlog
niet," staat er verder woordelijk, „omdat
het Dept. van Btuitenlandsehe Zaken met
zijn „surtout pas d'histoires dtoor de idéé
van den vrede k tout prix dermate gehypt-
notiseerd was, dat het uit zijn bereke
ningen den oorlóg als Cuogelijk middel van
de diplomatieke kunst der Entente vol
komen geschrapt had en 't mitsdien de
teteekenis der oorlogsverschijnselen nipt
op de juiste waarde schatte."
Neen: de Duitsche regeering heeft' in
1914 wel mteer niet gezien, bij het begin
van den oorllog. Of niet willen zien. De
keizer haalt aan als bewijs vian Duitsch
land'» onschuld de „Vergleidiende Ge-
schichtstabellen'
Allemaal feiten en uitlatingen van voor
aanstaande personen. Feiten, die waar
schijnlijk wel juist zullen zijn, maar die
voor een plbjectieve beoordeeling natuur
lijk onbruikbaar zijn, wegens; eenzijdig
heid. En hèt groote feit, wn Duischland
tegen zich heeft en tegen zich zal hou
den waarom zorgde de regeering te Ber
lijn niet voor een minder hard ultimatum
near Belgrado? Daarover geen woord. Ook
niet, dat Duitschland wij hebben het
met eigen oogen er iets van kunnen aan
schouwen volkómten slagklaar was.
Ook met, dat de kleinste plaatsjes aan de
Belgische grens reusachtige stations heb
ben!
De oorlpgsoperaties! laat de keizer ter
behandeling over aan militaire deskun
digen. Over de „oorlogsgruwelen" isf hij!
heel kort. Geeft slechts een paar staal
tjes wat hij' deed ter bevestiging van
monumenten en gebouwen. Maar naast
deze twee bladzijden hieraan gewijd, zijn
de. boekideelen getuigenissen uit BÓjgië,
van gruwelijk vandalisme! Die zijn met
een paar keizerlijke beschermingsmaat
regelen niet goed te praten!
Het „nieuwe", een onthulling in dit
boek is de zgn. Gentlemen Agreement,
een geheim verbond Van Engeland, Frank
rijk en de Ver. Staten tegen Duitschland,
en dat 'de vredesstap van den Raus in
den zomer van 1917 geschied ist op:in
stigatie van den keizer. Tragisch is daar
op het gedeelte over het einde van
den oorlóg, en den troonsafstand. Ook
hier weer: bSj dit laatste en mteést sma
delijke échec, het is de kanselier, die
de schuld (krijgt, Prins Max v, Baden,
die op eigen gezag den troonsafstand had
afgekondigd, al wilde de keizer alleen
£.1> keizer van Duitschland, niet als
koning van Pruisen. De vlucht was liet
offer, dat de keizer het volk bracht vóor
ean zoo gunstig mógelijke vredesvqór-
waarde. Het lezen van deze mleOst som
bere en schrijnende uren uit het lCven
van dezen m'an laat niet nti veel indruk
te maken. Juist misschien door den som
beren toon, waarin het gesteld is.
Het hoofdstuk: Het vijandelijke en het
neutrale gerechtsrol interesseert ons
niet mieer, hoewel de keizer in veel ge
spatieerde woorden zijn opinie weergeeft.
Die ikiwestie is van de baan; niemland,
die er aan deiikt, dep ex-keizer voor
een gerechtshof te dagen.
En dan: de schuldkwestie, die weer in
een afzonderlijk hoofdstuk behandeld
wordt.
In het voorstuk worden de staten be
handeld, met wie Duitschland in oor
log raakte, d. w. z. de drie grootste
Engéland, ter wille van de handelspoli
tiek, Frankrijk om' de revanche, Ruslanri
om redenen van bdnnenlandsche politiek
en om aan de Zuidelijke Zee le geraken.
Het wordt alles samengevat in de wei
igewaagde hypothese: De oogmerken d%-
Entente konden alleen dooi- oorlog, die
van Duitschland alleen zonder oorlog
worden bereikt. Naief haast wordt gewe-
Iets mfinder datu een half uur later was
de pachtboer wee!" thuis.. De ïnlteid zag'
hem1 als naar gewoonte la Buissonne uit
spannen en zij hoorde hem zeggen:
Men kan toch nog veel doen al ia
men moe!
Zij Waren dus gescheiden zij die had
den willen isaanenlevende Vader, Pierre
en Marie. Op dit oogenblik waren zij in
twee huizen en een gevangenis. Dé zo-
;mer 'deed de te Velde s,taande haver rij
pen m de schrale akkers van Cham|pdo-
lent, mts ar de hand van de huisvrouw be
gon mten binnenshuis te mistsen.
De moeder van Marie had haar doch
ter ter egge vonden ,m|aar verdrietig',
Rechts denkende aan hetgeen had kunuten
zijn en als begraven in het verleden
W-aruit de stem der levenden haar niet
altijd kon dóen opstaan. Pierre schrééf
niet- hij was verloven en de Vader die
zooals hij imjaar minder merkbaar en
hiee.r beheersiclit, een hartstochtelijk ge-
mföed bezat zeide; „Men zlal hem nooit
terugzien, ómidat de jongen te trol'sob
is om zich in het dorp te verioonen." 1
Hij kende zijh kind goed Tegen het
einde van Augustus had hij' zicili naar
Quimper laten 'brengen en vandaar had
hij met den trein een lange reis gemaakt
tot aan la Roche-surf-Yon om! zijn zoon
een half uur te zien In "de spreekcel
van de° gevangenis.
Vóór alles echter, strenger en recht,
vaardiger dan anderen, wilde hij eerst
ingelicht Sworden over de twist en de
aanleiding: „Wie van u béiden heeft om -
