tittkpk Cal
BIJVOEGSEL
Binnenland.
Woof mij alleen*
FEU ILL ETÖN,
;3.,
Q&aöeröag 5 Jan. 1922, so. 4
„Ja",
YAH Dl
RESCOUWINGEN VAN DEN
VRIJHEIDSBOND.
Het gister vermelde ooncept-program
van de Vrijheidsblond wordt nog aange
vuld door de volgende besidióuwingenj.
Het maatschappelijk, geestelijk en fi
nancieel overwicht is ook in Nederland na
den wereldoorlog zoodanig verstoord, dat
slechts diep besef van den ernst van
den toestand kracht zal vermogen te
geven uit den nood te geraken.
De begrippen klassenhaat en klassen
strijd hebben zich door voortdurende
aanhitsingen ztao in veler geest vastgezet
sn veler geest zoodanig verbitterd1, dat
vergeten Wordt, dat boven klassenver
schil, volk s saambjoo r igheid staat.
Een uitsluitend materialistische opvat
ting van het lejrejti. heeft bij yeleb
de hooge waarde vaii het geestelijke en
godsdienstige op den achtergrond gedjrou1-
gen, tol schade van het beschavings
peil en de zedelijke kracht .der be
volking. Ook 'de gemeenschap behopyt
,aan den geestelijken wederopbouw aan
stonds krachtig de had te slaan.
De kiasten van de o;verheidsi-
bemoeiingen zijin in een tijd van
schijnbaren opbloei zoo geweldig geste
gen dat reedfe meer dan een deirde ge
deelte van het totaal volksinkomen aan
belastingen moet worden opgebracht,
waarmede de grens Waarbinnen een ge
rónd economisch leven onmogelijk is,
niet alleen is bereikt, dfcch verre over
schreden. Zpnder krachtig ingiijpen
dreigt deze verhouding in de naaste
toekomst nog veel ongunstiger te worden
en zullen de belastingen voor alle klas
sen ondraaglijk worden
De Lager Onderwijswet blijkt
in baar uitvoering te leiden tot zöór
üanige kosten, dal deze dopr de natie
niet kunnen worden gedragen.
Hpewel de steun vopr woinjingt-
bp.uw van overheidswege-met honder
den milltoenen in de afgelooipen jaren
begrijpelijk was, kan daarmede niet pp
de tegenwoordige wijze Wprden voort
gegaan op straffe van de staatskas geheel
uit te putten en lerens de oplossing van
het vraagstuk der volkshuisvesting voor
lange jaren onmogelijk te maken.
Door liet steeds verder ingrijpen van
overheidswege in leven en bedrijf, blijft
het aantal a m bj t e n a r e n onrustba
rend stijgen, terwijl vermindering daarvan
dringend uoodig its.
Hoezeer wettelijke regeling vafn
den ariiei d s tij d een eisch van! staats
beleid en maatschappelijken vporuitggnfe
zij, blijkt de praktijk der Arbeidswet 1919
thans in een tijdperk van ongekende in-
'.inking tot buitengewone bezwaren te
teideu. De wettelijke arbeidsduur is in
Nederland korter dan érgejis anders 'in
de. wereld en wordt nergens zoo forma
listisch toegepast Mede door de stroeve
arbeidswetgeving heeft dp builenlaudsche
concurrentie een grooteh vp-orsprpng igje-
kregen en ondervindt zij daardoor ppi
onze eigen markt bescherming!. Alle klas
sen der bevolking worden daardoor ge
troffen en tal van ondernemingen wnpdjen
aldns bemoeilijkt in djen thapls, mede door
het valuta-vraagstuk, z|op zWiaren strijd
vopr liare bestaansmogelijkheid.
Studeerkamerstelsels, als sijp'ci al ista
tie en bedr ij f sraid'e n systeem
doen de 00gen siuitep vopr het feit,
dn! hel tegen hel belang van rite maat-
door ANDRÉ GORTHIS.
"©autoriseerde vertaling van W. E. P.
V
2b;.
Het was een joud huis in de smalle
Rue Trois Faucons, met een romaansche
deur, waarvan de klopper twee ineenge
strengelde slangen, voorstelde. Het be
hoorde aan een antiquair "Chavère, die
een winkel had b'ij 'Saiiit-Agricol en hier
zijn bergplaats. De kamers hadden vloe
ren van 'zwarte en witte tegels en 'stpn-
den vol met kasten, klokken, tafels bo
ven op elkaar, stoelen omgekeerd boven
■op fauteuils en bij het binnenkomen zag
men niets dan ééh rapeenhooping van
glimmende paneelen en d|of verguld, een
verwarring van gedraaide en gebogen
pooten, terwijl van de plafonds kleine
lustres afhingen met stoffige kristallen
en kerklampen met zilveren of tinnen
engeltjes, waar alle glans af was.
Maar op de eerste ótage stonden
twee kamers met daarnaast een keukentje
leeg. De oude geschilderde plafonds en de
groenige kleine venslerruitjes van vroe
ger waren er nog en ze gaven uitzicht
Schappij is, hadeelig voor die welvaart
van welke klaasse ook, als niet ruim
baan wprdt gelaten ajan den particulieren
(ondernemingsgeest en dj© (geestkracht van
den enkeling.
Een samenleving waarin i eder 'de hem
toekomende plaats op economisch terrein
inneemt, kan slechts dioor geleid(et-
lij, ke verbetering van het te
genwoordig maatschappelijk
stelsel wónden verkregen. Een der eer
ste voorwaarden hiertoe is, djat bij .werk
gever en werknemer, pok dopr g|e>oaf*
ganiseerd overleg in d$e daarvoor vatbare
bedrijven het inzicht wordt verstrekt, dat
den werknemer als onmisbaren metier
werker in het voor tbr engimgsproces een
gerechtvaardigd deel in de opbrengst van
het pipducl toekomt en d(oor medezeg
gingschap in arbeidsvoorwaarden en be
ter begrip der bedrijfstioeslanden het ver-
trp.uwen wordt gewekt, dat de bloei van
het bedrijf pok yopr hem een eerste le
vensvoorwaarde is en opk hem metter
daad ten goede komt. Dopr wettelijke
maatregelen wprde het economisch le
ven beschermd tegen machtsmisbruik van
belangengemeenschappen.
Behoort eenerzijds aan de sociale wet
geving krachtig te wjö'hien voortgebouwd!,
anderzijds moet worden gebroken met
even omslachtige en kostbare als te
dwingende ovei'heidsipjnengjng, op dit
terrein.
De v er 1 ek e r r ing a we t ge ving
behoort te worden herzien epj vereepj-
vjoudigd, wgarbïj moet vaarden gestreefd
naar regelingen, voortvloeiende uit de
samenwerking van gpoepeni van werk
gevers en werknemers met slechts cionf-
trpleerende taak ygn den stajat.
Een bloeiende 1 an d'- en t uinboju w
is voor de economische ontwikkeling van
het hoogste belang. Formalistisch ingrij'-
pen en uniforme regelingen leiden op
dit gebied meer npg dan elders tot ver
starring, Waai" misstanden ten deze be
staan, behporen deze dppr gemeenf
schappelijk overleg der groepen te Wpr
den tegengegaan.
De industrieele en handeldrijvende
middenstand is zpowel voor pro
ductie als distributie een onmisbare fac
tor in onze samenleving. Wel verre van
haar socialistische gedachte te moeten
verdwijnen, dient hij zich beter te kun
nen (ontwikkelen en bewegen.
Nederland behoort in vertrouwen op
de toekomst van den Vplketijbóó'd tof
zijne ontwikkeling en tot iedere poging1
lom tot be pier king ya 11 de bewa
pening te geraken met alle kracht bij
te dragen. Hoewel een beperkte, doch
goed uitgeruste weermacht voorshands
n(og niet kan worden gemist om Neder
land te behoeden vopr een oorlog en
pm ons grondgebied te fiapldhaven, is
ook ten deze een verlaging' van de bud
getten een eisch vara noodzakelijkheid
Aan de a Ch t er s t eljlin g van de
vrouw worde een einde gemaakt en
de wettelijke ppsitie, vopral der getrouw
de vrpuw worde verbeterd.
De maatschappelijke beteekenis van
het inpeders ch,ap koine p.a. tot uit
drukking in een ruimere uitbreiding van
de bestaande mjöederschapiszorg in den
vorm van eonsultatie-hureaux, kraam-
vrouwen-klinieken, kraam verzorging, en
móedercursussen. ï)e moeders ch apsver-
zekering met haar önvennijdelijken na
sleep van ambtenarij en premievfije mtoe
derschasuitkeering, die het steunen olp
den Staat dóet toenemen, Worde uitdruk
kelijk afgewezen.
Opk in deze zorgelijke tijden mag niet
wórden vergeten, djat wetens1 cliajp
en kunst factoren zijn tot behoud 'van
het vólk en verheffing van het geestelijk
leven. Aanmóediging en steun van staats
wege worde daarom als plicht be
schouwd.
Hervorming ypn het ondejr-
wij s teneinde dit meer te dpen beant
woorden aan de eischen van het piracti-
sche leven is dringend gebóden. Eind
doel behoort te zijln, dat ieder de (ontf-
wikkeling verkrijge, die hem geschikt
maakt voor de plaats in de samenleving',
(welke hem uithfooifde van .zijn aanleg;
en bekwaamheid toekomt. De verlaging
op< een diepen vodhtigen tuineen bree-
de steenen trap Voerde vandaar naai"
de benedenverdieping.
Cliayère wilde ons deze kamers wel
verhuren en wist ze met behulp- vanj
eenige meubels uit z'ijh bergplaats in
twee uur tijds bewoonbaar te maken.
Hij zette er een directoire bed, grijs
geverfd met een blauw randje, een ma
honiehouten tafel die groot genoeg was
om als eettafel düenst te doen, een ge
beeldhouwde commode uit Aries, een
kast uit Aix, eenige stoelen, twee arm
stoelen, waarvan de overtrekken hier en
daar gaten vertoonden, waaruit paarden
haar en strootjes hingen. Voor de ramen
hing hij damasten overgordijnen die wan
neer ze dichtgetrokken waren dporweven
schenen met blauwe, lucht, zoo versletep
en doorschijnend' waren ze. En ten slotte
deed hij mij een vróuw aan de hand, die
mij wat linnengoed kon bezorgen en eeai
andere, die mij aan vaatwerk hielp.
Ik was den heelen dag met dien man
in de weer om 's avonds alles voor el
kaar te hebben. Fabien dwaalde door de
stad rond. Hij kwam terug toen het
donker begon te worden en ging, zon
der naar iets te kijken, in een armstoel
bij het raam zitten. Het stond open. Een
heerlijke herfstgeur steeg -Op „uit dat
sombere tuintje, dat tusschen hooge
muren lag en waar de laatste rozen
van het peil van het onderwijs en dó
nivelleering van de schoolprogramma" s
mede als gevólg der nieuwe Lager Onder
wijswet staan dit dioel in den weg. Her
ziening van de wetgeving op „dit punt
is derhalve allereerst noodzakelijk. Op
voeding van het kind „voor zïjta -taak in
gezin en maatschappij sta hierbij op dep
voorgrond.
In 0<o,st- en W; e s t-I of dj i worde
gestreefd naar eene harmonische omtf-
wikkeling van alle bevolkingsgroepen;.
Onder behoud van den bgrad met liet moe
derland wórde aangestuurd op geleider
lijke invoering van. zelfbestuur in Nederr
landsch Opst-Indië, waartoe de bevolking
dioor verbetering van haar ecojnpimisChe
pOsitie en verheffing van haar geestelijk
peil dient te wórden opgeleid.
Vrijheid, vrede, arbeid, samenwerking
en gevoel van veraniwOolrdelijkheid zijln
de -onmisbare factoren vopr .den) weder
opbouw van de maatschappijl "Zonder
deze zal het beschavingspeil ernstig
Balen.
DE BEZUINIGING EN HE DROOG
LEGGING DER ZUIDERZEE
De minister van .Waterstaat verklaart
in zijn M. v. A. tot zijn leedwezen uit liet
het .Voorloppig Verslag te ontwaren, dat
zeer vele leden zich met dje strekking
van de webontwerpen moeilijk konden
veïeenigen.
Op tal v-an voor het overige produc
tieve werken moest worden bezuinigd};
aangezien deze werken welke vloor het
o-vergroote deel reedjs zijn aangevangen,,
ten slotte toch to.t stand moeten komen en
het totale bedrag .djat met hun voltooiing
gemoeid zal zijn nu eenmiaal toch zal moe
ten worden besteed; komt de bezuiniging
neer op verlangzaming van het tempo,
van U'tvoering. Deze vertraging in tem
po is d,an altijd nog beter dan het geheel
achterwege laten van productieve werken
of opschorting van den aanvang van uit
voering omdat dlaardopr de achterstand
200 groot zou worden djat, wanneer de
toestand van de schatkist het werken met
volle kracht wederom zou gedoogen het
tekort niet meer in te halen zowblijken
te zijn.
De minister kan derhalve niet inzien
waarom ook wat de afsluiting en de
drooglegging dhr Zuiderzee betreft niet
soortgelijke handelwijze zou behooren te
worden gevolgd. Alle beschouwingen lioe
waardevol op zich zelf worden ter, zijde
gesteld djoior het feit dat de schatkist
den last dje met een normialen voortgang
der werk zaamheden gepaard zou gaan
niet kan dragen.
Invloed op dje werkloosheid kan een
vertraagde uitvoering wel is wia,aK hebben,
doch naai" het den minister voorkomt ,1
niet in die mate als men zicli djat gewoon
lijk voorstelt. Bedacht moge imlmers wor
den djat, in het bijzonder wat den in tie
eerste plaats aan de ordje zijnden afsluit
dijk betreft djit werk van het uiterste
bellang in hoofdzaak dpor speciale vlak
heden zal moeten wordjen gedaan die niet
in zoo groot aantal noodig zullen zijn.
"Wanneer men zich de zaak aldus zou
voorstellen dat b.v. igrop-te aantallen werk-
lopze veenarbeiders textielarbeiders of si
garenmakers hier desnoodag een
emplooi zouden kunnen vinden zalmen
bedrogen uitkomen. Daartoe zullen de
werken geen gelegenheid bieden.
HERVORMDE (GEREFORMEERD)
STAATKUNDIGE PARTIJ.
De Hervormde (Gereformeerd;) Staat
kundige Rartij hield te Utrecht gisteren
een algemeene vergadering die wegens
ongesteldheid van den Voorzitter ds. Gra-
vemeyer van Amsterdam gepresidjeerd
werd dioor den heer Hagen van Amster
dam die een rede hield pver de verhou
ding tusschen Kerk! en Staat en het stand
punt der partij uiteenzette.
Onder d'-e aanwezigen waren de Kamer
leden Snoeok IlenkemaUs en Ankerman
die aan d,e discussie over de rede van den
voorzitter deelnamen en het beter acht-
raog bloeiden. Fabien was nog meer ont
daan en ongelukkiger dan hij er den vo-
rigen dag had uitgezien. Prikkelbaar en
zenuwachtig merkte Fabien op: „Dit hol
ruikt naar Vocht en naar rotte blaren,
't Zal wel niet erg gezpnd zijd hier te
wonen. Enfin
Ik mompelde zacht: ,We zijn hier
immers niet vfoor lapg
Hij zweeg. Iets Luider voegde ik er bij:
,Is hel niet?"
,Maar daar weet ik immers niets van"
zei hij „dat weet ik niet..."
Misschien zuchtte ik of maakte ik een
kleine beweging. Misschien ook had ik
de onvoorzichtigheid hem aan te kijken.
Ineens keerde zich zijn geprikkeldheid,
die langzamerhand "de vorm werd,
waarin zijn ellenjde zich uitte, tegen mij
en achterdochtig, bijna hatend viel hij
uit:
„En nu verder hóud je je mond, je
vraagt me niets meer. We zijh hier. Goedi
Dat is genoeg Maak je nu maar niet
druk over andere dingen. Ik wil over
niets hó.oren. Ik verbied je ergens over
te spreken. Geen Woofd, versta je me
geen vraagnooitnooit Geen
(woord I"
Koortsachtig èo dreigend schudde zijn
hand heen en weer: „Geen woord
nooit'"
Ik echode: „Neen.,., neem vnooit!"
ten diat Öe p&rtjj in Üe Ciir. HiMoHsehe
Unie voor haar inzichten opkwam.
De voorzitter bestreed dit standpunt en
noemde het Chr. Historisch program te
vaag vooral met betrekking tot de ver
houding tusschen Kerk en Stapt. Het gleeft
niet voldoende waarborg dat de partij op
de bres zal staan vóór dp volkskerk en te
gen het vrije kerkendoni.
I11 huishoudelijke vergadering werd
daarna beraadslaagd over de uitgifte van
een orgaan en de verder te voeren propa
ganda.
KERKNIEUWS.
De kapel te Breskeens.
-Toen in 1914 zoo meldt men uit IW.
Z. Vlaanderen aan die Msb. en in alle
gemeenten vpn ons zoogenaamde vierde
district militairen werden, ingekwartierd
of barakken voor nen werden gebouwd
werd er -0. a. te Br es kens om in de
geestelijke behoeften der talrijke R-oomseh
Katholieke militairen te voorzien een hou
ten kppel opgericht terwijl de zielezorg
werd opgedragen aan den hier te lande
Ver toe venden Belgischen pater Wulfi.ngh
die bij een Roiomsch ingezetene zijn in
trek nam. Ma,ar niet alleen de militairen
mlaakten gebruik van de kapel ook die ka
tholieken uit Breskens en dezen omtrek,
die kèrkelijk ingedeeld waren bij Groede
en Hoofdplaat profiteerden van de gele
genheid om op Zon- en feestdagen v-oor,
zioover de ruimte dpt toeliet de H. Miss
bij te wonen. Nadat in 1918 dp wapenstil
stand gesloten Was vertrokken dp militai
ren en met hen de pater. Het bleek ech
ter dat in dp vierjarige periode der bezet
ting de katholieken dpr genoemde ge
meenten die veel nadpr bij de kppel dan
bij hun parochiekerk woonden zoo ge
woon geraakt waren in de kapel de 'H.'
Miu giaan hporen dat met toestemming
Mgr. den Bisschop van Breda de kapel
die eenigszins vergroot werd instand
bleef en een pater Capuoijai uit Sluiskil
met. de bediening werd belast.
Thans heeft het bestuur van den pol
der op wiens grond de kjapel staat, aange
zegd djat met 1 Mei a.s. de kapel mloet
zijn weggeruimd en zitten dp katholie
ken daarover in zak en assche. Wapr ech
ter zooveel voor de buitenlandisehe Mis
siën wordt geofferd, en hier inderdaad'
van een biniienlandsch Missiegebied mag
gesproken worden ziet men verlangend
uit naai" een gunstige beslissing van den
Bisschop op het verzoek om toestemming
te verleenen de houten kapel te mogen
verplaatsen naar een door de gezamen
lijke katliolieken te koopen of te huren
terrein onder voortdurende geestelijke
zorg van een pater Capucijn Rector (zoor
iajlsi te Veere) of anderen geestelijken lier-
)der waord|oo(r v,an het Bisdom geen gel
delijke offers zonden worden gevorderd.
e—aa—g—B—mbm
KUNST EN WETENSCHAPPEN
Z e e u w s c h G e n o 011 s c h a p
dei" \Vet e 11 s ch appen.
In de gisterenavond! gehouden bijeen
komst van bovengenoemd Genootschap
werd door den heer J. N. Pattist een le
zing gehouden over: Een en ander over
den trek der £alzburgsche emigratie haar
Zeeuwse!)-Vlaanderen.
De aanleiding! tot jdieaa trek was de gec
lopfsvervplging in Salzburg, waar van de
16e eeuw af stille gemteenten Van Èvan-
gelischgezinden waren, die als nijvere
onderdanen werden verdrogen, totdat de
aartsbisschop, graaf Firmian, hen in 1729
mlet geweld wilde bekeeren, en hen die
dat weigerden, in 1731 vlam lijuis en hof
verdreef. Bij de 20.000 vonden gastvrij}-
heid in Pruisen. Maar 789 trokken naai"
najaï* het land van Cadzand.
Deze emigratie Was niet een hij nacht
en on tijd verlaten van have en lanid!, zón
der (dat men nog wist waarheen. Het ver
zoek tot dien uittocht kwam uit Nedierr
land, waar in 1732 burgemeesters mi
schepenen van het Vrije van Sluis aan
de Staten-Generjaal verzochten owi' Salz-
blprgers. daar mlen er gebrek aan werk-
En vanaf dat oogenblik bewaarde ik
een volkomen stilzwijgen, niet alleen ten
opzichte van wat er te Lagarde gebeurd
kon zïjn in dien vreeselijke nacht, maar
ook over óns zelf, over al onze ge
dachten en (over die triestige reis, zoo
als hij het van 'mij eischteFabien
beangstigde mij, maar niet op dezelfde
manier als 'den vorigen dag. en ik kon
niet verklaren, lom welke rédenen, diep
in mij. het mij nu wel mógelijk was bij
hem te blijven.
a
Hij nam dadelijk de gewoonte aan
van eiken morgen, vroeg eindelooze
wandelingen te maken djoor de buitenwij
ken en over de velden. Ik had dien
lijd een werkvrouw. Maar die kon mij
maar een paar uur per dhg helpen,
legen twaalf uur ging £ij' 'weg, nadat zij
eerst voor het middagmaal had gezorgd.
Dan legde ik het tafellaken, dekte ver
der en wachtte. Eindelijk kwam Fabien'
thuis, Vrij laat, met die lijdende, verwil
derde uitdrukking op zijh gelaat, die er
tegenwtoordig steeds qp te lezen was.
Zonder mij zelfs goedendag gezegd te
hebben, ging hij aan lafel zitten en be
gon te eten. Maar raa een paar happen
hief hij het hoofd op, keek mij onderzoe
kend aan en dan zag ik dadelijk weer
de onrust en het wantrouwen in zijn
cogen. Ik aarzeldeLang vroeg ik
volk h^d. or te wtsinig boeren ware*
om al het lapd te pachten, en tte fajuize*
te bewonen.
De Staten-Generaal wendÖlen zich toen
tot hun gevolmachtigden Minister hif de»,
Duitschen Rijksdag te Regensbuip, Gallie-
res, en vroeg anderzijds bij het Cpüegjfe
van het Vrije nadere inlichtingen oven
Ret verlangd (aantal, het voorlloopig on
derdak'brengen der emigdanten enz. Dit
laatste werd in orde gebracht ma ee»
rondvraag' bij de verschalende parochies,.
Blijkens de antwoojrlden d|aai'op zou
öe emigranten huisvesting worden gege-
geven, voorloopig onderhoud tot zij zelf
hjun kost zpuden verdienen, en werd! ver
zekerd, dat er met naarstig werken aan
den kost is' te komen.
De vervolging der Evangelischen is
Salzburg bad bier te lande veel mieckfc-
leven gfewekt. Een collecte .had 500.00#
ghlden opgebracht, welk gelid bestemd
werd om émigranten naar ons land te
steunen.
Een eerste poging ging uit van de Sta
ten van Zeeland (die de twee Luthersche
predikanten van Middelburg uitzond imet
volmacht óim vier honderd emigfriantea
mee te brengen. Zij brachten er 59 mee,
die pis arbeiders geplaatst werden bij'
boeren pp Walcheren.
De groep die ten slotte najar Z. Vlaan
deren trok, kwam Voornamelijk uit het
bergdorpje Dürnberg bij Hallein, en uit
Berchtolsgaden. Ten opzichte van beo
was ook Galliei'es tusscb onpersoon, eii
kregen verlof tot aftocht. Schriftelijk gaf
hjj hun de voorwaarden, waarop men ze
m Nederland: zou laannemen. Er weiiö.
hun verzekerd djat zij Duitsche predikan
ten en schoolmeesters' zouden krijgen
er werden h,im woningen en levensmid
delen toegezegd tot zij zelf huh brood
konden winnen, al zou helt 4 a 5 mSnb'
den duren; over de onkosten ren het
vervoer behoefden zij zich niet te toe-
komfmeren, enz.
Den 29sten November 1732 vei-trok
ken de Dürnbergers; slechts 30 bleven
er achter. Den 3den December kwa
men zij in de stald1 Passau, waar de bisi-
schop hen zeer hjartelijk behandelde,
Daiar de schippers', die aangenomen
hadden de emigranten te water tot Re
gensburg toe te vervoeren, wegens drijf-
ïjs in den Donau niet verder kónden of
wilden Varen djan tot Vil&lhpven waren
zij genoodzaakt daar de schepen te ver
laten, en op wagens naar Regensburg te
reizen, waar de protestantsChe burgerij'
balar geloiofsgenooten zeer glastwij ontving
en herbergde.
Galliei'es voegde hun bier een rege
ringscommissaris toe, Koets., die beu
naar Holland zou geleiden eh tevens
Job- Gottlob Fischer als geestelijk leids-
miah. Te Regensburg verkljaarde Gallieres
hpn plechtig tot Hiolltandsehe onderda
nen, en van diat tijdistip af ontving iedere
m(an dagelijks 15 kreutzer, een vrouw 12
kreutzer, een kind 71/2 kreutzei".
Den 9den Januari ging mdn van Re-
gènsburg verder, rijk voorzien van gaven
der R egensbii rgei's, zoiodat er 5 wlagensi
te kort kwamdn, die echter dfadelijk ge
leverd werden. De zeer vermoeiende
marsch ging eerst baal" Neurenberg waan
zïj 12 JanuOri arriveerdetn, en Verder (dopr
naai" Mark Baireutli aan de Main, waar ze
op zes groote vaartuigen scheep gingeü.
Bijzonder verwelkomd werden ze te
Somtmer- en Winterhausen, toe behoor en
de aan de gravin-weduwe vlan Limburg,
géboren van Rechteren. In Klathoiiekte
plaatsen als Würzburg werden ze ech
ter uitgescholden.
In de reisbeschrijving komt óók her
haaldelijk Ide meedeeling voor 'dat er per
sonen (onderweg stierven, vooral kinde
ren. Er werden echter ook' verscheidene
kinderen onderweg' geboren.
Na de Main volgde de tocht den Rïjh
af mét veer veel ontberingen, daar de
sch,epen niet verwarmd konden worden,
en men er ook geen water kota koken
voor de wasch en voor het eten.
Eindelijk, 21 Februari 1733, werd Ne
derland: bereikt. Na een kort verblijf in
Nijmegen voeren zi| door naai" Dordrecht
en Rotterdam, en vandaar weer haat"
mijzelf af, wat ik tegen hem kón zeggen
En ik eindigde met een paar vragen fe
dóen, die altijd op hetzelfde neerkwa
men en waarop ik altijd hetzelfdp ant
woord kreeg:
„Ben je gaan wandelen
„Waarheen?"
„Recht voor me uit
„Langs de Rhöne?"
„Ik weet het niet."
En dan begon het stilzwijgen weer.
zoo drukkendi, dat ik zelfs geen poging)
meer deed om het op te heffen.
Hij kwam alleen even uit zijn verstar
ring fcoen ik voor het eerst een brief
van Guicharde kreeg. Dat was vier dar
gen na onze aankomst. Toen hij de ka
mer binnenkwam bemerkte ,hij op de
commode de gewone blauwe envelop
pe, met het takende schrift, en maak
te een plotsehnge beweging. Met koprte-
achtig ongeduld vroeg hij dadelijk:
„Enwat schrijft ze?"
Zij hpd weinig te vertellen, want ze
ging nauwelijks uit en kreeg nooit ber
zoek. Zij hjoopte, dat Fabien nu wal
beter Was, en dat de rust, die hij na zoo
veel emoties en vermoeienis zoo noo
dig had, hem1 goed zou doen. Ze schreef,
dat bet huis, nu wij er niet waren, zo®,
groot en leeg scheen en dat zij bezig
waa met Adelaide alles schoon te ma-
