D. DE JAGER Jr's
Dankbaar voor haar herstel.
A<£vepten.ti&n»
Juwelier I. WM H H OOG
Levering van Medailles op elk gebied.
JAN JAARSMA HAARDEN.
Reukelooze Petroleum Kachels.
JVfepeeniging
Voor dat zij Lydia E. Pinkham's Plantaardige
tabletten had gebruikt, was Mevr. Penkey
ernstig ziek.
hel breedst ontvouwt: op toneelgebied. j
vb. j. M. VAN KERrïPEN ZONEN,
Langedelft B 138 - MIDDELBURG.
TELEF. ïNTERC. 237,
Eigen Atelier voor reparatiën en Graveer-lnrichting.
IJZERHANDEL
LANGE DELFT.
Uitgebreide sorteering geëmailleerde en zwart met nikkel
Amerika lersche en Godin
MODERNS VULKACHELS.
Gegoten en geëm. KEUKENFORNUIZEN.
In een vochtig klimaat
zijn droge muren een
eerste eisch van hvgiëne
Een huis met schelp
kalk gemetseld is een
droog huis
nvan Nederlandsche m
Schelpkalk fabrikanten
Leiden p
v.:
Meermalen bekroond.
Wilt gij uwe jonge Kippen
spoedig aan den leg hebben,
der FIRMA K. MEERTENS Jr.
Overal verkrijgbaar.
De kosten van elke voorstelling zijn
buitengewoon hoog gestegen, want Ojolk de j
tooneelspelers hebben, evenals de thea
terarbeiders, hun minimumtarieven; de
prijzen der plaatsen zijn geweldig ge-j
stegen, een groot deel der Berlijnsche be- j
volKin'g kan hen feitelijk niet meer beta- j
len en des ondanks hoort uien niets j
van bankroet of sluiting, doch slechts van
nieuwe vestigingen en ondernemingen.
Nu, tegen den len October, zijn niet (min
der dan 3 nieuwe looneelondernemin-
gten met ernstige literaire bedoelingjen
nieuw gevestigd. Waar men vroeger reeds
kon zeggen, dat in g|een andere stad lei-
wereld zooveel ernstige kunst voor het
voetlicht kwam, als in Berlijn, is hierin
nu feitelijk geen verandering gekomen.
Het is, alsof alle tooneetgtebeurtenissen
zich verdubbeld en verdriedubbeld heb
ben.
Van de nieuwe stukken, die tot nu
toe opgevoerd werden, voerde ons één
terug naar den klassieken tijd vian de
Nederlandsche kunst: „De bruiloft van
Adriaan Brouwer'' van Eduard Slacken,
•welk stuk in den Staatsschouwfourg; werd j
opgevoerd. Hel thema is de eigenaardigje
figuur van den genialen schilder, die zóó
verzonken raakte in de onderwerpen van
zijn schilderkunst: de woeste herbergen,
aironkenmansigezelschappen, landloopers
:en dergelijke, dal zijn leven er i'n on
derging.
Uit den poel van dit gezelschap wordt
Brouwer door rijke v oreerdei's en kunst
vrienden ,gered en gevoerd naar de op
wekkende en voorname atmbspheer van
een welgesteld huis, waar hij bovendien
gebonden wordt door de bekoring van
een jong meisje. De Bohémien keert te
rug in de zekerheid van de burger
lijke samenleving. Maar hij' houdt het niet
uit. Van de rijk voorziene tafel vlucht ihij1
weer terug' in de met wijn bezwangerde
atmospheer-der herberg, terwijl heiii toch
ook hier het leven van zijn vroe
gere vrienden walgt. Opnieuw klampt
- hij zich vast aan de plaats, waar een
geregeld toestaan en een teedere liefdé
hem wenken. Iiij wil een streep zetten
onder hei verleden, wil met de uitverko
rene in het huwelijk treden. Doch op
den bruiloftsdag krijgt den duivel hem'
weer te pakken en half dronken komt hij'
in een dwlaas hans worst-cos tuum' binnen
tuimeien Mj de verschrikte bruid en de
jfeeslelijke gekleede gasten. Dan is de
breuk niet meer te herstellen, en Adriaan
wordt teruggestooten in net milieu, waar-
uit hij gekomen is. De opvoering van
deze tol nadenken stemmende tragi ko
medie boeide bijzonder door de kunstig
Weergegeven tooneelen uit 17e eeuwseh
Nederland. Op het Berlijnsche tooneel
zag men scènes, die 'werkelijk de beroem
de schilderijen van Brou'wter, den over-
moedigen leerling van Frans Hals, nabij
kwamenIn een acte wil de held van het
stuk, als hij tol zijne schrik vernomen
heeft, cfat een van zijn drinkebioers het
lijk van zijn jonge vrouw voor anatomi
sche doeleinden verkocht heeft, de doode
uil de collegezaal redden. En voor de
oojgen der toeschouwers vertoont zich,
als het doek opgaat, de groep van den
professor niet zijn studenten, het is
alsof Rembrandts „Anatomische les" lot
leven gekomen is.
Een belangrijk deel aan de nieuwe op
leving in T Berlijnsche loonneelleven
hebben echter de Russen. Steeds ster
ker Wordt de stroom van kunstenaars, die
uit de sovjetrepubliek naar Berlijn ko
men. Russische balletten verschijnen,
Russische cabarets worden geopend. En
nu is de vader en leider der Russische
tooneelkunst, Constintin StanisLavski met
zijn schaar van getrouwen, hierheen ge
komen. Voor eenige jaren doble hij voor 'l
eerst in Berlijn op om de onvergelij
kelijke capaciteiten van het Möskous.che
kunstenaarslhealer hij "t uitbeelden van
mensehelijke lotgevallen voor onze ver
baasde blikken tc vertoonen. De pogingen
die destijds van Slanisla'w'ski uitgingen zijn
niet vergeten. Wij weten dat de g'roole pe
riode van den Rerlijner looneel-toove-
naar Max Reinhardt, ondenkbaar is zon
der den invloed van de Russen. Stanis-
lawski's terugkeer is nu zooeven hier
met geestdrift en gejubel gevierd." Voor
zijn voorstellingen kan men slechts met
de grootste moeite een plaats veroveren.
Een schitterend gezelschap van men
sehen uil alle landen en streken vult
den schouwburg'. De Duitschers, de Ber-
fijnevs zelf, vormen slechts een klein
contingent daarvan.
hebben, luisteren in gespannen aandachf dit arme land niet alleen uitsterven, miaar
naar deMekmeholieke melodieën van hun jdaarbij tevens.- een nieuwe oorlog. Met
dichters. Aller -oogten zijn vochtig. En mathematische zekerheid kunnen wij dan
tenslotte komt er (aan de toejuichingten
geen einde. Men huldigt de kunstenaars,
mten omlarmt pn omhelst hen
Maar ook de onnetcekenende, meer pi
kante en „biet voor jonge mteisjes, ge
schikte" stukken z'ijn helaas in dichte
zlwermen lot ons teruggekeerd, Dit be
denkelijk ig|enre nestelt zich naast de ern
stige kunst en neemt steeds dreigender
omvang aan, waardoor het inderdaad
den goeden naam van Berlijn op kunstge
bied dreigt te schaden. De nieuwte rijken,
de oppervlakkige genotzoekers, die het
geld hel venster uitwerpen en het
moet 'gezegd worden ook dc meer- j van den ander ligt.
wij
voor de kinderen der thans levende
Franschen een nieuwen oorlog voorspel
len.
Het is evenzeer gevaarlijk voor den
wereldvrede indien een land te weinig'
fkinderen heeft als wanneer het er te
veel heeft. Heefl het er te veel, dan
werpt het zich op zijn huren. Heeft [het
er te weinig,', dan werpen zijn buren ;zich
op hem. En het allerergste gevaar isfds
deze beide tegengestelde gjevallen zich
voordoen tegelijkertijd in twee aan el
kander grenzende landen, als liet ledig
van den een lokkend naast het te vol
Het
niet tc. igelooven met welke
elegante de Russische emigranten hier
optreden.- ZeLden heb ik zoo kostbare
pelsmantels en paarlsnoeren hijeen ge
zien. En zchfcn ook zoovele mooie vrou
wen en meisjes. Men gelooft in Moskou
ol" St. Petersburg, in Kiev of Odessa
te zijn. Overal hoort men de weeke klan
ken der Slavische tongval. Wat niet
Russisch spreekt, spreekt Eagehch.
W uit Stanishvw'ski is op de doorreis naar
Amerika, en de Amei'ikaansche kolonie
in Berlijn heeft men hier reeds mtet reus
achtige bloemstukken ontvangen, die den
foyer van liet Theater versieren De Rus-
.sen spelen hun historische stukken', e.
v. „Tsaar Feodor' die door Boris, Gu-
dunow verdrongen werd en alle .weel
derige bonte pracht van T barbaarsclie
Oosten bloeit voor ons op. Of zij spelen
hun moderne, toestand juist in de mees
terlijke uitbeelding van droomerige, ver
langende, vervloeiende stemhïingenvan
de kleine zorgen en liet leed van den al-
ledaagschen mensch zijn zij
onvergelij
kelijk. De toehoorders hier in Berlijn
de vaderlandloojzen, die hun land verlaten
derheid der B uitenlandsche. fiezoekers, van
Berlijn zijn zoo ingenomen mtet deze
schunnige dingen, dat daarmede maar al
te igoede zaken worden gedaan. Men
heeft zich dikwijls afgevraagd, hoe dit
verschijnsel tegen te gaan is. Zonder
pharizeïsme moet ieder toch yenschen,
dat deze stortvloed van dubbelzinnighe
den, dwaasheden en onbehoorlijkheden
tenslotte eens. een einde zal nemen. Maai
de revolutie heeft de censuur afgeschaft
en (melj recht, omdat zij maar al' te vaak
de ernstige en groote kunst hindernissen
in den Weg wierp en nu staat mten
machteloos tegenover de brutale onge
geneerdheid v,an vuile moppen, en half-
naaktheden.
De vrecemdeling', diemaar Berlijn komt,
en die 'maar al le gauw naar deze soort
v,an amusemtent verwezen wordt, moet
echter niet verg'eten. die hier een verach
telijk en verfoeilijk bedrijf gedreven
wordt, dat met het eigenlijke karakter
en wezen v,an de Berlijnsche kunst niets
te elpen heeft. Maar dat het zoo niet lan
ger gaat, is de algemeene opvatting. De
politie probeert het mtet een verbod ach
teraf: „'Wegens verstoring der openbare
orde"; de rechtbank met aanklachten
„wegens cm luchtige handelingten". Doch
ook dat helpt niets. Bovendien pakt de
overheid meestal de verkeerden aan, ver
grijpt zich (aan kunstwerken, die slechts
Mj vreesachtige gemoederen aanstoot ge
ven, en laten juist de werkelijk aanstoot
gevende ongemoeid. Het publiek moet
zich tot innig "behoorlijkheidsgevoel, lot
wlare zedelijkheid opvoeden en zoo te
gen den vloed van vuiligheden een dam
opWterpen. Dr. MAX OSBORN.
o
HET UITSTEKVEN VAN FRANKRIJK.
(Van onzen Parijschen correspondent).
.(Nadruk verboden).
Parijs, 1 October.
HeL Parijsclie dagblad Excelsior bevatte
dezer dagen een kaart v,an Frankrijk, die
me deed denken aan de lichaamsTem-
(peratum-diag[ramine h welke men tegen
den muur speldt boven een ziekbed. Ge
ziet er op', in wit en zwart, het tfiozaiek
der departementen wier bevolking sinds
lien jaren is toegenomen of afgenomen.
Op een afstand lijkt deze kaart een
doodsbrief. En terecht, want het is in
derdaad een overlijden, dat zij' ons be
richt: het overlijden van Frankrijk.
Hel is als een schoon gielaat waarop-
de (kanker voorlvreet. De zwarte vlek,
die de departementen aanduidt welke
in tien jaren 'meer dan een tiende hunner
bevolking hebben verloren, overdekt heel
t midden van de kaart en strekt zich gut
naar het Zuiden tot aan de Alpen, naaf
het Westen tot in Normandië. De rest
is gepointilleerd, hetgeen beteekent, dat
de ontvolking minder clan 10 pCt. be
draagt. Blank, om aan te -geven dat het
aantal inwoners is toegenomen (en te
denken, dat de kaarten van de andere
ginoote landen van Europa geheel blank
zijn! Blank zijn slechts vier of vijf plek
jes rondom Parijs, Lyon, Marseille en
Nice. Daar is de bevolking vermeerderd,
dank zij den vreemdelingen, die er zich
gevestigd hebben.
Het record der ontvolking heeft het
departement van de Maas, dat een vierde
heefl verloren zijner inwoners. Maar de
Marne met 16.6 p-ct., de Boven-Alpen
en de Beneden-Alpen mei 17 pCt„ de
Ariege met 15 pet- de Correze, de Lot,
de Tarn-et-Garonne, de Lozere mtet
meer dan 14 -pet. alle, -de Ardennen, de
Boven-Loire met 13 pet. zijn er ook [al
weinig schitterend aan toe. Het depar
tement van Seine-et-Oise met zijn toe
neming van li. 7 plet. kan op zijn eentje na
tuurlijk niet de balans in evenwicht
houden.
Voor het oogenblik vermindert het aan
tal Fransehen slechts met 200.000 per
jaar; terwijl in 1921 in üuitsehland
695.000 menschen meer geboren werden
dan er stierven. Alleen ik wees er
reeds op- de steeds toevloeiende vreem
delingen, die zich blijvend in Frankrijk
(lees: in Parijs) vestigen, zorgen er voor,
dal het totale bevolkingscijfer niet ach
teruitloopt en verleden jaar b.v. nog' met
117.000 toenam. Doch wat beteekent dit
tegenover de toewas van Duitschland?...
We hebben langen tijd gesproken van
een „zieken man" in Europa. Dat was
de Turk, die trouwens nog onlangs heeft
blijk gegeven van een zeer respectabele
vitaliteit- De ware zieke, lijdend aan cle
eenige ziekte waaraan men sterft (want
men houdt op le bestaan), het is de
Franschman.
Te Tours zijn in de afgeloopen week
voor de vierde mlaal de goedgezinde man
nen bijeengekomen, die Frankrijk van de
ze ziekte zoeken te genezen: het vierde
Congres de la Natalité. Als zij niet -sla
gen in hun taak (en ik bef) Vb fcen [zeer
harcl hoofd in), dan beduidt id'at voor
In Duitschland worden ongleveev per
jaar 1,600,000 kinderen geboren. Een
millioen zes honderd duizend monden om
le voeden. Dat maakt lichtingen van
700.000 man, aangenomten, daf er twee
honderd duizend kinderen sterven op
jeugdigen leeftijd. Daartegtenover zal
Frankrijk tegen 1940 nauwelijks 100.000
jonge soldaten per jaar kunnen stellen.
Men kan aan het Frankrijk van 1940 den
oorlog' voorspellen met precies dezelfde
zekerheid als men een lawine voorspelt,
wanneer men de sneeuw zich ziet ophoo-
pen tegten een berghellinigj.
Ja, het zal niet eens duren tot 1940.
Want niet alleen dat er niet genoeg kin
deren (geboren worden, Frankrijk heeft
ook het record van de sterfte. Volgens
een statistiek, opgemaakt in tien verschil
lende departementen uit alle hoeven Van'
het land, sterven er elk jaar 23 Fran
schen op de duizend, terwijl er op [lit (zelf
de aantal slechts 14 Duitschers sterven
(en 13 Nederlanders). Het verschil laat
zich gemakkelijk verklaren: een volk dat
zich al te langzaam vernieuwt, telt wel
dra een te groot aantal grij saards en [be
jaarde 'menschen. Zoo verliest mten hier
op- de kwaliteit en op de kwantiteit, [bei
de. Het Fransche volk is niet alleen (Run
gezaaid, het wordt meer en mteer een
volk van oude menschen.
Natuurlijk zoekt mten 'ijverig- naar mid
delen om aan -dezen lcatftstrofalen toe
stand tegemoet te komen en het aan
tal geboorten op te voeren, of althan's de
bevolkin-g van Frankrijk op peil te hou
den. Aan (gjoede raadgevers ontbreekt het
niet. Op het congres te Tours werden
allerlei -min of meer radicale maatrege
len voorgesteld. De een zocht het Sn (be
scherming van de ongehuwde Moeder,
aan wie hij een „vie de chateau;-wil (ge
ven (wie zal dat betalen?....) en de ach
ting van het groote publiek. Een ander
kwam mtet het p-ractisoli meer uitvoerba
re denkbeeld (het is trouwens niet be
paald nieuw) om de gezinnen mtet veel
kinderen belangrijk te bévoordeelen op
het belastingbiljet. Weer een ander
drong er op aan, Om-, althans, op het plat
teland, het eerst'igieboorte-recht in te
voeren en het gtelijk-o-p deelen van alle
kinderen af te schaffen, dat voor den
boer die zijn huis en g'oed niet Versnip
perd wil zien een reden is o-m het bij
een zoon te laten. En een vierde eindelijk
had een pracht van een idee en zeidwing
eenvoudig alle vreemdelingen, die zich
in Frankrijk vestigen zich onmiddel
lijk tela ten naturaliseeren. (Waarom niet
elke vreemdeling die er tangter dan 24
uur verblijft?)
Ik zou 'wel eens een aardige kleine en
quête willen instellen. Praten is heel
mooi en raadjg|even is nog mooier, (maar
zooals het met alle dingen van het
leven is, zoo is Wet ook hier: 'tlpniolodf
ste 'van al is doen, zelf doen Uk (zou
wel eens aan alle leden v,an het 'Congres
de la Natalité een voor een willen yraj-
gten: „Hoeveel kinderen hebt u?" En dan
het totaal aantal kinderen deelen door
het totaal aantal congressistenIk durf
haast wedden, dat we dan komen tjot een
breuk tusschen de 1 en de 2. Iets imeer
dan 1; iets minder dan 2.
Ieder van deze prijz-enswaardigte pro
pagandisten heeft als vader natuurlijk een
(geldende reden waarom hij kan zeggen
„Let alleen op mijn woorden en niet op
mijn werken". Ieder hunner wenschl u
en anderen een klein (of glroot) dozijn
tje telgen toe, en meent zelfs dat ge
ernstig te kort schiet in plichtsbetrach
ting en vaderlandsliefde, wanneer het
aantal uwer zoontjes cn dochtertjes niet
met twee cijfers geschreven wordt.
Maar zoolang de zeden algemeen zoo
zijn, dat niet alleen de man doch ook
de vrouw een betrekking] bekleedt en uit
werken gaat; zoolapg -het grootste deel
der „kleine luyden" gedwongen is in een
enkel vertrek tye leven slaapkamer,
salon huiskamer en kinderfcaknier lege
lijk - en zelfs in de dorpen en tuinen
schaarsch zijn, doch de vierde en vijfde
verdiepingen talrijk; zoolang de huisei
genaars niet willen verhuren aan gezin
nen met een kind en zelfs vele hotels
de gélukkige ouders aan de deur zetten
wanneer 0,'t kindje binnenkomt"; zoolang
trouwen op jeugdigen leeftijd uitzonde
ring' is, en regel dat fde man jeerst „zijn
leven leefl"; zoolang de toekomst troei
bel is en de. moeders haar zonen groot
brengen voor de mitrailleuse en het ver
stikkende ig|as- zoolang zal in Frankrijk
waarschijnlijk wel het cijfer der dooden
dat der nieuw|gjeborenen blijven overtref
fen, en zullen de lichtingten kleiner wor
den, elk jaar.... conjg'ressen en moties ten
spijt.
In het tegenwoordige Duitschland wor
den ik noemde het cijfer reeds
1,600,000 kinderen geboren per jaar.
Weet ge hoeveel er verleden jaar in
Frankrijk ter wereld kwamen?Even
300,000. LEO FAUST.
Gouden Zilveren Wepksn,
Horloges en JkPmbandliorloges,
ALLEENVERKOOP DER ALOM BEKENDE ECHTE
A
Vraagt gratis brochure van
prof. J. v. d. KLOES met
mortelsamenstellingen
I t
voedert dan
W alchersch
Ochtend voed ei
Het heeft een hoog licht verteer
baar eiwit en vetgehalte, en is
lager in prijs dan vele andere
merken.
Na de geboorte van mijn kindje bleef ik
lijdende. Soms was ik zoo zwak en zenuw
achtig dat ik het niet kon verdragen mijn
kleine te hooren schreien. Ik slikte verschil
lende geneesmiddelen echter zonder resultaat.
Eindelijk raadde een kennis mij aan Lydia
E. Pinkham's Plantaardige tabletten eens te
probeeren, hetgeen ik deed en nu ben ik
totaal genezen. Ik ben dankbaar voor uw
wonderbaarlijk geneesmiddel en gij kunt van
mijn attest naar goeddunken gebruik maken.
Mevr. John Penkey,
R. 3, Box 6, Ottowa, Ohio.
Lydia E. Pinkham's Plantaardige tabletten bevatten geen narco
tische of schadelijke bestanddeelen en zijn op het oogenblik bekend als
het beste middel tegen vrouwenkwalen. Als gij een dergelijke medicijn
noodig hebt, waarom neemt ge dan niet eens een proef? Indien
deze tabletten bij Uw eigen drogist niet verkrijgbaar zijn, schrijf
dan onder inzending van bet bedrag aan de firma B. MEiNDERSMA,
Den Haag en gij ontvangt omgaand het verlangde.
Prijs der tabletten f5.per flacon.
Verkrijgbaar bij de voornaamste drogisten.
Te Middelburg by Firms SGHULTE Co., LangeDelftH 2, PAUL VAN SLUIJS.